Załącznik Nr 2 Gliwice, dnia 5 Września 2016 Autoreferat 1. Imię i nazwisko: Agata Chobot 2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe: 29.06.2007 Tytuł Lekarza uzyskany na Wydziale Lekarskim w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Stypendium za osiągnięcia naukowe przez cały okres studiów (łączna średnia ocen: 4,33). 1.10.2007-31.10.2008 Lekarski staż podyplomowy w 106 Szpitalu Wojskowym z Przychodnią w Gliwicach 05.11.2008 Uzyskanie prawa wykonywania zawodu lekarza 06.05.2009-13.12.2014 Szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie Pediatria w trybie rezydenckim w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym Nr 1 im. Prof. S. Szyszko Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach 21.01.2010 Tytuł doktora nauk medycznych uzyskany na Wydziale Lekarskim z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Tytuł rozprawy doktorskiej: Ocena tkanki kostnej u młodzieży z cukrzycą typu 1. 16.04.2015 Tytuł specjalisty w dziedzinie: Pediatria z oceną dobrą (4,25) 01.12.2015- nadal Szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie: Gastroenterologia Dziecięca w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym Nr 1 im. Prof. S. Szyszko Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach; planowany termin zakończenia specjalizacji: 30.11.2018 1
3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych: Rok akademicki 2013/2014 Zajęcia dydaktyczne z pediatrii (w ramach umowy o dzieło dydaktyczne - 220 godzin dydaktycznych) ze studentami III, V i VI roku Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, na kierunku lekarskim oraz studentami Programu Erasmus. W ramach tych zajęć prowadziłam ćwiczenia, seminaria oraz konsultacje dotyczące różnych zagadnień z pediatrii (między innymi: propedeutyki, gastroenterologii, neurologii, pulmonologii, alergologii, nefrologii). 4. Wskazanie osiągnięcia* wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz. 595 z późn. zm.): Tytuł cyklu tematycznego prac: Cukrzyca typu 1 w populacji pediatrycznej jej następstwa, choroby towarzyszące oraz aspekty epidemiologiczno-społeczne a) Publikacje wchodzące w skład osiągnięcia naukowego (autor/autorzy, tytuł/tytuły publikacji, rok wydania, tom, numery stron): 1. Jarosz-Chobot P, Polanska J, Szadkowska A, Kretowski A, Bandurska-Stankiewicz E, Ciechanowska M, Deja G, Mysliwiec M, Peczynska J, Rutkowska J, Sobel-Maruniak A, Fichna P, Chobot A, Rewers M. Rapid increase in the incidence of type 1 diabetes in Polish children from 1989 to 2004, and predictions for 2010 to 2025. Diabetologia 2011, 54:508 515; (IF=6,814, MNISW=40). 2. Chobot A, Jarosz-Chobot P. Powikłania cukrzycy typu 1. [In:] Otto-Buczkowska E, ed. Pediatria co nowego? Wrocław, Cornetis: 2011. 3. Chobot A, Haffke A, Polanska J, Halaba ZP, Deja G, Jarosz-Chobot P, Pluskiewicz W. Quantitative ultrasound bone measurements in pre-pubertal children with type 1 diabetes. Ultrasound in medicine and biology 2012, 38 (7):1109-115; (IF=2,455, MNISW=40). 4. Stanczyk J, Chobot A, Polanska J, Jarosz-Chobot P. Patients with type 1 diabetes transition from pediatric to adult care in Poland - an example from Silesia. Int J Diabetes Dev Ctries 2014, 34: 224-228; (IF=0,343, MNISW=15). 2
5. Chobot A, Bąk-Drabik K, Skała-Zamorowska E, Krzywicka A, Kwiecień J, Polanska J. Helicobacter pylori infection in type 1 diabetes children and adolescents using 13C urea breath test. Polish Journal of Microbiology 2014, 63(1):63-67; (IF=0,697, MNISW=15). 6. Chobot A, Wenzlau J, Bak-Drabik K, Kwiecien J, Polanska J, Rewers M. ATP4A autoimmunity and Helicobacter pylori infection in children with type 1 diabetes. Clin Exp Immunol 2014, 77(3): 598-602; (IF= 3,037, MNISW=25). 7. Chobot A, Polanska J, Deja G, Jarosz-Chobot P. Incidence of type 1 diabetes among Polish children ages 0-14 years from 1989-2012. Acta Diabetologica 2015, 52(3): 483-8; (IF=3,074, MNISW=20). 8. Rusak E, Chobot A, Krzywicka A, Wenzlau J. Anti-parietal cell antibodies diagnostics significance. Advances in Medical Sciences 2016, 61: 175-179; (IF=1,211, MNISW=15). Łączny Impact Factor prac zgłaszanych jako osiągnięcie 17,631 Łączna punktacja MNiSW prac zgłaszanych jako osiągnięcie 170. b) Omówienie celu naukowego ww. prac i osiągniętych wyników wraz z omówieniem ich ewentualnego wykorzystania: Rozprawa doktorska, którą obroniłam w styczniu 2010, a więc 1,5 roku po zakończeniu stażu podyplomowego, była wynikiem studenckiej działalności naukowej i dotyczyła badań nad stanem tkanki kostnej u młodocianych pacjentów z cukrzycą typu 1. Prace opublikowane po uzyskaniu stopnia doktora nauk medycznych są kontynuacją i rozwinięciem moich zainteresowań naukowych dotyczących diabetologii wieku rozwojowego, a w szczególności jej następstw, chorób towarzyszących oraz aspektów epidemiologicznych i społecznych. Z drugiej strony opublikowane prace odzwierciedlają również mój rozwój w praktyce klinicznej i obejmują także tematykę gastroenterologii dziecięcej. Własne prace naukowo-badawcze po obronie rozprawy doktorskiej zawierają między innymi: opracowanie od podstaw oraz kierowanie projektem naukowym zatytułowanym Ocena częstości zakażenia Helicobacter pylori u dzieci z cukrzycą typu 1, realizowanym w Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach, finansowanym w konkursie Iuventus Plus Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Kierowałam także innymi przedsięwzięciami naukowymi, jak również realizowałam badania w charakterze członka zespołu badawczego. Dzięki wszystkim tym przedsięwzięciom mogłam nie tylko formułować i weryfikować własne hipotezy badawcze, jednocześnie budując własne doświadczenie naukowe. Pozwoliło mi to także wspierać i inspirować działania młodych osób rozpoczynających pracę na polu naukowym między innymi jako promotor pomocniczy w dwóch przewodach doktorskich a także opiekun pomocniczy studenckiego koła naukowego. W wyniku powyższej działalności badawczej 3
powstało szereg publikacji, wśród których osiem prac, w tym jeden rozdział w podręczniku, stanowiących spójny ciąg tematyczny dotyczący diabetologii wieku rozwojowego, zgłaszam w niniejszym wniosku jako osiągnięcie. Jestem głównym autorem lub autorem korespondencyjnym sześciu z wymienionych prac. Pozostałe publikacje, w których byłam głównym autorem lub współautorem, załączam do wniosku w wykazie publikacji jako załącznik nr 4. Przedstawiane prace miały na celu pogłębienie wiedzy na temat cukrzycy typu 1 występującej w populacji pediatrycznej, w odniesieniu do jej następstw, chorób z nią współwystępujących oraz jej aspektów społeczno-epidemiologicznych. Aby móc jak najlepiej realizować przyszłe cele naukowo-badawcze, stawiać nowe hipotezy, optymalnie planować i realizować podjęte badania, stale poszerzam swoją wiedzę dotyczącą powikłań cukrzycy typu 1 wieku rozwojowego oraz chorób jej towarzyszących o kolejne doniesienia. W 2011 roku zgromadzoną wiedzę wykorzystałam pisząc rozdział podręcznika Pediatria - co nowego? (pozycja nr 2), który prezentuje aktualny stan wiedzy z zakresu powikłań cukrzycy typu 1 u dzieci i młodzieży oraz odpowiednie postępowanie kliniczne. Pierwsza z publikacji dotycząca następstw cukrzycy typu 1, którą przedstawiam w cyklu prac, to artykuł opublikowany w czasopiśmie Ultrasound in Medicine and Biology (pozycja nr 3). Jest to kontynuacja tematyki podjętej w pracy doktorskiej i dotyczy analizy stanu tkanki kostnej. Powstawanie zaburzeń stanu tkanki kostnej, jako powikłania cukrzycy typu 1, już w populacji pediatrycznej zostało opisane po raz pierwszy w piśmiennictwie relatywnie niedawno. Jednakże kolejne badania dostarczały niejednoznacznych wniosków. Wobec wyników moich wcześniejszych obserwacji dotyczących dzieci w okresie pokwitania, zasadne było przeprowadzenie badań mających wskazać, czy do zaburzeń jakości tkanki kostnej dochodzi także u najmłodszych pacjentów z cukrzycą typu 1? Badanie objęło 57 dzieci z dobrze wyrównaną cukrzycą typu 1, u których nie rozpoczęło się dojrzewanie płciowe, oraz grupę kontrolną zdrowych rówieśników pozyskaną z pośród dzieci uczestniczących w badaniach przesiewowych prowadzonych przez prof. dr hab. n. med. Wojciecha Pluskiewicza i dr hab. n. med. Zenona P. Halabę. W celu utrzymania spójnego charakteru przedmiotowego badania z moimi poprzednimi pracami, zastosowałam ten sam protokół i metodykę badania (nieinwazyjną ilościową metodę ultradźwiękową Quantitative Ultrasound (QUS)). Wyniki uzyskane za pomocą tej metody dobrze korelują z pomiarami densytometrycznymi, które są złotym standardem oceny tkanki kostnej, są jednak obciążone użyciem promieniowania rentgenowskiego. Co ciekawe, przeciwnie niż w przypadku młodzieży z cukrzycą typu 1, podjęty projekt nie wykazał różnic w stanie tkanki kostnej ocenianym za pomocą amplitudy zależnej od prędkości dźwięku (amplitude dependent speed of sound (Ad-SoS)) QUS między badanymi dziećmi i grupą kontrolną, a wartości mierzonego parametru mieściły się w granicach normy. Nie wykazały również, aby długo- lub krótkofalowe wyrównanie glikemii wpływało u tych chorych na pomiary QUS. Stwierdziłam natomiast negatywne oddziaływanie czasu trwania cukrzycy. 4
Na podstawie uzyskanych wyników i biorąc pod uwagę wnioski z pracy doktorskiej (wykazaną gorszą jakość tkanki kostnej u młodzieży z cukrzycą typu 1 niż u zdrowych rówieśników oraz negatywny wpływ kontroli glikemii na stan kośćca u młodzieży), wydaje się możliwe, iż zaburzenia mineralizacji tkanki kostnej obserwowane u dorosłych z cukrzycą typu 1 wynikają z procesów, które ujawniają się dopiero w okresie pokwitania. Być może są skutkiem mniejszego niż fizjologiczny przyrostu masy kostnej w trakcie dojrzewania płciowego. U najmłodszych pacjentów ewentualne pogorszenie stanu tkanki kostnej związane jest z jedynie z wydłużającym się czasem trwania cukrzycy. Natomiast, opierając się na wynikach przedstawionej pracy i wnioskach z przewodu doktorskiego, uzasadnione jest twierdzenie, że długofalowe niedostateczne wyrównanie metaboliczne wydaje się zaznaczać swój negatywny wpływ na tkankę kostną dopiero w okresie pokwitania. Te obserwacje są zgodne z najnowszymi doniesieniami dotyczącymi tego tematu, których odzwierciedleniem są aktualne międzynarodowe zalecenia postępowania w cukrzycy typu 1 International Society for Pediatric and Adolescent Diabetes (ISPAD) Clinical Practice Consensus Guidelines 2014. Wytyczne te sugerują, aby ocenę stanu kośćca rozważyć u młodzieży z cukrzycą typu 1, zwłaszcza u osób z długim czasem trwania choroby. Polecają natomiast opieranie się o metody densytometryczne, jako złoty standard diagnostyczny. Mój dalszy rozwój naukowy i kierunek badań zostały zdeterminowane przez działalność kliniczną. Odbywałam wówczas specjalizację w dziedzinie pediatrii w Oddziale Gastroenterologii i Hepatologii Dzieci Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego im. Prof. Stanisława Szyszko Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Szpital ten realizuje program przesiewowych badań profilaktycznych pod kątem chorób układu pokarmowego u dzieci Dobra diagnoza-leczenie-życie, który finansowany jest z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Codzienny kontakt z problemami klinicznymi z zakresu gastroenterologii dziecięcej oraz prowadzone w ramach wyżej wymienionego programu badania przesiewowe były inspiracją do kontynuowania rozważań nad powikłaniami i chorobami towarzyszącymi cukrzycy ale już ze szczególnym uwzględnieniem chorób układu pokarmowego. Zdobywane doświadczenie i wiedza pozwoliły mi na opracowanie i stworzenie od podstaw projektu badawczego Ocena częstości zakażenia Helicobacter pylori u dzieci z cukrzycą typu 1, który w 2014 roku uzyskał finansowanie z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w konkursie Iuventus Plus. Projekt ten realizuję jako kierownik projektu i główny wykonawca w ramach umowy ze Śląskim Uniwersytetem Medycznym w Katowicach, a 3 kolejne publikacje przedstawione jako osiągnięcie naukowe (pozycje nr 5, 6 i 8) powstały w jego toku. Pierwszy etap realizacji wyżej wymienionego projektu polegał na ocenie częstości zakażenia Helicobacter pylori u dzieci z cukrzycą typu 1 na terenie Górnego Śląska. Wyniki przedstawiłam w publikacji w Polish Journal of Microbiology (pozycja nr 5). Szacunkowa częstość zakażenia Helicobacter pylori w ogólnej populacji pediatrycznej w Polce wynosi według ostatnich danych około 16%. Choć znany jest fakt, iż osoby z cukrzycą są bardziej narażone na infekcje niż osoby zdrowe, to 5
dostępne dane dotyczące częstości zakażenia Helicobacter pylori w cukrzycy typu 1 u dzieci młodzieży były fragmentaryczne a wnioski rozbieżne. W badaniu wykorzystałam wiarygodny, nieinwazyjny test oddechowy z mocznikiem znakowanym izotopem 13C, który wykonano u 149 dzieci z cukrzycą typu 1 oraz w grupie kontrolnej liczącej 298 dzieci należących do kohorty uczestników projektu Dobra diagnoza Leczenie Życie. Wyniki potwierdziły obecność zakażenia u 11,4% dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1, co było porównywalne do odsetka stwierdzonego wśród zdrowych rówieśników. Zarówno parametry antropometryczne, jak i związane z chorobą podstawową (czas trwania cukrzycy, wyrównanie glikemii) nie miały wpływu na wynik mocznikowego testu oddechowego. Wnioski z tej publikacji obejmującej znaczą liczbę pacjentów, są ważne z punktu widzenia praktyki klinicznej potwierdzają, iż w diagnostyce bólów brzucha u dzieci z cukrzycą typu 1 zakażenie Helicobacter pylori nie winno być rozważane częściej niż w przypadku zdrowych dzieci. Wstępne wyniki powyższego badania prezentowałam między innymi w trakcie konferencji międzynarodowych. Duże zainteresowanie przedstawianymi rezultatami zaowocowało nawiązaniem przeze mnie kluczowej dla dalszych etapów projektu współpracy z Barbara Davis Center for Childhood Diabetes, University of Colorado Denver w Stanach Zjednoczonych. Ponadto projekt ten wzbudził ożywioną dyskusję naukową zespołu ekspertów i moich kolegów w trakcie stażu naukowego dla młodych naukowców, jaki odbyłam w Joslin Diabetes Center, Harvard Medical School w Bostonie w Stanach Zjednoczonych (ISPAD Physician Research School). Jej elementy pozwoliły na dalszy rozwój projektu i przekonały mnie o zasadności kontynuacji badań obejmujących tą problematykę. Znane są dane wskazujące na to, iż zakażenie Helicobacter pylori może być czynnikiem spustowym reakcji autoimmunologicznej przeciwko pompie protonowej komórek okładzinowych żołądka i brać udział w patogenezie autoimmunologicznego zanikowego zapalenia żołądka. Z drugiej strony autoimmunologiczne zapalenie żołądka należy do grupy chorób występujących znamiennie częściej u pacjentów z cukrzycą typu 1. Powyższe przesłanki stanowiły podstawę do przeprowadzenia, w kooperacji z naukowcami z Barbara Davis Center for Childhood Diabetes, badania oceniającego potencjalny związek między występowaniem zakażenia Helicobacter pylori a obecnością autoprzeciwciał skierowanych przeciwko podjednostce 4A pompy protonowej komórek okładzinowych żołądka (ATP4A) u dzieci z cukrzycą typu 1. Badanie to było kolejnym etapem wspomnianego wcześniej, realizowanego przeze mnie projektu finansowanego z grantu Iuventus Plus, a jego rezultaty opublikowałam w czasopiśmie Clinical and Experimental Immunology (pozycja nr 6). Analizie poddałam wyniki 70 pacjentów pediatrycznych z cukrzycą typu 1. U każdego dziecka wykonano mocznikowy test oddechowy w celu oceny, czy obecne jest zakażenie Helicobacter pylori oraz pomiar stężenia przeciwciał przeciwko ATP4A. Zdecydowałam, aby do oznaczeń autoprzeciwciał przeciwko ATP4A zastosować nowatorski test radioimmunoprecypitacyjny opracowany w Barbara Davis Center for Childhood Diabetes, ze względu na jego większą czułość od stosowanych 6
w praktyce klinicznej testów immunoenzymatycznych. Przeciwciała przeciwko ATP4A pojawiają się wcześnie w życiu i są stabilne w czasie. Użycie tej innowacyjnej metody oznaczania autoprzeciwciał pozwoliło na wykazanie ich obecności u znaczącego odsetka dzieci z cukrzycą typu 1, bo aż u 30% (z przewagą dziewcząt). Jest to wartość wyższa niż oczekiwałam, ponieważ wcześniejsze doniesienia podawały, iż przeciwciała przeciwko komórkom okładzinowym żołądka występują 4-21% osób z cukrzycą typu 1 (u dorosłych do 25%). Nie stwierdziłam natomiast związku między obecnością przeciwciał przeciwko ATP4A a wynikiem mocznikowego testu oddechowego, co wskazuje, że proces autoimmunologiczny skutkujący obecnością tych przeciwciał nie jest najpewniej związany z zakażeniem Helicobacter pylori. Ta obserwacja znajduje potwierdzenie w doniesieniach innych autorów, poszukujących związku między infekcją Helicobacter a autoimmunologicznym zapaleniem żołądka również innymi metodami, zarówno u osób z cukrzycą jak i bez. Jednakże do tej pory pewne aspekty współistnienia tych dwóch schorzeń pozostają niewyjaśnione. Wnioski z powyższej publikacji, w tym stwierdzenie obecności autoprzeciwciał przeciwko komórkom okładzinowym żołądka aż u blisko 1/3 dzieci z cukrzycą typu 1, zapoczątkowały moje poszukiwania ich znaczenia diagnostycznego. Na podstawie zgromadzonych danych literaturowych opracowałam pracę poglądową dotyczącą tej tematyki (pozycja nr 8). Wraz z współautorami przedstawiłam w niej zarówno dane odnośnie częstości występowania tych autoprzeciwciał i antygenów przeciwko którym są skierowane, metody laboratoryjne stosowane w ich diagnostyce, jak również kliniczne konsekwencje ich obecności. Omówiłam także najnowsze doniesienia dotyczące ich związku z zakażeniem Helicobacter pylori. Druga praca poglądowa dotycząca tego zagadnienia zatytułowana Autoimmune gastritis among T1D individuals- important association? została 22.06.2016 przyjęta do druku w Pediatric Endocrinology, Diabetology and Metabolism (nie została ujęta w analizie bibliometrycznej oraz w cyklu prac). Wraz z lek. Ewą Rusak rozszerzyłam w niej informacje ujęte w poprzedniej pracy poglądowej o omówienie genetycznego tła autoimmunologicznego zapalenia żołądka i jego występowania w autoimmunologicznych zespołach wielogruczołowych. Przedstawiłam także propozycje dotyczące badań w tym kierunku u pacjentów z cukrzycą typu 1 oraz postępowania terapeutycznego. W celu określenia skutków obecności przeciwciał przeciwko ATP4A, które identyfikują pacjentów w grupie ryzyka rozwoju autoimmunologicznego zapalenia żołądka, rozpoczęłam badanie mające na celu ocenę, czy obecność tych przeciwciał, może mieć u dzieci z cukrzycą typu 1 związek z wartościami parametrów morfologii krwi lub gospodarki żelazowej. Wstępne wyniki tego projektu naukowego wykazały obecność przeciwciał przeciwko ATP4A u 17% dzieci z cukrzycą typu 1 bez innych chorób współwystępujących, co jest wartością istotnie wyższą niż w populacji dzieci zdrowych. Ponadto zaobserwowałam, że u pacjentów, u których te przeciwciała były obecne, ich miano było odwrotnie proporcjonalne do stężenia witaminy B12 7
w surowicy. Te wstępne doniesienia wzbudziły szerokie zainteresowanie zarówno w kraju jak i za granicą. Zostały także wyróżnione prezentacją ustną w trakcie XV Konferencji Sekcji Pediatrycznej Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego w Rzeszowie (kwiecień 2016) i IX Ogólnopolskiego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci w Bydgoszczy (czerwiec 2016) oraz zakwalifikowane do grona najlepszych prezentacji plakatowych na międzynarodowej konferencji 49th Annual Meeting of the European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition (Grecja, maj 2016). W chwili pisania autoreferatu przygotowywana jest publikacja opisująca ostateczne wyniki projektu. Równolegle do badań nad następstwami i chorobami towarzyszącymi cukrzycy typu 1 zajęłam się problemem wymiaru społecznego tej ciężkiej, przewlekłej choroby wieku rozwojowego. W moim odczuciu to w jego świetle winny być rozpatrywane wszystkie pozostałe aspekty tego schorzenia. Już w okresie licealnym jak i studiów pomagałam w gromadzeniu danych epidemiologicznych, natomiast w późniejszym czasie zaangażowałam się w pozostałe elementy pracy badawczej. Wykorzystałam w ich trakcie wiedzę zdobytą między innymi w toku szkolenia Metody Statystyczne w opracowywaniu wyników badań medycznych organizowanego przez Polsko-Japońską Wyższą Szkołę Technik Komputerowych w Bytomiu. W ramach prac realizowanych wspólnie z prof. dr hab. inż. Joanną Polańską, Kierownikiem Zakładu Analizy Eksploracyjnej Danych, Instytutu Automatyki Politechniki Śląskiej, na podstawie danych uzyskanych dzięki współpracy z licznymi ośrodkami krajowymi, opracowałam model predykcyjny zachorowań na cukrzycę typu 1 wśród dzieci w wieku 0-14 lat. Rezultaty tej pracy zostały opublikowane w czasopiśmie Diabetologia w 2011 roku (pozycja nr 1). Wyniki analiz wykazały ponad trzykrotny wzrost zapadalności na cukrzycę typu 1 u dzieci w Polsce w okresie ostatnich 15 lat, a stworzony model przewiduje dalszy dramatyczny wzrost w ciągu kolejnych dwóch dekad. Uzyskane rezultaty uwypukliły również fakt, że największe przyrosty zapadalności dotyczą najmłodszych dzieci. Dane epidemiologiczne stawiają Polskę wśród krajów o średniej zapadalności na cukrzycę typu 1 na świecie, natomiast świadczą także o olbrzymim obciążeniu naszego kraju w wymiarze społeczno-ekonomicznym. Kolejne, najbardziej aktualne podsumowanie danych epidemiologicznych (publikacja jest obecnie procedowana w czasopiśmie) z regionalnych rejestrów wskazuje na dużą wiarygodność opracowanego modelu predykcyjnego. Utrzymuje się trend wzrostowy zapadalności i tylko w ostatnich latach obserwuje się niewielkie spowolnienie jego dynamiki, choć obecnie trudne jest określenie, czy jest to stałe zjawisko czy jedynie przejściowe. Obok analizowania danych krajowych, szczegółowe, okresowe podsumowania epidemiologiczne opracowywane są dla województwa śląskiego. W publikacji z ubiegłego roku (pozycja nr 7), której jestem głównym autorem, przedstawiam najbardziej aktualne wyniki. Potwierdzają one, że wśród dzieci do lat 15, na Górnym Śląsku, utrzymuje się gwałtowny wzrost zapadalności na cukrzycę typu 1. Co ciekawe, zgromadzone dane nie wykazały natomiast spowolnienia, które sugerują 8
nasze jeszcze nieopublikowane wyniki wspomniane powyżej oraz najnowsze doniesienia z Niemiec i krajów skandynawskich. Tak znacząca i wzrastająca liczba nowych zachorowań wśród dzieci i młodzieży oznacza również, że coraz więcej młodych pacjentów wkracza w dorosłość z cukrzycą typu 1 i opuszcza specjalistyczną, diabetologiczną opiekę w ośrodkach pediatrycznych. Jest znanym faktem, że diabetologiczna opieka pediatryczna jest przede wszystkim skoncentrowana na szczególnej, intensywnej terapii dziecka z cukrzycą typu 1 i jego opiekunów. W związku z tym jej cele i zadania znacząco odbiegają od diabetologicznej opieki internistycznej, gdzie gro pacjentów jest starszych, z licznymi ciężkimi powikłaniami. Także charakterystyka prowadzonego leczenia w ramach opieki diabetologicznej nad dorosłym pacjentem jest często odmienna niż w przypadku dzieci z cukrzycą. Nowa specyfika opieki związana z tak zwanym transferem młodych dorosłych z diabetologicznej opieki pediatrycznej do ośrodków internistycznych, bardzo często rodzi wiele poważnych problemów i wymaga systemowego rozwiązania. Często dochodzi do pogorszenia kontroli glikemii, co powoduje akcelerację rozwoju powikłań. Ostatnie zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego i ISPAD odnoszą się także do tego tematu, wskazując rozwiązania tego nowego problemu. Zwracając uwagę na tą poważną kwestię podjęłam się jego analizy w publikacji w International Journal of Diabetes in Developing Countries (pozycja nr 4). Wraz z współautorami badanie oparłam o grupę chorych na cukrzycę typu 1. Uzyskane wyniki ujawniły, iż blisko co czwarty młody dorosły z tą chorobą nie kontynuuje w sposób systematyczny wizyt w specjalistycznym ośrodku diabetologicznym dla dorosłych. Analiza pozwoliła również wytypować chorych z grup ryzyka pogorszenia kontroli glikemii w okresie transmisji do opieki dla dorosłych. Należą do nich osoby z gorszym wyrównaniem metabolicznym w okresie dzieciństwa oraz rzadziej uczęszczające na wizyty do poradni diabetologicznej dla dzieci a także, co interesujące, chorzy leczeni za pomocą osobistej pompy insulinowej. Konieczne jest zatem poświęcenie szczególnie tym pacjentom dodatkowej uwagi w tym ważnym momencie. Kluczowym wnioskiem z tej pracy jest stwierdzenie, iż kontynuacja systematycznej opieki diabetologicznej jest nieodzowna, aby utrzymać stabilną kontrolę glikemii. Niestety dyskusja nad tym, jak w najbardziej odpowiedni i bezpieczny dla pacjenta sposób zorganizować opiekę specjalistyczną w okresie transmisji pozostaje nadal otwarta, chociaż jak wspomniałam, zostały opublikowane pierwsze rekomendacje towarzystw naukowych i stopniowo w wielu ośrodkach powstają poradnie transmisyjne lub dedykowane młodocianym chorym czy są wyznaczane specjalne dla nich dni. Ogółem, przedstawiane Szanownej Komisji osiągnięcie obejmuje następujące podstawowe ustalenia: 1. Stan tkanki kostnej oceniany za pomocą zależnej od amplitudy prędkości dźwięku metodą QUS nie różni się od zdrowej populacji w przypadku dzieci chorych na cukrzycę typu 1 znajdujących się przed okresem pokwitania. Czynnikiem niekorzystnie wpływającymi na jakość tkanki kostnej w tej grupie pacjentów jest przede wszystkim czas trwania cukrzycy. Natomiast obserwowane w cukrzycy typu 1 zaburzenia tkanki kostnej rozwijają się prawdopodobnie dopiero w okresie pokwitania i postępują 9
wówczas nie tylko z czasem trwania choroby podstawowej ale narastają także wraz z długofalowym niedostatecznym wyrównaniem glikemii. Konieczne jest jednakże przeprowadzenie długofalowej oceny prospektywnej, z początkiem obserwacji we wczesnym dzieciństwie, w celu ostatecznego określenia wpływu cukrzycy typu 1 na rozwijającą się kość. 2. Częstość występowania zakażenia Helicobacter pylori u dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1 nie różni się od tej stwierdzanej wśród ich zdrowych rówieśników. Nie ma ponadto związku między wyrównaniem glikemii a obecnością zakażenia Helicobacter pylori. 3. U blisko 1/3 młodocianych pacjentów z cukrzycą typu 1 obecne są przeciwciała przeciwko podjednostce 4A pompy protonowej komórek okładzinowych żołądka. Nie wykazano, aby proces autoimmunologiczny u tych pacjentów wiązał się z zakażeniem Helicobacter pylori. Potencjalny związek między zakażeniem Helicobacter pylori a autoimmunologicznym zanikowym zapaleniem żołądka, jeśli jest w ogóle obecny, wydaje się polegać na innym mechanizmie patologicznym. Dalsze badania pozwolą na wyjaśnienie klinicznego znaczenia obecności tych autoprzeciwciał, opisanie ich roli w autoimmunologicznym zapaleniu żołądka oraz określenie, czy pacjenci z cukrzycą typu 1 powinni mieć oznaczane przeciwciała przeciwko ATP4A przesiewowo. 4. W ostatnich dekadach obserwuje się wzrost zapadalności na cukrzycę typu 1 wśród dzieci i młodzieży w Polsce, w tym także w województwie śląskim. Zapewnienie rosnącej liczbie pacjentów odpowiedniego systemu przejścia z pod specjalistycznej, pediatrycznej opieki diabetologicznej pod opiekę internistyczną stanowi nadal istotne wyzwanie, mimo identyfikacji grup pacjentów, którzy szczególnie narażeni są na pogorszenie kontroli swojej choroby. 10
5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo-badawczych: a) Analiza bibliometryczna dorobku: Sumaryczny IF/punktacja wg listy MNiSW: 25,708 / 295 (po doktoracie 18,735 / 234) Sumaryczny IF prac oryginalnych: 23,393 (po doktoracie 16,42) Sumaryczna punktacja prac oryginalnych wg listy MNiSW: 214 (po doktoracie 162) Łączna liczba cytowań: 51 (wg WoS) / 78 (wg Sopus) Indeks-h: 3 (wg WoS) / 4 (wg Sopus) Łączna liczba publikacji naukowych (umieszczonych i nieumieszczonych na liście JCR): 22 Rozdziały w podręcznikach: 2 Doniesienia konferencyjne: 45 b) Listę publikacji nie wchodzących w skład osiągnięcia w rozumieniu art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz. 595 z pózn. zm.) przedstawiono w odrębnym dokumencie załączonym do wniosku (załącznik 4). 6. Udział w projektach badawczych: W 2014 roku uzyskałam finansowanie w ramach grantu Iuventus Puls Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (IP2012 007672) dla opracowanego przeze mnie projektu naukowego zatytułowanego Ocena częstości zakażenia Helicobacter pylori u dzieci z cukrzycą typu 1. Realizuję go jako główny wykonawca na stanowisku kierownika projektu w ramach umowy ze Śląskim Uniwersytetem Medycznym w Katowicach. Zakończenie tego projektu planowane jest na grudzień 2016 roku. Obecnie zakończyłam zbieranie danych oraz ich analizę statystyczną, a ostateczne wyniki i wnioski z projektu przygotowywane są do publikacji. W ramach tego projektu nawiązałam współpracę z Barbara Davis Center for Childhood Diabetes, University of Colorado, Denver w Stanach Zjednoczonych. Badania prowadzone w ramach tego finansowania zaowocowały już pięcioma publikacjami, w tym czterema w czasopismach z listy filadelfijskiej. (W załączniku nr 9 przedstawiam opinię prof. Janet Wenzlau z Barbara Davis Center for Childhood Diabetes). W ostatnich miesiącach opracowałam projekt badawczy, który ma na celu ocenę zewnątrzwydzielniczej funkcji trzustki u dzieci i młodzieży z cukrzyca typu 1. Za pośrednictwem Śląskiego Uniwersytetu Medycznego ubiegam się obecnie o jego finansowanie w konkursie Narodowego 11
Centrum Nauki Sonata Bis (nabór wniosków do 16 września 2016; termin rozstrzygnięcia konkursu 16 marzec 2017). 12
7. Inne kierunki prowadzonych badań: 7.1 Inne badania z zakresu cukrzycy typu 1 Tematykę cukrzycy typu 1, w tym jej aspektów klinicznych, podjęłam prócz prac zgłoszonych jako osiągnięcie naukowe jeszcze w kilku publikacjach, które przestawię w tym podrozdziale. Dwa opracowania zrealizowałam jeszcze w trakcie studiów, będąc członkiem Koła Studenckiego przy ówczesnej Klinice Pediatrii, Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej, Wydziału Lekarskiego w Katowicach. Pierwsza z publikacji stanowi pracę poglądową dotyczącą współczesnych trendów w intensywnej insulinoterapii oraz monitorowaniu glikemii (Clin Pract Rev; MNISW=4). Przedstawiłam w niej najbardziej aktualny zestaw analogów insulin, urządzeń do podawania insuliny w codziennej praktyce klinicznej w tym pomp insulinowych, oraz metod monitorowania poziomu glukozy we krwi. Natomiast druga publikacja to artykuł oryginalny, który podsumowuje doświadczenia ośrodka śląskiego w leczeniu cukrzycy typu 1 u najmłodszych pacjentów (Pediatric Endocrinology, Diabetes and Metabolism, MNISW=9). Jest to retrospektywna analiza danych medycznych (HbA1c, zapotrzebowanie na insulinę, model insulinoterapii, dane antropometryczne, epizody ciężkich ostrych powikłań cukrzycy) pacjentów, którzy zachorowali na cukrzycę typu 1 poniżej 7 roku życia. Wyniki pozwoliły na stwierdzenie, iż możliwe jest bezpieczne osiągniecie długofalowego, dobrego wyrównania metabolicznego u najmłodszych pacjentów. Z kolei w 2012 roku opublikowałam wraz z współautorami opis przypadku (Pediatric Endocrinology, Diabetes and Metabolism, (MNISW=7) wystąpienie zespołu hiperglikemicznohiperosmolarnego jako ostrego powikłania przy świeżym ujawnieniu cukrzycy typu 1. Choć zespół ten rozwija się częściej w przebiegu cukrzycy typu 2 (jako jedno z najcięższych jej powikłań), to może także stanowić ciężkie, ostre powikłanie cukrzycy typu 1, w szczególności u najmłodszych dzieci z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego lub ciężkim zakażeniem przebiegającym z odwodnieniem. Drugim rozważanym aspektem były zagadnienia z dziedziny zdrowia publicznego, w tym wpływu warunków socjo-ekonomicznych, w jakich żyją dzieci z cukrzycą, na przebieg ich choroby (Experimental and Clinical Diabetology, MNISW=5). Wykazałam w niej, iż między innymi ani poziom wykształcenia rodziców ani miejsce zamieszkania małego pacjenta, nie mają wpływu na rodzaj prowadzonej insulinoterapii czy też rozwój powikłań cukrzycy. Ponadto uzyskane wyniki wykazują, iż warunki socjo-ekonomiczne nie mają znaczenia w odniesieniu do akceptacji, czy wstydu odczuwanego w związku cukrzycą. Wniosek podsumowujący pracę, mówiący iż status socjo-ekonomiczny pacjenta nie może stanowić pewnej podstawy do przewidywania przebiegu cukrzycy typu 1, jest niezwykle istotny z punktu widzenia praktyki klinicznej. 13
Kontynuacją rozważań dotyczących aspektów społeczno-ekonomicznych cukrzycy jest publikacja dotycząca kosztów świadczeń diabetologicznych (Clinical Diabetology, MNISW=7). Choć badanie, które podjęłam w gronie współautorów, nie dotyczy wyłącznie populacji pediatrycznej z cukrzycą typu 1, to przedstawia wymiar ekonomiczny opieki nad chorym i wskazuje na jaką opiekę może liczyć pacjent po opuszczeniu pediatrycznego ośrodka diabetologicznego. W tej analizie, traktującej cukrzycę całościowo, bez wyróżniania jej typów, obejmującą całą populację województwa śląskiego, oparłam się na raportowanych do Narodowego Funduszu Zdrowia kodach rozpoznania według ICD-10. Wyniki potwierdziły trend wzrostowy zachorowań na cukrzycę. Stwierdziłam, że w ciągu analizowanego okresu czasu zmieniła się liczba pacjentów z cukrzycą korzystających ze świadczeń w ambulatoryjnej opiece specjalistycznej w stosunku do pozostających z powodu swojej choroby jedynie pod kontrolą podstawowej opieki zdrowotnej lub hospitalizowanych na korzyść ośrodków specjalistycznych. Wynik ten przemawia za pozytywnym kierunkiem zmian w opiece zdrowotnej nad pacjentem z przewlekła chorobą, jaką jest cukrzyca. Podsumowanie aktualnej wiedzy oraz najnowszych doniesień dotyczących kośćca w cukrzycy wieku rozwojowego przedstawiłam natomiast w rozdziale podręcznika Cukrzyca w populacji wieku rozwojowego co nowego? pod redakcją prof. dr hab. n. med. Ewy Otto-Buczkowskiej. Tuż po studiach podjęłam współpracę z prof. dr hab. n. med. Wojciechem Pluskiewiczem, aby wspólnie rozpocząć wspomniane już wcześniej badania nad stanem tkanki kostnej u pacjentów z cukrzycą typu 1. Rezultatem tej kooperacji była w pierwszej kolejności publikacja opisująca pilotażowe wyniki oceny jakości tkanki kostnej u dzieci z cukrzycą (Pediatric Endocrinology, MNISW=6). Wstępne obserwacje nie wskazywały na istnienie różnic w stanie tkanki kostnej między chorymi na cukrzycę a zdrowymi rówieśnikami. Mimo wszystko, uwzględniając sprzeczne wyniki badań innych autorów, sugerowaliśmy, aby w leczeniu dzieci z cukrzycą typu 1 monitorować stan szkieletu od momentu rozpoznania choroby. Badania nad tkanką kostną u młodzieży z cukrzycą typu 1 stanowiły także podstawę mojej rozprawy doktorskiej. Uzyskane wyniki zostały w części przedstawione w publikacji, która ukazała się w 2010 roku w renomowanym czasopiśmie Diabetologia (IF=6.973, MNISW=32). W pracy tej analizowałam stan tkanki kostnej u młodzieży z cukrzycą typu 1 oraz wpływ choroby podstawowej na jakość tkanki kostnej. W badaniach zastosowałam nieinwazyjną ilościową metodę ultradźwiękową (quantitative ultrasound (QUS)), pozbawioną niekorzystnego czynnika, jakim jest promieniowanie rentgenowskie. Jej wyniki, choć nie opisują osobno masy, gęstości i geometrii tkanki kostnej, a całościowo obrazują jakość kośćca, to dobrze korelują z wynikami złotego standardu diagnostyki densytometrią. Badaniem objęłam 99 dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1 w okresie pokwitania oraz dopasowaną względem wieku i płci grupę kontrolną 297 dzieci zdrowych, pozyskaną z pośród zdrowej populacji pediatrycznej Górnego Śląska uczestniczącej w badaniach przesiewowych prowadzonych przez prof. dr hab. n. med. Wojciecha Pluskiewicza i dr hab. n. med. Zenona P. Halabę. 14
W chwili publikacji była to, prócz wcześniej omówionego badania pilotażowego, pierwsza analiza za pomocą metody QUS, która obejmowała tak liczną grupę badaną i kontrolną oraz pierwsze w kraju doniesienie dotyczące tego tematu. Wyniki podkreśliły istotnie gorszą jakość tkanki kostnej u młodzieży z cukrzyca typu 1 w stosunku do zdrowych rówieśników, mimo iż pacjenci z cukrzycą charakteryzowali się wyższym wzrostem, masą ciała i wskaźnikiem masy ciała (BMI) parametrami, które zwykle wykazują pozytywny związek z gęstością mineralną kości. Ponadto wykazałam, iż czynnikiem pogarszającym jakość tkanki kostnej było w badanej grupie pacjentów zarówno krótko- jaki długofalowe niedostateczne wyrównanie glikemii (HbA1c). Nie stwierdziłam natomiast, aby inne postulowane w piśmiennictwie parametry, jak między innymi: czas trwania cukrzycy, dobowe zapotrzebowanie na insulinę, czy wiek miały wpływ na badany stan tkanki kostnej. Potwierdziłam natomiast przewidywany związek wyników pomiarów QUS z parametrami antropometrycznymi. Odrębny rodzaj mojej aktywności publikacyjnej w tematyce kliniki cukrzycy typu 1 stanowi wykonanie tłumaczenia 1. polskiego oraz 2. uzupełnionego wydania podręcznika autorstwa Ragnara Hanas, MD, PhD (tytuł oryginału: Type 1 diabetes in children, adolescent and young adults. How to become an expert on your own diabetes ). Pierwszego przekładu podjęłam się już w trakcie studiów zważywszy na to, iż wówczas w Polsce nie było kompleksowego źródła wiedzy, które można by było polecić chorym a cukrzycę. Pozycja ta jest uznanym na świecie kompendium wiedzy z zakresu cukrzycy typu 1, skierowanym do pacjentów, ich opiekunów i bliskich, osób z otoczenia dziecka z cukrzycą, ale także do personelu medycznego. Była tłumaczona dotychczas na 14 języków i otrzymała liczne nagrody towarzystw naukowych i stowarzyszeń pacjentów. Wspierałam także powstawanie dwóch polskich tłumaczeń zaleceń praktycznych International Society for Pediatric and Adolescent Diabetes z 2009 i 2014 roku (Medycyna Praktyczna: Pediatria, Rozpoznawanie i leczenie cukrzycy u dzieci młodzieży. Aktualne (2009) wytyczne International Society for Pediatric and Adolescent Diabetes, Kraków, 2010 oraz Medycyna Praktyczna: Pediatria, Rozpoznawanie i leczenie cukrzycy u dzieci młodzieży. Aktualne (2014) wytyczne International Society for Pediatric and Adolescent Diabetes, Kraków, 2015). 7.2 Badania w gastroenterologii dziecięcej Prace z zakresu gastroenterologii dziecięcej obejmują dwa opisy przypadków. Jeden sanowi przedstawienie naczyniaka limfatycznego jamy brzusznej jako przyczyny bólów brzucha u dziewczynki 4-letniej (Pediatria Polska, MNISW=5). Drugi to opis pacjenta, również z dolegliwościami bólowymi brzucha, u którego ostatecznie rozpoznano chorobę Takayasu (Pediatria Polska, MNISW=15). Obie publikacje zwracają uwagę na rzadkie przyczyny bólów brzucha w populacji pediatrycznej, które w praktyce klinicznej winny być zawsze uwzględnione w diagnostyce różnicowej, zwłaszcza 15
w przypadku współwystępowania objawów alarmowych lub nie ustępowania dolegliwości mimo stosowanego leczenia. 7.3 Prace obejmujące tematykę zaburzeń metabolizmu Moje zainteresowania z zakresu zaburzeń metabolizmu przedstawiają cztery opublikowane prace poglądowe. Pierwszą z nich została przygotowałam już w toku studiów pod nadzorem prof. dr hab. n. med. Dariusza Moczulskiego i prof. dr hab. n. med. Władysława Grzeszczaka (Experimental and Clinical Diabetology, MNISW=5). Była przeglądem stanu wiedzy odnośnie zaburzeń glikemii oraz innych nieprawidłowości metabolicznych obserwowanych w cukrzycy monogenowej - MODY. Omówiłam w niej również najczęstsze opisywane defekty genetyczne. We wnioskach podkreśliłam konieczność oszacowania rzeczywistej częstości występowania cukrzycy MODY, w szczególności częstego typu MODY3. W 2012 roku opublikowano wyniki projektu TEAM, które przedstawiają epidemiologię cukrzycy monogenowej w polskiej populacji wieku rozwojowego. Natomiast w latach 2011-2012 przy współpracy z prof. dr hab. n. med. Ewą Otto-Buczkowską podjęłam próbę opisania ewolucji zmian, jakie zachodzą w metabolizmie glukozy od okresu płodowego poprzez czas dzieciństwa (Experimental and Clinical Diabetology, MNISW=0) oraz roli leptyny (Advances in Hygiene and Experimental Medicine, IF=0.552) i greliny (Advances in Hygiene and Experimental Medicine, IF=0.552) w regulowaniu metabolizmu. Artykuł poglądowy opublikowany w Experimental and Clinical Diabetology opisuje homeostazę glukozy u płodu, w okresie okołoporodowym i tuż po urodzeniu, u niemowląt i starszych dzieci. Poruszyłam w nim również kwestie zaburzeń w utrzymywaniu prawidłowego poziomu glikemii u noworodków i najmłodszych niemowląt, w tym patofizjologię, diagnostykę i leczenie hipoglikemii. Ponadto omówiłam hiperglikemię u starszych dzieci, przyczyny oraz objawy hipoglikemii u dzieci i młodzieży oraz zaburzenia homeostazy glukozy w stanach krytycznych. W przeglądzie wiedzy dotyczącej leptyny opisałam jej syntezę, wpływ na homeostazę energetyczną organizmu, związek leptyny z wydzielaniem insuliny i insulinoopornością, rolę tego hormonu w homeostazie glukozy w cukrzycy oraz perspektywy zastosowania leptyny w terapii cukrzycy typu 1. Natomiast w odniesieniu do greliny omówiłam następujące problemy: syntezę, wpływ na bilans energetyczny organizmu, związki między greliną a insuliną i insulinoopornością oraz antagonistów greliny. 16
8. Nagrody i wyróżnienia: W 2000 roku, w trakcie nauki w liceum, otrzymałam pierwszą nagrodę naukową w ogólnopolskim konkursie Fizyka a Ekologia. Za wyniki w nauce otrzymałam nagrodę Primus Inter Pares przyznawaną najlepszemu uczniowi liceum, do którego uczęszczałam. Ponadto, moje osiągnięcia naukowe zostały wyróżnione w 2001 roku przyznaniem prestiżowego Stypendium Prezesa Rady Ministrów, które otrzymałam również za wyniki w nauce. Na studiach, przez cały okres ich trwania, otrzymywałam stypendium naukowe. Za osiągnięcia w zakresie badań nad tkanką kostną u dzieci i młodzieży z cukrzycą zostałam nagrodzona w 2011 roku II Nagrodą w Konkursie dla lekarzy młodych naukowców, ustanowioną przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. Natomiast za publikacje z roku 2014 zostałam wraz ze współautorami wyróżniona Zespołową nagrodą II stopnia Rektora Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach za osiągnięcia naukowe (2015 rok). 9. Działalność dydaktyczna: W ramach działalności dydaktycznej w roku akademickim 2013/2014 sprawowałam opiekę oraz prowadziłam zajęcia ze studentami Kierunku Lekarskiego, w tym zajęcia anglojęzyczne dla Studentów Programu ERASMUS na Wydziale Lekarskim z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Tematyka zajęć obejmowała różne zagadnienia z pediatrii omawiane na III, IV i V roku studiów lekarskich. Ponadto od 2015 pełnię, za zgodą prof. dr hab. n. med. Katarzyny Mizia Stec, kuratora Studenckiego Towarzystwa Naukowego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, oficjalną rolę opiekuna pomocniczego Studenckiego Koła Naukowego (SKN) przy Klinice Diabetologii Dziecięcej, Wydziału Lekarskiego w Katowicach, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. W trakcie spotkań Koła prowadziłam zajęcia między innymi z zakresu podstaw analizy statystycznej, tworzenia baz danych, podstaw evidence based medicine. Dodatkowo, mimo jeszcze krótkiej współpracy z tym SKN, odniosłam pierwsze sukcesy. Praca studentek Joanny Stompór oraz Karoliny Szyda "Remission phase in children newly diagnosed with type 1 diabetes (T1D) in the year 2013, przygotowana pod moim kierunkiem, zdobyła I Nagrodę w Sesji Pediatrycznej na tegorocznej XI Międzynarodowej i LV Międzywydziałowej Konferencji Naukowej Studentów Uczelni Medycznych w Katowicach. Do końca roku 2016 planuję przekazanie tej pracy do publikacji. Oprócz zajęć dydaktycznych ze studentami pełnię również funkcję promotora pomocniczego w dwóch przewodach doktorskich: lek. Agnieszki Szymlak (od 2014 roku) oraz lek. Katarzyny 17
Górowskiej-Kowolik (od 2015 roku). Rozprawa pierwszej z doktorantek, zatytułowana Ocena stężenia leptyny, adiponektyny, chemeryny i omentyny w surowicy u dzieci z zespołem jelita drażliwego, została wszczęta w styczniu 2015 roku, a doktorantka złożyła obecnie tezy do jej obrony. Lek. Katarzyna Górowska-Kowolik wszczęła swoją rozprawę pod tytułem Ocena przydatności testu oddechowego z wykorzystaniem 13C metacetyny w ocenie czynności wątroby u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym w marcu 2016 roku. Oba przewody doktorskie prowadzone są przez Studium Doktoranckie Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Jestem również autorem dwóch rozdziałów w książkach wydanych pod redakcją prof. dr hab. n. med. Ewy Otto-Buczkowkiej: Cukrzyca w populacji wieku rozwojowego co nowego? (Wrocław, Cornetis: 2009) oraz Pediatria co nowego? (Wrocław, Cornetis: 2011). Tematyka obu obejmuje zakres powikłań cukrzycy u dzieci i młodzieży. W czerwcu 2016 roku otrzymałam oficjalne zaproszenie jako autor rozdziału do podręcznika dla specjalizujących się z zakresu endokrynologii i diabetologii dziecięcej, który będzie wydany przez Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Natomiast początki mojej działalności dydaktycznej i popularyzującej naukę sięgają przełomu studiów i stażu podyplomowego, kiedy to rozpoczęłam prowadzenie zajęć edukacyjnych dla dzieci i młodzieży. Odbywały się one w ramach krajowych jak i międzynarodowych obozów organizowanych dla pacjentów z cukrzycą (między innymi obozu żeglarskiego z Clinique Pediatrique de Luxembourg w Holandii w 2008 roku oraz obozów jeździeckich - Pajtuny 2008 i 2009), w trakcie których pełniłam również funkcję opiekuna medycznego. Uzupełnieniem tego rodzaju działalności edukacyjnej było tłumaczenie zarówno 1. (2003) jak i 2., uzupełnionego polskiego wydania (2010) podręcznika przeznaczonego dla pacjentów i ich opiekunów oraz personelu medycznego autorstwa Ragnara Hanas (tytuł oryginału Type 1 Diabetes in Children, Adolescent and Young Adults. How to become an expert on your own diabetes ). W bieżącym roku ukazał się też, w Forum Pediatrii Praktycznej, popularnonaukowy artykuł mojego autorstwa. Omówiłam w nim zdrowe żywienie w cukrzycy typu 1, którego zasady opierają się co podkreślam o typowe zdrowe zasady żywienia, których winno przestrzegać całe społeczeństwo. Od 2013 roku aktywnie współpracuję z Fundacją Europejska Klinika Cukrzycy w zakresie działań profilaktycznych i edukacyjnych zarówno o zasięgu lokalnym jak i ogólnopolskim. Adresatami podejmowanych akcji na rzecz zdrowego stylu życia, zdrowego odżywiania oraz promowania wiedzy z zakresu cukrzycy jest zarówno społeczeństwo jak i wybrane grupy zawodowe (personel medyczny, nauczyciele i pedagodzy, personel przedszkoli). 18
10. Działalność organizacyjna: Aktualnie jestem członkiem czterech towarzystw naukowych: International Society of Pediatric and Adolescent Diabetes (ISPAD) - od 2010 Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego (PTP) - od 2010 Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego - od 2010 Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci od 2016 Brałam udział w organizowaniu dorocznej konferencji 31 st Meeting of the International Society of Pediatric and Adolescent Diabetes (ISPAD), która odbyła się w Krakowie w 2005 roku. Pełniłam wówczas funkcję członka Komitetu Organizacyjnego oraz koordynatora młodej grupy akademickiej Komitetu Organizacyjnego. Konferencja zgromadziła ponad 700 delegatów z całego świata, zarówno lekarzy, jak i przedstawicieli innych zawodów medycznych zajmujących się pacjentem pediatrycznym z cukrzycą. Oprócz licznych wykładów i warsztatów kluczowym wydarzeniem były podsumowujące dyskusje nad zaleceniami praktycznymi 2005 ISPAD Clinical Consensus Guidelines. Ponadto w latach 2014-2015 kilkukrotnie byłam również członkiem naukowego zespołu recenzentów prac zgłaszanych na coroczną konferencję Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego oraz coroczną konferencję International Society for Pediatric and Adolescent Diabetes (ISPAD). 11. Kursy i szkolenia zagraniczne: W trakcie dotychczasowej działalności naukowej brałam udział szkoleniach i kursach, które kształtowałam pod kątem pozyskiwania umiejętności kluczowych dla samodzielnej pracy naukowej. Istotnym aspektem staży i szkoleń, które odbyłam, było także rozwijanie możliwości wielopłaszczyznowej współpracy z innymi naukowcami. Kształcące i inspirujące było uczestniczenie w licznych stażach i kursach zagranicznych, a także międzynarodowych, organizowanych w Polsce. Pozwoliły mi na zapoznanie się z odmiennymi sposobami postępowania klinicznego i prowadzenia badań naukowych oraz nawiązanie trwałych kontaktów naukowych z badaczami z różnych regionów świata. Zdobyta w tracie kursów i staży wiedza umożliwiła natomiast rozwinięcie umiejętności planowania i prowadzenia badań, pisania i prezentowania wyników prac badawczych na światowym poziomie oraz kierowania własnym zespołem badawczym. Najważniejsze spośród odbytych przeze mnie kursów, szkoleń i staży wymieniłam poniżej, a pełną listę przedstawiam w załączniku nr 4 do wniosku. 19