Międzynarodowy Port Lotniczy Katowice w Pyrzowicach (Katowice Airport), zarządzany przez Górnośląskie Towarzystwo Lotnicze SA, to jedno z największych lotnisk użytku publicznego w Polsce, które od lat jest liderem wśród polskich portów regionalnych w segmencie przewozów czarterowych i cargo. Tekst i zdjęcia PIOTR ADAMCZYK Z Katowic na cztery kontynenty 60 Terminal pasażerski A, Katowice Airport
61
W2016 roku Górnośląskie Towarzystwo Lotnicze SA, firma zarządzająca Międzynarodowym Portem Lotniczym Katowice w Pyrzowicach, obchodziła 25-lecie powstania. Spółka jest bezpośrednim spadkobiercą Śląskiego Towarzystwa Lotnictwa (ŚTL), które powstało w okresie międzywojennym w celu wspierania rozwoju lotnictwa komunikacyjnego na Górnym Śląsku. 62 Historia Warto pamiętać, że prace nad powstaniem pierwszego w regionie lotniska komunikacyjnego rozpoczęto już w drugiej połowie lat dwudziestych XX wieku. Inicjatorem budowy był Śląski Okręg Wojewódzki Ligi Obrony Powietrznej Państwa. W 1927 roku na wydzierżawionej od Katowickiej Spółki Akcyjnej dla Górnictwa i Hutnictwa 56-hektarowej działce, położonej na południe od ścisłego centrum Katowic, zakończono budowę pola wzlotów. W międzyczasie powstało ŚTL, które docelowo miało w przyszłości stworzyć linię lotniczą. Ze względu na decyzję Skarbu Państwa o powstaniu Polskich Linii Lotniczych LOT pomysłu tego nie udało się zrealizować i w 1928 roku ŚTL zostało rozwiązane. Początki regularnego, cywilnego ruchu lotniczego z terenu dzisiejszego województwa śląskiego sięgają połowy 1929 roku, kiedy to nowo powstałe Przedsiębiorstwo Polskich Państwowo-Samorządowych Linii Lotniczych LOT zainaugurowało pierwsze połączenia lotnicze pomiędzy Katowicami a Warszawą. W kolejnych miesiącach po otwarciu tej trasy narodowy przewoźnik kontynuował rozwój siatki połączeń. W niedługim czasie rozpoczęto rejsy pomiędzy Katowicami a Wiedniem i Brnem. Dzięki temu katowickie lotnisko zostało drugim po Warszawie obsługującym loty międzynarodowe. Ostatni lot na trasie Warszawa Katowice odbył się tuż przed wybuchem II wojny światowej 30 sierpnia 1939 roku. Tradycje rozwoju lotnictwa komunikacyjnego w województwie śląskim kontynuuje w III Rzeczypospolitej Górnośląskie Towarzystwo Lotnicze SA, firma zarządzająca Międzynarodowym Portem Lotniczym Katowice w Pyrzowicach. Spółka została założona w 1991 roku w celu zarządzania cywilną częścią lotniska w Pyrzowicach, służącemu wtedy głównie Wojsku Polskiemu. Przejęcie zarządzania nastąpiło w 1994 roku, a od 1999 roku port pełni już tylko funkcje cywilne. Dzięki konsekwencji, wiedzy i zaangażowaniu, z lotniska wojskowego rodem z czasów Streszczenie Summary Artykuł opisuje Międzynarodowy Port Lotniczy Katowice w Pyrzowicach (Katowice Airport), zarządzany przez Górnośląskie Towarzystwo Lotnicze SA w kilku aspektach. Przybliża historię powstania jednego z największych lotnisk w Polsce. Kataloguje inwestycje w infrastrukturę portu lotniczego, który ewoluował z przestarzałego lotniska wojskowego. Tekst informuje też o rekordowym roku 2016 dla lotniska, który zakończył się najlepszymi w historii wynikami liczby obsłużonych podróżnych we wszystkich segmentach ruchu. Dowiadujemy się też o nowych liniach, które w tym roku odlatywać będą z Pyrzowic i kolejnych, atrakcyjnych kierunkach lotów w Europie i poza nią. Słowa kluczowe: Katowice Airport, port lotniczy, lotniska w Polsce PRL-u, stworzono cywilny port lotniczy z nowoczesną infrastrukturą i bogatą siatką połączeń. O skali sukcesu niech świadczy fakt, że od 1994 roku w Katowice Airport obsłużono prawie 30 milionów pasażerów, a samoloty komunikacyjne wykonały prawie 400 000 startów i lądowań. Historia portu w Pyrzowicach sięga czasów II wojny światowej. Pierwszą lotniskową infrastrukturę wybudowali tu Niemcy. Po wojnie, aż do 1999 roku, port użytkowany był przez siły powietrzne Wojska Polskiego. W międzyczasie powoli rozwijano tu lotnictwo komunikacyjne. W październiku 1967 roku regularne rejsy na trasie Warszawa Pyrzowice zainaugurował PLL LOT, dwa lata później powstał pierwszy, niewielki terminal pasażerski. W czasach PRL-u najdynamiczniej port rozwijał się w latach siedemdziesiątych, kiedy realizowano stąd rejsy czarterowe nad polskie morze oraz do kurortów tak zwanych bratnich krajów socjalistycznych. Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku, w czasie zmiany systemu politycznego w Polsce, cywilna działalność lotniska zamarła. Górnośląskie Towarzystwo Lotnicze SA powstało w celu ożywienia lotniczego ruchu pasażerskiego i cargo z ówczesnego województwa katowickiego na bazie pyrzowickiego lotniska. Dzięki staraniom GTL SA już w marcu 1993 roku niemiecka linia lotnicza Lufthansa uruchomiła bezpośrednie połączenie z Katowice Airport do Frankfurtu. Dzięki temu najbardziej uprzemysłowiony region w Polsce, po prawie osiemdziesięciu latach, ponownie dysponował zagranicznym, regularnym połączeniem From The Katowice Airport To Four Continents The paper describes the Katowice Airport in Pyrzowice, managed by the Upper Silesian Aviation Group (GTL) SA, considering a few aspects. It presents the development history of one of the largest airports in Poland. It catalogues investments in the airport infrastructure, which evolved from an obsolete military airfield. The text informs also about the record for the airport year 2016, which finished with the best ever results of serviced travellers in all segments of the traffic. We learn also about new lines, which this year will start from Pyrzowice and about the next attractive directions of flights in Europe and outside it. Keywords: Katowice Airport, airport, airports in Poland
Płyta postojowa pyrzowickiego lotniska przed poranną falą odlotów Po prawej Wieża kontroli lotniska KTW. W 2017 roku rozpocznie się budowa nowej, dwukrotnie wyższej wieży lotniczym z jednym z największych portów przesiadkowych w Europie (ostatnie połączenie międzynarodowe, realizowane jeszcze z Muchowca na trasie Katowice Brno Wiedeń, zamknięto 30 kwietnia 1933 roku). Bez wątpienia uruchomienie przez Lufthansę połączenia pomiędzy Frankfurtem a Pyrzowicami było ogromnym impulsem dla rozwoju lotniska. Odważna decyzja niemieckiego przewoźnika pokazała, że w regionie drzemie duży potencjał i że warto inwestować w rozwój cywilnej infrastruktury portu. Ważnym momentem w historii Pyrzowic było także wejście Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku, dzięki czemu zaczęły obowiązywać zasady otwartego nieba na polskim rynku przewozów lotniczych, rewolucjonizując podejście do latania. Ta zasada umożliwiła wejście na krajowy rynek zagranicznych linii niskokosztowych. Pyrzowice stały się kolebką aktualnie jednego z największych w Europie Środkowej przewoźników tego typu, zarejestrowanej na Węgrzech linii lotniczej Wizz Air. Właśnie tu, w pierwszej połowie 2004 roku, linia ulokowała swojego pierwszego 180-miejscowego Airbusa A320, zakładając pierwszą bazę, i właśnie stąd wykonał swój pierwszy rejs w historii, który odbył się 19 maja 2004 roku do Londynu Luton. W minionej dekadzie, dzięki konsekwentnej współpracy i zaufaniu, Wizz Air rozbudowywał swoją pyrzowicką bazę. Od marca 2017 roku będzie ona liczyć już sześć Airbusów A320. Rekordowy 2016 rok Bez wątpienia najważniejszym okresem w historii portu była miniona dekada. Nastąpił wtedy dynamiczny rozwój lotniska, który był możliwy dzięki konsekwentnie realizowanej strategii rozwoju, która dotyczy zarówno obszaru inwestycyjnego, jak i rozwoju siatki połączeń, co przekłada się na zdecydowany wzrost ruchu pasażerskiego. Sukces realizowanej wizji potwierdzają statystyki ruchu pasażerskiego. Miniony rok był dla lotniska rekordowy i zakończył się najlepszymi w historii wynikami liczby obsłużonych podróżnych we wszystkich segmentach ruchu. Z siatki połączeń skorzystało rekordowe 3,22 mln osób, o 152 tysiące więcej w porównaniu z rokiem 2015. W tej liczbie było 1,08 mln pasażerów rejsów czarterowych o 21,7 tysiąca więcej niż rok wcześniej. Najlepszy w historii wynik port osiągnął także w segmencie ruchu cargo, obsługując 17,6 tys. ton frachtu o 1551 ton więcej niż w roku 2015. Skala rozwoju jest jeszcze lepiej widoczna, gdy przywołamy statystyki roczne z 2005 roku, poprzedzającego początek dynamicznego procesu rozwoju lotniska. W tym to roku, w ruchu całkowitym obsłużonych zostało 1,09 mln pasażerów, z czego 0,25 mln stanowiły osoby podróżujące czarterami. Ruch cargo w 2005 roku lotnisko zamknęło wynikiem 5,6 tys. ton. Osiągnięcie znakomitego wyniku w roku 2016 nie byłoby możliwe bez zdecydowanego rozwoju siatki połączeń regularnych. W ofercie pojawiło się dziewięć nowych tras. Pięć z nich to kierunki całoroczne, takie jak Liverpool, Bari, Dubaj, Teneryfa i Lanzarote, a cztery to trasy sezonowe, dostępne w okresie wiosenno-letnim. Mowa tu o: Korfu, Sardynii, Heraklionie i Salonikach. W sezonie wakacyjnym Katowice Airport, jak co roku, oferowało najbogatszą wśród polskich portów regionalnych siatkę połączeń czarterowych. Wśród nich pierwsze w historii krajowych lotnisk regionalnych bezpośrednie, dalekodystansowe połączenie czarterowe. Trasa do Dominikany ruszyła 7 lipca 2016 roku i obsługiwana jest szerokokadłubowym Boeingiem 767-300ER. Największy w historii program rozbudowy infrastruktury Lotnisko użytku publicznego, zwłaszcza takie jak Pyrzowice, które zaczynało działalność na bazie infrastruktury powojskowej, nigdy nie będzie skończone i zawsze będzie tu coś do zrobienia. Dlatego od ponad dekady, efektywnie wykorzystując wszystkie możliwości i szanse, Górnośląskie Towarzystwo Lotnicze SA konsekwentnie i skutecznie zrealizowało, realizuje i planuje inwestycje odtworzeniowe, modernizacyjne i prorozwojowe. 63
64 W toku jest największy w historii portu program rozbudowy infrastruktury liniowej i kubaturowej. Jego realizacja byłaby o wiele trudniejsza, gdyby nie przyjęty uchwałą Rady Ministrów z dnia 8 maja 2007 roku Program Rozwoju Sieci Lotnisk i Lotniczych Urządzeń Naziemnych. Na jego podstawie powstał najważniejszy, strategiczny dokument regulujący kwestie rozbudowy pyrzowickiego portu, czyli Plan generalny. Realizacja pierwszego etapu programu inwestycyjnego rozpoczęła się w 2008 roku od formalnego przygotowania poszczególnych przedsięwzięć. Pierwszym ze zrealizowanych zadań był generalny remont hangaru technicznego, który zakończył się w kwietniu 2011 roku. W zmodernizowanym obiekcie można serwisować jednocześnie dwa samoloty wielkości Airbusa A320/Boeinga 737. Następnie zrealizowano rozbudowę terminalu A. Obiekt został powiększony o 1000 metrów kwadratowych, do 8200 metrów kwadratowych. Pojawiła się przeszklona fasada, a także nowy dach zawieszony na linach. Kolejną ważną inwestycją była budowa nowego hangaru technicznego, która zakończyła się w lipcu 2012 roku. Budynek o kubaturze 106 350 metrów sześciennych i powierzchni użytkowej 7 912 metrów kwadratowych powstał w ciągu 60 tygodni. Jednocześnie mogą być w nim serwisowane dwa średniodystansowe statki powietrzne. Obiekt od GTL SA dzierżawi firma LineTech Aircraft Maintenance. Rozbudowa płyty postojowej nr 1 w kierunku wschodnim i modernizacja dróg kołowania E1, E2 i D była kolejną dużą inwestycją, którą zakończono w czerwcu 2013 roku. Lotnisko zyskało blisko 15 ha nowych nawierzchni lotniskowych, dzięki czemu aż o trzynaście wzrosła liczba stanowisk postojowych dla średniodystansowych samolotów, a tym samym przepustowość i możliwości operacyjne portu. Równolegle do budowy płyty postojowej prowadzone były prace przy modernizacji dróg kołowania E1, E2 i D. W czwartek 28 maja 2015 roku oddano do użytku najważniejszą inwestycję w dotychczasowej historii Katowice Airport, czyli nową drogę startową. Mierzy ona 3200 metrów długości i 45 metrów szerokości. Niecały miesiąc później, 27 czerwca 2015 roku, do użytku oddany został nowy terminal pasażerski o powierzchni 8600 metrów kwadratowych, do którego przeniesiony został cały ruch przylotowy, wcześniej obsługiwany na terminalach A i B. Ważnym przedsięwzięciem z perspektywy rozwoju możliwości operacyjnych lotniska była budowa nowej płyty do odladzania o powierzchni 50 tysięcy metrów kwadratowych oraz nowej płyty postojowej dla samolotów cargo i drogą kołowania E0 o powierzchni 35 tysięcy metrów kwadratowych. Wartość wszystkich opisanych powyżej inwestycji, realizowanych w ramach pierwszego etapu rozbudowy, wyniosła ponad 500 milionów złotych. Z tej kwoty 164 miliony pochodziły z pozyskanego przez spółkę wsparcia z Funduszu Spójności Unii Europejskiej. Zakończenie pierwszego etapu rozbudowy, współfinansowanego ze źródeł unijnych, oznaczało jednocześnie rozpoczęcie drugiego etapu, tym razem finansowanego już w całości ze środków własnych spółki. W roku 2016 GTL SA kontynuował proces rozbudowy i modernizacji infrastruktury lotniska. W maju otwarta została nowa baza cargo, zlokalizowana w południowo-wschodniej części portu. Nowy terminal cargo ma 12 tysięcy metrów kwadratowych powierzchni, z czego 10 tysięcy metrów kwadratowych to powierzchnia magazynowa, a 2 tysiące biurowa. W czerwcu 2016 roku do użytku oddany został zmodernizowany i przebudowany terminal pasażerski A. We wrześniu 2016 roku udostępnione zostały nowe, rozszerzone procedury startów i lądowań w warunkach ograniczonej widzialności (LVP Low Visibility Procedures), dzięki którym poprawiła się dostępność operacyjna portu. Aktualnie do lądowań w oparciu o system ILS dostępna jest II kategoria operacji lotniczych, co oznacza, że można lądować, gdy widzialność wzdłuż drogi startowej jest nie mniejsza niż 300 metrów (wcześniej 550 metrów), a pułap chmur nie niżej niż 30 metrów (wcześniej 60 metrów). Z kolei starty mogą się odbywać, gdy widzialność jest nie mniejsza niż 135 metrów (wcześniej 350 metrów). W 2016 roku GTL SA kontynuował także inwestycję związaną z przebudową starej drogi startowej w drogę kołowania i dostosowaniem pola manewrowego portu do II kategorii operacji lotniczych. Zakończenie tego projektu, zgodnie z umową z wykonawcą, planowane jest na styczeń 2018 roku. W 2017 roku Górnośląskie Towarzystwo Lotnicze SA będzie kontynuować inwestycję związaną z przekształceniem starej drogi startowej w drogę kołowania i dostosowaniem pola manewrowego portu do II kate-
gorii operacji lotniczych. W III kwartale br. rozpocznie się drugi etap rozbudowy płyty postojowej cargo przed nową bazą do obsługi frachtu w południowo-wschodniej części portu. Płyta rozbudowywana będzie na zachód. Powstaną cztery stanowiska postojowe dla samolotów kodu C (np. Airbus A320/Boeing 737) lub zamiennie dwa stanowiska dla samolotów kodu E (np. Boeing 747) i jedno kodu C. Na początku II kwartału br. zakończą się prace nad wielowariantową koncepcją przebudowy i modernizacji terminalu pasażerskiego B. Na podstawie tego dokumentu wybrany zostanie wariant przebudowy, a następnie rozpocznie się przygotowanie projektu budowlanego. Trwają także prace koncepcyjne, związane z zadaniem przebudowy fragmentu drogi 913 wraz z układem dróg wewnętrznych Katowice Airport. Dokument będzie gotowy w II kwartale br. W I półroczu 2017 roku rozpoczną się prace nad koncepcją związaną z realizacją kolejnego ważnego projektu, tj. budowy bazy paliw. Ponadto inwestycje na terenie portu realizować będą partnerzy GTL SA. Polska Agencja Żeglugi Powietrznej w I półroczu br. powinna rozpocząć budowę nowej wieży kontroli lotniska. Z kolei w drugim półroczu 2017 roku Chopin Airport Development prawdopodobnie rozpocznie budowę trzygwiazdkowego Hotelu sieci Moxy (marka należąca do Mariotta). Warto podkreślić, że rozbudowa portu nie byłaby możliwa, gdyby nie fakt, że dzięki kompetentnej realizacji strategii GTL SA od lat notuje pozytywny wynik finansowy, a to fundament ciągłego rozwoju. Frachtowiec po przylocie z Lipska, w trakcie rozładunku, przed uruchomionym w maju 2016 roku nowym terminalem cargo Udogodnienia dla pasażerów biznesowych W ostatnim czasie GTL SA poprawiło także standard infrastruktury przeznaczonej do obsługi pasażerów biznesowych. W 2013 roku w terminalu pasażerskim B, w którym obsługiwane są kierunki lotów do krajów strefy Schengen, została oddana do użytku szybka ścieżka bezpieczeństwa, czyli tzw. fast track. Przeprowadzono także generalny remont saloniku business lounge, którego projekt przygotowała światowej sławy firma Broadway Malyan. We wrześniu 2014 roku podobnej klasy salonik został otwarty na hali odlotów terminalu A, skąd realizowane są rejsy do państw nie znajdujących się w strefie Schengen. Klienci saloników Katowice Airport w oczekiwaniu na odlot mogą skorzystać z szerokiej oferty gorących i zimnych napojów, w tym również wyselekcjonowanych napojów alkoholowych oraz słodkich i zimnych przekąsek. Dodatkowo do ich dyspozycji zostały oddane bezpłatny internet, telewizja, prasa krajowa i zagraniczna oraz urządzenia biurowe. Najwyższej jakości obsługę w tych salonikach zapewnia wysoko wykwalifikowany personel, który przeszedł szkolenia w warszawskiej Europejskiej Akademii Dyplomacji. Saloniki business lounge Katowice Airport w terminalach A i B czynne są siedem dni w tygodniu, w go- 65
66 dzinach od 4.00 do 22.00. Bezpłatnie mogą z nich korzystać posiadacze kart Dinners Club, Priority Pass, Dragon Pass i Citybank ( Korzyści i przywileje ) oraz abonenci programu Premium Card Katowice Airport. Istnieje także możliwość wykupienia jednorazowej wizyty w saloniku business lounge. Efekty biznesowe Rozwój portu w ostatniej dekadzie przyniósł także wyraźne, pozytywne efekty społeczno-ekonomiczne. Po pierwsze, dzięki rozwojowi siatki połączeń i rozbudowie infrastruktury, zatrudnienie we wszystkich ponad 50 podmiotach i instytucjach prowadzących działalność na terenie portu wzrosło z 1300 pracowników w 2007 roku do prawie 3000 na koniec 2016 roku. Po drugie, przedsięwzięcia animowane przez GTL SA, takie jak np. budowa bazy technicznej, wpływają na rozwój szkolnictwa średniego i wyższego. W tym konkretnym przypadku szkoły uruchomiły kierunki, które kształcą wyspecjalizowane kadry na potrzeby firmy, w wybudowanych przez GTL SA obiektach obsługi technicznej statków powietrznych. Spółka zarządzająca pyrzowickim lotniskiem jest zaangażowana w proces kształcenia kadr na potrzeby branży. Od początku funkcjonowania Centrum Kształcenia Kadr Lotnictwa Cywilnego Europy Środkowo-Wschodniej przy Politechnice Śląskiej merytorycznie i organizacyjnie wspiera działania dydaktyczne prowadzone przez ten podmiot. Już teraz pyrzowickie lotnisko jest jednym z najważniejszych atutów województwa śląskiego oraz znaczącym w regionie pracodawcą. Dalszy zrównoważony i konsekwentny rozwój portu gwarantuje, że jego pozytywny wpływ na funkcjonowanie społeczno-gospodarcze województwa śląskiego i całej południowej Polski będzie coraz istotniejszy. Rozwój i plany na 2017 rok Konsekwencją współpracy lotniska z liniami lotniczymi i touroperatorami będzie dalszy rozwój siatki połączeń lotniczych w 2017 roku. W połowie marca wystartują cztery nowe połączenia linii lotniczej Wizz Air, to jest Lizbona, Katania, Reykjavik i Malta. Linia pod koniec pierwszego kwartału roku powiększy swoją pyrzowicką bazę o szóstego, 180-miejscowego Airbusa A320. Katowice Airport od lat jest największym polskim lotniskiem regionalnym w segmencie cargo Ponadto w pierwszym półroczu na lotnisku zadebiutuje nowy przewoźnik regularny. We wtorek, 9 maja br., holenderska niskokosztowa linia lotnicza Transavia rozpocznie loty z Pyrzowic do Amsterdamu. Wczesną jesienią nową trasę z Pyrzowic uruchomi największa, niskokosztowa linia lotnicza w Europie irlandzki Ryanair. Dwa razy w tygodniu będzie można polecieć z Katowice Airport na drugie co do wielkości włoskie lotnisko, czyli do Mediolanu Malpensa. Trasa obsługiwana będzie trzy razy w tygodniu we wtorki, czwartki i niedziele. W sezonie wiosna-lato 2017 siatka połączeń regularnych z Katowice Airport obejmować będzie 48 kierunków do 20 państw. Znakomitą ofertą lotnisko dysponuje także w segmencie przewozów czarterowych. Jest regionalnym liderem tego rynku jego siatka połączeń wakacyjnych obejmuje w szczycie tegorocznego sezonu 64 trasy do 18 państw w Europie, Azji, Ameryce Północnej i Afryce. Wśród nich znajdziemy cztery nowości hiszpańską La Palmę i Reus, włoskie Rimini oraz Ohryd w Macedonii. Najwięcej tras wakacyjnych, bo aż dziewiętnaście, dostępnych jest do Grecji. Decydując się na wypoczynek w Hiszpanii, do wyboru mamy piętnaście kierunków. W ofercie znajdują się po cztery trasy włoskie i tureckie. Na Cypr, do Portugalii i Egiptu biura podróży oferują z Pyrzowic po trzy kierunki. Dwie trasy dostępne są do Albanii oraz do bardzo popularnej Bułgarii. Ponadto w siatce połączeń czarterowych znajduje się po jednej trasie do: Chorwacji, Czarnogóry, Dominikany, Maroka, Tunezji, Zjednoczonych Emiratów Arabskich, Izraela, Omanu i Macedonii. W szczycie sezonu Katowice Airport zaoferuje najbogatszą w historii siatkę połączeń regularnych i czarterowych, obejmującą 112 tras do 31 państw na 4 kontynentach, co przełoży się na rekordowy wynik liczby obsłużonych podróżnych, prognozowany na poziomie od 3,5 do 3,6 mln osób. Piotr Adamczyk Dział Komunikacji i Promocji Katowice Airport