Załącznik nr 2 do Uchwały Senatu Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu nr 1441 z dnia 24 września 2014 r. Nazwa modułu/przedmiotu Sylabus Część A - Opis przedmiotu kształcenia Fizjologia człowieka Grupa szczegółowych efektów kształcenia Kod grupy B Nazwa grupy Naukowe Podstawy Medycyny Wydział Kierunek studiów Lekarsko-Stomatologiczny Lekarsko-dentystyczny Specjalności Poziom studiów jednolite magisterskie X* I stopnia II stopnia III stopnia podyplomowe Forma studiów stacjonarne X niestacjonarne X Rok studiów 2 Semestr studiów: 3, 4 Typ przedmiotu Rodzaj przedmiotu Język wykładowy * zaznaczyć odpowiednio, zamieniając na X obowiązkowy x fakultatywny kierunkowy podstawowy X polski X angielski inny Forma kształcenia Godziny Wykład (WY) 20 Seminarium (SE) 10 Ćwiczenia audytoryjne (CA) Ćwiczenia kierunkowe - niekliniczne (CN) 60 Ćwiczenia kliniczne (CK) Ćwiczenia laboratoryjne (CL) Ćwiczenia specjalistyczne - magisterskie (CM) Ćwiczenia w warunkach symulowanych (CS) Lektoraty (LE) Zajęcia praktyczne przy pacjencie (PP) Zajęcia wychowania fizycznego-obowiązkowe (WF) Praktyki zawodowe (PZ) Samokształcenie inne Razem 90 Cele kształcenia: C1. Zapoznanie z zagadnieniami z fizjologii ogólnej.
C2. Zapoznanie z zagadnieniami fizjologii szczegółowej. C3. Przedstawienie procesów fizjologicznych zachodzących w organizmie na poziomie komórkowym, narządowym, układowym i międzyukładowym. C4. Wykształcenie umiejętności wnioskowania o funkcjonowaniu organizmu jako całości w sytuacji, gdy dojdzie do zmiany funkcji któregokolwiek ogniwa w poszczególnych układach organizmu. C5. Przedstawienie znaczenie fizjologii w praktyce klinicznej. Macierz efektów kształcenia dla modułu/przedmiotu w odniesieniu do metod weryfikacji zamierzonych efektów kształcenia oraz formy realizacji zajęć: Numer efektu kształcenia przedmiotowego W01 Numer efektu kształcenia kierunkowego B.W5 Student, który zaliczy moduł/przedmiot wie/umie/potrafi Zna zasady gospodarki wapniowej i fosforanowej Metody weryfikacji osiągnięcia zamierzonych efektów kształcenia (formujące i podsumowujące) Odpowiedź ustna, sprawdzian Forma zajęć dydaktycznych ** wpisz symbol W02 B.W6 Zna rolę i znaczenie płynów ustrojowych, z uwzględnieniem śliny Odpowiedź ustna, sprawdzian W03 B.W8 Zna mechanikę narządu żucia Odpowiedź ustna, sprawdzian W04 B.W19 Charakteryzuje funkcje życiowe człowieka W05 B.W20 opisuje neurohormonalną regulację procesów fizjologicznych Odpowiedź ustna, sprawdzian W06 W07 B.W21 B.W22 Opisuje zasady równowagi kwasowozasadowej oraz transportu tlenu i dwutlenku węgla w organizmie Objaśnia zasady zdrowego żywienia Debata, prezentacja Sprawdzian CN W08 B.W23 Zna wartość liczbową podstawowych zmiennych fizjologicznych i interpretuje zmiany wartości liczbowych W 09 C.W8 zna humoralne i komórkowe mechanizmy odporności wrodzonej i nabytej oraz mechanizmy reakcji
nadwrażliwości i procesów autoimmunologicznych; W10 C.W12 tłumaczy pojęcia: homeostazy, adaptacji, oporności, odporności, skłonności, podatności, mechanizmów kompensacyjnych, sprzężeń zwrotnych i mechanizmu błędnego koła W11 C.W15 zna podstawowe zaburzenia: regulacji wydzielania hormonów, gospodarki wodnej i elektrolitowej, równowagi kwasowo-zasadowej, pracy nerek i płuc oraz mechanizmy powstawania i skutki zaburzeń w układzie sercowonaczyniowym, w tym wstrząs; W12 C.W7 zna budowę układu odpornościowego i rozumie jego rolę CN, WY U01 B.U1 odnosi zjawiska chemiczne do procesów zachodzących w jamie ustnej; Odpowiedź ustna, sprawdzian CN U02 B.U2 interpretuje zjawiska fizyczne zachodzące w narządzie żucia; Debata CN, U03 A.U1 interpretuje wartości liczbowe podstawowych parametrów życiowych Sprawdzian CN, U04 A.U1 analizuje procesy regulujące funkcjonowanie organizmu Prezentacja, kolokwium, CN, U05 B.U1 wyjaśnia funkcję śliny oraz mechanikę narządu żucia Prezentacja, kolokwium CN, U06 A.U1 wyjaśnia podstawowe procesy fizjologiczne regulujące funkcjonowanie organizmu w zdrowiu i chorobie Sprawdzian, przygotowanie raportu, kolokwium CN, K 01 potrafi współpracować w grupie Obserwacja pracy na ćwiczeniach, CN K02 aktywnie uczestniczy w zdobywaniu wiedzy CN ** WY - wykład; SE - seminarium; CA - ćwiczenia audytoryjne; CN - ćwiczenia kierunkowe (niekliniczne); CK - ćwiczenia kliniczne; CL -ćwiczenia laboratoryjne; CM ćwiczenia specjalistyczne (mgr); CS - ćwiczenia w warunkach symulowanych; LE - lektoraty; zajęcia praktyczne przy pacjencie - PP; WF - zajęcia wychowania fizycznego (obowiązkowe); PZ- praktyki zawodowe; SK -
samokształcenie Proszę oznaczyć krzyżykami w skali 1-3 jak powyższe efekty lokują państwa zajęcia w działach: przekaz wiedzy, umiejętności czy kształtowanie postaw np.: Wiedza + + + Umiejętności + + Postawy + Nakład pracy studenta (bilans punktów ECTS): Forma nakładu pracy studenta (udział w zajęciach, aktywność, przygotowanie sprawdzenie, itp.) 1. Godziny kontaktowe 90 2. Czas pracy własnej studenta 27 Sumaryczne obciążenie pracy studenta 117 Punkty ECTS za moduł/przedmiotu 8 Uwagi Obciążenie studenta (h) Treść zajęć: (proszę wpisać hasłowo tematykę poszczególnych zajęć z podziałem na formę zajęć dydaktycznych, pamiętając, aby przekładała się ona na zamierzone efekty kształcenia) 1. Pobudliwość i pobudzenie- Rodzaje bodźców. Potencjał spoczynkowy, potencjał czynnościowy. Przewodzenie stanu czynnego. Budowa i funkcje neuronu i synapsy. Przekazywanie informacji. 2. Zasady regulacji homeostatycznej- Mechanizmy optymalizacji funkcji organizmu. Homeostat. 3. Fizjologia mięśni szkieletowych i gładkich. Synapsa nerwowo- mięśniowa. Potencjał czynnościowy i mechanizm skurczu mięśnia szkieletowego. Rodzaje skurczów. Różnice morfologiczne oraz fizjologiczne między mięśniami gładkimi i szkieletowymi. 4. Krew- Funkcje krwi i elementów morfotycznych. Normy fizjologiczne różnych parametrów krwi. Odporność organizmu. Hemostaza. 5. Układ krążenia- Właściwości fizjologiczne mięśnia sercowego, Podstawy zapisu EKG. Cykl hemodynamiczny serca. Odruchowa regulacja w układzie krążenia. Ciśnienie tętnicze i tętno. Adaptacja układu krążenia do wysiłku fizycznego, wysokiej i niskiej temperatury otoczenia. 6. Układ oddechowy- Funkcje górnych i dolnych dróg oddechowych. Regulacja nerwowa i chemiczna oddychania. Układ pokarmowy- Funkcja wydzielnicza układu pokarmowego. Regulacja nerwowa i hormonalna przewodu pokarmowego. Motoryka przewodu pokarmowego. Hormony przewodu pokarmowego. 7. Układ moczowy- Funkcje nerki. Podstawowe badania klirensowe. Badanie ogólne moczu. 8. Układ hormonalny- Mechanizm działania hormonów. Regulacja wydzielania hormonów. Hormony podwzgórza, przysadki. Funkcje fizjologiczne hormonów tarczycy, nadnerczy, jajników, jąder. Regulacja gospodarki węglowodanowej, wapniowo-fosforanowej. Hormony rdzenia nadnerczy. 9. Autonomiczny układ nerwowy- Efekty fizjologiczne pobudzenia części współczulnej i przywspółczulnej AUN. Receptory AUN. Ocena funkcjonowania układu autonomicznego w próbach czynnościowych. 10. Układ nerwowy- Funkcje kory mózgowej. Funkcje podwzgórza. Funkcje rdzenia przedłużonego i rdzenia kręgowego. Odruchy warunkowe i bezwarunkowe. Pamięć i uczenie się. Czucie i percepcja. Narządy zmysłów. Podstawowe badanie zmysłu słuchu i równowagi. Zmiany fizjologiczne podczas snu. Badanie odruchów rdzeniowych. 11. Gospodarka wodno-elektrolitowa i równowaga kwasowo-zasadowa. 12. Przemiana materii, termoregulacja. 13. Układ pokarmowy- Funkcje poszczególnych części układu pokarmowego, funkcja endokrynna i egzokrynna przewodu pokarmowego, unerwienie autonomiczne układu pokarmowego, regulacja trawienia i wchłaniania pokarmu.
Wykłady 1. Autonomiczny Układ Nerwowy 2. Hormony 3. Układ nerwowy 4. Mięśnie 5. Układ pokarmowy 6. Homeostaza-procesy homeostatyczne 7. Układ krążenia Seminaria 1. Układ pokarmowy. 2. Nerka. 3. Równowaga kwasowo-zasadowa. Ćwiczenia 1. Homeostaza Omówienie toku zajęć dydaktycznych, zapoznanie studentów z regulaminem dydaktycznym oraz bezpieczeństwa. Preparatu fizjologicznego. Mechanizmy optymalizacji funkcji organizmu. Homeostat. Sprzężenie zwrotne dodatnie i ujemne. 2. Pobudliwość Bodźce, pobudliwość, pobudzenie. Potencjał spoczynkowy, potencjał czynnościowy, prawo wszystko albo nic. Zmiany pobudliwości w komórce pobudzonej. Przewodzenie stanu czynnego. Blok hyper- i depolaryzacyjny. Labilność komórki nerwowej. Budowa i funkcje neuronu i synapsy. Strukturalne podstawy czynnościowej organizacji CUN: dywergencja otwarta i zamknięta, konwergencja, wspólna droga końcowa. Sumowanie pobudzeń, okluzja, rekrutacja i działanie następcze. 3. Autonomiczny układ nerwowy Podział anatomiczny i czynnościowy. Transmitery układu wegetatywnego, zakończenia nerwowe, receptory komórkowe, drugie przekaźniki. Transmisja synaptyczna w zwojach współczulnych. Efekty narządowe działania układu autonomicznego. Odruchy autonomiczne. 4. Hormony I Charakterystyka i kontrola wydzielania wewnętrznego. Różnice i podobieństwa w działaniu układu nerwowego i hormonalnego. Mechanizm działania hormonów. Hormony podwzgórzowe, przysadki, tarczycy, trzustki. 5. Hormony II Regulacja wydzielania i działanie hormonów nadnerczy, hormonów płciowych. Cykl miesięczny. Gospodarka wapniowo-fosforanowa i jej regulacja hormonalna. 6. Układ nerwowy I Czucie i percepcja. Podział receptorów podział czucia. Czucie powierzchowne i głębokie, drogi nerwowe, lokalizacja korowa. Zmysł słuchu, równowagi, węchu, smaku. 7. Układ nerwowy II Fizjologia rdzenia kręgowego, drogi dośrodkowe, odśrodkowe i własne. Odruchy rdzeniowe,
badanie odruchów. Oddziaływanie ośrodków CUN na czynność rdzenia kręgowego. Fizjologia rdzenia przedłużonego i mostu. Czynność układu piramidowego, pozapiramidowego i móżdżku. Ruchy dowolne. Śródmózgowie. Kora mózgowa. Twór siatkowaty. Sen fizjologiczny. Fizjologiczne podstawy uczenia się i zapamiętywania, odruchy warunkowe wytwarzanie i hamowanie. 8. Mięśnie Budowa mięśnia szkieletowego, zaopatrzenie nerwowe mięśni. Synapsa nerwowo- mięśniowa. Potencjał czynnościowy i mechanizm skurczu mięśnia szkieletowego. Rodzaje skurczów. Mięśnie gładkie: budowa, unerwienie, potencjał czynnościowy i skurcz mięśnia gładkiego. Różnice morfologiczne oraz fizjologiczne między mięśniami gładkimi i szkieletowymi. 9. Krew I Skład, właściwości fizykochemiczne i funkcje krwi. Zasady pobierania krwi. Podstawowe metody oznaczania ilości erytrocytów i leukocytów. Podział i funkcje białek osocza. Budowa komory i siatki Burkera. Działanie płynów Hayema i Turcka. Przygotowanie roztworów do liczenia krwinek. Struktura i funkcje erytrocytów. Wartości fizjologiczne parametrów czerwonokrwinkowych. Budowa i właściwości hemoglobiny, hemoglobina płodowa. Transport gazów we krwi: transport O2 i CO2 we krwi, hemoglobina: saturacja O2,krzywa dysocjacji hemoglobiny, wpływ czynników fizycznych i chemicznych na krzywą dysocjacji. Transport CO2 we krwi, karbaminohemoglobina, wodorowęglany. Hemoliza, minimum i maksimum oporności osmotycznej erytrocytów. Mikroskopowy obraz erytrocytów w roztworach izo-, hipo- i hipertonicznych. Hematokryt, sposób oznaczania i znaczenie diagnostyczne. Płytki krwi- funkcje i wartości fizjologiczne. Oznaczanie ilości trombocytów. Hemostaza: rola naczyń krwionośnych, płytek i osoczowych czynników krzepnięcia. Oznaczanie czasu krzepnięcia i krwawienia. Czynniki hamujące krzepnięcie krwi in vivo i in vitro. Fibrynoliza. 10. Krew II Odczyn opadania erytrocytów, oznaczanie, wartości prawidłowe. Grupy krwi, zasady oznaczania i przetaczania krwi. Morfologia i fizjologia leukocytów, wartości fizjologiczne. Podział leukocytów. Udział leukocytów w reakcjach obronnych organizmu. Rodzaje przeciwciał i ich funkcja. Odporność komórkowa, humoralna, swoista, nieswoista. 11. Układ oddechowy I Rola układu oddechowego. Czynnościowy podział układu oddechowego: strefy układu oddechowego, rola strefy przewodzenia (oczyszczanie, ogrzewanie i nawilżanie powietrza, fonacja), fizjologiczna i anatomiczna przestrzeń martwa, unerwienie dróg oddechowych i wpływ układu autonomicznego, rodzaje receptorów w drogach oddechowych; funkcje surfaktantu, powierzchnia wymiany gazowej. Wentylacja płuc: mechanika oddychania, ruchy oddechowe klatki piersiowej, cykl oddechowy: zmiany ciśnienia i objętości w drogach oddechowych, pęcherzykach płucnych i jamie opłucnowej podczas wdechu i wydechu, wentylacja minutowa, liczba oddechów u dorosłych i dzieci, opór i podatność, skurcz oskrzeli, reaktywność oskrzeli. Spirometria objętości i pojemności płuc, wartości fizjologiczne. Wymiana gazowa : ciśnienia gazów warunkujące wymianę w pęcherzykach płucnych, przeciek wewnątrzpłucny. Regulacja oddychania: receptory (chemoreceptory, mechanoreceptory), ośrodek oddechowy w pniu mózgu, ośrodki korowe i podkorowe umożliwiające oddychanie dowolne, efektor zmiana
wentylacji. Budowa i funkcja ośrodka oddechowego, automatyzm oddychania (napęd oddechowy) ośrodek pneumotaktyczny i apneustyczny, chemoreceptory centralne i obwodowe. 12. Układ krążenia I Funkcje układu krążenia, czynnościowy podział układu krążenia. Właściwości fizjologiczne mięśnia sercowego, potencjał spoczynkowy i czynnościowy komórek mięśnia sercowego. Automatyzm serca. Przewodzenie stanu czynnego w mięśniu sercowym. Wpływ jonów wapnia, potasu na czynność serca. Wpływ częstości i rytmu pobudzeń na czynność serca. Zależność siły skurczu od rytmu pobudzeń. Prawo serca Starlinga. Regulacja czynności serca. Tropizmy serca. 13. Układ krążenia II Fizjologia serca, czynność mechaniczna serca, tony serca. Fazy cyklu sercowego, zmiana ciśnienia w jamach serca podczas tych faz. Objętość wyrzutowa i pojemność minutowa serca. Zmienność rytmu serca. Elektrokardiografia, odprowadzenia EKG, trójkąt Einthowena, mechanizm powstawania załamków EKG, oś elektryczna serca, wyliczanie częstości akcji serca na podstawie zapisu EKG. Cechy fizjologicznego zapisu EKG. 14. Układ krążenia III Ciśnienie tętnicze, regulacja ciśnienia tętniczego. MAP- średnie ciśnienie tętnicze. Tętno i jego cechy. Pomiar ciśnienia tętniczego, badanie tętna, oscylometria. Próba ortostatycznainterpretacja wyników. 15. Układ krążenia IV Krążenie krwi w naczyniach, regulacja napięcia naczyń krwionośnych. Krążenie kapilarne. Krążenie żylne. Krążenie limfatyczne. Specyficzne cechy krążenia w obszarach naczyniowych : krążenie mózgowe, trzewne, nerkowe, płucne, w mięśniach szkieletowych, wieńcowe, skórne. Adaptacja układu krążenia do zmian środowiskowych (wysiłek fizyczny, mikroklimat gorący, mikroklimat zimny). 16. Przemiana materii, termoregulacja, fizjologia skóry Podstawowa przemiana materii. Czynnościowy przyrost przemian. Oznaczanie podstawowej przemiany materii na podstawie ilości zużytego tlenu. Zasady prawidłowego odżywiania. Funkcje witamin i minerałów w organizmie człowieka. Mechanizmy termoregulacji. Rola i czynność skóry jako powierzchni granicznej między wewnętrznym i zewnętrznym środowiskiem organizmu. 17. Układ pokarmowy Czynność ruchowa i wydzielnicza przewodu pokarmowego. Trawienie i wchłanianie w przewodzie pokarmowym. Funkcje śliny i mechanika narządu żucia. Funkcje soku żołądkowego, soku trzustkowego, soku jelitowego. Rola poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego i czynności w nich zachodzące. Unerwienie wegetacyjne przewodu pokarmowego. Regulacja funkcji motorycznej poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego i scalanie tych funkcji przez układ nerwowy. Dostosowanie motoryki do ilości i jakości przerobionego pokarmu. Inne
1. 2. 3. itd. Literatura podstawowa: (wymienić wg istotności, nie więcej niż 3 pozycje) 1. Traczyk W., Trzebski A. Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2007 2. Silverthorn. Human Physiology. Integrated Approach. 3. Konturek S. Fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny. Elsevier Urban & Partner, 2007 Literatura uzupełniająca i inne pomoce: (nie więcej niż 3 pozycje) 1. Guyton. Textbook of Medical Physiology 2. Hansen J.T., Koeppen B.M. wyd. I polskie, red. S. Konturek Atlas fizjologii człowieka. Elsevier Urban & Partner, 2005 Wymagania dotyczące pomocy dydaktycznych: (np. laboratorium, rzutnik multimedialny, inne ) Pracownia komputerowa, rzutnik multimedialny, telewizor z odtwarzaczem DVD, spirometr, rejestrator Ekg, ciśnieniomierze, stetoskopy, stroiki, surowice odpornościowe, leżanka, rzutnik światła dziennego, projektor, młotki neurologiczne, estazjometry, tablica do pisania, glukometry, mikroskopy, wirówka do hematokrytu, pikoflowmetry; Warunki wstępne: (minimalne warunki, jakie powinien student spełnić przed przystąpieniem do modułu/przedmiotu) Student posiada wiedzę z zakresu anatomii człowieka, histologii; zna przebieg podstawowych reakcji chemicznych i procesów biochemicznych zachodzących w organizmie. Warunki uzyskania zaliczenia przedmiotu: (określić formę i warunki zaliczenia zajęć wchodzących w zakres modułu/przedmiotu, zasady dopuszczenia do egzaminu końcowego teoretycznego i/lub praktycznego, jego formę oraz wymagania jakie student powinien spełnić by go zdać, a także kryteria na poszczególne oceny) Warunki zaliczenia zajęć: zaliczenie kolokwiów cząstkowych na ocenę 3, przygotowanie prezentacji na ocenę 3, czynny udział w ćwiczeniach i seminariach, zaliczenie ćwiczeń praktycznych na ocenę 3 Zasady dopuszczenia do egzaminu końcowego: spełnienie warunków zaliczenia przedmiotu Forma egzaminu: pisemna, 4 pytania otwarte obejmujące zagadnienia z różnych działów fizjologii, do zdania egzaminu uprawnia odpowiedź na 4 pytania na ocenę dostateczną. Ocena: Bardzo dobra Kryteria oceny: (tylko dla przedmiotów/modułów kończących się egzaminem) Wiadomości wykraczające poza obowiązujący materiał
(5,0) Ponad dobra (4,5) Dobra (4,0) Dość dobra (3,5) Dostateczna (3,0) Niewielkie niedostatki wiedzy wykraczające poza obowiązujący materiał Szczegółowa wiedza zawarta w obowiązujących podręcznikach Szczegółowa wiedza zawarta w obowiązujących podręcznikach dotycząca 50% odpowiedzi Opanowanie materiału w zakresie podstawowym Nazwa i adres jednostki prowadzącej moduł/przedmiot, kontakt: tel. i adres email Katedra i Zakład Fizjologii UM we Wrocławiu ul. T. Chałubińskiego 10, 50-368 Wrocław tel.: 71 784 00 91 Wykaz osób prowadzących poszczególne zajęcia: Imię i Nazwisko, stopień/tytuł naukowy lub zawodowy, dziedzina naukowa, wykonywany zawód, forma prowadzenia zajęć. Prof. dr hab. Ludmiła Borodulin-Nadzieja wykłady, ćwiczenia, seminaria Dr hab. n. med. Anna Janocha- wykłady, ćwiczenia, seminaria Dr n. med. Anna Tumińska ćwiczenia, seminaria Dr n. med. Wojciech Barg- ćwiczenia, seminaria Dr n. med. Agnieszka Buldańczyk- ćwiczenia, seminaria Dr n. med. Aleksandra Butrym- ćwiczenia, seminaria Dr n. biol. Elżbieta Jankowska- ćwiczenia, seminaria Dr n. med. Bartłomiej Paleczny- ćwiczenia, seminaria Dr hab.n. med. Beata Ponikowska- ćwiczenia, seminaria Dr n. med. Ewa Salomon- ćwiczenia, seminaria Dr n. med. Robert Skalik- ćwiczenia, seminaria Dr n. med. Marcin Stańda- ćwiczenia, seminaria Dr n. med. Joanna Thannhauser- ćwiczenia, seminaria
Dr n. med. Tomasz Pietraszkiewicz- ćwiczenia, seminaria Data opracowania sylabusa Sylabus opracował(a) 20.02.2015r...dr n. med. Anna Tumińska... Podpis Kierownika jednostki prowadzącej zajęcia...