Poradnik nauczania pływania dla rodziców dzieci niepełnosprawnych i nie tylko.

Poradnik nauczania pływania dla rodziców dzieci niepełnosprawnych i nie tylko. Wstęp Tematem tej publikacji jest pomoc rodzicom w samodzielnym nauczaniu pływania dzieci niepełnosprawnych ruchowo oraz intelektualnie. Umiejętność pływania jest obok chodzenia i biegania jedną z najważniejszych i przydatnych umiejętności, które warto opanować choćby w formie podstawowej. W trakcie mojej pracy na pływalniach wielokrotnie obserwowałem rodziców próbujących nauczyć pływać swoje dziecko. Wiele z tych starań wygląda często bardzo nieudolnie, brak w nich podstaw logiki i co ważniejsze metodycznej kolejności nauczania. Jak się okazuje wystarczy czasem kilka podstawowych informacji aby nauczyć dziecko pływać w formie podstawowej do czego namawiam wszystkich rodziców. Pływanie i zdrowie Jak powszechnie wiadomo środowisko wodne jest jednym z najzdrowszych środowisk pod kątem aktywności fizycznej. Pływanie angażuje większość mięśni jednocześnie, znakomicie wpływa na układ krwionośny i oddechowy oraz pozwala na pracę układu ruchu w odciążeniu, co zmniejsza ryzyko kontuzji i przeciążeń. Problemem osób niepełnosprawnych jest często niski poziom sprawności fizycznej, problemy z nadwagą a nawet otyłością. Pływanie jest znakomitą formą fizycznej aktywacji tych osób. Nauczone jak najwcześniej pływać dziecko zyskuje, zatem cenne umiejętność i możliwości. Do najważniejszych zaliczyć należy możliwość aktywnego spędzania czasu wolnego, dbałości o swoją sprawność fizyczną, niedopuszczanie do nadwagi ciała i co ważne społeczne uczestnictwo w życiu codziennym. Nie można

również zapomnieć o formie sportu, jaką jest pływanie oraz nieopisanej radości dzieci i młodzieży niepełnosprawnej startującej w zawodach pływackich. Myślę, że te pozytywne aspekty przemawiają za próbą podjęcia wysiłku, jakim jest oswojenie dziecka ze środowiskiem wodnym a następnie nauczenie pływania w formie podstawowej. Zanim rozpoczniemy naukę pływania Dostosowując nasze metody i formy nauczania do konkretnej osoby musimy odpowiedzieć sobie na kilka podstawowych pytań: 1. Ile lat ma dziecko lub, na jakim poziomie rozwoju intelektualnego i psychicznego obecnie się znajduje? pamiętajmy, że zastosowane metody w nauczaniu jednego dziecka nie zawsze będą tak samo skuteczne u drugiego. W nauczaniu małych dzieci stosujmy głównie zabawy a u starszych formy ścisłe, naśladowcze oraz naturalnych ruchów. 2. Czy nasz uczeń ma złe wspomnienia związane z wodą? ucząc pływania musimy być również dobrym psychologiem, wyczuwać to co jest stresujące dla dziecka i pomagać w przezwyciężaniu strachu krok po kroku stosując wybrane zabawy lub ćwiczenia. U osób, które w przeszłości opiły się wodą lub podtopiły może występować zwiększony strach przed wodą. Nie odpuszczajmy tylko, dlatego, że dziecko czegoś się boi, lecz pomagajmy pokonać strach. 3. Czy dziecko jest w stanie zrozumieć formę zabawy lub konkretnego ćwiczenia? -jeśli stopień upośledzenie nie pozwala dziecku na zrozumienie zabawy lub ćwiczenia stosowanego najczęściej w nauczaniu danego elementu pływania polecam stosowanie formy naturalnych ruchów. 4. Jakie formy nauczania zastosować? w ciągu pierwszych lekcji oswajania ze wodnym stosuj głównie formy zabawowe, które pomogą zapomnieć o stresie i spowodują, że dziecko będzie się uczyć nie świadomie. W drugim etapie nauczania przeważają formy zadaniowe a więc uczeń wykonuję

ćwiczenia, których celem jest nabycie konkretnych umiejętności ruchowych w wodzie. 5. Duży basen z zimną wodą czy mały z ciepłą? różnicą temperatur między dużym a małym basenem wynosi około 3-5 stopni. U dzieci oraz osób starszych zawsze zaczynamy naukę wykorzystując mniejszy basen z ciepłą wodą, która jest o wiele przyjemniejsza, nie spowoduje wychłodzenia organizmu oraz umożliwi przeprowadzenie określonych zabawa i ćwiczeń. 6. W okularach pływackich czy bez? pierwsze lekcje przeprowadzamy zawsze bez okularów, jeśli dziecko potrafi już zanurzyć głowę oraz otwierać choć na chwilę oczy pod wodą przyzwyczajajmy je do okularów. Pamiętajmy, aby były dobrze dopasowane i nie przepuszczały wody! Rola zabawy i gry stosowanej we wstępnej fazie adaptacji do środowiska wodnego Najkorzystniejszym okresem do nauczania pływania jest wiek przedszkolny i młodszy szkolny, tj. 5-9 lat, a za optymalny wiek rozpoczynania pływania uznaje się siódmy rok życia. Dzieci lubią przebywać w wodzie, bawić się w niej a nawet ćwiczyć. Istotny jest jednak odpowiedni dobór form, środków i metod nauczania w zależności od wieku i umiejętności dzieci. Zajęcia pływania powinny odznaczać się dobrą organizacją, celowością zadań, dobrymi i skutecznymi metodami nauczania. Forma zabawowa to sposób prowadzenia ćwiczeń w postaci różnych zabaw ruchowych, które w przypadku pływania realizowane są w wodzie. Forma zabawowa spełnia różne zadania: oddziałuje wychowawczo, wprowadza do zajęć pozytywne stany emocjonalne, rozładowuje napięcie dziecka, które związane jest z kontaktem z nowym środowiskiem, zapobiega monotonii zajęć. Forma ta mobilizuje do ćwiczeń. Gry i zabawy w sposób naturalny zmniejszają poczucie lęku i stresu a jednocześnie rozwijają cechy motoryczne. Prowadzenie zajęć metodą zabawową ma szczególne znaczenie podczas wstępnego etapu

nauczania pływania. Zastosowanie zabawy umożliwia dzieciom nieświadome uczenie się konkretnych czynności i ruchów. Dodatkowo zabawy wprowadzają humor i ożywienie, co sprzyja zanikaniu wstydu i strachu, które to często występują u dzieci. Zabawy wzbudzają zainteresowanie, wyzwalają chęć do czynnego udziału w zajęciach a dziecko może wykonywać ćwiczenia, których nie wykonałoby w innej sytuacji. Nauczanie metodą naturalnych ruchów Jeśli dziecko zupełnie nie rozumie zasad zabaw i nie wykonuje żadnych poleceń najszybciej nauczy utrzymywać się na wodzie a z czasem i pływać wykonując naturalne, naprzemienne ruchy nóg oraz ramion. Zaczynamy pływanie od krótkich odcinków na bezdechu, które z czasem stają się coraz dłuższe a ruchy w wodzie bardziej efektywne. Ruchy te należy ćwiczyć zarówno w wodzie oraz na lądzie. Najważniejszą kwestią jest jednak umiejętność zanurzania twarzy do wody, co znacznie przyspiesza naukę pływania. Klasyczna metodyka nauczania Pamiętajmy, że nauczanie pływania podobnie jak innych dyscyplin przebiegać musi według określonej kolejności. To bardzo ważna zasada, o której nie wolno zapominać. Ucząc pływać zarówno dziecko, młodzież jak i osobę dorosłą musimy kierować się kolejnością metodyczną nauczanych elementów. ZAŁOŻENIA: w I etapie nauczania pływania zakłada się m.in: - w pierwszej fazie nauczania (lekcja 1-8 u dzieci w normie intelektualnej) a) opanowanie podst. czynności w wodzie typu brodzenie, podskoki, bieg (brodzik, mały basen) b) zanurzanie głowy do wody (brodzik, mały basen) c) otwieranie oczu pod wodą (brodzik, mały basen)

d) opanowanie wydechu do wody ustami, nosem, usta-nos (brodzik, mały basen) e) wykonanie leżenia twarzą w wodzie i grzbiecie (mały basen) f) opanowanie poślizgu na grzbiecie (mały basen) - w drugiej fazie na małym oraz dużym basenie (lekcja 9-14 u dzieci w normie intelektualnej) a) opanowanie ruchów nóg do kraula na grzbiecie b) wykonywanie ruchów nóg do kraula na piersiach. c) nauczanie pracy ramion do kraula na grzbiecie d) nauczanie ruchów ramion do kraula na piersiach e) wykonywanie skoków do wody głębokiej - w trzeciej fazie nauczania pływania przewaga dużego basenu (lekcja 15-20 u dzieci w normie intelektualnej) a) opanowanie pływania kraulem na grzbiecie b) próby pływania kraulem na piersiach c) wykonywanie prostych skoków do wody, nurkowania przedmiotów Liczba podanych godzin nauki w kolejnych etapach nauczania jest raczej orientacyjna i należy pamiętać, że w zależności od stopnia upośledzenia oraz predyspozycji dziecka czas opanowania umiejętności może się znacznie wydłużyć, ale przeważnie jest realny do osiągnięcia.

Przykładowe zabawy oraz ćwiczenia wykorzystywane w nauczaniu pływania Nr. Lekcji Temat Treść Zabawy i ćwiczenia Opis zabaw -wstępne oswajanie z - podst. czynności w wodzie brodzenie -dzieci brodzą po 1 wodą (oswojenie ze wodzie jak ptaki, środowiskiem wodnym) wysoko unosząc kolana, przyglądając się powierzchni wody, obserwują dno, nabierają wodę w ręce. motorówki i - na sygnał dzieci żaglówki biegają w wodzie naśladując szum wiatru i pływające żaglówki, a na kolejny sygnał naśladują warkot motoru i motorówki na wodzie trzymając rękoma kierownicę. pociąg - uczniowie stają jeden za drugim opierając ręce na barkach kolegów stojących przed nimi, maszerując naśladują głosem natarcie sygnał lokomotywy. - na sygnał uczniowie odwracają się i biegną

w przeciwne strony na drugi brzeg basenu. Zespół, który pierwszy przebiegnie na przeciwną stronę i ustawi się pod ścianą basenu wygrywa. wyścig - dwa szeregi stoją raków naprzeciwko siebie. Na sygnał biegną tyłem aż do momentu, gdy zamienią się miejscami. - nauka - zanurzenia głowy pod deszcz siedząc naprzeciw 2 podstawowych wodę siebie, w odległości elementów - otwieranie oczu pod wodą 2m. Na sygnał, - nauka wydechu do wody ćwiczący pryskają wodą w górę. Nie wolno zasłaniać głowy i odwracać się poławiacze pereł dzieci wyławiają różne przedmioty znajdujące się na dnie basenu. Wygrywa dziecko, które wyłowi najwięcej ryby w sieci deski pływają na wodzie, dzieci zanurzają się pod wodę i wstają tak, aby wyrzucić deski do góry głową.

skaczący pstrąg na sygnał dzieci znajdujące się w środku koła starają się wydostać nurkując pod rękoma kolegów, którzy nie mogą utrudniać im wypłynięcia. chrzest pływaka - dzieci zanurzają się i próbują wyskoczyć jak najwyżej ponad powierzchnię wody, co kilka skoków rzucają się płasko na wodę. liczenie palców jeden ćwiczący zanurza się po szyję a drugi chlapie intensywnie wodą na jego twarz i sprawdza czy partner nie zamyka oczu. telewizor na sygnał jeden z ćwiczących zanurza się pod wodę i patrzy na dłonie partnera, który pokazuje liczby na palcach, zanurzony musi odczytać liczbę. Potem następuje zmiana ćwiczącego.

wodospad - na sygnał ćwiczący zanurzają się i patrzą pod wodą na ścianę basenu, obserwując, jaki przedmiot został zanurzony przez nauczyciela. wyścig piłeczek dzieci na zewnątrz koła ochlapują wodą dzieci znajdujące się wewnątrz, koła, które nie mogą zamykać oczu i odwracać się. dmuchanie dołeczków dzieci stoją w jednej linii, każdy ma swoją piłeczkę. Na sygnał dmuchają w piłeczkę starając przesunąć ją do wyznaczonego miejsca. gotująca się woda dzieci dmuchają w wodę tak, aby powstały na jej powierzchni dołeczki. labirynt - na sygnał dzieci biorą głęboki wdech i zanurzają się puszczając bąbelki imitując gotującą się

wodę. koło dzieci przechodzą przez koło znajdujące się na dnie basenu jednocześnie wypuszczając powietrze. - ćwiczenia - zabawy wypornościowe korek uczniowie wykonują 3 wypornościowe - skoki na nogi do wody głęboki wdech, a płytkiej (z siadu, następnie przysiad przysiadu, spady) skulony, ręce obejmują podudzia. Starają się wytrzymać w tej pozycji tak długo aż woda wypchnie ich na powierzchnię. Sadzenie uczniowie wykonują drzewek głęboki wdech i starają się dotknąć dna basenu (sadzimy drzewko) nakładanie na sygnał uczniowie skarpety. siadają na dnie basenu i naśladują zakładanie skarpety korek z wydechem tak jak korek, ale pod wodą dzieci wypuszczają powietrze obserwując jak ich ciało opada na dno basenu

4 - leżenia na grzbiecie - z przyborem - bez przyboru - otwieranie oczu wrzucanie kłody kloc drewna meduza - z leżenia na brzegu basenu wrzucanie do wody dziecka -leżenie na płytkiej wodzie, twarze zanurzone - po nabraniu powietrza rozkładają ręce i nogi i leżą na wodzie nad morzem -kładą się na deskach, na plecach i opalają się. -ćw. w dwójkach - jeden kładzie się na plecach, potem na grzbiecie a drugi podtrzymuje go za głowę. -ćw. z deską - leżenia z deską przed sobą, oraz leżenia na grzbiecie z deską przed sobą i za głową. - ćw. leżenie bez deski - dzieci leżą na wodzie na grzbiecie.

- poślizg na piersiach - z leżenia na piersiach wystrzelenie jeden kładzie się na 5-6 - poślizg na grzbiecie - poślizg na grzbiecie torpedy. wodzie a drugi chwyta go za nogi i mocno wypycha do przodu, ma za zadanie zmienić pozycję na grzbiet w czasie poślizgu - ćw. z deską odbicie od dna i poślizg na piersiach. -ćw. odbicie od dna i poślizg na bez deski -ćw. poślizgu na grzbiecie po odbiciu od ściany z siedzenia na brzegu z deską i bez deski. - poślizg na piersiach - z odbicia od ściany basenu - ćw. z deskami jak 7-8 - poślizg na grzbiecie (z deską i bez deski) poprzednio (doskonalenie) - nurkowanie, wyławianie przedmiotów skoki przez - dzieci skaczą na - skoki na nogi w dal przeszkody odległość do wody przez przeszkodę wyścig w - nurkują przepływając tunelu pod nogami innych poławiacze pereł - dzieci nurkują przedmioty z dna basenu, kto więcej

skoki do wody - skoki do wody na nogi z dotknięciem w 9 - kraulowe ruchy nóg - na lądzie powietrzu np. tyczki, na grzbiecie - na brzegu basenu skoki do hula-hop. - przy ścianie basenu - poślizg na grzbiecie - ćw. siad na - ruchy nóg ze ławeczce, ruchy nóg współćwiczącym do kraula (w miejscu i poślizgu) - ćw. siad na brzegu - skoki na nogi z przysiadu basenu, nogi w wodzie, ruchy nóg do kraula - ćw. w leżeniu na grzbiecie trzymając się za brzeg basenu ruchy nóg - ćw. poślizg na grzbiecie z deską, ramiona w górze, ruchy nóg do kraula - ćw. to samo ale ramiona wzdłuż tułowia - ćw. skok na nogi, z brzegu basenu z przysiadu 10 - ruchy ramion na - ruchy rąk na lądzie do - ćw. w staniu - szybkie ruchy ramion grzbiecie. grzbietu krążenia ramion w w tył idąc po dnie, na - ruchy rąk na grzbiecie z tył. wyścigi. partnerem - ćw. w staniu jedna - jednoczesne ruchy rąk na ręka przy biodrze a grzbiecie z deską w nogach. druga w górze- - skoki do wody głębokiej zmiana ułożenia

na nogi - ćw. w leżeniu na ławeczce ruchy jednym ramionem. - ćw. leżenie na grzbiecie na wodzie, partner trzyma za nogi, praca ramion do kraula na grzbiecie. - ćw. z deską między nogami jednoczesna, praca ramion do kraula na grzbiecie. 11 - kraulowe ruchy nóg - na lądzie -ćw. leżenie na - po odbiciu praca nóg na piersiach - przy brzegu ławeczce, ruchy nóg do kraula, kto dalej - ze współćwiczącym do kraula. popłynie na jednym - skoki do wody głębokiej z -ćw. w siadzie na oddechu. przyborem brzegu basenu ruchy - jeden z pary ciągnie nóg do kraula w drugiego, który leży na wodzie. piersiach i pracuje - partner trzyma za nogami ręce a drugi leżąc na - przepływanie pod wodzie wykonuje przeszkodą z pomocą pracę nóg do kraula. nóg pracujących do - ćw. skoki do wody kraula. z deskami 12 - kraulowe ruchy - kraulowe ruchy ramion na - ćw. w opadzie - dzieci ganiają się w ramion na piersiach lądzie praca ramion do wodzie pomagając - ruchy ramion na piersiach kraula na piersiach. sobie pracą ramion. przy ścianie - ćw. w staniu i w - ruchy ramion z partnerem marszu w wodzie

praca ramion - ćw. leżenie przy brzegu basenu, nogi oparte o brzeg, praca ramion do kraula. - ćw. partner trzyma za nogi, leżenie na piersiach i praca ramion. 13 - kraulowe ruchy nóg - kraulowe ruchy nóg na - ćw. praca nóg do - dzieci ganiają się po na grzbiecie, ruchy grzbiecie z deską kraula na grzbiecie z wodzie pomagając ramion na piersiach - praca nóg bez deski deską w rękach za sobie rękoma jak przy - kraulowe ruchy rąk na głową kraulu. piersiach bez oddechu i z - ćw. w leżeniu na - jeden z pary leży na oddychaniem grzbiecie praca nóg grzbiecie pracując - kraulowe ruchy ramion na do kraula, ręce nogami do kraula a piersiach przy ścianie oraz z splecione za głową i drugi trzymając go za deską wzdłuż tułowia ręce ciągnie go za sobą - ćw. partner trzyma za nogi a drugi ćwiczący pracuje rękoma do kraula na piersiach (w miejscu, marszu) - ćw. z nogami na ścianie praca ramion do kraula na piersiach. - ćw. z deską między udami praca ramion do kraula na

piersiach. - kraulowe ruchy nóg - kraulowe ruchy nóg na - ćw. z deską miedzy - dzieci kładą się na 14 na piersiach, ruchy piersiach i poślizgu z deską udami, ruchy ramion brzegu i zrzucają do ramion na grzbiecie (z oddychaniem) na piersiach. wody - kraulowe ruchy ramion w - ćw. po odbiciu od - przepływają pod poślizgu bez deski (bez ściany ruchy przeszkodą pracując oddychania) ramiona na piersiach nogami do kraula - jednoczesne ruchy ramion - ćw. z deską między na grzbiecie z deską między nogami praca nogami ramiona na grzbiecie - ruchy ramiona na grzbiecie jednoczesna i z partnerem (w miejscu, w naprzemienna marszu) - ćw. praca ramion na grzbiecie z partnerem trzymającym za nogi w miejscu, marszu. - koordynacja ruchów - praca nóg na grzbiecie z - ćw. z deską w 15 ramion i nóg (kraul deską rękach za i wzdłuż na grzbiecie) - praca ramion do kraula na tułowia praca nóg do grzbiecie z deską kraula na grzbiecie - łączenie ruchów ramion i - ćw. z deską między nóg z deską (dokładanka) - udami praca ramion różne ułożenie deski do kraula na - nurkowanie grzbiecie - ćw. dokładanka Praca nóg na grzbiecie, deska wzdłuż tułowia, praca jednego ramienia. To samo z pracą drugiego

ramienia. - ćw. deska w górze z tyłu na wodzie, ruchy nóg i praca jednego ramienia. To samo z pracą drugiego ramienia. To samo z ruchami ramion na zmianę. - ćw. bez deski, praca nóg z ramiona wzdłuż tułowia - praca rąk na zmianę, to samo ale ręce naprzemiennie przenoszone są nad wodą i wraca z powrotem (zakres 180 stopni) -ćw. próba przepłynięcia małego odcinka w pełnej formie - koordynacja ruchów - praca nóg do kraula na - ćw. praca nóg do - dzieci po zanurzeniu 16 ramion i nóg do piersiach deską kraula z deską przed wyskakują wysoko w kraula na piersiach - ruchy ramiona z deską głową i pod piersią górę po odbiciu - łączenie ruchów ramion i - ćw. praca ramion z - przepływają pod nóg oraz oddechu z deską deską między nogami innych dzieci - próba przepłynięcia małej nogami które tworzą tunel odległości na bezdechu - ćw. dokładanka - skaczą na bombę - wślizgi do wody praca nóg z do wody pływaczkiem w nogach oraz praca

jednego ramienia. - To samo ale praca drugiego ramienia. - Jak wyżej ale ramiona pracują na zmianę. - ćw. dokładanka tak samo jak poprzednio ale bez pływaczka w nogach - ćw. próba przepłynięcia małego odcinaka kraulem bez oddechu i z oddechem. 17 - pływanie kraulem - skoki do wody głębokiej - ćw. skoki do wody - dzieci trzymają się za na grzbiecie na głowę z półprzysiadu głębokiej z brzegu ręce i skaczą razem do - praca nóg na grzbiecie bez basenu ze słupka i wody. deski półprzysiadu - praca rąk bez deski - ćw. praca nóg na - połączenie pracy ramion i grzbiecie nóg na odcinku. - ćw. praca ramion na grzbiecie - ćw. pływanie w pełnej formie na określonym odcinku - ćw. pływanie strzałką pod wodą na odcinku kilku metrów - ćw. nurkowanie po przedmioty na dnie

- pływanie kraulem - wślizg do wody z siadu - ćw. wślizgi do 18 na piersiach - praca nóg do kraula z wody z siadu na deską brzegu i słupka - praca rąk z pływaczkiem startowego w nogach z oddechem i bez - ćw. praca nóg do oddechu. kraula z deską nad - próba przepłynięcia kilku głową. metrów z oddechem - ćw. praca rąk z - przepłynięcie odcinka po pływaczkiem w skoku na nogi. nogach (z oddechem i bez oddechu) - ćw. przepłynięcie kilku metrów z oddechem - ćw. po skoku do wody na nogi przepłynięcie określonego odcinka. 19 - doskonalenie - skok na głowę z przysiadu - ćw. skoki do wody - utrzymując się na poznanych - pływanie w pełnej na głowę z przysiadu wodzie poprzez pracę elementów koordynacji po skoku do ze słupka nóg dzieci klaszczą wody na nogi - ćw. pływanie rękoma nad wodą - nurkowanie przedmiotów odcinków w pełnej po wślizgu do wody formie po skoku z półprzysiadu - ćw. pływanie w pełnej formie na wyścigi - ćw. nurkowanie różnych przedmiotów z dna basenu po wślizgu

do wody. opr. mgr Jakub Jędrzejewski 1. Piśmiennictwo: Wskazówki metodyczne do nauczania pływania Ewa Dybińska, Andrzej Wójcicki Pływanie Ryszard Karpiński