MINISTERSTWO PRACY i POLITYKI SPOŁECZNEJ Departament Pomocy i Integracji Społecznej OCENA STANU SPÓŁDZIELCZOŚCI SOCJALNEJ Warszawa, październik 2007r.
Wprowadzenie Przyjęcie przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustawy z dnia 27 kwietnia 2006r. o spółdzielniach socjalnych spowodowało przede wszystkim dołączenie się Polski do grona krajów Unii Europejskiej, w których tego typu podmioty ekonomii społecznej dawno już działają (np. Włochy od lat 70-tych), ale także wyzwoliło społeczną aktywność w grupie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, głównie bezrobociem. Fakt przyjęcia przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej rozwiązań prawnych w zakresie spółdzielczości socjalnej wiąże się z realizacją rekomendacji Międzynarodowej Organizacji Pracy z 2002r. dla tego typu działalności, w której koncentruje się uwagę promowaniu pełnej partycypacji w gospodarczym i społecznym rozwoju ludzi. Problematyka rozwoju spółdzielczości na poziomie unijnym posiada swoje ukonstytuowanie w formule Statutu Spółdzielczości Europejskiej z 2002r. przyjętego przez Radę Spółdzielczości Europejskiej, jaka działa przy Komisji Europejskiej. Dzisiaj definicja spółdzielni socjalnej obowiązująca według Międzynarodowego Związku Spółdzielni oznacza podmiot gospodarczo-społeczny powstały jako autonomiczne stowarzyszenie osób dobrowolnie godzących się zaspokajać swoje potrzeby i aspiracje gospodarcze, społeczne i kulturalne. Podmiot ten to wspólne przedsiębiorstwo osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, osób o niskiej zatrudnialności umożliwiający aktywizację zawodową oraz przywrócenie im społecznych ról. Spółdzielnie socjalne mogą być środkiem budowania lub rozwijania siły ekonomicznej małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) na rynku. O rozwoju spółdzielczości socjalnej w Polsce można mówić w zasadzie od 2005r. w kontekście trzech aktów prawnych, takich jak: (a) ustawa z dnia 12 września 1982 r. Prawo spółdzielcze, (b) ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym, a także (c) ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Na ich podstawie zaczęły powstawać w Polsce pierwsze spółdzielnie socjalne, rejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym, mimo że można odszukać się również wcześniejszych przykładów quasi spółdzielni socjalnych. W okresie 2005-2007 w Polsce powstało około 70 spółdzielni socjalnych, działających w różnych sferach życia społeczno-ekonomicznego, mających charakter lokalny oraz osiągających różne wyniki swej działalności. 2
I. Działania Ministra Pracy i Polityki Społecznej wspierające rozwój spółdzielczości socjalnej I.1 ROK 2005 - REGIONALNE FUNDUSZE EKONOMII SPOŁECZNEJ Najczęściej napotykaną przeszkodą w pierwszym roku funkcjonowania rozwiązań prawnych umożliwiających tworzenie spółdzielni socjalnych był odwieczny problem kapitału początkowego. Możliwości uzyskania w 2005r. przez założycieli spółdzielni socjalnych oraz osoby przystępujące środków finansowych na rozpoczęcie działalności gospodarczej w formule spółdzielczości socjalnej wynikały z przyjętych zasad Funduszu Pracy (np. dotacja dla założyciela spółdzielni socjalnej do 7,5 tys złotych). Ta wielkość dotacji w porównaniu z przyjętym rozwiązaniem prawnym dla osób fizycznych, będących bezrobotnymi, oraz wyrażającymi chęć podjęcia własnej działalności gospodarczej była praktycznie rzecz ujmując o 50% niższa (dotacja na podjęcie własnej działalności gospodarczej ca 12,5 tys. złotych). Kolejnym, istotnym problemem przy zakładaniu spółdzielni socjalnych był poziom edukacji prawno-ekonomicznej reprezentowany przez osoby mogące tworzyć spółdzielnie socjalne (nowość zagadnień, niskie kwalifikacje osób bezrobotnych). Stąd też, na początku 2005r. Minister Pracy i Polityki Społecznej (wówczas Minister Polityki Społecznej) podjął decyzję o prowadzeniu w kraju działań wspierających proces tworzenia spółdzielni socjalnych, powierzając to zadanie wytypowanej (w drodze konkursu) grupie instytucji, tzw. regionalnym funduszom ekonomii społecznej (RFES). To działanie miało charakter pilotażowy, sprawdzający jednocześnie sens powoływania bardziej trwałej struktury organizacyjnej (sieci) wspierającą proces tworzenia spółdzielni socjalnych przez osoby naprawdę niezamożne, lecz wyróżniające się na rynku pracy swoją aktywnością. W wyniku konkursowej formuły wybrano klika organizacji, którym przekazano budżetowe środki finansowe w łącznej kwocie 1,0 mln złotych. Organizatorom tych funduszy postawione zostały praktycznie tylko dwa zadania, polegające na udzieleniu wsparcia (formuła grantu): a) organizacjom pozarządowym, które przeprowadzą w skali powiatu lub kilku gmin lokalną kampanię szkoleniowo-promocyjną o idei spółdzielczości socjalnej, jej znaczeniu dla osób chcących utworzyć miejsca pracy oraz podjąć działalność społeczno-kulturalną dla siebie i lokalnego środowiska, 3
b) grupom osób, które wykażą, że są założycielami spółdzielni socjalnej oraz planują rozpocząć proces tworzenia miejsc pracy nie tylko dla siebie. Oto wykaz tych funduszy, obszar geograficzny kraju jaki został im przydzielony do obsługi oraz kwota środków finansowych jakimi dysponowały one na oba wyżej wspomniane cele: Nazwa organizacji tworzącej fundusz Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego Fundacja Wzajemnej Pomocy Barka Agencja Rozwoju Spółdzielczości, Związek Lustracyjny Spółdzielni Pracy Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Spółdzielczości i Przedsiębiorczości Lokalnej WAMA- COOP Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Bezrobotnych Adres 35-959 Rzeszów, ul. Szopena 51 tel. (17) 852 06 00 fax. (17) 852 06 11 e-mail: info@rarr.rzeszow.pl 61-003 Poznań, ul. Wincentego 6/7 tel. 0505 83-59-39 e-mail: barka@barka,org.pl 30-646 Kraków, ul. Malborska 65 tel.(12) 265-73 - 90 fax. (12) e-mail: arszlsp@poczta.onet.pl 10-444 Olsztyn, ul. Kołobrzeska 13, pok.203 A tel. (89) 533 84-5, fax (89) 533 84 05 e-mail: wamacoop@wamacoop.olsztyn.pl 91-055 Łódź, ul. Rybna 7a e tel. (42) 632 22 65, fax. (42) 637 62-62 Obszar geograficzny działania Województwo Podkarpackie Województwa: Lubuskie, Pomorskie, Kujawsko-Pomorskie, Warmińsko-Mazurskie, Wielkopolskie, Zachodniopomorskie, Województwa: Lubelskie, Świętokrzyskie, Małopolskie, Mazowieckie, Podlaskie Województwa: Śląskie, Dolnośląskie, Opolskie Województwo Łódzkie Kwota środków 50,0 tys. zł 350,0 tys. zł 350,0 tys. zł 200,0 tys. zł 50,0 tys. zł Pierwsze, dwa miesiące 2005r. minęły na przygotowaniu struktur organizacyjnych (zespoły personalne) mających obsługiwać dwa wyżej wymienione zadania. Prace te, pozwoliły na określenie m.innymi: kryteriów ubiegania się o środki, formularza wniosku o dotację, a także reguł wnoszenia minimalnego wkładu własnego. W tej ostatniej kwestii dopuszczono możliwość wnoszenia rzeczowych, własnych wkładów, przy czym fundusze określiły sposób wyceny składników rzeczowych. Dwumiesięczny okres działalności funduszy zakończony został zamieszczeniem internetowych komunikatów dla osób chcących tworzyć spółdzielnie 4
socjalne. Ten okres jednak to działania każdego z funduszu w pojedynkę. W miarę upływu czasu okazało się, że indywidualne działanie jest pozytywnym od strony motywacji (ambicja stworzenia dobrego wzorca) lecz z punktu widzenia problemu osób chcących zakładać spółdzielnie socjalne (kłopot ze zdobyciem kapitału początkowego jest jednakowy) procedury pozyskiwania środków powinny być na obszarze kraju takie same. W kwietniu 2005 roku w Krakowie inicjatywa obywatelska - odbyło się robocze spotkanie przedstawicieli wszystkich powołanych funduszy, na którym ujednolicono reguły gry dla ubiegających się o środki finansowe. Była to autonomiczna inicjatywa regionalnych funduszy ekonomii społecznej, ułatwiająca i zbliżająca w przyszłości stworzenie krajowych standardów postępowania w zakresie pomocy finansowej dla założycieli spółdzielni socjalnych. Od maja 2005r. rozpoczęto procedury konkursowe dla grup założycielskich ubiegających się o dodatkowe środki finansowe poza strukturami Funduszu Pracy, a także prowadzono intensywną działalność doradczą. Z podsumowania okresu funkcjonowania ośrodków RFES wynikało kilka istotnych spraw, które w kolejnym roku zostały rozwiązane poprzez przyjęcie ustawy z dnia 27 kwietnia 2006r. o spółdzielniach socjalnych. Wśród nich było między innymi obserwowane zjawisko wyczekiwania w grupach założycielskich na wprowadzenie ulg przy rejestracyjnych opłatach sądowych dotyczących wniosku o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego oraz opłat za ogłoszenie tego wpisu w monitorze Sądowym i Gospodarczym (około 1.500 złotych). W wyniku działania RFES w Polsce powstało 20 spółdzielni socjalnych, zlokalizowanych w takich regionach kraju jak: województwo dolnośląskie, śląskie, warmińsko-mazurskie, wielkopolskie oraz mazowieckie, a więc tych w których stosunkowo wysoko oceniany jest poziom edukacji społecznej oraz tradycji przedsiębiorczości. Wobec stanu rejestracji tych podmiotów w Krajowym Rejestrze Sądowym na koniec grudnia 2005r., wynoszącym 40 spółdzielni socjalnych, działalność tych ośrodków RFES można uznać za sukces (50% spółdzielni to wyniki działania promocyjno wspierającego ze strony Ministra Pracy i Polityki Społecznej) Okres funkcjonowania RFES to również potwierdzenie słuszności tezy tworzenia sieci lokalnych instytucji wsparcia rozwoju spółdzielni socjalnych, która została w 2006r. przekształcona w resortowy program Ministra Pracy i Polityki Społecznej pt: Wspieranie rozwoju spółdzielczości socjalnej. 5
I.2 ROK 2006/2007 PROGRAM MINISTRA PRACY i POLITYKI SPOŁECZNEJ WSPIERANIA ROZWOJU SPÓŁDZIELNI SOCJALNYCH Resortowy Program pt: Wspieranie Rozwoju Spółdzielczości Socjalnej, zwany dalej Programem zakłada uzyskanie następujących celów: 1) kontynuowanie działań z 2005 r. propagujących ideę spółdzielczości socjalnej, jako alternatywnego sposobu tworzenia miejsc pracy przez grupy osób, zagrożonych wykluczeniem społecznym, 2) udzielanie bezpośredniego wsparcia finansowego grupom założycielskim spółdzielni socjalnych, które podjęły decyzję o rozpoczęciu działalności w 2006 r., tak aby powstało w kraju co najmniej 30 kolejnych spółdzielni. 3) zdiagnozowanie katalogu profilów działalności spółdzielni socjalnych, a więc obszarów gospodarczo-społecznych, które to podmioty te podejmują w swej działalności mogą podejmować, wypełniając luki rynkowe i dając szanse dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, 4) monitoring działalności nowopowstałych spółdzielni socjalnych, które uzyskały wsparcie w formie grantu w okresie minimum 12 miesięcy od daty uzyskania tego wsparcia. Program ten realizowany jest przez grupę wytypowanych Regionalnych Ośrodków Wsparcia Spółdzielczości Socjalnej, które zostały wybrane w drodze konkursowej przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Liczba ośrodków, jaka w danym roku kalendarzowym funkcjonuje uzależniona jest od wielkości środków finansowych, jakie Promotor Programu, tj. Minister Pracy i Polityki Społecznej będzie przeznaczał z puli budżetu w części 44 zabezpieczenie społeczne na promowanie i wspieranie spółdzielczości socjalnej. W wyniku działania w okresie 2006-2007 programu w kraju funkcjonuje obecnie 12 ośrodków wsparcia spółdzielczości socjalnej którymi są: 6
Lp. Realizator powierzonego zadania 1. Stowarzyszenie Wsparcia Społecznego JA-TY-MY z siedzibą Łodzi 2. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Olsztynie 3. Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego w Rzeszowie 4. Urząd Miasta i Gminy Byczyna (woj. opolskie) 5. Agencja Rozwoju Spółdzielczości Związku Lustracyjnego Spółdzielni Pracy w Krakowie 6. Krajowy Związek Rewizyjny Spółdzielni Inwalidów i Spółdzielni Niewidomych w Warszawie 7. Regionalne Centrum Wspierania Inicjatyw Pozarządowych w Wałbrzychu 8. Stowarzyszenie Nowa Szansa w Zamościu 9. Powiatowy Urząd Pracy w Rudzie Śląskiej 10. Stowarzyszenie na rzecz Spółdzielni Socjalnych w Poznaniu 11. Fundacja Dom Wspólny Barka w Drezdenku Obszar geograficznych kraju Województwo Łódzkie, Województwo Świętokrzyskie Województwo Warmińsko-Mazurskie Województwo Podkarpackie Województwo Opolskie Województwo Małopolskie Województwo Mazowieckie, Województwo Podlaskie, Województwo Kujawsko-Pomorskie, Województwo Dolnośląskie Województwo Lubelskie Województwo Śląskie Województwo Wielkopolskie Województwo Lubuskie, Województwo Zachodniopomorskie 12. Centrum Pracy Socjalnej w Elblągu Województwo Pomorskie, Województwo Warmińsko-Mazurskie 7
II. Efekty działania Ośrodków Wsparcia Spółdzielczości Socjalnej Działalność merytoryczna Ośrodków Wsparcia Spółdzielczości Socjalnej według posiadanych przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej danych sprawozdawczych na dzień 30 czerwca 2007r., obejmowała dwie podstawowe sfery: (a) wsparcie finansowe grup założycielskich, oraz (b) doradztwo prawno-ekonomiczne. Efekty wykonanych zadań, jakie powierzył Minister Pracy i Polityki Społecznej wybranym instytucjom tworzącym ośrodki wsparcia zaprezentowane są na przykładzie kilku z nich: II.1 OWSS Łódź - województwo łódzkie i świętokrzyskie: W I półroczu 2007r. OWSS w Łodzi prowadził działania wspierające w formule konkursowej dla grup założycielskich spółdzielni socjalnych oraz usługi doradcze. W zakresie wsparcia finansowego po rozpatrzeniu 7 wniosków grantowskich, przyjęto ostatecznie do realizacji 4 projekty konkursowe na ogólną kwotę 80,0 tys. złotych (po 20,0 tys. złotych 1 grant). Dodatkowe wsparcie finansowe uzyskały: Spółdzielnia Socjalna Energia w Łodzi, Spółdzielnia Socjalna Na prostej z Łodzi, Spółdzielnia Socjalna Piątka z Łodzi, oraz Spółdzielnia Socjalna Ares z Kielc. W ramach usług doradczych odbytych zostało 15 spotkań z członkami spółdzielni socjalnych, działających na obszarze obu województw, których tematyka dotyczyła głównie zagadnień prawnych, finansowo-księgowych oraz współpracy z jednostkami organizacyjnymi samorządu terytorialnego. II.2 OWSS Zamość województwo lubelskie: W I półroczu br powołano specjalny Punkt Doradztwa i Informacji Spółdzielczości Socjalnej w Zamościu przy ul. Św.Piatka 24, wyposażony w łącza telefoniczne - infolinia oraz internetowe, który świadczył usługi dla osób zainteresowanych założeniem spółdzielni socjalnej (ponad 100 porad). W okresie marca maja br. przeprowadzono cykl warsztatowo-szkoleniowy z udziałem przedstawicieli działających centrów integracji społecznej z Lublina i Chełma z osobami bezrobotnymi z terenów takich miejscowości jak: Hrubieszów, Janów Lubelski, Lublin, oraz Chełm. W konkursie grantowskim udzielono wsparcia finansowego dla takich spółdzielni socjalnych jak: Spółdzielnia Socjalna Dragon z Zamościa, Spółdzielnia Socjalna Koziołek z Lublina, oraz wyjątkowo Spółdzielnia Socjalna Eko-Farma z Lwówka (województwo wielkopolskie w wyniku decyzji przesunięcia terytorialnego wniosku). II.3 OWSS Olsztyn województwo warmińsko mazurskie: Korzystając z wcześniejszych doświadczeń w zakresie spółdzielczości socjalnej, która przy pomocy WAMA-COOP Olsztyn rozwiała się na obszarze województwa 8
warmińśko-mazurskiego wcześniej niż wdrożenie programu resortowego Wspieranie Rozwoju Spółdzielczości Socjalnej, utworzono partnerstwo organizacyjne zrzeszające między innymi: MOPS Olsztyn, Działdowską Agencję Rozwoju oraz Urzędów Miejskich: Olsztyna, Miasta Dobre Miasto, Bartoszyc, Braniewa, Ełku, Kętrzyna, oraz NIdzicy. OWSS w Olsztynie prowadził działania doradczo konsultacyjne w specjalnie utworzonym punkcie informacyjnym przy MOPS Olsztyn, a także przeprowadził otwarty konkurs grantowski. Wsparcie finansowe uzyskały następujące spółdzielnie socjalne: Spółdzielnia Socjalna Unita z Olsztyna, Spółdzielnia Socjalna Przyszłość z Olsztyna, Spółdzielnia Socjalna Budownictwo z Olsztyna, Spółdzielnia Socjalna Szansa z Ruciane Nida, oraz Spółdzielnia Socjalna Pomocna Dłoń z Olsztyna. II.4 OWSS Rzeszów województwo podkarpackie: Prowadząc wyznaczony zakres zadań OWSS Rzeszów nawiązał współpracę z takimi partnerami jak: WUP Rzeszów, PUP Rzeszów, PUP Leżajsk, MOPS Rzeszów, PFRON Oddział Podkarpacki, Polskim Związkiem Głuchy Oddział w Podkarpackim, ROPS Rzeszów oraz Podkarpackim Urzędem Wojewódzkim (Wydział Polityki Społecznej). Taka współpraca pozwoliła przeprowadzić szeroką kampanię informacyjną a także doradczą na obszarze województwa w środowisku osób bezrobotnych. W ramach prowadzonej działalności wspierającej już istniejące grupy spółdzielcze rozpatrzono w ramach konkursu grantowskiego 3 wnioski, przy czym dofinansowanie uzyskały dwa, a mianowicie: Spółdzielnia Socjalna: Konar z Tarnobrzegu, oraz Spółdzielnia Socjalna Anna z Żurawicy (granty po 20,0 tys. złotych). Wobec wniosku Spółdzielni Socjalnej Krępak z Rudawki zastosowano procedurę ponownego przygotowania biznes planu pod nadzorem OWSS Rzeszów. II.5 OWSS Byczyna - województwo opolskie: Ośrodek w Byczynie charakteryzuje się dużą aktywnością w obszarze ekonomii społecznej, przejawiającą się nawiązaniem współpracy z ROPS Opole, Instytutem Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego oraz Bankiem Spółdzielczym w Namysłowie. Działalność edukacyjno-informacyjna w okresie I półrocza br. była prowadzona wspólnie ze Stowarzyszeniem Popierania Zaradności Życiowej i Rozwoju Przedsiębiorczości oraz Wzajemnej Pomocy w Byczynie. OWSS Byczyna udzielił w I półroczu br. wsparcia finansowego w postaci grantów na ogólna kwotę 69.200 złotych następującym spółdzielniom: Wielobranżowej Spółdzielni Socjalnej Polgraf w Byczynie, Spółdzielni Socjalnej Usługowo - Handlowo-Produkcyjna w Byczynie, Wielobranżowej Spółdzielni Socjalnej Ogniowo w Kędzierzynie Koźlu, oraz Strzeleckiej Spółdzielni Socjalnej Sydoraj w Strzelcach Opolskich. II.6 OWSS Kraków - województwo małopolskie: Ośrodek w Krakowie utworzony został na bazie organizacyjnej Związku Lustracyjnego Spółdzielni Pracy Agencja Rozwoju Spółdzielczości, przy wykorzystaniu wieloletniego doświadczenia tej instytucji w obszarze rozwoju spółdzielczych form gospodarowania. 9
Działalność edukacyjno-szkoleniowa prowadzona była dwutorowo, ponieważ oprócz tradycyjnych szkoleń otwartych, zaproponowano spółdzielcom socjalnym przeprowadzenie konkretnych warsztatów strategicznych, takich jak: księgowość spółdzielni socjalnych, zarządzanie podmiotem spółdzielczym, techniki sprzedaży usług i produktów spółdzielczych. Takich strategicznych warsztatów, obejmujących wymienione cykle szkoleniowe przeprowadzono łącznie cztery. Wsparcie finansowe w formule grantowskiej zostało przydzielone następującym spółdzielniom socjalnym: Spółdzielnia Socjalna SARE z Krakowa, Spółdzielnia Socjalna z Zaborowa, Żarska Spółdzielnia Socjalna, Spóldzielnia Socjalna Dobry Początek z Mikołowa. II.7 OWSS Wałbrzych - województwo dolnośląskie: Ośrodek Wałbrzyski podobnie jak pozostałe wykonywał dwa rodzaje zadań. W zakresie usług doradczych funkcjonował punkt konsultacyjny, w ramach którego prowadzono następujący zakres usług i ekspertyz: prawo gospodarcze, pozyskiwanie środków finansowych z EFS, marketing inwestycyjny. W ramach funduszu grantowskiego udzielono wsparcia finansowego 4 spółdzielniom socjalnym działającym na obszarze województwa dolnośląskiego: Spółdzielnia Socjalna WWW.Promotion z Wrocławia, Dzierżoniowska Wielobranżowa Spółdzielnia Socjalna Awnas z Dzierżoniowa, Spółdzielnia Socjalna Pro-Eko z Wrocławia. Ponadto, przystąpiono w I półroczu br. do współpracy z kolejnymi grupami założycielskimi takimi jak, robocze nazwy przed procedurą wpisu do KRS: Spółdzielnia Socjalna Mona-Lisa z Wałbrzycha, Spółdzielnia Socjalna 01 z Wałbrzycha, oraz Spółdzielnia Socjalna Tęcza z Wałbrzycha. II.8 OWSS Warszawa województwa: mazowieckie, podlaskie oraz kujawskopomorskie. OWSS Warszawa podjął się zadania wspierania spółdzielców socjalnych na obszarze trzech województw, przy czym posiadane doświadczenie Krajowego Związku Rewizyjnego Spółdzielni Inwalidów i Spółdzielni Niewidomych było podstawą dla powierzenia przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej tak dużego obszaru do obsługi zadaniowej. Jednakże z uwagi na niskie zainteresowanie problematyką spółdzielczości socjalnej w województwie kujawsko-pomorskim, wsparcie finansowe udzielane było podmiotom z województwa wielkopolskiego, bowiem OWSS Poznań nie dysponował już środkami finansowymi w stosunku do zapotrzebowania grup zalożycielskich. OWSS Warszawa przeprowadził cykl edukacyjno-szkoleniowy poprzez utworzone do tego celu specjalne grupy ekspertów, docierających do wybranych miejscowości trzech województw. Wsparcie finansowe dla grup założycielskich zostało udzielone następującym podmiotom: Spółdzielnia Socjalna Od Nowa z Chełmna, Spółdzielnia Socjalna Ostrowianka z Ostrowi Mazowieckiej, Spółdzielnia Socjalna Świt z Luboszy, Spółdzielnia Socjalna Karinus z Poznania, Spółdzielnia Socjalna Marszewo z Lwówka, Spółdzielnia Socjalna Przystań z Poznania-Krzyżownik, Spółdzielnia Socjalna Elita z Poznania, Spółdzielnia Socjalna Max-Styl z Poznania, Spółdzielnia Socjalna Riksza z Poznania, Spółdzielnia Socjalna Art-Smak z Poznania, Spółdzielnia Socjalna SOC-Bud z Szydłowca, 10
III. Profile działalności spółdzielni socjalnych W Krajowym Rejestrze Sądowym na koniec maja 2007r. zarejestrowanych było 99 spółdzielni socjalnych, w tym: w województwie wielkopolskim 13, w województwie warmińsko-mazurskim 12, śląskim 12. Najmniejsza liczba spółdzielni rejestrowanych jest w takich regionach kraju jak: województwo podlaskie, województwo świętokrzyskie i kujawsko-pomorskim (po jednym podmiocie). Spółdzielnie socjalne rejestrując się w KRS planują wielobranżowe swoje działalności, przy czym faktycznie rozpoczynają funkcjonowanie od jednego rodzaju, którym najczęściej są usługi remontowo budowlane. W I półroczu 2007r. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przeprowadziło ankietyzację spółdzielni socjalnych w wyniku której uzyskano między innymi następujący zakres informacji: a) czas zgłoszenia przez spółdzielnie socjalne faktu rozpoczęcia działalności gospodarczej od momentu podjęcia decyzji o założeniu spółdzielni socjalnej (uchwała członków założycieli): Zgłoszenie działalności od daty założenia spółdzielni Struktura udziałowa Spółdzielnie posiadające zgłoszenie w tym: 100,0% Zgłoszenie w ciągu 1 miesiąca 7,1% Zgłoszenie do 3 miesięcy 28,6% Zgłoszenie do 6 miesięcy 42,9% Zgłoszenie powyżej 6 miesięcy 21,4% b) liczebność grup założycielskich: Grupa założycielska spółdzielni socjalnej Struktura udziałowa Ogółem 100,0 % Grupa 5 osobowa 65,0% Grupa od 5 do 10 osób 29,0% Grupa 10 osób i powyżej 6,0% 11
c) w grupie ankietyzowanych spółdzielni socjalnych, członków którzy przystąpili do działalności gospodarczej w formule spółdzielczej po odbyciu zajęć z zakresu reintegracji społecznej i zawodowej świadczonych przez Centra Integracji Społecznej stanowiła 10% ogólnej liczby członków założycieli, d) tylko w przypadku 4 spółdzielni socjalnych odnotowano przypadki zatrudnienia osób, uznanych za fachowców (zgodnie z ustawą z 27 kwietnia 2006r. o spółdzielniach socjalnych do 20% liczby członków ogółem), co dotyczyło: Spółdzielnia Socjalna Magnum Bonum w Jońcu, województwo mazowieckie (1 osoba), Krośnieńsko-Gubińska Spółdzielnia Socjalna w Krośnie Odrzańskim (1 osoba), Spółdzielnia Socjalna Pomocna Dłoń w Bystrzycy Kłodzkiej (1osoba), Sosnowiecka Spółdzielnia Socjalna Nasza Sprawa w (2 osoby). Sosnowcu e) w ankietyzowanych spółdzielniach socjalnych odnotowano tylko 2 przypadki powołania rad nadzorczych, a mianowicie: Sosnowiecka Spółdzielnia Socjalna Nasza Sprawa w Sosnowcu, Wielobranżowa Spółdzielnia Socjalna OGNIWO w Kędzierzynie-Koźlu. Spółdzielnie socjalne rejestrując się w KRS planują wielobranżowe swoje działalności, przy czym faktycznie rozpoczynają funkcjonowanie od jednego rodzaju. Podejmowane przez spółdzielnie rodzaje działalności gospodarczej koncentrują się głównie na dwóch obszarach: a) obszar usług (88%) przeważający profil działalności, który dotyczy 15 badanych podmiotów, b) obszar produkcyjny (12%): produkcja i przetwórstwo owoców i warzyw - 2 spółdzielnie produkcja drzewa kominkowego 1 spółdzielnia produkcja zniczy i ozdób ogrodowych 1 spółdzielnia 12
Z uwagi na kwalifikacje zawodowe członków spółdzielni socjalnych, w przeważającej większości spółdzielni podejmowany profil działalności gospodarczej obejmuje następujące rodzaje usług: usługi remontowo-budowlane i porządkowe rozbiórki i burzenie obiektów budowlanych usługi hydrauliczne, elektryczne i inne techniczne usługi gastronomiczne usługi w obszarze pomocy społecznej opieka na osobami starszymi i niepełnosprawnymi Niektóre spółdzielnie socjalne mogą pochwalić się specyficznym rodzajem usług, który dopasowany jest do właściwości potrzeb lokalnego rynku gospodarczego. W tej grupie można wymienić: naprawa rowerów (części i akcesoriów) naprawa sprzętu komputerowego usługi ksero usługi pralnicze (w tym: czyszczenie dywanów) Są również rejestrowane przypadki (nieliczne), prowadzenia usług w zakresie: szkolenia i doradztwa dla osób bezrobotnych, oraz w sferze informatyczno-marketingowej. W obszarze produkcyjnym na wyróżnienie zasługują spóldzielnie: a) Wielobranżowa Spółdzielnia Socjalna Eko-Farma szkółkarstwo roślin sadowniczych i ozdobnych, oraz produkcja owoców, roślin strączkowych i kwiatów b) Spółdzielnia Socjalna Marszewo ekologiczna produkcja warzyw i zbóż, produkcja odnawialnych źródeł energii, w tym drewna opałowego, oraz ekologiczna hodowla: kur, kóz, bydła i trzody chlewnej 13
IV. Propozycje zmian w ustawie o spółdzielniach socjalnych W okresie dwuletnich doświadczeń polskich spółdzielni socjalnych, a także podczas realizacji projektów Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL (gospodarka społeczna temat D) przy udziale parlamentarzystów z Komisji Polityki Społecznej, Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej rozpoczęta została dyskusja o zmianach prawnych w zakresie spółdzielczości socjalnej. W trackie pierwszych dyskusji posłowie Komisji Polityki Społecznej, przedstawiciele organizacji pozarządowych, spółdzielni socjalnych oraz przedstawiciele partnerstw projektów Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL zwrócili uwagę na następujące kwestie: Zmianę proporcji pomiędzy regułą organizacyjną dotyczącą struktury osób zagrożonych wykluczeniem społecznym a pozostałymi członkami spółdzielni socjalnych z dotychczasowej relacji 80 : 20 na relację 50:50, Wprowadzenie możliwości udziału osób nie należących do osób zaliczanych do grup zagrożonych wykluczeniem społecznym w zakładaniu spółdzielni socjalnych, Wprowadzenie możliwości tworzenia spółdzielni socjalnych przez jednostki samorządu terytorialnego i organizacje pozarządowe, przy obowiązku zatrudniania osób zagrożonych wykluczeniem społecznym z regułą stopniowego ich usamodzielniania się, Stworzenie preferencji dla podmiotów zatrudniających osoby zagrożone wykluczeniem społecznym w ocenie instytucji realizujących zamówienia publiczne zgodnie z normami Unii Europejskiej, Budowę kompleksowego systemu infrastruktury wspierającej osoby podejmujące zatrudnienie w tym zatrudnienie w ramach spółdzielni socjalnych. W trakcie prowadzonych wspólnych prac przygotowany został pierwszy projekt nowelizacji ustawy o spółdzielniach socjalnych. Jest on załączony do niniejszego opracowania. 14