Znaczenie górnictwa węgla kamiennego dla gospodarki i regionów oraz bariery jego funkcjonowania Janusz Olszowski Prezes Górniczej Izby Przemysłowo-Handlowej Wiceprezydent Europejskiego Stowarzyszenia Węgla Kamiennego i Brunatnego EURACOAL Konferencja,,Surowce dla gospodarki Polski Kraków, 23 maja 2017 r. 1
POTENCJAŁ SEKTORA WĘGLA KAMIENNEGO W POLSCE Firmy usługowe SEKTOR WĘGLA KAMIENNEGO W POLSCE Producenci węgla kamiennego Zaplecze naukowo-badawcze Zasoby węgla Producenci maszyn i urządzeń górniczych 2
MIEJSCA PRACY W POLSKIM SEKTORZE WĘGLA KAMIENNEGO W 2016 r. Zatrudnienie w polskim górnictwie węgla kamiennego: 84,6 tys. osób W otoczeniu branży pracuje dodatkowo ok. 400 tys. osób Polskie górnictwo węgla kamiennego generuje prawie 500 tys. miejsc pracy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARP S.A. O/Katowice 3
LOKALIZACJA ZAGŁĘBI WĘGLOWYCH W POLSCE Morze Bałtyckie Rosja Litwa Niemcy Dolnośląskie Zagłębie Węglowe Lubelskie Zagłębie Węglowe Białoruś Węgiel brunatny Górnośląskie Zagłębie Węglowe Węgiel kamienny Czechy Ukraina Słowacja 4
ZASOBY BILANSOWE WĘGLA KAMIENNEGO W POLSCE (stan na 1 stycznia 2016 r.) 56 220,48 mln ton 3 914,13 mln ton 7,0% 21 107,05 mln ton 37,5% zagospodarowane niezagospodarowane Źródło:,,Bilans zasobów złóż kopalin 2016 PIG, Warszawa 55,5% 31 199,31 mln ton o zaniechanej eksploatacji 5
PRODUCENCI WĘGLA KAMIENNEGO W POLSCE WG STANU Z DNIA 01.04.2017 Polska Grupa Górnicza Sp. z o.o. 9 kopalń Jastrzębska Spółka Węglowa S.A. 4 kopalnie Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A. 12 kopalń lub ich części Tauron Wydobycie S.A. 3 kopalnie Węglokoks Kraj Lubelski Węgiel 1 kopalnia Bogdanka S.A. 1 kopalnia PG,,SILESIA Sp. z o.o. 1 kopalnia ZG,,SILTECH Sp. z o.o. 1 kopalnia ZG,,EKO-PLUS Sp. z o.o. 1 kopalnia 6
mln ton WYDOBYCIE WĘGLA KAMIENNEGO W POLSCE W LATACH 2006-2016 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0-2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 ogółem 95,2 88,2 84,3 78,0 76,7 76,4 79,8 77,0 70,5 72,2 70,4 w. energetyczny 80,6 74,6 72,3 69,5 65,1 65,0 68,1 64,9 58,2 59,2 57,2 w. koksowy 14,6 13,6 12,0 8,5 11,7 11,4 11,7 12,1 12,2 13,0 13,2 Źródło:,,Informacja o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego( )2006 2015, Ministerstwo Gospodarki 7
mln ton IMPORT I EKSPORT WĘGLA KAMIENNEGO W POLSCE W LATACH 2006-2016 22,0 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Źródło:,, Instytut GSMiE PAN Kraków; ARP S.A. O/Katowice eksport import 8
mln ton EKSPORT WĘGLA KAMIENNEGO W POLSCE W LATACH 2006-2016 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 eksport 15,7 11,8 7,8 8,3 10,7 5,8 7,4 10,6 7,8 9,0 8,9 w.energetyczny 12,0 9,6 6,2 6,6 8,9 4,2 5,8 8,4 5,8 6,8 6,3 w.koksowy 3,7 2,2 1,6 1,7 1,8 1,6 1,6 2,2 2,0 2,2 2,6 Źródło Instytut GSMiE PAN Kraków, Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. Oddział Katowice 9
mln ton IMPORT WĘGLA KAMIENNEGO W POLSCE W LATACH 2006-2016 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Import 5,2 5,9 10,1 10,7 13,6 15,0 9,6 10,8 10,3 8,2 8,3 w.energetyczny 3,8 3,6 6,7 8,5 10,4 12,5 7,6 7,8 7,9 5,5 6,1 w.koksowy 1,4 2,3 3,4 2,2 3,2 2,5 2,0 3,0 2,4 2,7 2,2 Źródło Instytut GSMiE PAN Kraków, Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. Oddział Katowice 10
mln t ZUŻYCIE WĘGLA KAMIENNEGO W POLSCE W LATACH 2006-2015 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 zużycie węgla kam. 83,5 84,2 80,3 73,8 81,9 79,1 75,2 77,3 72,8 72,3 Źródło:,,Zużycie paliw i nośników energii w 2006( )2015, GUS 11
osoby ZATRUDNIENIE W KOPALNIACH WĘGLA KAMIENNEGO W POLSCE W LATACH 2006 2016 (osoby) 140000 120000 100000 80000 60000 40000 20000 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 ogółem 119314 116406 119713 118875 114089 114235 113256 106693 103041 92083 84645 Źródło:,,Informacja o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego( )2006 2015, Ministerstwo Gospodarki; rok 2016 wstępne dane ARP S.A. O/Katowice 12
WPŁYW DZIAŁALNOŚCI GÓRNICTWA WĘGLA KAMIENNEGO NA SEKTOR PUBLICZNY Wpłaty na państwowe fundusze celowe Wpłaty do budżetu państwa Składki na ZUS GÓRNICTWO WĘGLA KAMIENNEGO Inne obciążenia Opłaty za korzystanie ze środowiska Opłaty i podatki lokalne 13
PŁATNOŚCI PUBLICZNOPRAWNE GÓRNICTWA WĘGLA KAMIENNEGO W LATACH 2007-2015 Opłaty i kary ekologiczne na rzecz funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej; 926,8 mln zł Podatki, opłaty i kary na rzecz gmin (w tym opłata eksploatacyjna na rzecz gminy; 2 518,40 mln zł 63 755,7 mln zł Składki wobec ZUS, FP, FGŚP i FEP; 28 551,90 mln zł Wpłaty wobec budżetu państwa ogółem; 30 886,10 mln zł Źródło:,,Informacja o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego( ) 2007-2014 Ministerstwo Gospodarki, rok 2015 - ARP S.A. O/Katowice Wpłaty na PFRON; 890,6 mln zł 14
CAŁKOWITA POMOC UDZIELONA POLSKIEMU SEKTOROWI GÓRNICTWA WĘGLA KAMIENNEGO W LATACH 2007-2015 Odroczenia; 239,66 mln zł Dokapitalizowanie; 416,00 mln zł Zwolnienie z opłat i kar; 229,46 mln zł Inne*; 76,35 mln zł 5 575,78 mln zł Dotacja budżetowa; 4614,31 mln zł *) konwersja wierzytelności na akcje, zaniechanie poboru wpłat z zysku, dotacje i pożyczki NFOŚ Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji o przebiegu restrukturyzacji i funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego za lata od 2007 do 2014 MG; rok 2015 ARP S.A.O/Katowice 15
PŁATNOŚCI PUBLICZNOPRAWNE GÓRNICTWA WĘGLA KAMIENNEGO W ROKU 2015 * wpłata z zysku przez jednoosobowe spółki Skarbu Państwa oraz dywidenda z zysku wpłacona do budżetu państwa; 2 186,00 tys. zł 0,1% opłaty i kary na narodowy i wojew. FOŚiGW (w tym opłata eksploatacyjna na rzecz NFOŚiGW); 107 447,30 tys. zł 2% podatki, opłaty i kary na rzecz gmin (w tym opłata eksploatacyjna na rzecz gminy); 339 098,40 tys. zł 5% Łącznie wpłaty w 2015 r. 6 275 174,6 tys. zł VAT i akcyza; 1 710 469,90 tys. zł 27% ubezp. społeczne, zdrowotne; 2 985 082,80 tys. zł 48% Źródło: ARP Oddział Katowice podatek doch. od osób prawnych; 38 469,00 tys. zł 1% podatek doch. od osób fizycznych; 792 656,70 tys. zł 13% *) dane nie uwzględniają ZG Siltech Sp. z o.o., Eko-Plus Sp. z o.o. i PG Silesia Sp. z o.o. PFRON; 97 391,90 tys. zł 1% FP, FGŚP, FEP; 202 372,60 tys. zł 3% Dotacje na finansowanie reformy w roku 2015 848 030 tys. zł 16
Bariery funkcjonowania i rozwoju górnictwa węgla kamiennego 17
NIEKTÓRE BARIERY WYNIKAJĄCE Z PRAWA UNIJNEGO Decyzja Rady UE z dnia 10 grudnia 2010 r. w sprawie pomocy państwa ułatwiającej zamykanie niekonkurencyjnych kopalń węgla (2010/787/UE) Pomoc publiczna dopuszczalna jedynie na pokrycie kosztów likwidacji kopalń do roku 2018 oraz tzw. skutków przeniesionych do roku 2027. Wykluczona jest pomoc na inwestycje początkowe i zapewnienie dostępu do zasobów. Przeciwdziała wysiłkom na rzecz zwiększania konkurencyjności. Nie pomoc, lecz doping dla szybkiej likwidacji górnictwa. 18
NIEKTÓRE BARIERY WYNIKAJĄCE Z PRAWA PRACY KODEKS PRACY Przestarzałe i nieracjonalne przepisy dotyczące np. związkowej reprezentatywności, strajków czy obowiązków konsultacyjnych ze związkami zawodowymi USTAWA O ZWIAZKACH ZAWODOWYCH USTAWA O ROZWIĄZYWANIU SPORÓW ZBIOROWYCH 19
NIEKTÓRE BARIERY WYNIKAJĄCE Z PRAWA PODATKOWEGO Generowanie wysokich kosztów zewnętrznych Na górnictwo nałożono 34 różnego rodzaju obciążenia, z czego 25 dotyczy wszystkich przedsiębiorców, a 9 jest specyficznych dla branży górniczej. Te ostatnie nie wynikają z prawodawstwa unijnego, a są wprowadzone aktami krajowymi. 20
NIEKTÓRE BARIERY WYNIKAJĄCE Z PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA brak strategii gospodarowania surowcami mineralnymi, a zwłaszcza skutecznej ochrony udokumentowanych, lecz niezagospodarowanych złóż rygorystyczne normy środowiskowe stawki opłat za korzystanie ze środowiska (np. w zakresie gospodarowania wodami) możliwość zbyt szerokiego udziału społeczeństwa i organizacji tzw. ekologicznych w postępowaniach administracyjnych wymogi wynikające z obowiązku wdrażania unijnej polityki energetycznoklimatycznej 21
NIEKTÓRE BARIERY WYNIKAJĄCE Z PRAWA GEOLOGICZNEGO I GÓRNICZEGO opłata eksploatacyjna fundusz likwidacji zakładu górniczego wynagrodzenie za korzystanie z informacji geologicznej odpowiedzialność za szkody wyrządzone ruchem zakładu górniczego proces koncesyjny 22
GŁÓWNE PROBLEMY PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GÓRNICZEJ WYNIKAJĄCE Z OTOCZENIA PRAWNEGO wysokie koszty zewnętrzne czasochłonność procedur biurokracja uznaniowość w działaniach organów administracji publicznej niepewność wyników postępowań administracyjnych 23
PODSUMOWANIE (1) Polska dysponuje bogatymi zasobami węgla, które przez wiele lat mogą być stabilizatorem bezpieczeństwa energetycznego kraju i Unii Europejskiej. Polskie fabryki maszyn i urządzeń górniczych, górnicze firmy usługowe oraz jednostki naukowo-badawcze gwarantują kompleksowość działań sektora górniczego. Sektor górnictwa węgla kamiennego generuje prawie 500 tys. miejsc pracy. W latach 2007-2015 górnictwo węgla kamiennego wpłaciło do budżetu państwa, budżetów lokalnych oraz państwowych funduszy,,parabudżetowych kwotę 63 755,7 mln zł. 24
PODSUMOWANIE (2) Polskie górnictwo węgla kamiennego funkcjonuje w nieprzyjaznym otoczeniu prawnym, które skutecznie blokuje jego rozwój i powoduje obniżenie konkurencyjności tej branży. Nieprzychylna i restrykcyjna polityka fiskalna państwa wobec górnictwa węgla kamiennego doprowadziła do takiego poziomu obligatoryjnych obciążeń branży, że skutecznie blokuje jego rozwój, a nawet uniemożliwia utrzymanie rentowności przy obecnej dekoniunkturze na rynkach węgla. 25
Warunkami determinującymi dalsze funkcjonowanie polskiego górnictwa węgla kamiennego są m.in. weryfikacja polityki fiskalnej państwa tak, by dostosować poziom obligatoryjnych obciążeń branży do jej możliwości płatniczych oraz likwidacja barier prawnych utrudniających prowadzenie działalności górniczej. 26
Dziękuję za uwagę Janusz Olszowski Prezes Górniczej Izby Przemysłowo-Handlowej Wiceprezydent Europejskiego Stowarzyszenia Węgla Kamiennego i Brunatnego EURACOAL 27