Bezrobocie w okresie transformacji w Polsce Kacper Grejcz
Plan prezentacji: 1. Wprowadzenie 2. Analiza PKB i bezrobocia lat 1990-1998 3. Bezrobocie transformacyjne 4. Prywatyzacja oddolna i odgórna 5. Analiza trzech sektorów gospodarki 6. Zróżnicowanie przestrzenne bezrobocia 7. Aktywność zawodowa 8. Bezrobocie w miejscu pracy 9. Czas trwania bezrobocia 10. Zróżnicowanie bezrobocia 11. Podsumowanie
Wprowadzenie Gospodarka centralnie planowana: Zapewnienie pełnego zatrudnienia; Ekstensywna gospodarka zasobami pracy; Nadmierna energochłonność, materiałochłonność, pracochłonność; Kształtowanie się negatywnej kultury pracy (bezrobocie w miejscu pracy);
Wprowadzenie Funkcje niewidzialnej ręki rynku : Równoważenie popytu i podaży; Weryfikacja oferowanych produktów; Sygnalizacja luk w podaży; Stwarzanie klimatu przymusu ekonomicznego dobrej pracy i odpowiedzialności materialnej producentów i sprzedawców;
Analiza PKB i bezrobocia lat 1990-1998 3 FAZY: 1. 1990-1991 gwałtowny spadek PKB i wolniejszy spadek zatrudnienia 2. 1992-1993 wzrost produkcji i spadek zatrudnienia 3. 1994-1998 wzrost PKB i wzrost zatrudnienia (wolniejszy niż produkcji)
Bezrobocie transformacyjne Wpływ recesji towarzyszącej transformacji; Tworzenie rynkowego otoczenia podmiotom gospodarczym; Polityka stabilizacji makroekonomicznej (usuwanie nadmiernego zatrudnienia); Reformy dotyczące zmian zasad działania podmiotów gospodarczych sektora nierynkowego; Prywatyzacja
Prywatyzacja oddolna i odgórna Zdecydowane zmiany w warunkach funkcjonowania sektora prywatnego; Słabsza reakcja na bodźce rynkowe przedsiębiorstw objętych szczególną ochroną; Rolnictwo indywidualne przykładem miejsca w sektorze prywatnym, w którym zasady wolnego rynku słabo działały;
Analiza trzech sektorów gospodarki rolnictwa, przemysłu i usług 3 FAZY: 1. 1990-1993 największy spadek dostępności miejsc pracy w przemyśle i rolnictwie; powolny wzrost w usługach; 2. 1994-1997 wzrost we wszystkich sektorach (największe przyrosty kolejno w usługach, rolnictwie i przemyśle); 3. 1998-2003 spadek we wszystkich sektorach
Analiza trzech sektorów gospodarki rolnictwa, przemysłu i usług
Zróżnicowanie przestrzenne bezrobocia
Zróżnicowanie przestrzenne bezrobocia Najniższa stopa bezrobocia duże aglomeracje miejskie; najwyższa wsie, małe miasteczka; Województwa północnej i północnowschodniej Polski dotknięte największym bezrobociem (do 1990 rolnictwo państwowe); Powiększanie się poprzez upadek tych gospodarstw, słabe wykształcenie ludności, ograniczone możliwości migracji;
Aktywność zawodowa
Aktywność zawodowa Rozbieżność między danymi rejestrowymi a BAEL (korzystna polityka rynku pracy dla bezrobotnych): Zasiłki; Bezpłatne świadczenia opieki zdrowotnej i opłacanie składek na ubezpieczenie; Aktywne programy walki z bezrobociem (szkolenia, prace interwencyjne, pożyczki itp.); W miarę pojawiających się prac kierowanie na stanowiska;
Bezrobocie w miejscu pracy w gospodarce planowanej zatrudnieni nie zwalniają się z pracy, ale po prostu mniej pracują (pracują gorzej jakościowo, spędzają więcej czasu poza stanowiskiem pracy, wymykają się z zakładu, aby stać w kolejkach, biorą więcej zwolnień lekarskich itd.) Prof. Jan Winiecki
Bezrobocie w miejscu pracy Ekonomiści upatrują przyczyn późniejszego występowania tego zjawiska w gospodarce polskiej lat dziewięćdziesiątych: niemożliwość zwolnienia jednocześnie dużej liczby pracowników ze względów społecznych, prawnych i ekonomicznych; reformy ekonomiczne wymagają powszechnej akceptacji, a zwolnienie 30% pracowników byłoby trudne do zaakceptowania z przyczyn politycznych i społecznych; prywatyzacja, która wymusza racjonalność jest procesem czasochłonnym, a przedsiębiorstwa potrzebują czasu i często nowych zarządzających kadr, które będą potrafiły przestawić sposób funkcjonowania przedsiębiorstwa na nowe tory ; stare przepisy prawa nadal utrudniają zwolnienie pracowników;
Czas trwania bezrobocia Im dłuższy, tym mniejsze szanse na spadek bezrobocia w sprzyjających warunkach koniunktury i większe prawdopodobieństwo wystąpienia histerezy. Bezrobocie w Polsce podlegało silnym wahaniom sezonowym; W okresie narastania bezrobocia następowało wydłużenie czasu pozostawiania w nim dla wszystkich grup, które się tam znalazły, większe jednak dla osób dłużej bezrobotnych; Ożywienie stopniowo przynoszące wzrost zatrudnienia wyciągało z bezrobocia przede wszystkim pozostających w nim relatywnie krótko.
Zróżnicowanie bezrobocia znaczenie wieku w dopasowaniach popytu i podaży na rynku pracy (wiek jako ekwiwalent wyposażenia w kapitał ludzki); w okresie ożywienia i zwiększenia zatrudnienia, bezrobotni reprezentujący grupy lepiej wyposażone w kapitał ludzki korzystali z dobrej koniunktury; poziom wykształcenia lub posiadany zawód wpływa w sposób bezpośredni na znalezienie miejsca pracy; znaczenie płci, którą bierze się pod uwagę także ze względu na mobilność oraz koszty zatrudnienia związane z pewnymi uprawnieniami kobiet w miejscu pracy.
Podsumowanie Wprowadzenie podstawowych mechanizmów gospodarki rynkowej; Wzrost znaczenia sektora prywatnego; Usuwanie nadmiernego popytu (bezrobocie transformacyjne); Wzrost wydajności pracy (coraz więcej produkowano zatrudniając mniej); Zmiany aktywności zawodowej w okresie transformacji (bezrobocie utajnione); Zróżnicowanie przestrzenne, wiekowe bezrobocia; Bezrobocie częściej dotykało kobiet niż mężczyzn; Dotknięcie histerezą bezrobotnych niepracujących przez dłuższy czas; Niepokojące zjawisko tzw. efektu wypychania z zatrudnienia w dzisiejszych czasach.
Bibliografia Socha M., Sztanderska U. (2000). Strukturalne podstawy bezrobocia w Polsce. Warszawa. Wydawnictwo Naukowe PWN; Dach. Z. (1993). Bezrobocie w okresie przemian systemowych gospodarki polskiej. Wrocław. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk; Ptaszyńska B. (2006). Transformacja systemowa, a transformacyjne bezrobocie strukturalne w Polsce. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej; Winiecki J. (1986) Źródła inflacji w gospodarce rynkowej i w gospodarce planowanej. Warszawa. PWN. s. 207; Góra M. (1992) Nieproduktywne zatrudnienie. w: Sztanderska U. (red.). Rynek pracy w trakcie transformacji systemowej w Polsce. Raport z badań. Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego. Warszawa. s. 99. Narodowa Strategia Wzrostu Zarrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich w latach 2000-2006. Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej, Rynek Pracy 1990, nr 7/8 Rocznik Statystyczny GUS (2004). Warszawa. s. 250 Rocznik Statystyczny Pracy GUS (2000). Warszawa.