RZECZPOSPOLITAPOLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 160959 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 279962 Urząd Patentowy (22) Data zgłoszenia: 13.06.1989 Rzeczypospolitej Polskiej (51) IntCl5: F41A 19/02 F41C 7/02 Karabinek automatyczny (43) Zgłoszenie ogłoszono: 24.12.1990 BUP 26/90 (73) Uprawniony z patentu: Zakłady Metalowe "ŁUCZNIK", Radom, PL (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: 31.05.1993 WUP 05/93 (72) Twórcy wynalazku: Krzysztof Styczyński, Radom, PL Bohdan Szpaderski, Radom, PL Bogusław Białczak, Radom, PL (57) 1. Karabinek automatyczny z mechanizmem przerywacza serii, znamienny tym, że posiada przytrzymywacz zębatki (53) usytuowany na osi spustu (52) i zazębiający się z zębatką (44). PL 160959 B1 Fig 1
Karabinek automatyczny Zastrzeżenia patentowe 1. Karabinek automatyczny z mechanizmem przerywacza serii, znamienny tym, że posiada przytrzymywacz zębatki (53) usytuowany na osi spustu (52) i zazębiający się z zębatką (44). 2. Karabinek automatyczny według zastrz. 1, znamienny tym, że posiada występ (42) usytuowany w kurku (28), sprzęgający kurek (28) z urządzeniem zapadkowym (41). 3. Karabinek automatyczny według zastrz. 1, znamienny tym, że posiada otwór (58) usytuowany w bezpieczniku (57), stanowiący łożysko dla przełącznika (25). 4. Karabinek automatyczny z zamontowaną kolbą składaną, znamienny tym, że obejma (68) mocująca osadę wymienną (59) posiada wygięte ramię (77) spełniające funkcję sprężyny, współpracujące z dźwignią zatrzasku (74). 5. Karabinek automatyczny według zastrz. 4, znamienny tym, że dźwignia zatrzasku (74) posiada łukowatą powierzchnię (78) współpracującą z powierzchnią (79) obsady stałej (65). * * * Przedmiotem wynalazku jest karabinek automatyczny z wbudowanym mechanizmem przerywacza serii umożliwiającym strzelanie seriami o założonej liczbie strzałów, dostosowany do montowania kolby stałej lub składanej. Znane konstrukcje karabinków automatycznych z przerywaczem serii posiadają urządzenie zapadkowe, napędzające zębatkę odliczającą liczbę strzałów działające pod naciskiem przesuwającego się suwadła. Urządzenie spustowe wyposażone jest w - komplikujące konstrukcje - dwa zaczepy kurka, jeden współpracujący z kurkiem przy strzelaniu ogniem pojedynczym, drugi przy strzelaniu seriami. Innym rozwiązaniem jest wbudowanie urządzenia zapadkowego w część walcową kurka i obracającego się wraz z nim, przy czym zaczep kurka, przy strzelaniu seriami, blokowany jest przez płytkę sprzęgniętą z zębatką i zamontowaną na wspólnej z nią osi. W karabinkach tych przełącznik czteropołożeniowy pełni również funkcję bezpiecznika. W znanych konstrukcjach karabinków automatycznych pozwalających na zamianę kolby stałej na składaną i odwrotnie stosuje się obejmy mocujące osadę wymienną, w której z kolei zamocowana jest kolba składana, przy czym obejma służy wyłącznie do mocowania osady, a sprężyna dociskająca zatrzask ustalający położenia kolby jest częścią oddzielną. Ponadto dźwignia, współpracująca ze sprężyną i służąca do odciągania zatrzasku przy składaniu i rozkładaniu kolby, zamocowana jest na osi. Istotą wynalazku jest przytrzymywacz zębatki usytuowany na osi spustu i sprzęgnięty ze spustem. Przytrzymywacz utrzymuje zębatkę w odpowiednim położeniu po ostatnim strzale z serii zapobiegając niepożądanemu blokowaniu zaczepu kurka i zapewnia regularność długości serii. Ponadto na czole części walcowej kurka usytuowany jest występ sprzęgający, łączący kurek z urządzeniem zapadkowym, a bezpiecznik posiada otwór łożyskujący przełącznik, zapewniający niezależną pracę bezpiecznika i przełącznika przy wspólnej teoretycznej osi obrotu. Istotą wynalazku w karabinkach z zamontowaną kolbą składaną jest także odpowiednio ukształtowane ramię usytuowane w środkowej części obejmy, które to ramię spełnia funkcję sprężyny zatrzasku kolby. Obejma spełnia więc dwie funkcje, mocuje osadę kolby i jest jednocześnie sprężyną. Ponadto dźwignia zatrzasku posiada łukowatą powierzchnię, która współpracując z powierzchnią obsady stałej na zasadzie poślizgu, zastępuje typową oś obrotu. W karabinku, będącym przedmiotem wynalazku, zastosowano urządzenie zapadkowe będące osobnym elementem, zamontowane na wspólnej osi z kurkiem i sprzęgnięte z nim. Takie rozwiązanie pozostawia swobodę konstrukcyjną w zakresie doboru średnicy części walcowej kurka, średnicy zwojów sprężyny kurka i przełożenia między zapadką a zębatką, gdyż przy montażu nie jest konieczne przekładanie sprężyny kurka przez urządzenie zapadkowe. Zębatka
160 959 3 odliczająca liczbę strzałów blokuje zaczep kurka bezpośrednio, co pozwala na wykonanie mechanizmu przerywacza serii o niewielkiej szerokości. Ma to istotne znaczenie dla zmieszczenia mechanizmu przerywacza serii w komorze zamkowej, zwłaszcza przy urządzeniach spustowych, w których współdziałanie spustu z kurkiem jest przesunięte względem osi komory zamkowej. Zębatka dwustronna, blokując zaczep kurka, jest jednocześnie przez niego utrzymywana w odpowiednim położeniu po każdym strzale. Tylko przy ostatnim strzale z serii zaczep, odrzucony przez napinający się kurek, traci chwilowo kontakt z zębatką. Zadanie jego przejmuje wówczas, usytuowany na osi spustu, przytrzymywacz zębatki, który po ostatnim strzale z serii zazębia się z zębatką. Przytrzymywacz zapobiega niepożądanemu zablokowaniu zaczepu kurka przez zębatkę mającą tendencję do wracania w pierwotne położenie. Takie zablokowanie zaczepu kurka powodowałoby wystąpienie większej ilości strzałów w serii niż założona. Bezpiecznik i przełącznik stanowią osobne elementy. Umożliwia to spełnienie wymagań dotyczących zabezpieczenia, tj. jednoczesnego blokowania spustu i suwadła, natomiast ograniczenie ilości położeń przełącznika do trzech zmniejsza jego kąt obrotu i pozwala na zamocowanie do komory zamkowej wspornika dla noktowizora lub lunety. Osadzenie przełącznika w otworze bezpiecznika z odpowiednim luzem, umożliwia niezależną pracę tych elementów przy wspólnej teoretycznej osi obrotu, tj. zabezpieczanie i odbezpieczanie karabinka przy każdym położeniu przełącznika oraz przełączanie przełącznika zarówno przy karabinku zabezpieczonym jak i odbezpieczonym. Przedmiot wynalazku pokazano w przykładzie wykonania na rysunku karabinka w przekroju podłużnym - fig. 1, oraz rysunkach fragmentów karabinka: w przekroju podłużnym przez mechanizm przerywacza serii znajdujący się w stanie odpowiadającym ostatniemu strzałowi z serii - fig. 2, przekroju poprzecznym ukazującym połączenie kurka z urządzeniem zapadkowym - fig. 3, przekroju poprzecznym ukazującym ułożyskowanie przełącznika w bezpieczniku - fig. 4, ponadto na rysunkach fragmentu karabinka ukazujących mocowanie kolby składanej i elementy służące do jej składania i rozkładania w przekroju wzdłużnym pionowym - fig. 5 i wzdłużnym poziomym - fig. 6. Podstawowe elementy karabinka to: lufa 1 osadzona w komorze zamkowej 2. Na lufie 1 osadzone są: podstawa celownika 3 i podstawa muszki 4 z zamocowanymi w nich celownikiem 5 i muszką 6 oraz komora gazowa 7, łoże 8, nakładka 9 i rura gazowa 10 związane z lufą 1 za pośrednictwem obsady łoża i nakładki 11. Na czoło lufy nakręcona jest nasadka 12 przeznaczona do wystrzeliwania granatów nasadkowych i mocowania bagnetu. Zadaniem nasadki jest ponadto zmniejszenie odrzutu występującego przy strzale oraz tłumienie płomienia wylotowego. Do wystrzeliwania granatów nasadkowych wykorzystana jest energia pocisku i ciśnienie gazów prochowych. W komorze zamkowej 2 umieszczone są: suwadło z tłokiem 13, w którym z kolei znajduje się obrotowo ryglowany zamek 14 z iglicą i wyciągiem, urządzenie powrotne 15 napędzające suwadło 13 przy ryglowaniu, urządzenie spustowo- odpalające z mechanizmem przerywacza serii 16, kolba 17 wraz z elementami do jej mocowania i ustalenia położenia 18. Komora zamkowa 2 przykryta jest od góry pokrywą 19. Do spodu komory zamkowej 2 przykręcona jest rękojeść 20 i przynitowana osłona spustu tzw. kabłąk 21, w którym umieszczony jest zatrzask magazynka 22. W dnie komory zamkowej wykonane jest gniazdo 23 przeznaczone dla magazynka. Przemieszczanie naboi z magazynka do komory nabojowej lufy 1 powoduje przesuwający się do przodu zamek 14. Wyrzucenie łuski na zewnątrz karabinka następuje po jej uderzeniu na wyrzutnik usytuowany w komorze zamkowej 2, przy ruchu suwadła 13 z zamkiem 14 do tyłu. Ruch suwadła 13 do tyłu i odryglowanie zamka 14 spowodowane jest działaniem ciśnienia gazów prochowych na dno łuski i czoło tłoka osadzonego w suwadle 13. Odprowadzenie gazów prochowych do komory gazowej 7 następuje przez otwór 24 łączący komorę gazową z przewodem lufy 1. W urządzeniu spustowo-odpalającym położenie przełącznika 25, w którym kołek 26 skierowany jest pionowo w dół, odpowiada ustawieniu na ogień ciągły. Wówczas kołek 26 blokuje zaczep kurka 27 uniemożliwiając jego zazębianie się z kurkiem 28. Zwalnianie kurka 28 z zazębienia ze spustem samoczynnym 29 odbywa się automatycznie na skutek odchylania spustu samoczynnego 29 przez przesuwające się do przodu suwadło 13 napędzane sprężyną
4 160 959 powrotną 30. Zwolniony kurek 28 pod działaniem sprężyny kurka 31 uderza w tylny koniec zamka 14 i umieszczoną w nim iglicę. Po strzale suwadło 13 odchodzi w tylne położenie na skutek działania ciśnienia gazów prochowych i napina kurek 28, który zazębia się ze spustem samoczynnym 29, obracającym się na osi 32 pod działaniem sprężyny 33. Cykl powtarza się automatycznie. Współdziałanie suwadła 13 z kurkiem 28 i spustem samoczynnym 29 jest identyczne przy każdym położeniu przełącznika 25. Położenie kołków 26 i 34 w pozycjach odchylonych, w których kołek 26 nie blokuje zaczepu kurka 27 a kołek 34 nie naciska na włącznik zębatki 35 odpowiada ustawieniu przełącznika 25 na ogień pojedyńczy. W tym położeniu zaczep 27 zazębia się z kurkiem 28 po każdym strzale, przy czym zaczep 27 odrzucany jest przez napinający się kurek 28, lecz po przejściu wierzchołka 36 poniżej zęba 37 zaczep 27 wraca pod działaniem sprężyny 38 i przytrzymuje kurek 28. Wyzębienie się kurka 28 z zaczepem 27 jest możliwe po zwolnieniu spustu 39. Wówczas zwolniony kurek 28 zazębia się z kolei swoim bocznym występem 40 ze spustem 39. Oddanie następnego strzału następuje po ponownym ściągnięciu spustu 39 powodującym zwolnienie kurka 28. W położeniach na ogień ciągły i pojedyńczy mechanizm przerywacza serii jest wyłączony. Urządzenie zapadkowe 41 sprzęgnięte z kurkiem 28 poprzez usytuowany w kurku 28 występ 42 obraca się na osi 43, jednak nie ma wpływu na działanie, gdyż nie zazębia się z opuszczoną zębatką 44. Ustawienie przełącznika w pozycji włączjącej mechanizm przerywacza serii pokazano na rysunku fig. 2. Kołek 34 osadzony w przełączniku 25 powoduje obrót włącznika zębatki 35 zamontowanego w obejmie 45 na wspólnej osi 46 z zębatką 44. Zagięte ramię 47 włącznika 35, do którego zębatka 44 dociskana jest sprężyną 48 powoduje podniesienie się zębatki 44 do położenia umożliwiającego jej współpracę z urządzeniem zapadkowym 41. W tym położeniu kołek 49 osadzony trwale w zaczepie kurka 27 opiera się o tylną powierzchnię zębatki 44. Zaczep kurka 27 jest zablokowany. Obracające się wraz z kurkiem 28 urządzenie zapadkowe 41 współpracuje z kolejnymi zębami przedniej części zębatki 44 powodując jej stopniowy obrót. Jednocześnie kołek 49 wchodząc w kolejne wręby zębatki 44 utrzymuje ją w odpowiednim położeniu po każdym strzale. Przesuwanie zębatki 44 przez zapadkę 50 następuje po zwalnianiu kurka 28 z zazębienia ze spustem samoczynnym 29, natomiast przy jego napinaniu zapadka 50 napotykając na ząb zębatki 44 odchyla się a po minięciu zęba wraca odpychana przez sprężynę 51. Po ostatnim strzale z serii kołek 49 wchodzi nad zębatkę 44, zaczep kurka 27 zostaje odblokowany i zazębia się z kurkiem 28 w identyczny sposób jak przy strzelaniu ogniem pojedyńczym. Jednocześnie, usytuowany na osi spustu 52 przytrzymywacz zębatki 53 zazębia się z zębatką 44 uniemożliwiając jej powrót w wyjściowe położenie w czasie gdy kołek 49, na skutek odrzucenia zaczepu 27 przez napinający się kurek 28, traci chwilowo kontakt z zębatką 44. Przytrzymywacz zębatki 53 sprzęgnięty jest ze spustem 39 za pośrednictwem odgiętego ramienia 54 lub kołka osadzonego trwale w przytrzymywaczu 53. Ramię 54 przytrzymywacza 53 wchodzi ze znacznym luzem w otwór 55 umiejscowiony w bocznej ściance spustu 39. Ramię 54 dociskane jest do górnej tworzącej otworu 55 sprężyną 56. Luz między otworem 55 a ramieniem 54 umożliwia odchylanie się przytrzymywacza 53 przy współpracy z zębatką 44. Zwolnienie spustu 39 powoduje jego odchylenie na skutek nacisku ramion sprężyny kurka 31. Odchylenie się spustu 39 powoduje z kolei wyzębienie zaczepu 27 z kurkiem 28 i przytrzymywacza 53 z zębatką 44. Kurek 28 zazębia się ze spustem 39 jak przy strzałach pojedyńczych, a zębatka 44 wraca w pierwotne położenie tj. do oparcia o zagięte ramię 47 włącznika zębatki 35. Ponowne ściągnięcie spustu 39 powoduje oddanie następnej serii strzałów. Przełącznik 25 umiejscowiony jest z lewej strony karabinka i przeznaczony jest do nastawiania rodzaju ognia. Natomiast bezpiecznik 57 usytuowany jest z prawej strony karabinka i w położeniu zabezpieczonym blokuje spust 39 i suwadło 13. Zabezpieczenie jest możliwe przy każdym położeniu przełącznika 25, którego koniec wchodzi w otwór 58 bezpiecznika 57 z luzem umożliwiającym niezależne od siebie obracanie się tych części. Kolba składana 17 zamocowana jest w osadzie wymiennej 59 za pośrednictwem kołka 60, który spełnia funkcję osi wokół której kolba 17 obraca się przy jej składaniu i rozkładaniu. Położenie kolby 17 w pozycji rozłożonej ustala zatrzask 61, który swoim zębem 62 wchodząc w kanałek 63 kolby 17 dociska ją do skośnej powierzchni 64 osady wymiennej 59. Osada wymienna 59 zamocowana jest do obsady stałej 65 wkrętem 66 i dwoma kołkami sprężystymi
160 959 5 67 oraz do komory zamkowej 2 obejmą 68, której zagięte brzegi 69 wchodzą w kanałki osady wymiennej 59. Obsada stała 65 łączy w sposób trwały ścianki komory zamkowej 2 dwoma nitami 70 i służy jednocześnie do mocowania kolby stałej. Obejma 68 dociśnięta jest do dna komory zamkowej 2 nakrętką 71 przeznaczoną także do mocowania rękojeści 20 przez skręcenie śrubą 72. Takie zamocowanie umożliwia przenoszenie przez kolbę składaną i jej połączenie z karabinkiem znacznych obciążeń występujących zwłaszcza przy wystrzeliwaniu granatów nasadkowych i upadkach broni na twarde podłoże. Składanie kolby 17 odbywa się na prawy bok karabinka po naciśnięciu na radełkowane ramię 73 dźwigni zatrzasku 74, która odciąga zatrzask 61 do dołu za pośrednictwem łączącego te części kołka 75. Po wyjściu zęba 62 z kanałka 63 kolbę 17 można obrócić wokół osi 60 i docisnąć do prawej ścianki komory zamkowej 2. Ząb 62 wchodzi wówczas w drugi kanałek 76 kolby 17 i utrzymuje ją w położeniu złożonym. Zatrzaskiwanie zatrzasku 61, w obydwu położeniach kolby 17 odbywa się samoczynnie pod działaniem wygiętego ramienia 77 obejmy 68 spełniającego funkcję sprężyny naciskającej na dźwignię zatrzasku 74 połączoną z zatrzaskiem 61. Dźwignia zatrzasku 74 nie posiada typowej osi obrotu i jest dźwignią jednostronną. Obrót dźwigni zatrzasku 74 odbywa się na zasadzie poślizgu jej łukowatej powierzchni 78 po powierzchni 79 obsady stałej 65. Wymiana kolby składanej na stałą wymaga rozłączenia osady wymiennej 59 z obsadą stałą 65 i obejmy 68 z komorą zamkową 2 oraz wymontowania tych części wraz z kolbą 17, zatrzaskiem 61 i dźwignią zatrzasku 74. Dla rozłączenia osady wymiennej 59 z obsadą stałą 65 niezbędne jest odkręcenie wkręta 66 i wybicie kołków sprężystych 67, natomiast dla rozłączenia obejmy 68 z komorą zamkową 2 należy wykręcić śrubę 72 z nakrętki 71 i wyjąć nakrętkę. Na opróżnione miejsce wsuwa się kolbę stałą drewnianą lub z tworzywa i przykręca dwoma wkrętami przez otwory 80 usytuowane w obsadzie stałej 66.
160 959 Fig. 5 Fig. 6
160 959 Fig. 2
160 959 Zakład Wydawnictw UPRP. Nakład 90 egz. Cena 10 000 zł