MODUŁOWY PROGRAM NAUCZANIA TECHNIK PRAC BIUROWYCH 419[01]

MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI 419[01]/T-4,SP-2,SP-1/MEiN/2006. MODUŁOWY PROGRAM NAUCZANIA TECHNIK PRAC BIUROWYCH 419[01] Zatwierdzam Minister Edukacji i Nauki Warszawa 2006

Autorzy: Zofia Sepkowska Marianna Biernacik-Bartkiewicz Elżbieta Rymarczyk Recenzenci: Maria Gaertner Leszek Sarzyński Opracowanie redakcyjne: dr inż. Zbigniew Kramek dr inż. Bożena Zając 1

Spis treści Wprowadzenie 3 I. Założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie 5 1. Opis pracy w zawodzie 5 2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktycznowychowawczego 7 II. Plany nauczania 14 III. Moduły kształcenia w zawodzie 17 1. Ekonomiczno-prawne podstawy gospodarowania 17 Stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu 21 Przygotowanie do wykonywania prac biurowych 25 Zarządzanie zasobami ekonomicznymi 29 Opracowywanie i analiza materiału statystycznego 32 Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych 35 2. Technika biurowa 39 Stosowanie technik informatycznych w pracy biurowej 42 Opracowywanie tekstów, pism i dokumentów 45 Obsługiwanie urządzeń biurowych 48 Stosowanie języka obcego w pracy biurowej 51 3. Organizacja i funkcjonowanie biura 55 Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska Prowadzenie korespondencji 61 Zarządzanie informacją i obiegiem dokumentów 64 Organizowanie pracy w sekretariacie 68 Obsługa klienta 71 4. Podstawy aktywności zawodowej 75 Planowanie kariery zawodowej 77 Poszukiwanie pracy i podejmowanie zatrudnienia 80 5. Praktyka zawodowa 84 Rozpoznawanie zakresu działalności i zadań jednostki organizacyjnej 85 Wykonywanie prac biurowych w jednostce organizacyjnej 87 6. Prowadzenie spraw pracowniczych 89 Identyfikowanie przepisów prawa dotyczących stosunku pracy 92 Prowadzenie spraw osobowych pracownika 96 58 2

Wprowadzenie Modułowy program nauczania dla zawodu Technik prac biurowych 419[01 jest przeznaczony do realizacji w technikum dla młodzieży i dorosłych oraz w szkole policealnej, w formie stacjonarnej lub zaocznej. Celem kształcenia zawodowego jest przygotowanie absolwenta do skutecznego wykonywania zadań zawodowych w warunkach gospodarki rynkowej. Wymaga to dobrego przygotowania ogólnego, opanowania podstawowej wiedzy i umiejętności oraz prezentowania właściwych postaw zawodowych. Absolwent szkoły powinien charakteryzować się otwartością, komunikatywnością, wyobraźnią, zdolnością do ciągłego uczenia się i podnoszenia kwalifikacji, a także umiejętnością oceny swoich możliwości. Realizacja programu nauczania o modułowym układzie treści kształcenia ułatwia osiągnięcie tych zamierzeń. Kształcenie modułowe, w którym cele kształcenia i materiał nauczania powiązane są z procesem pracy i zadaniami zawodowymi umożliwia: przygotowanie ucznia do wykonywania typowych zadań zawodowych na stanowiskach pracy, którym odpowiadają określone zakresy wiedzy, umiejętności i postaw zawodowych, integrację treści nauczania z różnych dyscyplin wiedzy, stymulowanie aktywności intelektualnej i motorycznej ucznia, pozwalającej na indywidualizację procesu nauczania, Kształcenie modułowe charakteryzuje się tym, że: preferowane są aktywizujące metody nauczania, które z jednej strony wyzwalają aktywność, kreatywność, zdolność do samooceny uczącego się, z drugiej zaś zmieniają rolę nauczyciela w kierunku doradcy, partnera, projektanta, organizatora i ewaluatora procesu dydaktycznego, proces nauczania i uczenia się ukierunkowany jest na osiąganie konkretnych, wymiernych rezultatów w formie ukształtowanych umiejętności intelektualnych i praktycznych, które umożliwiają wykonywanie określonego zakresu pracy w zawodzie, wykorzystywana jest w szerokim zakresie zasada transferu wiedzy i umiejętności wcześniej uzyskanych przez ucznia w toku nauki formalnej, nieformalnej oraz incydentalnej, program nauczania posiada elastyczną strukturę, a znajdujące się w nim moduły i jednostki można aktualizować (modyfikować, uzupełniać lub wymieniać) nie burząc konstrukcji programu, po to by dostosowywać treści do zmieniających się potrzeb rynku pracy, rozwoju nauki i technologii oraz predyspozycji uczących się. 3

Modułowy program nauczania dla zawodu składa się z modułów kształcenia w zawodzie i odpowiadających im jednostek modułowych, wyodrębnionych na podstawie określonych kryteriów, umożliwiających zdobywanie wiedzy oraz kształtowanie umiejętności i postaw właściwych dla zawodu. W strukturze programu wyróżnia się: założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie, plany nauczania, programy modułów i jednostek modułowych. Moduł kształcenia w zawodzie zawiera: cele kształcenia, wykaz jednostek modułowych, schemat układu jednostek modułowych i literaturę. Program jednostki modułowej zawiera: szczegółowe cele kształcenia, materiał nauczania, ćwiczenia, środki dydaktyczne, wskazania metodyczne do realizacji programu nauczania oraz propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia. Dydaktyczna mapa programu nauczania, zamieszczona w założeniach programowo-organizacyjnych kształcenia w zawodzie, przedstawia schemat powiązań (korelacji) między modułami, a jednostkami modułowymi oraz określa kolejność ich realizacji. Ma ona ułatwić dyrekcji szkół i nauczycielom planowanie i organizowanie procesu dydaktycznego. W programie przyjęto system kodowania modułów i jednostek modułowych, który zawiera następujące elementy: symbol cyfrowy zawodu zgodnie z obowiązującą klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego, symbol literowy, oznaczający grupę modułów: O dla modułów ogólnozawodowych, Z dla modułów zawodowych, S dla modułów specjalizacji. cyfrę arabską dla kolejnego modułu w grupie i dla kolejnej wyodrębnionej w module jednostki modułowej. Przykład zapisu kodowania modułu: 419[01].O1 419[01] oznacza symbol cyfrowy zawodu technik prac biurowych O1 pierwszy moduł o charakterze ogólnozawodowym Przykład zapisu kodowania jednostki modułowej: 419[01].Z1.02 419[01] oznacza symbol cyfrowy zawodu technik prac biurowych Z1 pierwszy moduł zawodowy 02 druga jednostka modułowa w module Z1. 4

I. Założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie 1. Opis pracy w zawodzie Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik prac biurowych może podejmować pracę w: administracji specjalnej, jednostkach samorządu terytorialnego, samorządach zawodowych i gospodarczych, przedsiębiorstwach produkcyjnych, handlowych i usługowych. Może także prowadzić działalność gospodarczą w zakresie usług biurowych oraz obrotu artykułami piśmiennymi i biurowymi. Zadania zawodowe organizowanie biura i prac biurowo-administracyjnych, gromadzenie, rejestracja oraz przetwarzanie informacji, gromadzenie i rejestracja dokumentacji, koordynowanie przepływu informacji i dokumentacji wewnętrznej, przygotowywanie i organizowanie narad, zebrań, konferencji oraz spotkań z kontrahentami jednostki organizacyjnej, sporządzanie sprawozdań dotyczących działalności jednostki organizacyjnej, użytkowanie nowoczesnego sprzętu biurowego. Umiejętności zawodowe W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent szkoły powinien umieć: określać rolę administracji w funkcjonowaniu jednostki organizacyjnej, przedstawiać graficznie strukturę jednostki organizacyjnej, organizować stanowisko pracy biurowej zgodnie z wymaganiami ergonomii, gromadzić, przetwarzać i przekazywać informacje dotyczące wykonywanych zadań, korzystać z różnych źródeł informacji oraz z doradztwa specjalistycznego, przestrzegać i doskonalić system obiegu dokumentacji i informacji w jednostce organizacyjnej, stosować przepisy regulujące pracę komórek administracyjno- -biurowych, pisać teksty metodą mnemotechniczną, redagować i prowadzić korespondencję w sprawach osobowych i administracyjnych, 5

sporządzać protokoły, notatki służbowe oraz sprawozdania dotyczące działalności jednostki organizacyjnej, porządkować, prowadzić i archiwizować powierzoną dokumentację i akta spraw jednostki organizacyjnej, prowadzić sekretariat jednostki organizacyjnej, przygotowywać i organizować narady, zebrania, konferencje, użytkować urządzenia i sprzęt techniczny stosowany w pracy biurowej, kreować wizerunek jednostki organizacyjnej, przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, stosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej, udzielać pierwszej pomocy w stanach zagrożenia zdrowia i życia, współpracować z zespołem pracowników, porozumiewać się w języku obcym w zakresie niezbędnym do wykonywania zadań zawodowych. 6

2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktyczno- -wychowawczego Głównym celem kształcenia w zawodzie technik prac biurowych jest profesjonalne przygotowanie uczniów do pracy na stanowiskach administracyjno-biurowych w przedsiębiorstwach, samorządzie terytorialnym oraz innych instytucjach i organizacjach. Proces kształcenia według modułowego programu nauczania dla zawodu technik prac biurowych może być realizowany w 4-letnim technikum dla młodzieży niewidomej i słabo widzącej lub w szkole policealnej dla młodzieży i dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej). Treści programowe zawarte są w module ogólnozawodowym i w modułach zawodowych. Moduły są podzielone na jednostki modułowe. Każda jednostka modułowa zawiera treści stanowiące pewną logiczną całość. Ogólne i szczegółowe cele kształcenia wynikają z podstawy programowej kształcenia w zawodzie. Program nauczania obejmuje kształcenie ogólnozawodowe, zawodowe i specjalistyczne. Kształcenie ogólnozawodowe zapewnia orientację w zawodzie oraz ułatwia ewentualną zmianę zawodu, gdyż jest ono wspólne dla grupy zawodów branży ekonomiczno-administracyjnej. Program modułu 419[01].O1 Ekonomiczno-prawne podstawy gospodarowania, składa się z pięciu jednostek modułowych i obejmuje ogólnozawodowe treści kształcenia z zakresu podstaw prawnych z uwzględnieniem prawa administracyjnego, przygotowania do wykonywania prac biurowych z uwzględnieniem pisania metodą mnemotechniczną oraz sporządzania prostych pism i obsługi typowych urządzeń technicznych pracy biurowej, funkcjonowania przedsiębiorstwa, wybranych zagadnień statystki i uproszczonych form rachunkowości. Kształcenie zawodowe ma na celu przygotowanie absolwenta szkoły do realizacji zadań na typowych dla zawodu stanowiskach pracy i stanowi podbudowę do specjalizacji zawodowej. Ten zakres kształcenia ujęty został w cztery moduły: - technika biurowa 419[01].Z1, - organizacja i funkcjonowanie biura 419[01].Z2, - podstawy aktywności zawodowej 419[01].Z3, - praktyka zawodowa 419[01].Z4. Program modułu Technika biurowa 419[01].Z1 składa się z czterech jednostek modułowych i stanowi podstawę kształcenia w kolejnych modułach. Celem kształcenia w tym module jest przygotowanie ucznia do podstawowych zadań i czynności zawodowych w zakresie przepisywania tekstów oraz sporządzania pism i dokumentów, 7

korzystania z różnych środków pracy stosowanych w pracy biurowej, stosowania technik informatycznych oraz posługiwania się językiem obcym z wykorzystaniem słownictwa typowego dla pracy biurowej. Program modułu 419[01].Z2 Organizacja i funkcjonowanie biura składa się z pięciu jednostek modułowych i obejmuje kształtowanie umiejętności zawodowych w zakresie stosowania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych i ochrony środowiska na stanowiskach pracy biurowej, sporządzania i prowadzenia korespondencji metodą tradycyjną i elektroniczną, organizacji pracy biurowej, prowadzenia sekretariatu, kształtowania kultury i etyki zawodu oraz obsługi klienta. Program modułu 419[01].Z3 Podstawy aktywności zawodowej składa się z dwóch jednostek modułowych i obejmuje kształtowanie umiejętności w zakresie świadomego planowania kariery zawodowej, samozatrudnienia oraz aktywnego poszukiwania pracy w komórkach administracyjno-biurowych. Program modułu 419[01].Z4 Praktyka zawodowa składa się z dwóch jednostek modułowych, adekwatnych do dwóch etapów praktyki zawodowej i obejmuje organizację pracy w jednostce organizacyjnej, wykonywanie zadań i czynności typowych dla zawodu technik prac biurowych. Kształcenie specjalistyczne zawarte jest w module 419[01].S1 Prowadzenie spraw pracowniczych stanowi rozszerzenie oferty edukacyjnej w zakresie kształcenia zawodowego. Program modułu składa się z dwóch jednostek modułowych i obejmuje podstawy prawa pracy oraz prowadzenie spraw osobowych pracowników. Podkreślić należy, że szkoła może sama określać rodzaj i zakres specjalizacji zawodowej oraz podejmować decyzję o jej wprowadzeniu. W takiej sytuacji szkoła odpowiada za wybór lub autorskie opracowanie programu nauczania dla nowej specjalizacji. Podstawowe kryterium wprowadzania specjalizacji zawodowej powinny stanowić potrzeby rozpoznane na lokalnym rynku pracy, na przykład: w urzędach administracji samorządowej, w archiwach państwowych i zakładowych lub w innych instytucjach, gdzie w wykonywaniu podstawowych zadań zawodowych dominują umiejętności typowe dla technika prac biurowych. Wykaz modułów i jednostek modułowych zamieszczono w tabeli. Na podstawie tego wykazu sporządzono dydaktyczną mapę programu, która stanowi schemat powiązań między modułami oraz jednostkami modułowymi i wskazuje kolejność ich realizacji. 8

Wykaz modułów i jednostek modułowych Symbol jednostki modułowej Wykaz modułów i jednostek modułowych Orientacyjna liczba godzin na realizację* Moduł 419[01].O1 Ekonomiczno-prawne podstawy 468 gospodarowania 419[01].O1.01 Stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu 108 419[01].O1.02 Przygotowanie do wykonywania prac biurowych 108 419[01].O1.03 Zarządzanie zasobami ekonomicznymi 90 419[01].O1.04 Opracowywanie i analiza materiału 54 statystycznego 419[01].O1.05 Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych 108 Moduł 419[01].Z1 Technika biurowa 432 Stosowanie technik informatycznych w pracy 419[01].Z1.01 biurowej 100 419[01].Z1.02 Opracowywanie tekstów, pism i dokumentów 140 419[01].Z1.03 Obsługiwanie urządzeń biurowych 52 419[01].Z1.04 Stosowanie języka obcego w pracy biurowej 140 Moduł 419[01].Z2 Organizacja i funkcjonowanie biura 544 419[01].Z2.01 Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony 40 środowiska 419[01].Z2.02 Prowadzenie korespondencji 160 419[01].Z2.03 Zarządzanie informacją i obiegiem dokumentów 72 419[01].Z2.04 Organizowanie pracy w sekretariacie 108 419[01].Z2.05 Obsługa klienta 164 Moduł 419[01].Z3 Podstawy aktywności zawodowej 64 419[01].Z3.01 Planowanie kariery zawodowej 20 419[01].Z3.02 Poszukiwanie pracy i podejmowanie zatrudnienia 44 Moduł 419[01].Z4 Praktyka zawodowa 160 412[01].Z4.01 Rozpoznawanie zakresu działalności i zadań jednostki organizacyjnej 40 Wykonywanie prac biurowych w jednostce 412[01].Z4.02 organizacyjnej 120 Moduł 419[01].S1 Prowadzenie spraw pracowniczych 192 Interpretowanie przepisów prawa dotyczących 419[01].S1.01 stosunku pracy 40 419[01].S1.02 Prowadzenie spraw osobowych pracownika 152 Razem 1860 *Orientacyjna liczba godzin na realizację programu dotyczy procesu kształcenia w szkole policealnej.

Dydaktyczna mapa programu 419[01].O1 419[01].O1.01 419[01].O1.02 419[01].O1.03 419[01].O1.05 419[01].O1.04 419[01].Z1 419[01].Z2 419[01].Z1.01 419[01].Z1.03 419[01].Z1.04 419[01].Z1.02 419[01].Z2.01 419[01].Z2.02 419[01].Z2.03 419[01].Z2.04 419[01].Z2.05 419[01].Z3 419[01].Z3.01 419[01].Z3.02 419[01].Z4 419[01].Z4.01 419[01].Z4.02 419[01].S1 419[01].S1.01 419[01].S1.02 10

Dydaktyczna mapa programu nauczania stanowi schemat powiązań między modułami oraz jednostkami modułowymi, określa kolejność ich realizacji i powinna być wykorzystywana przy planowaniu zajęć dydaktycznych. Ewentualna zmiana kolejności realizacji programu modułów lub jednostek modułowych powinna być poprzedzona szczegółową analizą logicznego układu wymienionych elementów, przy zachowaniu korelacji treści kształcenia. Orientacyjna liczba godzin na realizację programu, podana w tabeli wykazu jednostek modułowych, może ulegać zmianie w zależności od stosowanych przez nauczyciela metod nauczania i środków dydaktycznych. W zintegrowanym procesie kształcenia modułowego nie ma podziału na zajęcia teoretyczne i praktyczne. Programy nauczania jednostek modułowych w poszczególnych modułach należy realizować w różnych formach organizacyjnych, dostosowanych do celów, treści i metod kształcenia. Wymaga to organizacji kształcenia, w której proces uczenia się uczniów będzie dominować nad procesem nauczania. W trakcie procesu nauczania uczenia się duży nacisk należy położyć na samokształcenie uczniów oraz na korzystanie z różnych źródeł informacji, takich jak: podręczniki, poradniki, czasopisma, normy, katalogi, instrukcje i pozatekstowe źródła informacji. Treści kształcenia powinny być aktualne i powinny uwzględniać współczesne technologie, materiały i narzędzia pracy biurowej. Nauczyciele wdrażający modułowy program nauczania powinni posiadać przygotowanie w zakresie metodologii kształcenia modułowego, aktywizujących metod nauczania, pomiaru dydaktycznego oraz opracowywania pakietów edukacyjnych. Kierując procesem kształtowania umiejętności zawodowych, nauczyciel powinien występować w roli doradcy i konsultanta, udzielającego uczniom pomocy w rozwiązywaniu problemów związanych z realizacją zadań, sterującego tempem ich pracy i procesem myślowym, z uwzględnieniem predyspozycji oraz doświadczeń uczniów, jak też rozwijania zainteresowania zawodem, ustawicznego doskonalenia i uczenia się, zdobywania nowych, specjalistycznych umiejętności i kwalifikacji zawodowych. Ważnym zadaniem nauczyciela jest również kształtowanie cech i postaw wymaganych w zawodzie technik prac biurowych, takich jak: rzetelność i odpowiedzialność za wykonanie pracy, utrzymywanie porządku na stanowisku pracy, poszanowanie dla pracy innych osób, dokładność i systematyczność, wytrwałość, rzetelność oraz nawyków ciągłego aktualizowania wiedzy i troski o racjonalne wykorzystywanie materiałów biurowych i środków pracy. 11

Zajęcia edukacyjne z zakresu kształcenia ogólnozawodowego powinny być prowadzone w blokach 2 3-godzinnych, zaś z zakresu kształcenia zawodowego w blokach od 2 do 6 godzin, w zależności od specyfiki modułu i jednostki modułowej. W procesie kształcenia zawodowego zaleca się stosowanie aktywizujących i praktycznych metod nauczania, takich jak: pogadanka heurystyczna, pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia, dyskusje dydaktyczne, metoda projektów, metoda przewodniego tekstu. Wskazane jest także wykorzystywanie filmów dydaktycznych i komputerowych programów symulacyjnych, organizowanie wycieczek dydaktycznych do jednostek organizacyjnych, typowych dla pracy biurowej. Prowadzenie zajęć metodami aktywizującymi i praktycznymi wymaga od nauczyciela przygotowania materiałów wspomagających organizację procesu kształcenia, takich jak: instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy z podstawowymi urządzeniami stosowanymi w pomieszczeniach biurowych, stanowiskowe instrukcje do wykonywania ćwiczeń, teksty przewodnie, druki oraz przykłady pism i dokumentów. Stosowanie metody przewodniego tekstu i metody projektów wymaga odpowiedniego wyposażenia pracowni w sprzęt i urządzenia techniczne, umożliwiające organizację pracy w zespołach 2 5-osobowych. Dla zapewnienia prawidłowej organizacji i efektywności procesu kształcenia ogólnozawodowego i zawodowego oraz specjalizacyjnego wskazane jest zorganizowanie następujących pracowni: pracownia komputerowa, pracownia pracy biurowej, pracownia prawno-ekonomiczna, Zadaniem szkoły jest zapewnienie warunków do organizacji procesu kształcenia według modułowego programu nauczania. Jeżeli szkoła nie może realizować programu niektórych jednostek modułowych w oparciu o własną bazę dydaktyczną, powinna zapewnić uczniom kształcenie w placówkach dysponująch taką bazą, np.: Centrum Kształcenia Praktycznego, oddział Stowarzyszenia Stenografów i Maszynistek w Polsce. Ważnym elementem organizacji procesu dydaktycznego jest system sprawdzania i oceny osiągnięć szkolnych ucznia. Wskazane jest prowadzenie badań diagnostycznych, kształtujących i sumatywnych. Badania diagnostyczne, przeprowadzane przed rozpoczęciem procesu kształcenia, mają na celu sprawdzenie poziomu wiadomości i umiejętności uczniów w zakresie potrzebnym do podjęcia nauki 12

w wybranym obszarze. Wyniki tych badań należy wykorzystać podczas planowania realizacji procesu kształcenia w danej jednostce modułowej. Badania kształtujące, prowadzone w trakcie realizacji programu, mają na celu dostarczanie informacji o efektywności procesu nauczaniauczenia się. Informacje uzyskane w wyniku tych badań pozwalają nauczycielowi na dokonywanie niezbędnych korekt w organizacji procesu kształcenia tak, aby uczniowie osiągnęli założone cele kształcenia. Badania sumatywne powinny być prowadzone po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej. Pozwalają one stwierdzić, w jakim stopniu założone cele kształcenia zostały przez uczniów osiągnięte. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematycznie, na podstawie określonych kryteriów. Wiadomości i umiejętności mogą być sprawdzane za pomocą sprawdzianów ustnych i pisemnych lub testów osiągnięć szkolnych z zadaniami otwartymi i zamkniętymi. Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzać poprzez obserwację czynności i zachowań uczniów podczas ćwiczeń, stosowanie sprawdzianów praktycznych oraz testów praktycznych z zadaniami typu próba pracy i nisko lub wysoko symulowanymi. Stosowanie pomiaru dydaktycznego wymaga od nauczyciela określenia kryteriów i norm oceniania, opracowania testów osiągnięć szkolnych, arkuszy obserwacji i arkuszy oceny postępów uczniów. Ocenianie powinno uświadamiać uczniowi poziom jego osiągnięć w stosunku do wymagań edukacyjnych, mobilizować do systematycznej pracy, samokontroli i samooceny. 13

II. Plany nauczania PLAN NAUCZANIA Czteroletnie technikum Zawód: technik prac biurowych 419[01]* Podbudowa programowa: gimnazjum Lp. Moduły kształcenia w zawodzie Dla młodzieży Liczba godzin tygodniowo w czteroletnim okresie nauczania Klasy I IV Liczba godzin tygodniowo w czteroletnim okresie nauczania Forma stacjonarna Dla dorosłych Semestry I VIII Liczba godzin w czteroletnim okresie nauczania Forma zaoczna 1. Ekonomiczno-prawne podstawy gospodarowania 13 9 164 2. Technika biurowa 12 8 151 3. Organizacja i funkcjonowanie biura 17 13 214 4. Podstawy aktywności zawodowej 2 1 25 5. Prowadzenie spraw pracowniczych 6 4 76 Razem 50 35 630 Praktyka zawodowa: 4 tygodnie *Kształcenie wyłącznie dla niewidomych i słabo widzących 14

PLAN NAUCZANIA Szkoła policealna Zawód: technik prac biurowych 419[01] Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie Dla młodzieży Dla dorosłych Lp. Moduły kształcenia w zawodzie Liczba godzin tygodniowo w dwuletnim okresie nauczania Semestry I IV Liczba godzin tygodniowo w dwuletnim okresie nauczania Forma stacjonarna Semestry I IV Liczba godzin w dwuletnim okresie nauczania Forma zaoczna 1. Ekonomiczno prawne podstawy gospodarowania 13 10 177 2. Technika biurowa 12 9 166 3. Organizacja i funkcjonowanie biura 17 13 231 4. Podstawy aktywności zawodowej 2 1 27 5. Prowadzenie spraw pracowniczych 6 4 81 Razem 50 37 682 Praktyka zawodowa: 4 tygodnie 15

PLAN NAUCZANIA Szkoła policealna Zawód: technik prac biurowych 419[01] Podbudowa programowa: liceum profilowane o profilu ekonomiczno- -administracyjnym Dla młodzieży Dla dorosłych Lp. Moduły kształcenia w zawodzie Liczba godzin tygodniowo w rocznym okresie nauczania Liczba godzin tygodniowo w rocznym okresie nauczania Liczba godzin w rocznym okresie nauczania Semestry I - II Semestry I - II Forma Forma stacjonarna zaoczna 1. Technika biurowa 10 8 135 2. Organizacja i funkcjonowanie biura 14 10 190 3. Podstawy aktywności zawodowej 2 2 27 4. Prowadzenie spraw pracowniczych 6 4 80 Razem 32 24 432 Praktyka zawodowa: 4 tygodnie 16

III. Moduły kształcenia w zawodzie Moduł 419[01].O1 Ekonomiczno-prawne podstawy gospodarowania 1. Cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: - wyjaśniać podstawowe pojęcia ekonomiczne, - rozróżniać najważniejsze instytucje podstawowych gałęzi prawa, - identyfikować różne źródła prawa i korzystać z nich, - identyfikować zasady gospodarowania zasobami rzeczowymi, finansowymi i ludzkimi w jednostce organizacyjnej, - określać wpływ działań marketingowych na funkcjonowanie jednostek organizacyjnych, - prowadzić ewidencję zdarzeń gospodarczych, - obliczać i analizować podstawowe wielkości ekonomiczne, - sporządzać materiał statystyczny, - interpretować dane statystyczne. 2. Wykaz jednostek modułowych Symbol jednostki modułowej Wykaz jednostek modułowych Orientacyjna liczba godzin na realizację 419[01].O1.01 Stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu 108 419[01].O1.02 Przygotowanie do wykonywania prac biurowych 108 419[01].O1.03 Zarządzanie zasobami ekonomicznymi 90 419[01].O1.04 Opracowywanie i analiza materiału statystycznego 54 419[01].O1.05 Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych 108 Razem 468 17

3. Schemat układu jednostek modułowych 419[01].O1 Ekonomiczno-prawne podstawy gospodarowania 419[01].O1.01 Stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu 419[01].O1.02 Przygotowanie do wykonywania prac biurowych 419[01].O1.03 Zarządzanie zasobami ekonomicznymi 419[01].O1.04 Opracowywanie i analiza materiału statystycznego 419[01].O1.05 Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych 18

4. Literatura Adamiec M., Kożusznik B.: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Wydawnictwo Akademickie, Kraków 2000 Banaszyk P.: Zasady zarządzania w przedsiębiorstwie. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 1997 Biernacik-Bartkiewicz M.: Elementy rachunkowości. Cz. 1. Zasady rachunkowości. Wydawnictwo REA, Warszawa 2003 Biernacik-Bartkiewicz M., Stolarek T.: Elementy rachunkowości. Cz. 2. Rachunkowość w małej jednostce gospodarczej. Wydawnictwo REA, Warszawa 2004 Bogusławska T.: Praca biurowa. Część 2 Praca w nowoczesnym biurze. Wydawnictwo REA, Warszawa 2003 Boratyński J.: Dudek B., Morkis G.: Obsługa klienta. Prawo Pracy. Higiena Pracy. WSiP, Warszawa 2003 Cisowski J.,Ledwoch K., Rybarska A., Sokoła D., Sokoła A., Soswa K.: Sam prowadzę własną firmę. INFORMER S.C., Tarnowskie Góry 2000 Cyrson E. (red.): Kompendium wiedzy o gospodarce. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Poznań 1996 Duliniec E.: Badania marketingowe w zarządzaniu przedsiębiorstwem. PWN, Warszawa 2002 Gierusz B.: Podręcznik samodzielnej nauki księgowania. ODDK, Gdańsk 2004 Griffin Rycky W.: Podstawy zarządzania organizacjami. PWN, Warszawa 2002 Ignatczyk W., Chromińska M.: Statystyka teoria i zastosowanie. Poznań 1999 Jog. V., Suszyński C.: Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa. Wydawnictwo CIM, Warszawa 1995 Kinel K.: Technika pracy biurowej. Część 1. Pisanie na klawiaturze komputera, WSiP, Warszawa 2003 Koba G.: Informatyka. Podstawowe tematy nie tylko dla gimnazjum. Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa Wrocław 2000 Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik s.c., Warszawa 2002 Komosa A.: Technika biurowa. Ekonomik, Warszawa 1999 Kret R.: Obsługa klawiatury. Poradnik dla nauczyciela. Wydawnictwo REA, Warszawa 2005 Kret R.: Praca biurowa. Część 1. Obsługa klawiatury. Zostań mistrzem klawiatury. Wydawnictwo REA, Warszawa 2003 Kufel J., Siuda W.: Prawo gospodarcze dla ekonomistów. Scriptum, Poznań 2001 19

Martynik T.: Formy ewidencji podatkowej małych podmiotów gospodarczych. ODDK, Gdańsk 2005 Michalski T.: Statystyka. WSiP, Warszawa 1994. Michalski T.: Statystyka zbiór zadań. WSiP, Warszawa 1997. Mikina A., Sepkowska Z., Sienna M.: Funkcjonowanie przedsiębiorstwa w warunkach gospodarki rynkowej, cz. 1. Wydawnictwo REA, Warszawa 2003 Musiałkiewicz J.: Elementy prawa. Economik s.c., Warszawa 2002 Nickels W.G.: Zrozumieć biznes. Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1995 Paczkowski A.: Zarządzanie zasobami ludzkimi: strategia-procesymetody. PWE, Warszawa 2003 Safin K.: Zarządzanie małą firmą. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Wrocław 2003 Seidel R.: Prawo i postępowanie administracyjne. Cz. 1. Wydawnictwo empi 2, Poznań 2002 Sepkowska Z., Rzeźnik B.: Funkcjonowanie przedsiębiorstwa w warunkach gospodarki rynkowej. Cz. 2. Wydawnictwo REA, Warszawa 2002 Siuda W.: Elementy prawa dla ekonomistów. Scriptum, Poznań 2003 Stefaniak-Piasek E.: Technika pracy biurowej. Podręcznik. WSiP, Warszawa 2003 Wajgner M.: Prawo i postępowanie administracyjne. Cz. 1. Wybrane zagadnienia prawne. REA, Warszawa 2003 Wajgner M.: Prawo i postępowanie administracyjne. Cz. 2. Prawo administracyjne. REA, Warszawa 2004 Wajgner M.: Prawo i postępowanie administracyjne. Cz. 3. Postępowanie administracyjne. REA, Warszawa 2004 Kodeks postępowania administracyjnego z komentarzem. PWN, Warszawa-Poznań 2002 Webber R.: Zasady zarządzania organizacjami, PWE, Warszawa 1996 Wiszniewski A.: Sztuka pisania. Videograf II sp. z o.o., Katowice 2003 Wiśniewska M.: Technika biurowa. empi 2, Poznań 1999 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 20

Jednostka modułowa 419[01].O1.01 Stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: - wyjaśnić podstawowe pojęcia prawne, - rozróżnić podstawowe gałęzie prawa, - sklasyfikować rodzaje norm i przepisów prawnych, - ustalić elementy stosunku prawnego, - sklasyfikować rodzaje zdarzeń prawnych, - zidentyfikować rodzaje wykładni prawa, - scharakteryzować źródła prawa, - określić zakres obowiązywania prawa w czasie i przestrzeni, - rozróżnić cechy osoby fizycznej oraz osoby prawnej, - ocenić sytuację prawną podmiotów stosunku cywilnoprawnego, - dostosować odpowiednią formę prawną do czynności prawnej, - ocenić skutki niezachowania właściwej formy prawnej, - ustalić warunki skutecznego działania pełnomocnika, - wyszczególnić przyczyny wygaśnięcia pełnomocnictwa, - scharakteryzować instytucję przedawnienia roszczeń, - rozróżnić sposoby nabycia i utraty własności, - scharakteryzować prawa i obowiązki współwłaścicieli, - scharakteryzować instytucje użytkowania wieczystego, - określić znaczenie ksiąg wieczystych, - rozróżnić źródła zobowiązań, - scharakteryzować zasady wykonania zobowiązania, - ustalić skutki niewykonania zobowiązania, - wyszczególnić sposoby wygaśnięcia zobowiązania, - rozróżnić organa władzy i administracji rządowej, - scharakteryzować strukturę i zadania organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego, - wyszukać, zanalizować i skomentować akty prawne dotyczące działalności administracji publicznej, - zidentyfikować zakres spraw regulowanych prawem administracyjnym, - sklasyfikować formy działania administracji publicznej, - zaprojektować przebieg postępowania administracyjnego. 21

2. Materiał nauczania Prawo w znaczeniu podmiotowym i przedmiotowym. System prawa. Normy prawne i przepisy prawne. Stosunki i zdarzenia prawne. Wykładnia prawa. Źródła prawa. Obowiązywanie prawa w czasie i przestrzeni. Podmioty stosunków cywilnoprawnych. Formy czynności prawnej. Osoby fizyczne i osoby prawne. Przedstawicielstwo i pełnomocnictwo. Przedawnienie roszczeń. Instytucje prawa rzeczowego. Atrybuty prawa własności. Źródła zobowiązań. Zasady wykonania zobowiązań. Skutki niewykonania zobowiązań. Sposoby wygaśnięcia zobowiązań. Strony w postępowaniu administracyjnym. Istota zakresu spraw rozstrzyganych w postępowaniu administracyjnym. Struktura decyzji administracyjnej. Warunki ważności decyzji administracyjnej. Środki odwoławcze w postępowaniu administracyjnym. 3. Ćwiczenia Określanie rodzaju norm i przepisów prawnych na podstawie Kodeksu cywilnego. Ustalanie zdarzenia prawnego powodującego określony skutek prawny. Analizowanie procesu legislacyjnego ustawy. Interpretowanie wykładni prawa. Ustalanie sytuacji prawnej osoby fizycznej. Ocenianie ważności i skuteczności określonej czynności cywilnoprawnej. Dobieranie właściwej formy prawnej do określonej czynności prawnej. Sporządzanie pełnomocnictwa ogólnego na podstawie Kodeksu cywilnego. Ustalanie terminów przedawnienia roszczeń. Ustalania sposobu nabycia prawa własności w określonej sytuacji. Sporządzanie wniosku o dokonanie wpisu w księdze wieczystej, Ustalanie skutków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. 22

Ustalanie sposobów naprawiania szkody spowodowanej czynem niedozwolonym. Sporządzanie umowy sprzedaży. Wyznaczanie zakresu spraw rozstrzyganych w postępowaniu administracyjnym. Weryfikowanie ważności decyzji administracyjnych. Sporządzanie decyzji administracyjnej w sprawie wydania zezwolenia. 4. Środki dydaktyczne Materiały źródłowe: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, kodeksy z komentarzem, ustawy, rozporządzenia, akty prawa miejscowego, orzecznictwo sądowe i gospodarcze. Dzienniki Ustaw, Monitory Polskie, dzienniki resortowe i wojewódzkie. Wzory pism z zakresu prawa. Czasopisma i wydawnictwa prawne. Programy komputerowe. Filmy edukacyjne z zakresu prawa. Techniczne środki kształcenia. Kodeks cywilny. Kodeks postępowania administracyjnego. Foliogramy. Dziennik Ustaw, Monitor Polski, Dzienniki Urzędowe. Prasa specjalistyczna. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Podczas realizacji programu jednostki modułowej należy zwracać uwagę na kształtowanie umiejętności posługiwania się kategoriami prawnymi, analizowania i interpretowania norm prawnych oraz odwoływania się do tekstów źródłowych. Należy podkreślać, że wiedza z zakresu prawa umożliwia zrozumienie mechanizmów funkcjonowania państwa i jest potrzebna do uczestniczenia w życiu społeczno- -gospodarczym. Ze względu na specyficzną terminologię prawną celowe jest zastosowanie metod podających: wykładu informacyjnego, pogadanki oraz metod aktywizujących, takich jak: dyskusja dydaktyczna, metoda przypadków, metoda sytuacyjna, inscenizacja. Dla osiągnięcia wszystkich celów kształcenia jednostki modułowej, należy również zaplanować ćwiczenia praktyczne z wykorzystaniem tekstów źródłowych. Zajęcia edukacyjne powinny odbywać się w grupach 15 osobowych, w pracowni wyposażonej w komputery z odpowiednim oprogramowaniem, literaturę, teksty źródłowe, wzór pism, formularze, 23

druki, filmy edukacyjne. Wskazane jest organizowanie wycieczek dydaktycznych do organów administracji i sądów. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematycznie, na podstawie określonych kryteriów. W trakcie oceniania należy zwracać uwagę na aktywność uczniów podczas zajęć, umiejętność współpracy w grupie, umiejętność posługiwania się terminologią prawniczą. Proces oceniania powinien obejmować: - diagnozę poziomu wiedzy ucznia przed przystąpieniem do realizacji programu, - sprawdzanie postępów uczniów w nauce w trakcie realizacji programu oraz rozpoznawanie trudności w osiąganiu celów kształcenia, - sprawdzanie wiadomości i umiejętności po zrealizowaniu programu. Do sprawdzania osiągnięć szkolnych uczniów zaleca się stosować: - sprawdziany ustne, - sprawdziany pisemne: krótką wypowiedź na piśmie lub rozwiązanie zadania problemowego, - ukierunkowaną obserwację czynności ucznia w czasie wykonywania ćwiczeń, zwracając szczególną uwagę na dobór źródeł prawa, interpretację przepisów oraz stosowanie specyficznych form wypowiedzi i konstrukcji zapisów w dokumentacji prawnej, - testy osiągnięć szkolnych z zadaniami otwartymi (z luką, krótkiej odpowiedzi) lub zamkniętymi (wielokrotnego wyboru, typu prawda fałsz, na dobieranie). W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania zastosowanych przez nauczyciela. 24

Jednostka modułowa 412[01].O1.02 Przygotowanie do wykonywania prac biurowych 1. Cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: - przygotować stanowisko komputerowe do pracy, - dobrać rodzaj czcionki i wielkość liter, - przyporządkować poszczególne palce obydwu rąk do odpowiednich klawiszy na klawiaturze komputera, - zastosować klawisze funkcyjne do pisania wielkich liter, liczb, znaków interpunkcyjnych, wyróżniania elementów tekstu, - napisać tekst metodą mnemotechniczną i z wykorzystaniem wszystkich palców obydwu rąk, - dokonać korekty popełnionych błędów, - dobrać ćwiczenia rąk i palców oraz ćwiczenia relaksacyjne do wykonania podczas obsługi klawiatury, - scharakteryzować poszczególne formy układu graficznego tekstu, - napisać tekst w układzie blokowym i a linea, - wyodrębnić części składowe pisma, - sporządzić pismo na typowym blankiecie korespondencyjnym, - obsłużyć podstawowe środki techniczne pracy biurowej (telefon, faks, kserokopiarka). 2. Materiał nauczania Stanowisko komputerowe. Postawa podczas pracy z komputerem. Gimnastyka rąk i palców oraz ćwiczenia relaksacyjne. Higiena pracy z komputerem i maszyną do pisania. Układ strony, marginesy i odstępy między wierszami. Układ palców na klawiaturze. Zasady pisania liter, liczb, znaków i symboli metodą mnemotechniczną. Korekta błędów. Formy układu graficznego tekstu. Zasady pisania tekstu i wyróżniania jego elementów w układzie blokowym i a linea. Sposoby wyszczególniania tekstu podkreślanie, pogrubianie, kursywa, pismo rozstrzelone. Symetryczne rozmieszczanie tekstu i wyrównywanie do prawego brzegu (justowanie). Rodzaje pism. 25

Struktura typowego formularza pisma. Zasady obsługi faxu, telefonu z automatyczną sekretarką i centrali telefonicznej. Budowa i obsługa kserokopiarki. 3. Ćwiczenia Organizowanie pracy na stanowisku komputerowym. Przygotowanie klawiatury do pisania. Wykonywanie ćwiczeń relaksacyjnych podczas pracy. Obliczanie wskaźników poprawności oraz biegłości pisania. Pisanie wielkich liter z zastosowaniem zmieniaka i ustalaka rejestru. Wykorzystanie klawiszy funkcyjnych do pisania polskich liter i znaków. Pisanie cyfr z wykorzystaniem części zasadniczej klawiatury i części numerycznej. Pisanie różnych znaków i symboli. Pisanie tekstów w układzie blokowym i a linea. Dobieranie marginesu, kroju, rozmiaru czcionki i opcji wyrównywania, w zależności od rodzaju pisma i tekstu. Obsługiwanie kserokopiarki, z uwzględnieniem wymiany tonera oraz doboru i uzupełniania papieru. Prowadzenie służbowych rozmów telefonicznych. Wysyłanie i przyjmowanie faksów. 4. Środki dydaktyczne 16 stanowisk komputerowych. Plansza klawiatury komputera lub/i elektronicznej maszyny do pisania. Zestaw ćwiczeń i zadań edukacyjnych (o ile nie został umieszczony w podręczniku). Magnetofon. Osłony klawiatury. Program komputerowy Mistrz klawiatury (lub inny o podobnym przeznaczeniu). Słowniki ortograficzne. Przykłady formularzy pism. Przynajmniej dwa aparaty telefoniczne z faksem, połączone ze sobą w sieci. Telefon z automatyczną sekretarką. Kserokopiarka. 26

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Realizacja programu nauczania jednostki modułowej ma na celu kształtowanie umiejętności obsługi klawiatury metodą mnemotechniczną oraz z wykorzystaniem wszystkich palców obu dłoni. Umiejętności te stanowią podstawę profesjonalnej pracy z komputerem oraz sporządzania maszynopisów w różnych układach graficznych tekstu, formatowania tekstów i sporządzania pism. Osiągnięcie założonych celów kształcenia umożliwi dobór efektywnych metod nauczania oraz środków dydaktycznych. Proponuje się stosowanie metody dyskusji dydaktycznej, metody projektów, pokazu z objaśnieniem oraz ćwiczeń praktycznych. Ćwiczenia uczniowie powinni wykonywać w określonej kolejności, korzystając z klawiatury komputera. Główny nacisk należy położyć na poprawność pisania, natomiast wymaganą biegłość uczniowie uzyskają poprzez powtarzanie i utrwalanie zasad pisania metodą mnemotechniczną. Zajęcia dydaktyczne powinny być prowadzone w pracowni wyposażonej w stanowiska komputerowe w 15 osobowych grupach. Po zakończeniu ćwiczeń uczniowie powinni wydrukować wykonane prace i kompletować je w teczce lub segregatorze, tworząc teczkę dowodów pracy. Jeżeli stanowiska komputerowe podłączone są do sieci wewnętrznej, uczniowie mogą przesyłać swoje prace do pliku nauczyciela, co ułatwi mu dokonanie oceny ich postępów. Umiejętność wykonania tego zadania uczniowie powinni wynieść z gimnazjum. Podczas zajęć zwracamy uwagę na kształtowanie umiejętności pisania metodą bezwzrokową i z wykorzystaniem wszystkich palców obu dłoni, a także na prawidłową postawę podczas pracy z komputerem oraz stosowanie ćwiczeń dłoni. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematycznie, na podstawie ustalonych kryteriów. Proces oceniania powinien obejmować: - rozpoznanie poziomu umiejętności w zakresie jakości i biegłości pisania w celu porównywania postępów uczniów na kolejnych etapach kształcenia. Taka diagnoza może również motywować uczniów do doskonalenia umiejętności profesjonalnego posługiwania się klawiaturą i podnoszenia wyniku szybkości pisania, - sprawdzanie postępów w nauce w trakcie realizacji programu jednostki modułowej, 27

- sprawdzanie wiadomości i umiejętności po zrealizowaniu programu. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów można prowadzić na podstawie: sprawdzianów ustnych, obserwacji czynności uczniów podczas wykonywania ćwiczeń, wykonanych projektów Obserwując czynności uczniów należy zwracać uwagę na: organizację stanowiska pracy, przestrzeganie zasady prawidłowego przyporządkowania palców do odpowiednich klawiszy oraz prawidłowej postawy podczas ćwiczeń, sposób wykonywania ćwiczenia, dokładność i czas wykonania, umiejętność samokontroli. Prowadząc obserwację, nauczyciel powinien uwzględnić różnice indywidualne między uczniami, poziom ich zdolności manualnych, stopień zainteresowania pisaniem metodą bezwzrokową, chęć doskonalenia tej umiejętności, a także stosunek do własnych osiągnięć. Obserwacje powinny być prowadzone systematycznie, według opracowanej przez nauczyciela karty obserwacji. Badania biegłości i jakości pracy uczniów na klawiaturze powinny być prowadzone na wszystkich etapach poznawania zakresu funkcji poszczególnych klawiszy. Uczniowie powinni dokonywać oceny swoich osiągnięć poprzez bezpośrednie obliczanie wskaźników biegłości i poprawności pisania lub wykorzystanie do tego celu programu komputerowego Mistrz klawiatury oraz porównywanie efektów wykonywanych zadań typu próba pracy w zakresie sporządzania pism i obsługi typowych urządzeń technicznych pracy biurowej. Przedmiotem oceny powinna być również: merytoryczna jakość wypowiedzi, stosowanie poznanych pojęć, poprawność interpretowania uzyskanych wyników. Ocena końcowa ma na celu ustalenie stopnia umiejętności stosowania metody mnemotechnicznej. Zakłada się, że po zakończeniu procesu kształcenia uczeń powinien osiągnąć biegłość wynoszącą około 120 uderzeń na minutę. 28

Jednostka modułowa 412[01].O1.03 Zarządzanie zasobami ekonomicznymi 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: - scharakteryzować istotę i cele zarządzania, - rozróżnić i scharakteryzować podstawowe funkcje i zakres zarządzania, - scharakteryzować współczesne techniki zarządzania, - wyszczególnić i scharakteryzować etapy zarządzania, - scharakteryzować strategie zarządzania, - wyjaśnić rolę marketingu w zarządzaniu strategicznym, - scharakteryzować style zarządzania i kierowania, - wykazać związki między strategiami zarządzania, zasobami rzeczowymi, ludzkimi, finansowymi efektami ekonomicznymi, - scharakteryzować systemy zarządzania przez jakość, - uzasadnić znaczenie zarządzania jakością, - przeprowadzić analizę ekonomicznej efektywności jednostki organizacyjnej z uwzględnieniem wskaźników statystycznych. 2. Materiał nauczania Istota i cele zarządzania. Funkcje i zakres zarządzania. Etapy zarządzania. Style zarządzania i kierowania. Współczesne techniki zarządzania. Zarządzanie zasobami rzeczowymi, ludzkimi i finansowymi. Kierowanie pracą zespołu. Cechy dobrego menedżera. Rola marketingu w zarządzaniu Zarządzanie jakością a zapewnienie jakości. Jakość jako sfera prac prawno-organizacyjnych. Systemy zarządzania jakością. Dokumentacja systemu zarządzania jakością. Wybrane wskaźniki analizy ekonomicznej. 3. Ćwiczenia Formułowanie celów strategicznych oraz celów operacyjnych przedsiębiorstwa. Rozróżnianie sposobów motywacji do pracy. 29

Rozróżnianie stylów kierowania w przedsiębiorstwie. Określanie cech menedżera. Analizowanie dokumentacji zarządzania jakością. Pisanie procedur i instrukcji w zakresie prac biurowych. Dobieranie odpowiednich strategii i instrumentów marketingowych wpływających na decyzje konsumenta. Analizowanie ekonomicznej efektywności jednostki organizacyjnej z zastosowaniem wskaźników statystycznych. 4. Środki dydaktyczne Plansze. Zestaw foliogramów. Materiały źródłowe: przykładowe dokumentacje systemów zarządzania jakością. Zestaw ćwiczeń. Techniczne środki kształcenia. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Treści programowe jednostki modułowej obejmują ogólną wiedzę o zarządzaniu zasobami ekonomicznymi. Uszczegółowienie i usystematyzowanie wiedzy z tego zakresu przewidziane jest w trakcie realizacji programów jednostek modułowych zawartych w modułach zawodowych. Podczas realizacji programu jednostki modułowej należy zwrócić uwagę na rolę zarządzania w procesie gospodarowania zasobami, ze szczególnym uwzględnieniem zarządzania zasobami ludzkimi, który to zakres zarządzania będzie stanowił bazę do specjalizacji. Wskazane jest również kształtowanie umiejętności działań marketingowych w procesie podejmowania decyzji. W procesie dydaktycznym należy pobudzać aktywność uczniów do samodzielnego osiągania założonych celów. Zajęcia edukacyjne powinny być prowadzone z uwzględnieniem, aktywizujących metod nauczania: dyskusji dydaktycznej, metody przypadku, sytuacyjnej, inscenizacji oraz ćwiczeń. Ćwiczenia powinny być prowadzone w odpowiednio wyposażonej pracowni w 15 osobowych grupach. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć ucznia powinno odbywać się systematycznie, na podstawie określonych kryteriów. W początkowej fazie realizacji programu proponuje się sprawdzenie poziomu umiejętności uczniów w posługiwaniu się programami komputerowymi 30

stosowanymi do obliczeń statystycznych i graficznej prezentacji wyników. Do sprawdzania osiągnięć uczniów poleca się stosować: - sprawdziany ustne dotyczące umiejętności posługiwania się terminologią ekonomiczną oraz właściwego argumentowania i wnioskowania, - sprawdziany pisemne dotyczące systemów zarządzania jakością, - obserwację czynności uczniów w trakcie wykonywania zadań praktycznych. Oceniając osiągnięcia uczniów należy zwracać uwagę na: - umiejętność ukazywania relacji między strategią zarządzania a efektami ekonomicznymi przedsiębiorstwa, - interpretację wskaźników analizy ekonomicznej. W procesie ocieniania należy także uwzględnić aktywność uczniów w czasie zajęć oraz sposób prezentowania wytworów pracy indywidualnej i grupowej. W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania osiągnięć uczniów stosowanych przez nauczyciela. 31

Jednostka modułowa 412[01].O1.04 Opracowywanie i analiza materiału statystycznego 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: - zidentyfikować źródła informacji niezbędne do opracowania materiału statystycznego, - dokonać selekcji danych statystycznych pod kątem ich przydatności analitycznej i decyzyjnej, - scharakteryzować badanie statystyczne, - rozróżnić miary statystyczne, - opracować materiał statystyczny dla potrzeb sprawozdawczości, - przeprowadzić analizę statystyczną badanego zjawiska statystycznego. 2. Materiał nauczania Przedmiot statystyki i sprawozdawczości oraz ich rola w zarządzaniu i podejmowaniu decyzji. Podstawowe pojęcia statystyczne (jednostka, zbiorowość, cecha statystyczna). Rodzaje badań statystycznych. Organizacja badania statystycznego. Opracowanie materiału statystycznego. Podstawowe miary statystyczne: wskaźniki struktury i natężenia, miary tendencji centralnej (średnia arytmetyczna, mediana, dominanta), analiza rozproszenia (odchylenie przeciętne i standardowe, współczynnik zmienności), analiza dynamiki zjawisk (przyrost absolutny i względny). Obliczenia statystyczne w procesie podejmowania decyzji. 3. Ćwiczenia Identyfikowanie instytucji statystycznych. Wyjaśnianie pojęć statystycznych. Rozróżnianie metod badań statystycznych. Obliczanie i interpretowanie podstawowych miar statystycznych. Prezentowanie wyników obliczeń statystycznych w formie graficznej. 32

4. Środki dydaktyczne Plansze. Zestaw foliogramów lub prezentacja multimedialna. Roczniki statystyczne. Zestaw ćwiczeń. Techniczne środki kształcenia, z uwzględnieniem komputerów. Programy komputerowe do obliczeń statystycznych. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Realizacja programu nauczania jednostki modułowej ma na celu kształtowanie umiejętności uczniów w zakresie selekcjonowania danych statystycznych, sporządzania materiału statystycznego i jego analizy. Osiągnięcie założonych celów kształcenia umożliwi stosowanie aktywizujących metod nauczania: dyskusji dydaktycznej, metody przypadków oraz metody projektów i ćwiczeń. Dominującą metodą nauczania powinny być ćwiczenia poświęcone obliczaniu wybranych wielkości statystycznych oraz opracowaniu materiału statystycznego w postaci tabelarycznej i wykresów. Wskazane jest, aby zadania te były wykonywane przez uczniów z wykorzystaniem technik informatycznych. Ćwiczenia, z zakresu obliczeń statystycznych oraz prezentacji wyników obliczeń technikami komputerowymi, powinny odbywać się w pracowni komputerowej w 15-osobowych grupach, z indywidualnym dostępem do komputera. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematycznie na podstawie określonych kryteriów. Wiadomości i umiejętności uczniów można sprawdzać na podstawie: - sprawdzianów ustnych i pisemnych, - testów osiągnięć szkolnych, - obserwacji pracy uczniów podczas ćwiczeń, - wykonanych projektów. Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej należy zwracać uwagę na merytoryczną jakość wypowiedzi, właściwe stosowanie poznanych pojęć statystycznych, poprawność analizowania i interpretowania materiału statystycznego. Nauczyciel prowadząc obserwację uczniów powinien uwzględnić różnice indywidualne, ich poziom percepcji, zainteresowania, stosunek do własnych osiągnięć, poziom umiejętności przed rozpoczęciem kształcenia. 33