INFORMACJA LOKALNA O ZAWODZIE OPIEKUN OSOBY STARSZEJ - kod 341202 Opiekun osoby starszej to jeden z 2360 zawodów ujętych w obowiązującej od 1 lipca 2010 roku klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy (DZ.U. z 2010 r. nr 82, poz. 537). W poprzedniej wersji klasyfikacji obowiązującej w okresie od 1 stycznia 2005 r. do 30 czerwca 2010 r. zawód ten nie występował. W związku z tym przygotowana analiza dotyczy roku 2011 i 2012. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie opiekun osoby starszej powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych: 1) rozpoznawania możliwości oraz ograniczeń w funkcjonowaniu osoby starszej wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności; 2) rozpoznawania i interpretowania sytuacji społecznej, warunków życia, relacji z rodziną, grupą i środowiskiem lokalnym osoby starszej oraz wykorzystywania zasobów indywidualnych, środowiska rodzinnego, instytucjonalnego i lokalnego w pracy z osobą starszą; 3) dobierania metod, technik, narzędzi i form realizacji działań opiekuńczo-wspierających do sytuacji życiowej, stanu zdrowia, rozpoznanych problemów i potrzeb osoby starszej; 4) udzielania wsparcia emocjonalnego i aktywizowanie osoby starszej do samodzielności życiowej w zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności; 5) nawiązywania, podtrzymywania i rozwijania współpracy z podmiotami działającymi na rzecz osoby starszej w środowisku lokalnym. ANALIZA SYTUACJI NA RYNKU PRACY BEZROBOTNI ORAZ WOLNE MIEJSCA PRACY I MIEJSCA AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ W ZAWODZIE OPIEKUN OSOBY STARSZEJ W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO POMORSKIM W LATACH 2011 2012. Wyszczególnienie Bezrobotni zarejestrowani w okresie Bezrobotni według stanu na koniec okresu Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki w okresie Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki na koniec okresu Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej zgłoszone w okresie Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej aktualne na koniec okresu 2012 r. 33 22 0 0 149 1 2011 r. 24 9 1 0 264 32 ( w tym 30 w Bydgoszczy) 1
W analizowanym okresie zawód ten został sklasyfikowany jako zawód deficytowy 1 tzn. taki, na który na rynku pracy istnieje większe zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. W 2012 roku na jedną osobę bezrobotną w zawodzie zarejestrowaną w PUP w danym okresie przypadało 4,5 ofert pracy natomiast w 2011 roku na jedną osobę bezrobotną zarejestrowaną w okresie przypadało 11 ofert pracy. WYNIKI BADAŃ PRACODAWCÓW. 2 W 2012 roku pracodawcy nie planowali zatrudnień ani zwolnień w zawodzie opiekun osoby starszej. W 2011 roku planowano zatrudnić na terenie Bydgoszczy 4 osoby w tym zawodzie ( powód zatrudnienia - wzrostu popytu na usługi (zatrudnienie subsydiowane). W 2011 roku pracodawcy nie zgłosili planów zwolnień osób w zawodzie. Z telefonicznych rozmów sondujących z pracodawcami z województwa kujawsko pomorskiego, przeprowadzonych na potrzeby przygotowania informacji lokalnej o zawodzie wynika, że na stanowisku opiekun osoby starszej zatrudniają stowarzyszenia ( np., Polski Czerwony Krzyż, Polski Komitet Pomocy Społecznej, Stowarzyszenie z Pomocy Serca ) na umowę zlecenie. Większość takich instytucji jak MOPR, MOPS, GOPS pozyskują opiekunów osób starszych dla swoich podopiecznych na zasadach konkursowych z powyższych stowarzyszeń. Na umowę zlecenie zatrudniane są kobiety bez kierunkowego wykształcenia, nie karane, między 40 a 50 rokiem życia, silne fizycznie, odporne psychicznie, z dużą motywacją do pracy, chętnie emerytowane pielęgniarki. Pomimo podkreślanego przez pracodawców zapotrzebowania społecznego na usługi opiekunów osób starszych, nie idzie za nim system rozwiązań finansowania. W zawiązku z tym są małe możliwości etatowego zatrudnienia opiekunów osób starszych. Firmy prywatne poszukujące pracowników w tym zawodzie kierują bardzo często oferty pracy do osób chcących podjąć zatrudnienie poza granicami kraju ( np.: opiekun osób starszych w Niemczech). WYNIKI BADAŃ USŁUG SZKOLENIOWYCH W 2012 roku instytucje szkoleniowe planowały zorganizowanie 26 edycji szkoleniowych dla 239 osób w obszarze opieka nad osobami chorymi, starszymi i niepełnosprawnymi. Czas trwania poszczególnych szkoleń wynosił od 16 do 268 godzin. 1 Podziału na zawody deficytowe, zrównoważone i nadwyżkowe dokonuje się na podstawie wskaźnika intensywności nadwyżki (deficytu) wyrażonego jako iloraz liczby zgłoszonych wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej w badanym okresie, w danym zawodzie i liczby zarejestrowanych bezrobotnych w badanym okresie, w danym zawodzie. Zawody deficytowe to takie, dla których wskaźnik przekracza wartość 1,1; zawody zrównoważone to te, dla których wartość wskaźnika mieści się w przedziale od 0,9 do 1,1; natomiast zawody nadwyżkowe to te, w których przypadku wskaźnik wynosi poniżej 0,9. W 2011 r. 77,9% wszystkich zawodów, którymi legitymowali się bezrobotni lub zgłoszono w nich wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej zostały sklasyfikowane jako nadwyżkowe. Zawody deficytowe stanowiły 17,9% zawodów a zrównoważone 4,2%. 2 Badanie 2000 pracodawców jest realizowane w ramach projektu WUP Rynek Pracy pod Lupą. Raport z badania pracodawców w 2011 i 2012 roku znajduje się na stronie internetowej WUP oraz na stronie www.podlupa.wup.torun.pl 2
W 2012 roku 6 powiatowych urzędów pracy ( w Bydgoszczy, Grudziądzu, Inowrocławiu, Nakle nad Notecią, Chełmnie oraz Włocławku) planowało zorganizować szkolenia dla 88 osób. W powiatowym urzędzie pracy w Inowrocławiu i Nakle nad Notecią szkolenie na opiekuna osoby starszej było połączone z nauką języka niemieckiego. Czas trwania poszczególnych szkoleń wynosił od 140 do 300 godz. Powiatowy urząd pracy we Włocławku zorganizował w 2012 roku szkolenie dla 20 osób pt. Opiekun osób wymagających pomocy w samodzielnej egzystencji. Czas trwania szkolenia 3 miesiące. W 2011 r. instytucje szkoleniowe zorganizowały 18 edycji szkoleń dla 372 osób - opiekun osoby starszej. Były to szkolenia połączone z modułem opieki nad osobami niepełnosprawnymi, dziećmi oraz z modułem języka niemieckiego. W 2011 r. 7 powiatowych urzędów pracy (w Grudziądzu, Aleksandrowie Kujawskim, Golubiu-Dobrzyniu, Inowrocławiu, Lipnie, Nakle nad Notecią, Wąbrzeźnie) planowało zorganizować szkolenia dla 89 osób. Szkolenia na opiekuna osoby starszej były połączone z nauką języka niemieckiego (PUP w Grudziądzu i Golubiu-Dobrzyniu), z opieką nad osobami niepełnosprawnymi (PUP w Aleksandrowie Kujawskim i Inowrocławiu). Czas szkolenia wynosił od 100 od ok. 250 godzin. 3 ANALIZA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE, OFERTA KSZTAŁCENIA SYSTEM OŚWIATY SZKOLNEJ I POZASZKOLNEJ Wg danych pochodzących z Systemu Informacji Oświatowej udostępnianych przez Centrum Informatyczne Edukacji na stronie www.cie.men.gov.pl w województwie kujawskopomorskim istnieją 2 szkoły kształcące w tym zawodzie - Szkoła Policealna Spectrum we Włocławku i Policealna Szkoła Opiekunów Osób Starszych w Bydgoszczy ( przy SKK w Bydgoszczy). Kształcenie w zawodzie opiekun osoby starszej w placówkach odbywa się od 2012 roku i jest bezpłatne. W Szkole Policealnej Spectrum we Włocławku obecnie naukę kontynuuje 96 uczniów w analizowanym zawodzie, natomiast w Policealnej Szkole Opiekunów Osób Starszych w Bydgoszczy nie prowadzi się obecnie kształcenia w tym zawodzie ( brak chętnych). SZKOŁY DLA DOROSŁYCH W REGIONIE: POLICEALNA SZKOŁA OPIEKUNÓW OSÓB STARSZYCH Typ: Szkoła policealna Adres: JAGIELLOŃSKA 4 Kod pocztowy i poczta: 85-067 BYDGOSZCZ Województwo: WOJ. KUJAWSKO-POMORSKIE Telefon: 523493448 http://www.skk.pl/bydgoszcz-skk/szkoly-policealne-bydgoszcz/dwuletnie-bydgoszcz/2082- policealnaszkolaopiekunowosobstarszych Szkoła Policealna Spectrum Typ: Szkoła policealna Adres: Plac Wolności 1 3 Analiza rynku szkoleniowego jest realizowana w ramach projektu WUP Rynek Pracy pod Lupą. Raport z badania zrealizowanego w 2011 i 2012 roku znajduje się na stronie internetowej WUP. 3
Kod pocztowy i poczta: 87-800 Włocławek Województwo: WOJ. KUJAWSKO-POMORSKIE Telefon: 508584088 http://spectrum.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=53&itemid=221 ZMIANY W KSZTAŁCENIU Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2011 roku w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego określa, że zawód opiekun osoby starszej od 1 września 2012 roku można zdobyć w Szkole Policealnej o dwuletnim cyklu kształcenia. Nie ma możliwości zdobycia uprawnień w zawodzie poprzez ukończenie kursów kwalifikacyjnych. W ramach różnych zawodów wyodrębniono poszczególne kwalifikacje, z których każda obejmuje określony zasób wiedzy, umiejętności zawodowych oraz kompetencji personalnych i społecznych, opisanych w podstawie programowej kształcenia w zawodach. Dla zawodu opiekun osoby starszej wyodrębniono jedną kwalifikację świadczenie usług opiekuńczo wspierających osobie starszej. Dodatkowe informacje Uchwały Wojewódzkiej Rady Zatrudnienia: W 2013 roku Wojewódzka Rada Zatrudnienia negatywnie zaopiniowała potrzebę kształcenia w nowym kierunku opiekun osoby starszej dla placówki: - Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Kowalu uchwała nr II/24/2013 z dnia 22 lutego 2013 r.) W 2012 roku Wojewódzka Rada Zatrudnienia pozytywnie zaopiniowała potrzebę kształcenia w zawodzie opiekun osoby starszej dla placówek: - Regionalne Centrum Kształcenia Praktycznego i Ustawicznego w Brodnicy ( Uchwała nr 15/2012 z dnia 20 kwietnia 2012 r.) - Zespół Szkół Rolniczych w Brodnicy ( Uchwała nr 20/2012 z dnia 20 kwietnia 2012 r.) - Centrum Kształcenia Ustawicznego w Toruniu ( uchwała nr 27/2012 z dnia 20 kwietnia 2012 r.) LITERATURA Aktywność społeczna, kulturalna i oświatowa seniorów. A. Fabiś (red.),wydawnictwo Wyższej Szkoły Administracji w B-B, Bielsko-Biała 2008, Dorosłość wobec starości. Oczekiwania, radości, dylematy. R. Konieczna-Woźniak (red.), Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2008, Instytucjonalne wsparcie seniorów rozwiązania polskie i zagraniczne. A. Fabiś (red.), Wydawnictwo Wyższej Szkoły Administracji w B-B, Bielsko-Biała 2007 4
Seniorzy w rodzinie, instytucji i społeczeństwie. Wybrane zagadnienia współczesnej gerontologii, A. Fabiś, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania i Marketingu, Sosnowiec 2005 CZASOPISMA MEDI - Forum Opieki Długoterminowej kwartalnik Wydawca: Stowarzyszenie na Rzecz Opieki Długoterminowej i Pomocy Społecznej "Dom Pod Słoncem", Toruń Medycyna Paliatywna kwartalnik Niepełnosprawność i Rehabilitacja kwartalnik. PRZYDATNE INFORMACJE Informacje na temat planów zatrudnieniowych pracodawców z województwa kujawskopomorskiego w zawodzie OPIEKUN OSOBY STARSZEJ http://podlupa.wup.torun.pl/wp-content/uploads/2013/05/opiekun-osoby-starszej.pdf Opracowała: Marzena Stanisławska- Mrugacz doradca zawodowy II stopnia WUP w Toruniu Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Toruniu Akceptował: Janusz Bokser data ostatniej aktualizacji: maj 2013 r. 5