Miejsce Polski w handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi Unii Europejskiej dr Łukasz Ambroziak mgr Małgorzata Bułkowska Zakład Ekonomiki Przemysłu Spożywczego Warszawa, 10 października 2014 r.
Założenia metodologiczne 28 państw UE (UE-15, UE-13, kraje trzecie), Handel produktami rolno-spożywczymi ogółem (działy HS 01-24) oraz w podziale na: 1. produkty rolne i produkty przemysłu spożywczego 2. poszczególne branże przemysłu spożywczego, Lata 2003-2013, Źródło danych: UNICTAD-Comtrade, dane w USD. 2
Zakres prezentacji 1. Polska w handlu produktami rolno-spożywczymi Unii Europejskiej Wyniki polskiego handlu zagranicznego produktami rolno-spożywczymi, Polska na tle państw Unii Europejskiej. 2. Analiza wskaźnikowa pozycji Polski w handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi Unii Europejskiej wskaźnik RCA, wskaźnik handlu wewnątrzgałęziowego GL, wskaźnik koncentracji Herfindahla-Hirschmana, wskaźnik podobieństwa struktur Fingera-Kreinina. 3
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Mln USD Wartość polskiego eksportu produktów rolnych i spożywczych w latach 2003-2013 30 000 25 000 produkty spożywcze produkty rolne 20 000 15 000 10 000 5 000 0 4
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Mln USD Wartość polskiego importu produktów rolnych i spożywczych w latach 2003-2013 20 000 16 000 produkty spożywcze produkty rolne 12 000 8 000 4 000 0 5
Mln USD Saldo obrotów handlowych Polski produktami rolnymi i spożywczymi w latach 2003-2013 10 000 8 000 produkty spożywcze produkty rolne 6 000 4 000 2 000 0-2 000-4 000 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Struktura geograficzna polskiego eksportu i importu rolno-spożywczego w latach 2003-2013 UE-15 UE-13 kraje trzecie 100% EKSPORT IMPORT 80% 60% 40% 20% 0%
Mln USD Saldo obrotów handlowych produktami rolno-spożywczymi 8 000 UE-15 UE-13 kraje trzecie 6 000 4 000 2 000 0-2 000 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 8
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Struktura geograficzna polskiego eksportu i importu produktów rolnych w latach 2003-2013 UE-15 UE-13 kraje trzecie 100% EKSPORT IMPORT 80% 60% 40% 20% 0%
Mln USD Saldo obrotów handlowych produktami rolnymi 500 UE-15 UE-13 kraje trzecie 0-500 -1 000-1 500-2 000-2 500 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 10
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Struktura geograficzna polskiego eksportu i importu produktów spożywczych w latach 2003-2013 UE-15 UE-13 kraje trzecie 100% EKSPORT IMPORT 80% 60% 40% 20% 0% 11
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Mln USD 10 000 Saldo obrotów handlowych produktami spożywczymi 8 000 UE-15 UE-13 kraje trzecie 6 000 4 000 2 000 0-2 000 12
Struktura towarowa polskiego eksportu i importu produktów przemysłu spożywczego w latach 2003 i 2013 według branż EKSPORT IMPORT 100% pozostałe 100% pozostałe 80% piekarski rybny 80% mleczarski kawy i herbaty 60% cukierniczy 60% owocowo-warzywny 40% koncentratów mleczarski 40% rybny koncentratów 20% tytoniowy owocowo-warzywny 20% cukierniczy olejarski 0% 2003 2013 mięsny 0% 2003 2013 mięsny 13
mięsny tytoniowy owocowowarzywny mleczarski koncentratów rybny cukierniczy piekarski napojów bezalkoholowych cukrowniczy piwowarski zbożowy paszowy spirytusowy kawy i herbaty winiarski olejarski Mln USD Saldo obrotów handlowych Polski według branż przemysłu spożywczego 3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0-500 -1 000-1 500-2 000 2013 2003 14
Udział Polski w handlu rolno-spożywczym Unii Europejskiej % 5 4 3 2 1,7 1,4 2,2 1,7 eksport 3,3 3,0 2,8 2,2 2,0 2,4 import 3,4 3,6 2,8 2,8 3,8 3,0 3,8 3,1 4,1 3,1 4,4 3,2 1 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 15
Holandia Niemcy Francja Hiszpania Belgia Włochy Wlk. Brytania Polska Dania Irlandia Austria Węgry Szwecja Czechy Portugalia Rumunia Grecja Litwa Bułgaria Słowacja Łotwa Finlandia Estonia Chorwacja Luksemburg Słowenia Cypr Malta Udział poszczególnych krajów w eksporcie rolno-spożywczym Unii Europejskiej 18 16 14 2013 2003 % 12 10 8 6 4 2 4,4 0 16
Niemcy Wlk. Brytania Holandia Francja Włochy Belgia Hiszpania Polska Szwecja Dania Austria Portugalia Irlandia Czechy Grecja Finlandia Rumunia Węgry Słowacja Litwa Bułgaria Chorwacja Luksemburg Słowenia Łotwa Estonia Cypr Malta Udział poszczególnych krajów w imporcie rolno-spożywczym UE 18 16 14 2013 2003 12 % 10 8 6 4 3,2 2 0 17
Holandia Francja Hiszpania Polska Dania Węgry Belgia Irlandia Bułgaria Litwa Rumunia Łotwa Estonia Malta Cypr Słowacja Czechy Chorwacja Luksemburg Słowenia Austria Grecja Finlandia Portugalia Włochy Szwecja Niemcy Wlk. Brytania Mld USD Saldo obrotów handlowych produktami rolno-spożywczymi 36 30 24 2013 2003 18 12 6 7,5 0-6 -12-18 -24-30 -36-42 18
Irlandia Malta Finlandia Wlk. Brytania Luksemburg Niemcy Austria Polska Włochy Dania Belgia Estonia Portugalia Francja Czechy Chorwacja Słowenia Szwecja Holandia Łotwa Węgry Słowacja Cypr Grecja Hiszpania Litwa Bułgaria Rumunia Udział produktów przemysłu spożywczego w eksporcie rolno-spożywczym w UE 2013 2003 100 90 80 81 UE-28 (73%) % 70 60 50 40 30 19
Niemcy Holandia Francja Belgia Włochy Hiszpania Wlk. Brytania Polska Dania Irlandia Austria Szwecja Węgry Portugalia Czechy Grecja Litwa Słowacja Rumunia Bułgaria Finlandia Łotwa Estonia Luksemburg Chorwacja Słowenia Cypr Malta Mld USD Główni eksporterzy produktów przemysłu spożywczego 80 70 2013 2003 60 50 40 30 20 21 10 0 20
Estonia Luksemburg Słowacja Cypr Finlandia Bułgaria Malta Irlandia Grecja Czechy Węgry Chorwacja Łotwa Dania Słowenia Wlk. Brytania Francja Austria Rumunia Szwecja Polska Włochy Belgia Niemcy Holandia Portugalia Hiszpania Litwa Udział produktów przemysłu spożywczego w imporcie rolno-spożywczym w UE 100 2013 2003 90 80 70 66 UE-28 (73%) % 60 50 40 30 21
Niemcy Wlk. Brytania Francja Holandia Włochy Belgia Hiszpania Polska Szwecja Dania Austria Portugalia Irlandia Czechy Grecja Finlandia Rumunia Słowacja Węgry Litwa Bułgaria Luksemburg Chorwacja Słowenia Łotwa Estonia Cypr Malta Mld USD Głowni importerzy produktów przemysłu spożywczego 70 60 2013 2003 50 40 30 20 10 0 12 22
Holandia Belgia Polska Niemcy Francja Dania Hiszpania Irlandia Węgry Włochy Litwa Austria Łotwa Estonia Bułgaria Malta Cypr Chorwacja Luksemburg Słowenia Słowacja Czechy Portugalia Rumunia Grecja Finlandia Szwecja Wlk. Brytania Mld USD Saldo obrotów handlowych produktami spożywczymi 30 24 18 2013 2003 12 6 0-6 -12-18 8,8-24 23
Holandia Francja Hiszpania Rumunia Bułgaria Węgry Dania Litwa Słowacja Grecja Łotwa Czechy Estonia Cypr Malta Chorwacja Luksemburg Słowenia Irlandia Finlandia Polska Austria Szwecja Portugalia Belgia Włochy Wlk. Brytania Niemcy Mld USD Saldo obrotów handlowych produktami rolnymi 12 8 2013 2003 4 0-4 -1,3-8 -12-16 -20 24
Wnioski (1) 1. Okres członkostwa Polski w UE charakteryzuje się systematycznym wzrostem i poprawą wyników handlu produktami rolno-spożywczymi. W 2013 roku saldo wymiany handlowej osiągnęło rekordową wartość 7,5 mld USD. 2. Głównymi partnerami w wymianie handlowej produktami rolno-spożywczymi Polski są inne kraje członkowskie UE, w szczególności kraje Piętnastki. 3. W polskim handlu rolno-spożywczym dominują produkty przemysłu spożywczego. Ich udział w całkowitym eksporcie rolno-spożywczym wynosi około 81% i jest znacznie większy niż przeciętnie w UE-28 (73%).
Wnioski (2) 4. W analizowanym okresie zasadniczej zmianie uległa struktura polskiego eksportu produktów przemysłu spożywczego. Przed akcesją zdecydowanie dominowały produkty przemysłu owocowo-warzywnego. Obecnie w polskim eksporcie największy udział ma przemysł mięsny. Nieco mniejsze udziały mają następujące branże przemysłu: rybna, mleczarska, owocowo-warzywna, cukiernicza i koncentratów spożywczych. 5. Ukształtowana struktura towarowa handlu zagranicznego produktami rolno-spożywczymi jest korzystna dla polskiej gospodarki i świadczy o proeksportowym charakterze rozwoju przemysłu spożywczego.
Wnioski (3) 6. Rozwój eksportu rolno-spożywczego w okresie członkostwa Polski w UE przyczynił się do istotnego zwiększenia naszego udziału w całkowitym eksporcie rolno-spożywczym UE (z 1,7 w 2003 roku do 4,4% w 2013 roku). Ostatnia dekada okazała się jednak okresem zbyt krótkim, aby Polska, stała się jednym z czołowych unijnych eksporterów żywności. Polska gospodarka żywnościowa ma jednak wciąż jeszcze możliwości rozwoju eksportu na rynek światowy. 7. Silne powiązanie z jednym rynkiem zbytu (UE) może w przyszłości stanowić zagrożenie dla polskiego sektora żywnościowego, gdyż możliwości lokowania na nim polskich produktów są ograniczone. Wzrost produkcji żywności w Polsce wymaga energicznego poszukiwania nowych rynków zbytu. 27
Analiza wskaźnikowa miejsca Polski w handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi UE Wskaźnik ujawnionych przewag komparatywnych RCA, Wskaźnik handlu wewnątrzgałęziowego GL, Wskaźnik koncentracji geograficznej i towarowej Herfindahla-Hirschmana w eksporcie i imporcie rolno-spożywczym, Wskaźnik podobieństwa struktur Fingera-Kreinina w eksporcie i imporcie rolno-spożywczym Polski z eksportem i importem rolno-spożywczym pozostałych państw UE. 28
Wskaźnik ujawnionych przewag komparatywnych w eksporcie (RCA) RCA ij n i 1 X ij X ij n i 1 X iw X iw gdzie: RCA ij wskaźnik RCA w eksporcie i-tego produkty przez j-ty kraj na rynek m X ij eksport i-tego produktu przez j-ty kraj na rynek m X iw eksport i-tego produktu przez grupę krajów w na rynek m Wartości wskaźnika RCA ij >1 oznaczają, że udział danego produktu lub grupy produktów w eksporcie danego kraju jest wyższy niż udział tych produktów w światowym eksporcie na określony rynek (np. rynek światowy, unijny, itp.).
Cypr Dania Łotwa Litwa Bułgaria Holandia Grecja Hiszpania Francja Polska Chorwacja Portugalia Irlandia Rumunia Estonia Luksemburg Belgia Węgry Włochy Austria Malta Niemcy Szwecja Wlk. Brytania Słowacja Czechy Słowenia Finlandia Wskaźniki RCA w eksporcie rolno-spożywczym państw UE w 2003 r. i 2013 r. 3,00 2,50 2013 2003 2,00 1,50 1,52 1,00 0,50 0,00 30
Polska Austria Belgia Dania Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Luksemburg Niemcy Portugalia Szwecja W. Brytania Włochy Wskaźniki RCA w eksporcie poszczególnych branż przemysłu spożywczego państw UE-15 w 2013 r. Branża Przemysł mięsny Przemysł rybny Przemysł mleczarski Przemysł owocowo-warzywny Przemysł kawy i herbaty Przemysł zbożowy Przemysł piwowarski Przemysł paszowy Przemysł olejarski Przemysł cukrowniczy Przemysł cukierniczy Przemysł koncentratów Przemysł piekarski Przemysł napojów bezalkoholowych Przemysł winiarski Przemysł spirytusowy Przemysł tytoniowy 1 < RCA < 2 2 < RCA < 3 RCA > 3 31
Polska Bułgaria Chorwacja Cypr Czechy Estonia Litwa Łotwa Malta Rumunia Słowacja Słowenia Węgry Wskaźniki RCA w eksporcie poszczególnych branż przemysłu spożywczego państw UE-13 w 2013 r. Branża Przemysł mięsny Przemysł rybny Przemysł mleczarski Przemysł owocowo-warzywny Przemysł kawy i herbaty Przemysł zbożowy Przemysł piwowarski Przemysł paszowy Przemysł olejarski Przemysł cukrowniczy Przemysł cukierniczy Przemysł koncentratów Przemysł piekarski Przemysł napojów bezalkoholowych Przemysł winiarski Przemysł spirytusowy Przemysł tytoniowy 1 < RCA < 2 2 < RCA < 3 RCA > 3 32
Wskaźnik intensywności handlu wewnątrzgałęziowego (wskaźnik Grubela-Lloyda) GL i ( X i M ( X i i ) X M i i ) M i gdzie: GL i wskaźnik handlu wewnątrzgałęziowego produktami i-tej gałęzi przemysłu między dwoma krajami; X i i M i eksport i import produktów i-tej gałęzi przemysłu pomiędzy dwoma partnerami handlowymi (tutaj: 4-cyfrowa klasyfikacja HS) 33
Belgia Austria Niemcy Holandia Irlandia Słowacja Czechy Francja Portugalia Łotwa Węgry Wlk. Brytania Luksemburg Dania Polska Włochy Hiszpania Bułgaria Szwecja Estonia Litwa Rumunia Słowenia Chorwacja Grecja Finlandia Cypr Malta Wskaźniki handlu wewnątrzgałęziowego produktami rolno-spożywczymi państw UE w 2003 r. i 2013 r. 40 35 2013 2003 30 25 22,2 20 15 10 5 0 34
Polska Austria Belgia Dania Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Luksemburg Niemcy Portugalia Szwecja Wlk. Brytania Włochy Wskaźniki handlu wewnątrzgałęziowego poszczególnych branż przemysłu spożywczego państw UE-15 w 2013 r. Branża Przemysł mięsny Przemysł rybny Przemysł mleczarski Przemysł owocowo-warzywny Przemysł kawy i herbaty Przemysł zbożowy Przemysł piwowarski Przemysł paszowy Przemysł olejarski Przemysł cukrowniczy Przemysł cukierniczy Przemysł koncentratów Przemysł piekarski Przemysł napojów bezalkoholowych Przemysł winiarski Przemysł spirytusowy Przemysł tytoniowy Uwaga: Na zielono zaznaczono te działy przemysłu spożywczego, w których wskaźnik handlu wewnątrzgałęziowego jest wyższy niż dla handlu rolno-spożywczego ogółem 35
Polska Bułgaria Chorwacja Cypr Czechy Estonia Litwa Łotwa Malta Rumunia Słowacja Słowenia Węgry Wskaźniki handlu wewnątrzgałęziowego poszczególnych branż przemysłu spożywczego państw UE-13 w 2013 r. Branża Przemysł mięsny Przemysł rybny Przemysł mleczarski Przemysł owocowo-warzywny Przemysł kawy i herbaty Przemysł zbożowy Przemysł piwowarski Przemysł paszowy Przemysł olejarski Przemysł cukrowniczy Przemysł cukierniczy Przemysł koncentratów Przemysł piekarski Przemysł napojów bezalkoholowych Przemysł winiarski Przemysł spirytusowy Przemysł tytoniowy Uwaga: Na zielono zaznaczono te działy przemysłu spożywczego, w których wskaźnik handlu wewnątrzgałęziowego jest wyższy niż dla handlu rolno-spożywczego ogółem 36
Wskaźnik koncentracji w eksporcie (imporcie) Herfindhala-Hirschmana (HHI) HHI n i 1 s 2 i 1 1 n 1 n gdzie: HHI wskaźnik koncentracji towarowej Herfindahla-Hirschmana s i udział wartości i-tej grupy towarowej w eksporcie (imporcie) danego kraju (tutaj: sześciocyfrowa klasyfikacja HS) n liczna grup towarowych w eksporcie (imporcie) danego kraju Wskaźnik HHI przyjmuje wartość 1 jeśli eksport (import) jest skoncentrowany na jednej grupie produktów (jednym kraju). Gdy udział poszczególnych grup produktów (poszczególnych krajów) jest w miarę równomierny wskaźnik HHI jest bliski zeru. 37
Malta Wskaźnik koncentracji towarowej HHI w eksporcie rolno-spożywczym państw UE w 2003 r. i 2013 r. Cypr Rumunia Szwecja Bułgaria Luksemburg Wlk. Brytania Łotwa Irlandia Słowenia Grecja Portugalia Włochy Austria Finlandia Francja Chorwacja Estonia Litwa Dania Słowacja Węgry Czechy Polska Hiszpania Holandia Niemcy Belgia 0,20 0,18 2013 2003 0,16 0,14 0,12 0,10 0,08 0,06 0,04 0,02 0,014 0,00 38
Szwecja Luksemburg Cypr Malta Estonia Grecja Finlandia Polska Włochy Węgry Słowenia Litwa Hiszpania Bułgaria Chorwacja Dania Słowacja Rumunia Irlandia Portugalia Czechy Austria Łotwa Wlk. Brytania Holandia Belgia Niemcy Francja 0,040 0,035 Wskaźnik koncentracji towarowej HHI w imporcie rolno-spożywczym państw UE w 2003 r. i 2013 r. 2013 2003 0,030 0,025 0,020 0,015 0,012 0,010 0,005 0,000 39
Luksemburg Irlandia Portugalia Malta Słowacja Austria Czechy Estonia Belgia Łotwa Finlandia Litwa Słowenia Holandia Chorwacja Hiszpania Dania Polska Włochy Szwecja Wlk. Brytania Grecja Węgry Francja Cypr Niemcy Bułgaria Rumunia 0,35 0,30 Wskaźnik koncentracji geograficznej HHI w eksporcie rolno-spożywczym państw UE w 2003 r. i 2013 r. 2013 2003 0,25 0,20 0,15 0,10 0,07 0,05 0,00 40
Irlandia Wskaźnik koncentracji geograficznej HHI w imporcie rolno-spożywczym państw UE w 2003 r. i 2013 r. Portugalia Luksemburg Austria Belgia Malta Słowacja Łotwa Szwecja Czechy Dania Cypr Węgry Słowenia Litwa Polska Holandia Rumunia Francja Finlandia Grecja Włochy Niemcy Chorwacja Bułgaria Wlk. Brytania Hiszpania Estonia 0,30 0,25 2013 2003 0,20 0,15 0,10 0,07 0,05 0,00 41
gdzie: Wskaźnik podobieństwa struktury eksportu (importu) Fingera-Kreinina między dwoma krajami FK jk n min( x i 1 ) 100 FK k wskaźnik podobieństwa struktury towarowej eksportu (importu) Fingera-Kreinina x ij udział wartości i-tej grupy towarowej w eksporcie (imporcie) j-tego kraju (tutaj: sześciocyfrowa klasyfikacja HS) x ik udział wartości i-tej grupy towarowej w eksporcie (imporcie) k-tego kraju (tutaj: sześciocyfrowa klasyfikacja HS), x n liczna grup towarowych w eksporcie (imporcie) danego kraju Wskaźnik FK przyjmuje wartość 100 jeśli struktura towarowa (geograficzna) eksportu bądź importu dwóch krajów jest jednakowa. Wskaźnik FK równy zeru oznacza, że struktury towarowe (geograficzne) eksportu bądź importu dwóch krajów są komplementarne. ij ik 42
Niemcy Czechy Litwa Austria Belgia Holandia Francja Wlk. Brytania Dania Węgry Słowacja Finlandia Chorwacja Słowenia Łotwa Szwecja Portugalia Włochy Estonia Irlandia Hiszpania Rumunia Bułgaria Luksemburg Grecja Malta Cypr Wskaźnik podobieństwa struktury towarowej Fingera- Kreinina w eksporcie rolno-spożywczym Polski i państw UE w 2003 r. i 2013 r. 70 60 2013 2003 50 40 30 20 10 0 43
Czechy Rumunia Niemcy Węgry Francja Łotwa Słowenia Dania Chorwacja Austria Litwa Słowacja Bułgaria Holandia Szwecja Belgia Wlk. Brytania Estonia Grecja Finlandia Włochy Portugalia Irlandia Cypr Hiszpania Luksemburg Malta Wskaźnik podobieństwa struktury towarowej Fingera- Kreinina w imporcie rolno-spożywczym Polski i państw UE w 2003 r. i 2013 r. 70 60 2013 2003 50 40 30 20 10 0 44
Holandia Włochy Dania Austria Węgry Grecja Czechy Belgia Hiszpania Niemcy Francja Irlandia Luksemburg Szwecja Bułgaria Rumunia Wlk. Brytania Litwa Cypr Łotwa Słowacja Finlandia Słowenia Portugalia Estonia Chorwacja Malta Wskaźnik podobieństwa struktury geograficznej Fingera-Kreinina w eksporcie rolno-spożywczym Polski i państw UE w 2003 r. i 2013 r. 80 70 2013 2003 60 50 40 30 20 10 0 45
Dania Czechy Finlandia Włochy Austria Grecja Holandia Szwecja Francja Wlk. Brytania Węgry Hiszpania Niemcy Rumunia Chorwacja Bułgaria Litwa Cypr Belgia Słowenia Estonia Malta Irlandia Portugalia Łotwa Luksemburg Słowacja Wskaźnik podobieństwa struktury geograficznej Fingera-Kreinina w imporcie rolno-spożywczym Polski i państw UE w 2003 r. i 2013 r. 80 70 2013 2003 60 50 40 30 20 10 0 46
Podsumowanie i wnioski (1) W okresie członkostwa w UE umocniła się pozycja konkurencyjna Polski w eksporcie produktów rolno-spożywczych, mierzona wskaźnikiem ujawnionych przewag komparatywnych RCA. W 2013 roku wartość tego wskaźnika w polskim eksporcie rolnospożywczym należała do najwyższych wśród nowych państw członkowskich UE. W 2013 roku Polska miała silną pozycję konkurencyjną w eksporcie produktów takich branż przemysłu spożywczego, jak: tytoniowa, mięsna, cukiernicza, piekarska, owocowo-warzywna, mleczarska, a w mniejszym stopniu także rybna i koncentratów spożywczych. W okresie członkostwa wyraźnie wzrósł udział wymiany wewnątrzgałęziowej w polskim handlu produktami rolnospożywczymi, co świadczy o pogłębiającej się specjalizacji wewnątrzgałęziowej, która zarówno dla producentów, jak i konsumentów jest bardziej korzystna niż specjalizacja międzygałęziowa. 47
Podsumowanie i wnioski (2) Większa intensywność wymiany wewnątrzgałęziowej cechowała handel produktami przetworzonymi niż surowcami rolnymi. Wśród branż o najwyższym wskaźniku GL znalazły się produkty wytwarzane m.in. w przemyśle piekarskim oraz paszowym, a także cukierniczym i koncentratów spożywczych. Wskaźnik koncentracji towarowej w polskim eksporcie produktów rolno-spożywczych w 2013 roku należał do najniższych wśród państw UE, co wskazuje na duży stopień dywersyfikacji struktury towarowej polskiego eksportu. Niski był również w porównaniu z innymi państwami UE wskaźnik koncentracji geograficznej w eksporcie rolnospożywczym Polski, co świadczy o wysokim stopniu dywersyfikacji struktury geograficznej polskiego eksportu. 48
Podsumowanie i wnioski (3) W latach 2003-2013 wyraźnie zwiększyło się podobieństwo struktury towarowej eksportu rolno-spożywczego Polski i pozostałych państw UE, co było efektem rozszerzenia przez Polskę asortymentu produktów oferowanych na rynkach zagranicznych (liczba grup produktów zwiększyła się w tym okresie z 400 do 648). Najbardziej podobna była struktura towarowa eksportu rolnospożywczego Polski oraz Niemiec, Czech, Litwy, Austrii i Belgii. Można to tłumaczyć m.in. podobnymi uwarunkowaniami rozwoju rolnictwa oraz przemysłu spożywczego w tych krajach. Wskaźniki podobieństwa struktury towarowej importu Polski oraz pozostałych państw UE były na ogół wyższe niż eksportu. 49
Dziękujemy za uwagę! 50