Rada Unii Europejskiej Bruksela, 19 czerwca 2015 r. (22.06) (OR. en) 10081/15 SOC 421 GENDER 13 PENS 5 NOTA Od: Sekretariat Generalny Rady Do: Delegacje Nr poprz. dok.: 9302/15 SOC 371 GENDER 7 PENS 4 Dotyczy: Równość szans w wynagrodzeniu dla kobiet i mężczyzn: zlikwidowanie zróżnicowania emerytur ze względu na płeć konkluzje Rady Delegacje otrzymują w załączeniu ostateczną wersję konkluzji, w brzmieniu przyjętym przez Radę EPSCO 18 czerwca 2015 r. 10081/15 mkk/nj/sw 1
Równość szans w wynagrodzeniu dla kobiet i mężczyzn: zlikwidowanie zróżnicowania emerytur ze względu na płeć Konkluzje Rady MAJĄC NA UWADZE, CO NASTĘPUJE: 1. Równość kobiet i mężczyzn jest jedną ze wspólnych i podstawowych zasad zapisanych w art. 2 i art. 3 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, art. 8 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i art. 23 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Równouprawnienie płci powinno być uwzględniane we wszystkich unijnych działaniach. 2. Od momentu ustanowienia Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej poszanowanie zasady równości wynagrodzenia za taką samą pracę i równego wynagrodzenia za pracę o równej wartości pracowników płci męskiej i żeńskiej było zagwarantowane Traktatem 1. 3. Zasada równego traktowania kobiet i mężczyzn w kwestiach zatrudnienia, pracy zawodowej i ubezpieczeń społecznych oraz w obszarze dostępu do towarów i usług, w tym usług finansowych, jest wpisana w unijne prawodawstwo, które zakazuje dyskryminacji na tle płciowym w tych obszarach. Zasada równego traktowania kobiet i mężczyzn powinna być również uwzględniana w kwestiach dotyczących edukacji. 4. W europejskim pakcie na rzecz równości płci (2011 2020) Rada potwierdziła swoją gotowość do realizacji unijnych ambicji w obszarze równości płci, w tym zlikwidowania zróżnicowania sytuacji kobiet i mężczyzn w zatrudnieniu, edukacji i ochronie socjalnej. 1 Art. 119 EWG (dzisiaj art. 157). 10081/15 mkk/nj/sw 2
5. Równa niezależność ekonomiczna jest jednym z obszarów priorytetowych wymienionych w komisyjnej Strategii na rzecz równości kobiet i mężczyzn na lata 2010 2015, która określa również lukę emerytalną z perspektywy płci jako jeden z problemów, którymi należy się zająć. 6. W sprawozdaniu na temat adekwatności emerytur Komisja i Komitet Ochrony Socjalnej uznały, że jednym z ważnych aspektów wyzwania dotyczącego adekwatności emerytur jest płeć. 7. Państwa członkowskie uznały znaczenie oceny i monitorowania równości płci za ważne narzędzie ulepszania polityki. Europejski Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn ustanowiono między innymi z myślą o opracowaniu metod zwiększenia porównywalności i wiarygodności danych dotyczących równości. Instytut opracował wskaźnik równouprawnienia płci służący jako instrument pomiaru poziomu równości płci w konkretnych dziedzinach i oceny starań państw członkowskich na rzecz osiągnięcia kompleksowej równości płci. Jedna z podstawowych domen wskaźnika to pieniądze ; skupia się ona na nierównościach w zasobach finansowych i sytuacji ekonomicznej kobiet i mężczyzn. 8. Państwa członkowskie nadal są odpowiedzialne za tworzenie i działanie swoich systemów zabezpieczenia społecznego, ale Unia może zapewnić cenny wkład w działania państw członkowskich w stosownych dziedzinach. 9. Niniejsze konkluzje odwołują się do zobowiązań politycznych wyrażonych przez Radę i do pracy wykonanej już przez różne podmioty, w tym do dokumentów wymienionych w załączniku. PODKREŚLAJĄC, ŻE 10. Promowanie równej niezależności ekonomicznej kobiet i mężczyzn, w tym poprzez likwidowanie zróżnicowania wynagrodzenia, jest kluczowe dla zapewnienia faktycznej równości płci. Aby zapewnić równość płci pod względem dostępu do zasobów finansowych przez całe życie konieczny jest wyczerpujący zestaw środków politycznych. 10081/15 mkk/nj/sw 3
11. Zróżnicowanie emerytur ze względu na płeć jest bardzo szerokim i wieloaspektowym zagadnieniem, które należy umieścić w kontekście licznych starań w dziedzinie polityki ukierunkowanych na zwiększenie równości płci, które to starania mogą obejmować wysiłki na rzecz podniesienia odsetka zatrudnionych kobiet, zmniejszenia zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć, zajęcia się segregacją płciową w edukacji i zatrudnieniu, lepszego łączenia życia zawodowego z życiem rodzinnym i prywatnym, ułatwienia zdobywania uprawnień do emerytury w starszym wieku poprzez łagodzenie skutków przerw w karierze oraz starania dotyczące uwzględnienia równości płci w dziedzinie włączenia społecznego przy jednoczesnym uwzględnianiu skutków starzenia się społeczeństwa i migracji. 12. Zgodnie z najnowszymi danymi opublikowanymi przez Komisję 2 średnie zróżnicowanie w emeryturach ze względu na płeć w UE wynosi 38,5%. Znacznie różnią się jednak konkretne sytuacje w państwach członkowskich i w związku z tym różne będą działania podejmowane w celu zajęcia się tą skomplikowaną kwestią. 13. Jak dotąd do zróżnicowania emerytur ze względu na płeć przywiązywano mniejszą wagę niż do zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć (średnia UE: 16,5% w 2012 r.). To pierwsze stanowi jednak jedną z przeszkód w ekonomicznej niezależności kobiet w starszym wieku; kobiety są również bardziej narażone na ubóstwo niż mężczyźni. Konieczne są różne działania, w tym badania, monitorowanie i wdrażanie polityk, które mogą pomóc w zredukowaniu czynników leżących u podstaw zróżnicowania emerytur ze względu na płeć w obszarze zatrudnienia, warunków pracy, edukacji, godzenia życia zawodowego z życiem rodzinnym i prywatnym, systemie zabezpieczenia społecznego oraz dostępie do towarów i usług. 14. Wysokość emerytur kobiet i mężczyzn może odzwierciedlać nierówności pod względem płci w latach aktywności zawodowej, na rynku pracy i w obowiązkach dotyczących sprawowania opieki oraz to, do jakiego stopnia systemy emerytalne są odbiciem tych nierówności. Potrójne zróżnicowanie sytuacji kobiet i mężczyzn w zakresie współczynnika aktywności zawodowej, godzin pracy i wynagrodzenia może mieć bezpośredni wpływ na zróżnicowanie emerytur ze względu na płeć. W związku z tym należy przyjąć środki mające na celu zmniejszenie tego zróżnicowania dotyczące całego zawodowego cyklu życiowego. 2 Sprawozdanie na temat równości kobiet i mężczyzn, 2014 r. 10081/15 mkk/nj/sw 4
15. Zróżnicowanie emerytur ze względu na płeć odzwierciedla fakt, że życie zawodowe kobiet nadal w dużo większym stopniu niż życie zawodowe mężczyzn jest zdominowane przez obowiązki dotyczące sprawowania opieki. W związku z powyższym kobiety częściej niż mężczyźni mają przerwy w karierze, rozwój ich kariery jest bardziej ograniczony, a zarobki wolniej rosną; kobiety także częściej niż mężczyźni pracują w niepełnym wymiarze godzin. Kobiety mogą więc znaleźć się w gorszej sytuacji, jeśli na wysokość uprawnień emerytalnych w największym stopniu wpływają składki związane z zatrudnieniem, szczególnie jeśli nie występują środki łagodzące. RADA UNII EUROPEJSKIEJ WZYWA PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE I KOMISJĘ EUROPEJSKĄ, by zgodnie ze swymi odnośnymi kompetencjami: 16. Podjęły następujące kroki konieczne do pogłębienia zrozumienia kwestii zróżnicowania emerytur ze względu na płeć: a) Promowały badania nad przyczynami zróżnicowania emerytur ze względu na płeć, skupiając się na wszystkich istotnych kwestiach, w tym dostępie do pracy i szkoleń, segregacji płciowej w edukacji, która to segregacja wpływa na wybór kariery, segregacji płciowej w zatrudnieniu, zróżnicowaniu wynagrodzenia ze względu na płeć, pracy w niepełnym wymiarze czasu, nowych formach zatrudnienia, długości życia zawodowego, nierównym podziale obowiązków dotyczących sprawowania opieki i obowiązków domowych pomiędzy kobiety i mężczyzn oraz stereotypach dotyczących płci; a także promowały badania, w których analizuje się wpływ systemu podatkowego i systemu zabezpieczenia społecznego na przychody kobiet i mężczyzn w starszym wieku oraz rolę polityk w godzeniu życia zawodowego, rodzinnego i prywatnego. b) Promowały badania nad skutkami zróżnicowania emerytur ze względu na płeć, w tym jej skutki dla niezależności ekonomicznej kobiet, uwzględniając takie czynniki jak starzenie się społeczeństwa, różnice pod względem płci w stanie zdrowia i średnim trwaniu życia, zmieniającą się strukturę rodziny i wzrost liczby jednoosobowych gospodarstw domowych. c) Promowały badania nad efektywnymi strategiami eliminowania zróżnicowania emerytur ze względu na płeć. 10081/15 mkk/nj/sw 5
17. Zapewniły, by zlikwidowanie zróżnicowania w emeryturach ze względu na płeć nadal było wysoko w politycznej agendzie na szczeblu unijnym i szczeblu państw członkowskich, w tym poprzez: a) opracowanie w ramach Komitetu Ochrony Socjalnej wskaźnika, który będzie stosowany wraz z innymi stosownymi wskaźnikami, w tym zróżnicowaniem wynagrodzenia ze względu na płeć, do regularnego pomiaru i monitorowania zróżnicowania emerytur ze względu na płeć oraz poprzez dalsze angażowanie wszystkich stosownych podmiotów w monitorowanie zróżnicowania emerytur ze względu na płeć przy wykorzystaniu wszystkich dostępnych narzędzi i zasobów, takich jak otwarta metoda koordynacji i przy pełnym wykorzystaniu krajowych i unijnych urzędów statystycznych oraz Europejskiego Instytutu ds. Równości Kobiet i Mężczyzn (EIGE). b) Zachęcały wszystkie zainteresowane podmioty, w tym partnerów społecznych, szanując ich autonomię, by zajęły się poprzez odpowiednie środki przyczynami zróżnicowania emerytur ze względu na płeć. c) Wzmocniły podejście polegające na uwzględnianiu aspektu płci we wszystkich stosownych obszarach, w tym w politykach demograficznych i systemach zabezpieczenia społecznego oraz politykach krajowych i unijnych służących pobudzeniu wzrostu gospodarczego i zapewnieniu włączenia społecznego. 18. Dążyły do opracowania kompleksowego zestawu środków służących do zajęcia się pełną gamą przyczyn zróżnicowania emerytur ze względu na płeć, w tym w kontekście wdrażania strategii Europa 2020. Polityki w tym obszarze powinny być przekrojowe i dotyczyć wszystkich etapów życia oraz łączyć środki zapobiegawcze skupione na modelach zatrudnienia ze środkami łagodzącymi mającymi na celu zapewnienie adekwatnych i neutralnych pod względem płci wysokości uprawnień w starszym wieku dla kobiet i mężczyzn. Odpowiednie środki mogą obejmować: a) Zwiększenie wskaźnika zatrudnienia kobiet, w tym kobiet starszych, poprzez zapewnienie miejsc pracy wysokiej jakości i równego wynagrodzenia oraz poprzez wspieranie łączenia życia zawodowego z życiem rodzinnym i prywatnym poprzez środki takie jak: proponowanie elastycznego czasu pracy kobietom i mężczyznom oraz zapewnianie dostępnej i przystępnej cenowo oraz wysokiej jakości opieki nad dziećmi (w tym opieki po lekcjach) i innymi osobami na utrzymaniu. 10081/15 mkk/nj/sw 6
b) Zajęcie się finansowymi czynnikami zniechęcającymi oboje rodziców (i samotnych rodziców) od uczestniczenia w pracy zarobkowej poprzez zachęcanie do bardziej równomiernego dzielenia się pracą niezarobkową przez kobiety i mężczyzn, bardziej równomierne uczestniczenie w rynku pracy i poprzez wspieranie łatwiejszego przechodzenia kobiet i mężczyzn z pracy w niepełnym wymiarze czasu do pracy w pełnym wymiarze oraz pomiędzy okresami urlopów związanych ze sprawowaniem opieki i okresami zatrudnienia. c) Zwalczanie segregacji płciowej w edukacji mające wpływ na wybór kariery i segregacji płciowej w zatrudnieniu, w tym poprzez promowanie większej obecności kobiet na stanowiskach decyzyjnych, poprzez zwiększanie dostępu kobiet do programów uczenia się przez całe życie, zwalczanie stereotypów płciowych oraz zachęcanie dziewcząt i chłopców / kobiet i mężczyzn do swobodnego wyboru dziedzin nauki i zawodów w zgodzie z ich zdolnościami i umiejętnościami, a w szczególności poprzez promowanie dostępu kobiet do dziedzin nauki i zawodów w naukach ścisłych, technologii, inżynierii i matematyce (ang. STEM ). ZACHĘCA PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE, BY: 19. Zajęły się zróżnicowaniem emerytur ze względu na płeć w odniesieniu do obecnych oraz przyszłych grup emerytów, tym samym promując równą niezależność ekonomiczną kobiet i mężczyzn oraz pomagając zmniejszyć różnice pod względem płci w odsetku osób w starszym wieku zagrożonych ubóstwem. 20. Zajęły się sytuacją, w której kobiety częściej pracują w niepełnym wymiarze czasu, a ich zarobki rosną stosunkowo wolniej, ponieważ te czynniki mogą mieć szkodliwy wpływ na uprawnienia emerytalne. 21. Zlikwidowały w systemach emerytalnych potencjalną dyskryminację ze względu na płeć, w szczególności poprzez przeprowadzenie oceny ex-ante skutków polityk emerytalnych przed wprowadzeniem reform. 22. Tam, gdzie to konieczne promowały środki ochrony socjalnej, które łagodzą negatywny wpływ, jaki mają dla uprawnień emerytalnych przerwy w karierze związane ze sprawowaniem opieki, praca w niepełnym wymiarze i wolny wzrost zarobków. 10081/15 mkk/nj/sw 7
23. Promowały zwiększanie świadomości w obszarze uprawnień emerytalnych, w tym poprzez podkreślanie istniejących różnic w traktowaniu kobiet i mężczyzn, udostępnianie kobietom informacji na temat konsekwencji ich wyboru kariery, stosowanie takich narzędzi jak kalkulatory emerytalne i dostarczanie zróżnicowanych aktualnych danych na temat występującego zróżnicowania emerytur ze względu na płeć. WZYWA KOMISJĘ EUROPEJSKĄ do: 24. Zajęcia się problemem zróżnicowania emerytur ze względu na płeć w swojej nowej strategii na rzecz równości płci po 2015 roku, w rocznych sprawozdaniach na temat równości płci pomiędzy kobietami i mężczyznami oraz w ramach zarządzania strategią Europa 2020, w tym w rocznej analizie wzrostu gospodarczego i projekcie wspólnego sprawozdania o zatrudnieniu. 25. Promowania wymiany dobrych praktyk dotyczących środków służących zlikwidowaniu zróżnicowania w emeryturach ze względu na płeć. 10081/15 mkk/nj/sw 8
ZAŁĄCZNIK Dokumenty źródłowe: Ustawodawstwo unijne Dyrektywa Rady 79/7/EWG z dnia 19 grudnia 1978 r. w sprawie stopniowego wprowadzania w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego (Dz.U. L 6 z 10.1.1979, s. 24 25.) Dyrektywa 2006/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy (Dz.U. L 204 z 26.7.2006, s. 23) Dyrektywa Rady 2010/18/UE z dnia 8 marca 2010 r. w sprawie wdrożenia zmienionego porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego zawartego przez BUSINESSEUROPE, UEAPME, CEEP i ETUC oraz uchylająca dyrektywę 96/34/WE (Dz.U. L 68 z 18.3.2010, s. 13) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/41/UE z dnia 7 lipca 2010 r. w sprawie stosowania zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn prowadzących działalność na własny rachunek oraz uchylająca dyrektywę Rady 86/613/EWG. (Dz.U. L 180 z 15.7.2010, s. 1.) Konkluzje Rady Wszystkie stosowne konkluzje Rady, w tym konkluzje przyjęte w sprawie przeglądu pekińskiej platformy działania 3, a w szczególności te wymienione poniżej: Równość kobiet i mężczyzn w UE: droga naprzód po 2015 r. Podsumowanie 20 lat realizacji pekińskiej platformy działania. Konkluzje Rady Europejskiej i przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w Radzie na temat przeglądu realizacji pekińskiej platformy działania przez państwa członkowskie i instytucje UE (16891/14) Konkluzje Rady Kobiety i gospodarka: niezależność ekonomiczna z perspektywy pracy w niepełnym wymiarze godzin i samozatrudnienia (11050/14) 3 http://ec.europa.eu/justice/gender-equality/tools/statistics-indicators/platformaction/index_en.htm 10081/15 mkk/nj/sw 9 ZAŁĄCZNIK
Konkluzje Rady pt. Europejski pakt na rzecz równości płci (2011 2020) (Dz.U. C 155 z 25.5.2011, s. 10) Konkluzje Rady pt. Wzmocnienie zobowiązań i zintensyfikowanie działań na rzecz zlikwidowania wynikających z płci różnic w wynagrodzeniu oraz przegląd realizacji pekińskiej platformy działania (18121/10) Konkluzje Rady pt. Eliminowanie społecznych stereotypów związanych z płcią (9671/08) Komitet Ochrony Socjalnej Sprawozdanie na temat adekwatności emerytur w Unii Europejskiej 2010 2015 (2012). Dok. 10488/12 ADD 1. http://ec.europa.eu/social/keydocuments.jsp?policyarea=&type=0&country=0&year=0&advsearch Key=pensionadequacy&mode=advancedSubmit&langId=en Parlament Europejski Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 12 marca 2013 r. w sprawie wpływu kryzysu gospodarczego na równouprawnienie kobiet i mężczyzn oraz na prawa kobiet (2012/2301 (INI)) Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 24 maja 2012 r. z zaleceniami dla Komisji w sprawie stosowania zasady równego wynagradzania pracowników płci męskiej i żeńskiej za taką samą pracę lub pracę o takiej samej wartości (2011/2285 (INI)) Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 13 marca 2012 r. w sprawie równości kobiet i mężczyzn w Unii Europejskiej 2011 r. (2011/2244 (INI)) Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 28 stycznia 2015 r. w sprawie równości kobiet i mężczyzn w Unii Europejskiej 2013 r. (2014/2217 (INI)) Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 26 października 2011 r. w sprawie Programu na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia (2011/2067 INI) Komisja Europejska Sprawozdanie na temat równości kobiet i mężczyzn, 2014 r. http://ec.europa.eu/justice/genderequality/files/documents/150304_pensions_en.pdf Opinia Komitetu Doradczego ds. Równości Szans dla Kobiet i Mężczyzn na temat zmniejszania zróżnicowania emerytur ze względu na płeć (2014) 10081/15 mkk/nj/sw 10 ZAŁĄCZNIK
Men, Women and Pensions (Mężczyźni, kobiety i emerytury Platon Tinios, Francesco Bettio i Gianni Betti, we współpracy z Thomasem Georgiadisem. Sprawozdanie sfinansowane i przygotowane do celów Komisji Europejskiej, DG ds. Sprawiedliwości i Konsumentów, 2015 r. The gender gap in pensions in the EU (Zróżnicowanie emerytur ze względu na płeć w UE), 2013. (Sprawozdanie sfinansowane i przygotowane do celów Komisji Europejskiej, DG ds. Sprawiedliwości.) http://ec.europa.eu/justice/gender-equality/files/documents/130530_pensions_en.pdf Plan na rzecz adekwatnych, bezpiecznych i stabilnych emerytur (biała księga), 2012 http://ec.europa.eu/social/blobservlet?docid=7341&langid=pl Sprawozdanie z 2012 roku na temat starzenia się społeczeństwa: prognozy gospodarcze i budżetowe dla 27 państw członkowskich UE (2010 2060), wspólne sprawozdanie przygotowane przez Komisję Europejską (DG ECFIN) i Komitet Polityki Gospodarczej http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/european_economy/2012/pdf/ee-2011-3_en.pdf Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno- Społecznego i Komitetu Regionów: Strategia na rzecz równości kobiet i mężczyzn 2010 2015 (13767/10) EIGE Gender gap in Pensions in the EU: (Zróżnicowanie emerytur ze względu na płeć w UE: Research note to the Latvian Presidency (Nota analityczna skierowana do prezydencji łotewskiej)2015 http://eige.europa.eu/content/document/gender-gap-in-pensions-in-the-eu-research-note-to-thelatvian-presidency 10081/15 mkk/nj/sw 11 ZAŁĄCZNIK