Stopień realizacji kryteriów konwergencji z Maastricht w Polsce na rok 2014

Magdalena Kalita Stopień realizacji kryteriów konwergencji z Maastricht w Polsce na rok 2014 Praca dyplomowa Promotor: dr Paweł Szudra Praca przyjęta... (data i podpis promotora) Uniwersytet Zielonogórski Wydział Ekonomii i Zarządzania Zielona Góra 2015 r. 1

Magdalena Kalita The degree of implementation of THE Maastricht convergence criteria in Poland in 2014 Bachelor s Thesis Supervisor dr Paweł Szudra University of Zielona Góra Faculty of Economics and Management Zielona Góra 2015 r. 2

SPIS TREŚCI Strony 40 Wstęp.4 1.Historia integracji europejskiej...5 1.1 Historia unii walutowej 9 2.Główne cele i postanowienia traktatu z Maastricht......14 2.1 Poziom realizacji kryteriów konwergencji w Polsce na rok 2014.20 3. Badanie chęci Polaków do przystąpienia do strefy euro.. 22 3.1. Analiza wyników badań..31 Zakończenie..33 Bibliografia...35 Spis rysunków..35 Spis wykresów..36 Załączniki.37 3

WSTĘP 1 maja 2004 roku Polska wstąpiła w szeregi Unii Europejskiej, jednocześnie stała się członkiem Unii Gospodarczej i Walutowej. W związku z tym Polska zobowiązała się w przyszłości przyjąć euro. Derogacja jest czasowa, a w tym okresie Polska musi spełnić kryteria konwergencji, są to warunki, aby kraj mógł dołączyć do krajów stref euro. Kryteria z Maastricht to m.in. deficyt budżetowy, dług publiczny, stabilność cen, stopy procentowe. Dodatkowo kraje chcące wstąpić do strefy euro muszą dostosować swoje ustawodawstwo do wymogów prawnych, jakie stawia Unia Europejska. 1 stycznia 1999 roku euro wkroczyło na rynki europejskie w 11 państwach Unii Europejskiej. Na początku euro było walutą wirtualną, do płatności bezgotówkowej i do rozliczeń, a waluty krajowe były dalej w obiegu. Dopiero 1 stycznia 2002 roku waluty krajowe takie jak marka niemiecka czy frank francuski zostały zastąpione jedną wspólną walutą euro. Zadaniem poniższej pracy jest przedstawienie czytelnikowi krótkiego zarysu Unii Europejskiej, jej historii oraz powodów, dla których została stworzona. Dowiemy się, jakie etapy musiała przejść, aby wyglądać tak jak teraz oraz kiedy powstał pomysł na stworzenie jednej waluty dla krajów członkowskich. W dalszej części zostaną scharakteryzowane kryteria z Maastricht oraz poziom ich realizacji w Polsce na koniec 2014 roku. W końcowym etapie pracy na podstawie badań ankietowych odpowiemy na pytanie: czy lubuszanie są za wprowadzeniem euro w Polsce. 4

1. Historia integracji europejskiej Próby zjednoczenia państw europejskich były podejmowane wielokrotnie. Pierwsze zmianki na ten temat pojawiły się tuż po upadku cesarstwa Rzymskiego, potem temat ten był wielokrotne poruszany przez władców europejskich. Dopiero I wojna światowa spowodowała, że ponownie zaczęto myśleć o zjednoczeniu Europy. W 1926 odbył się I kongres Ruchu Paneuropejskiego, który został założony przez austriackiego księcia Wundenhove- Krergi. Podczas kongresu wysunął on doktrynę Paneuropy, która jest uważana za podstawę później tworzonych wspólnot europejskich. Rozwój faszyzmu oraz wybuch II wojny światowej spowodował zaprzestanie w śród przywódców krajów Europy myśl o wspólnej Europie. Plan ten został podjęty przez niemieckich ekonomistów w 1940 roku, zaproponowali stworzenie scentralizowanej unii europejskiej z jednolitym europejskim obszarem gospodarczym i umówionym wewnętrznymi kursami wymiany walut. Sp str 4??. Pomysł ten spodobał się niemieckiemu ministrowi spraw zagranicznych Joachimowi von Ribbentropowi, który w 1943 roku postulował o stworzenie takiej instytucji, która wykazuje podobieństwo do dzisiejszej Unii Europejskiej, ale bez jej demokratycznych struktur. Ribbentrop zaproponował powstanie wspólnej waluty, banku centralnego, wspólnej polityki pracy, zasadę regionalizmu oraz porozumienie gospodarcze. Plan ten miał obejmować Niemcy, Francja, Włoch, Danię, Norwegię, Finlandię, Słowację, Węgry, Bułgarię, Rumunię, Chorwację, Serbię, Grecję, Hiszpanię. Europa kierowane przez Niemcy miała być przeciwieństwem dla komunistycznego Związku Radzieckiego oraz dominacji Wielkiej Brytanii w handlu światowym. Podczas II wojny światowej nie tylko faszyści myśleli o stworzeniu wspólnej Europy. Altiero Spinellego, Ernesto Rossiego i Eugenio Colorniego, ci trzej włoscy intelektualiści podczas pobytu w więzieniu na wyspie Ventotene po długich dyskusjach w 1941roku ukończyli swój manifest, który został przez nich nazwany W kierunku wolnej i zjednoczonej Europy. Manifest popierał nowy europejski ruch federalistyczny. Dokument zawierał wizję Europy po zakończeniu II wojny światowej. Autorzy wzywali do stworzenia po wojnie demokratycznej federacji w Europie, chcieli również, aby kraje europejskie stworzyły dla siebie wspólną konstytucje, a z czasem miała się to rozwinąć w organ władzy ustawodawczejparlament federacji. Władzę takiej wspólnoty europejskiej mieli wybierać 5

przedstawiciele poszczególnych parlamentów narodowych. Jednak najważniejszą tezą manifestu z Ventoten było stwierdzenie, że wygranie wojny z Niemcami nic nie da, jeśli zostanie zachowany dawny porządek międzynarodowy w Europie, która będzie tylko inaczej sprzymierzona. Kolejną ważną tezą były słowa wypowiedziane przez Jean Monnet członka Narodowego Komitetu Wyzwolenia rządu Wolnych Francuzów na uchodźctwie w Algierze. Stwierdził on, że Europejskie kraje są małe, co nie gwarantuje ich obywatelom dobrobytu rozwoju społecznego. Po zakończeniu wojny pojawiła się chęć stworzenia wspólne Europy po wojnie i pozwoli zapobiec wojną w przyszłości. W tym czasie ludzie potrzebowali nadziej, ponieważ mieli świadomość, że ich państwa są osłabione, dlatego w tym czasie idee wspólnej politycznie i gospodarczo Europy miała szanse realizacji. Okazało się, że nie można stworzyć wspólnej Europy, gdyż kraje Europy Środkowowschodniej zostały przemocą włączone do Związku Radzieckiego, co przekreśliło ich szanse na budowanie demokracji w najbliższych latach, dlatego idea integracji skoncentrowała się na Europie Zachodniej. Pierwszym krokiem prowadzącym do wspólnej Europy było wystąpienie Winstona Churchilla 19 września 1946 roku w Zurichu. W swoim przemówieniu nawoływał do stworzenia Stanów Zjednoczonych Europy na Stanach Zjednoczonych Ameryki. Kolejnym krokiem było stworzenie Komitetu Koordynacji Ruchów Międzynarodowych na Rzecz Jedności Europejskiej utworzony w Paryżu w 1947 roku. Komitet zorganizował kongres europejski w Hadze w 1948roku. Ustalono na nim konieczność utworzenia Zgromadzenia Europejskiego oraz opracowanie karty Praw Człowieka. Wszyscy obecni w Hadze zgodzili się, że stworzenie zjednoczonej Europy jest bardzo ważne, zrozumiano, że upieranie się przy narodowej niepodległości oraz utrzymanie narodowej suwerenności nie ma sensu. Kongres haski stworzył podwaliny pod to, co miało tworzyć przyszłą Unię Europejską. Te wszystkie wydarzenia doprowadziły do utworzenia w 1949 roku Rady Europy. Pierwsze posiedzenie odbyło się 8 sierpnia 1949roku w Strasburgu, który to stał się później siedzibą Rady Europy. Inauguracyjne posiedzenie poprzedziły dwie konferencje, które odbyły się w marcu i kwietniu w Londynie, jej celem było opracowanie statusu Rady Europy. Status został podpisany w maju przez ministrów spraw zagranicznych. Do Rady Europejskiej przystąpiło 10 krajów: Wielka Brytania, Francja, Norwegia, Szwecja, Dania, Włochy, Irlandia oraz kraje Beneluksu. 6

Kongres haski przyczynił się do powstania Ruch Europejskiego. Pierwsze spotkania organizacyjne odbyły się w roku 1947, ale oficjalnie Ruch został powołany 25 października 1948roku. Ruch Europejski został powołany, aby informować i edukować, i aby rozpowszechniać idee europejskiej integracji oraz, aby zorganizować siły polityczne. Celem było również zjednoczenie Europy, którą zarządzałby Parlament Europejski. Podstawą tego miała być konstytucja dla wszystkich krajów wspólnoty. Honorowym przewodniczącym został Winston Churchill. Ruch Europejski spotykał się na konferencjach, pierwsza z nic miała miejsce w Brukseli, w lutym 1949 roku, omawiano na nim sprawy polityczne i organizacyjne, na kolejnej konferencji omówiono politykę gospodarczą. Ustalono wtedy, że w przyszłości zostanie utworzony wspólny rynek. Kolejne w Lozannie poświęcono kulturze, tam też zaproponowano stworzenie Europejskiego Centrum Kultury, Uniwersytetu Europejskiego i Europejskiego Centrum Badań Jądrowych, wszystkie te instytucje powstały w późniejszych latach. W roku 1950roku konferencję w Rzymie poświęcono polityce socjalnej. Ruch uznawany jest za organizację, która przyczyniła się do powstania Rady Europy oraz Kolegium Europejskiego. Pierwszym przewodniczącym Ruchu Europejskiego został Duncan Sandys brytyjski polityk. Przełomowym wydarzeniem dla przyszłej Unii Europejskiej było spotkanie sześciu przywódców państw europejskich: Francji, RFN, Włoch, Belgi, Holandii i Luksemburga, w Paryżu 18 kwietnia 1951. To właśnie na tym spotkaniu podpisano Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Podstawami utworzenia wspólnoty było odbudowanie gospodarek krajów europejskich po II wojnie światowej. Celami Traktatu było też zapewnienie państwom Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali regularnych dostaw węgla i stali, zapewnienie jednakowych warunków dostępu do tych surowców, a także kontrola cen i modernizacja produkcji. Wszystko to miało służyć rozwojowi gospodarczemu, wzrostowi zatrudnienia i podniesieniu standardu życia obywateli wspólnoty. Zgodnie z ustaleniami Traktatu, wspólny rynek otwarto w lutym 1953 roku dla węgla, rudy żelaza i złomu, a w maju tego samego roku - dla stali. 1 Wspólnota Węgla i Stali miała zapewnić krają europejskim pokój, ponieważ podstawą gospodarki RFN i Francji była stal, która to była podstawowym surowce 1 http://www.europarlament.pap.pl/palio/html.run?_instance=cms_ep.pap.pl&_pageid=1&_menuid=38 &_nrdep=963&_checksum=667984763 11.03.2015 7

w przemyśle obronnym. Traktat paryski dał podstawy w późniejszym czasie do utworze Unii Europejskiej. Na podstawie traktatu powołano takich instytucji jak Europejski Trybunał Sprawiedliwości, Radę, Zgromadzenie oraz Wysoką Władzę. Przestrzeganie zasady wolnego rynku, poszanowania zasad konkurencji i przejrzystości cen nadzorowała Wysoka Władza, która była najwyższym organem wykonawczym Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. W skład Wysokiej Władzy wchodziło dziewięciu przedstawicieli krajów wspólnoty, przy czym nie więcej niż dwóch z jednego państwa. Byli oni wyznaczani na sześć lat. Wysoką Władzę wspomagał Komitet Konsultacyjny, w skład, którego wchodzili przedstawiciele producentów, pracowników, a także handlowców i odbiorców. Od 1967 roku Wysoka Władza znana była pod nazwą Komisja Wspólnot Europejskich. Zgromadzenie składało się z 78 przedstawicieli parlamentów krajowych. Na Niemcy, Francję i Włochy przypadało po 18 deputowanych, Belgia i Holandia miały po 10 przedstawicieli, a Luksemburg czterech. Traktat przyznawał Zgromadzeniu kompetencje kontrolne. W skład Rady (ministrów) wchodziło sześciu przedstawicieli rządów poszczególnych krajów wspólnoty. Przewodnictwo w Radzie sprawował rotacyjnie każdy z krajów przez trzy miesiące. Zgoda Rady była wymagana przy podejmowaniu ważnych decyzji przez Wysoką Władzę. Trybunał Sprawiedliwości składał się z siedmiu sędziów (siódmy był przedstawicielem jednego z trzech największych krajów) nominowanych na sześć lat na podstawie porozumienia między rządami członków wspólnoty. Zadaniem Trybunału było zagwarantowanie przestrzegania zapisów Traktatu. Celem zawarcia umowy sześciu krajów było m.in. utworzenie wspólnego rynku węgla, stali, rudy żelaza i złomu, a także wspieranie rozwoju gospodarczego dzięki utworzeniu wspólnego rynku. Sygnatariuszom zależało także na zracjonalizowaniu produkcji i podziału produktów przemysłu węglowego oraz stalowego. Celami Traktatu było też zapewnienie państwom Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali regularnych dostaw węgla i stali, zapewnienie jednakowych warunków dostępu do tych surowców, a także kontrola cen i modernizacja produkcji. Wszystko to miało służyć rozwojowi gospodarczemu, wzrostowi zatrudnienia i podniesieniu standardu życia obywateli wspólnoty. 2 2 http://www.europarlament.pap.pl/palio/html.run?_instance=cms_ep.pap.pl&_pageid=1&_menuid=38 &_nrdep=963&_checksum=667984763 11.03.2015 8

1.1 Historia unii walutowej Po sukcesie sześciu krajów założycieli Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali postanowiono powołać do życia kolejną ponadnarodową organizację, co wiązało się z rezygnacją z części niezależności krajów członkowski. Pierwszą próbą było powołanie w 1954 roku Europejskiej Wspólnoty Obronnej, zakładano stworzenie europejskiej armii. Zmiana sił politycznych w krajach członkowskich, w których do władzy doszli przeciwnicy uzbrojenia Niemiec, co spowodowało, że, pomimo iż traktat został podpisany na 50 lat nie został ratyfikowany. Ta porażka nie zraziła członków EWWS. Na konferencji w Messynie w czerwcu 1955 roku ministrowie obecni na konferencji postanowili stworzyć nową instytucje, która miała zająć się wspólnym rynkiem europejskim. Utworzono komitet przygotowawczy, który miał zająć się projektem stworzenia ogólnego wspólnego rynku oraz wspólnej energii atomowej nazwaną Euratom. Prace te zakończyły się sukcesem i w 1957 roku podpisano traktaty rzymskie. Dzięki sprawnej ratyfikacji traktat wszedł w życie 1 stycznia 1958roku. Po nieudanej próbie stworzenia EWO gospodarka, która nie jest tak podatna na krajową niechęć, stała się polem porozumienia i współpracy ponadnarodowej. Działaniom EWG oraz utworzeniu wspólnego rynku przyświecają dwa cele. Pierwszy zmierza do transformacji warunków ekonomicznych handlu i produkcji na terytorium Wspólnoty. Drugi, bardziej polityczny, widzi w EWG przyczynek do utworzenia Europy politycznej i krok do szerszego jednoczenia Starego Kontynentu. ( )Pragnienia te przełożyły się w konkretny sposób na uruchomienie wspólnego rynku, unii celnej i rozwój wspólnych polityk. Traktat EWG zakłada utworzenie wspólnego rynku, unii celnej i wspólnych polityk. Artykuły 2 i 3 traktatu wprost poruszają wszystkie trzy tematy. Dodają, że pierwszym zadaniem Wspólnoty jest stworzenie wspólnego rynku, i wymieniają działania, jakie należy podjąć, aby osiągnąć ten cel.( )Wprowadza wspólną zewnętrzną taryfę celną pewien rodzaj granicy zewnętrznej dla artykułów z państw trzecich, zastępującą poprzednie stawki poszczególnych państw. Unii celnej towarzyszy wspólna polityka handlowa. Polityka ta prowadzona na poziomie wspólnotowym, a nie krajowym, zupełnie oddziela unię celną od zwykłego stowarzyszenia wolnego handlu. Efekty zniesienia opłat celnych i usunięcia ograniczeń ilościowych w handlu w 9

okresie przejściowym są bardzo pozytywne, umożliwiając handlowi wewnątrzwspólnotowemu i handlowi między EWG i państwami trzecimi osiągnięcie znaczącego sukcesu. 3 Sukces Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej polepszył możliwość działań integracyjnych. Jako przełom uznaje się szczyt w Hadze w 1969 roku. Na tej konferencji wyróżnił się prezydent Francji Georges Pompidou oraz kanclerz RFN Willy Brondt, którzy uważali, że stworzenie Wspólnej Europy będzie korzystne dla jej integracji oraz przybliżyć wschód z zachodem. Konferencja haska podjęła decyzję w zakresie budowy unii ekonomicznej i walutowej oraz rozszerzenia współpracy politycznej. Zdecydowała o kontynuowaniu regularnych szczytów" szefów państw i rządów oraz zapowiedziała rozpoczęcie negocjacji z czterema kandydatami do Wspólnot: Danią, Irlandią, Norwegią i Wielką Brytanią. Przyspieszyła złożony proces regulowania wspólnej polityki rolnej przez uzgodnienie realizacji programu jej finansowania od l stycznia 1970. Zadeklarowała, iż w terminie do 30 lipca 1970 ministrowie spraw zagranicznych przedłożą propozycję w sprawie najlepszych metod osiągnięcia postępu w dziedzinie zjednoczenia politycznego. Przyjęła też wcześniejsze propozycje Hallsteina, w zakresie usamodzielnienia finansowego Wspólnot Europejskich. Pompidou zdołał w Hadze wynegocjować nowe zasady polityki rolnej, które uwzględniały własne środki finansowe EWG-w miejsce składek świadczonych przez państwa członkowskie. Po dalszych rokowaniach uzgodniono przekazanie na rzecz Wspólnot Europejskich wszystkich podatków rolnych i opłat celnych, a także część podatku od wartości dodanej (VAT). 4 Po sukcesie założycielskiej szóstki inne kraje europejskie chciały przyłączyć się i tak 1 stycznia 1973 Wspólnota Europejska powiększyła się o trzech nowych członków: Danie, Irlandie i Wielką Brytanie. Dzięki polityce regionalnej do biedniejszych regionów wspólnoty zaczynają napływać dodatkowe fundusze, dzięki, którym powstają nowe miejsca pracy oraz rozwija się infrastruktura. Coraz mocniejszą pozycję we wspólnocie ma Parlament Europejski, do którego zorganizowano pierwsze bezpośrednie wybory w 1979 roku. [Coraz więcej krajów chciało tworzyć wspólna Europę. Kolejnym członkiem zostaje Grecja. Do kolejnego rozszerzenia doszło w roku 86, wspólnota poszerzyła się o 3 http://europa.eu/legislation_summaries/institutional_affairs/treaties/treaties_eec_pl.htm 12.03.2015 4 http://notatek.pl/konferencja-haska-wyklad 12.03.2015 10

Hiszpanię i Portugalie. W kolejnych latach ponowiono inicjatywę stworzenia unii gospodarczej i walutowej, projekt ten był prowadzony przez Jacques a Delorsa, który proponował trzyetapowy plan realizacji. Etap pierwszy rozpoczął się 1 lipca 1990 roku. Zakładał utworzenie jednolitego rynku wewnętrznego opartego na czterech swobodach (swobodzie przepływu ludzi, towarów, usług i kapitału). Miało również nastąpić zacieśnienie współpracy między bankami centralnymi oraz wzmocnienie koordynacji polityk gospodarczych państw członkowskich. [Realizacja zamierzeń utworzenia unii walutowej wymagała zmian struktury instytucjonalnej, a zatem również nowelizacji Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą (TWE). W grudniu 1991 roku zakończono uzgodnienia nad Traktatem o Unii Europejskiej (TUE), który został podpisany w Maastricht 7 lutego 1992 r. Traktat z Maastricht powoływał Unię Europejską i ustanawiał nowe obszary wspólnego działania, w tym rozszerzał zakres prowadzonych polityk o Unię Gospodarczą i Walutową. Zgodnie z Traktatem, waluty krajowe miały być zastąpione wspólną walutą europejską, przy założeniu, że poszczególne kraje spełnią pewne kryteria ekonomiczne, zwane kryteriami konwergencji lub kryteriami z Maastricht. Do Traktatu załączono, w postaci protokołów, Statut Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC) i Europejskiego Banku Centralnego (EBC) jako podstawę przyszłego systemu bankowości centralnej na wspólnym obszarze walutowym. Traktat z Maastricht wszedł w życie 1 listopada 1993 roku. 5 Drugi etap rozpoczął się od powołania Europejskiego Instytutu Walutowego. Głównym jego celem było spowodowanie większej współpracy między bankami centralnymi krajów członkowskich i kontrolowanie polityki pieniężnej, co dało podłoże do stworzenia Europejskiego Systemu Banków Centralnych, co dało możliwość utworzenia wspólnej europejskiej waluty. W roku 1995 ustalono nazwę wspólnej waluty europejskiej EURO oraz datę jej przyjęcia 1 stycznia 1999roku.. W 1997 roku nastąpił rozruch systemu płatniczego TARGET, umożliwiający automatyczne przeliczanie walut narodowych na euro. W czerwcu 1997 roku w Amsterdamie Rada Europejska przyjęła też Pakt Stabilności i Wzrostu, mający gwarantować utrzymanie dyscypliny budżetowej w ramach Unii Gospodarczej i 5 https://polskawue.gov.pl/historia,integracji,gospodarczej,i,walutowej,2101.html 20/02/2015 11

Walutowej, a także ustanowiła nowy mechanizm wymiany walut ERM II. 1 czerwca 1998 roku, w drodze porozumienia między krajowymi bankami centralnymi, powstał Europejski Bank Centralny (EBC). Konsekwencją tego kroku była likwidacja walut narodowych w ramach Eurosystemu (obejmującego początkowo 11 krajowych banków centralnych) oraz wprowadzenie w ich miejsce wspólnej waluty euro. 6 Rysunek 1. Trzy etapy dochodzenia do Unii Gospodarczej i Walutowej. Źródło: T.Nieborak, Znaczenie i uzasadnienie kryteriów konwergencji nominalnej z Maastricht. Kryteria z Maastricht a Pakiet Stabilności i Wzrostu. Str. 11 6 https://polskawue.gov.pl/historia,integracji,gospodarczej,i,walutowej,2101.html 20/02/2015 12

Euro zadebiutowało w systemie płatności bezgotówkowej, a gotówkowej od 2002 roku, w tym też roku nastąpiło przekazanie kompetencji dotyczących polityki pieniężnej Europejskiemu Bankowi Centralnemu i tak rozpoczął się trzeci i ostatni etap tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej. Zmiana waluty nastąpiła w 11 krajach: Belgii, Niemczech, Hiszpanii, Francji, Irlandii, Włoszech, Luksemburgu, Holandii, Austrii, Portugali i Finlandii. W roku 2004 1 maja nastąpiło największe rozszerzenie Unii Europejskiej, w tym dniu przystąpiło sześć krajów: Cypr, Czechy, Estonia, Litwa Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry. Ostatnie rozszerzenie nastąpiło 1 stycznia 2007 rok, przyjęto wtedy dwa kraje Bułgarie i Rumunie. 13

2. Główne cele i postanowienia traktatu z Maastricht Traktat o Unii Europejskiej został podpisany 7 lutego 1992 roku w Maastricht, a wszedł w życie 1 listopada 1993roku. Od tego dnia zmianie uległa nazwa Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej na Wspólnotę Europejską. Traktat zakładał nową strukturę, która miała składać się z trzech filarów: wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, unii gospodarczej i walutowej, współpracy w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego i wymiaru sprawiedliwości. Dokument został podpisany przez 12 krajów członkowskich: Belgii, Danii, Francji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Luksemburga, Portugalii, RFN, Wielkiej Brytanii. Traktat powstał pod wpływem czynników wewnętrznych i zewnętrznych, jakie oddziaływały w tych latach na Wspólnotę. Jako zewnętrzny uznano upadek komunizmu w Europie Wschodniej, co niosło za sobą perspektywę zjednoczenia Wschodnich i Zachodnich Niemiec. Czynnikiem wewnętrznym była chęć państw członkowskich do kontynuowania rozwojów zapoczątkowanych przez Jednolity Akt Europejski. Głównym założeniem traktatu są: utworzenie unii gospodarczej i walutowej, polepszenia funkcjonowania instytucji, utworzenia unii gospodarczej i walutowej, wzmocnienia legitymizacji demokratycznej instytucji, utworzenie zjednoczonej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Dokument składa się z siedmiu rozdziałów, które poprzedzone są preambułą. Traktat z Maastricht wprowadza zmiany wcześniej podpisanych traktatów Paryskiego i Rzymskiego. Na mocy traktatu z Maastricht powstała Unia Europejska oparta na trzech filarach, tworzonych przez: Wspólnoty Europejskie, wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa oraz współpracę policyjną i sądową w sprawach karnych. Pierwszy filar składa się ze Wspólnoty Europejskiej, Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWS) oraz Euratomu i dotyczy dziedzin, w których państwa członkowskie realizują swoją suwerenność razem z instytucjami wspólnotowymi. Stosuje się w nim proces nazywany metodą wspólnotową, która polega na przestrzeganiu kolejnych etapów: Komisja Europejska proponuje, Rada i Parlament Europejski przyjmują, a Trybunał Sprawiedliwości kontroluje przestrzeganie prawa wspólnotowego. Drugi filar wprowadza wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa (WPZiB) zgodnie z tytułem V Traktatu o Unii Europejskiej. Zastępuje to postanowienia zawarte w Jednolitym Akcie Europejskim i umożliwia państwom członkowskim podejmowanie wspólnych działań w zakresie 14

polityki zagranicznej. W ramach tego filaru obowiązuje międzyrządowy proces decyzyjny, opierający się w dużej mierze na głosowaniu jednomyślnym. Rola Komisji i Parlamentu jest skromna, a Trybunał Sprawiedliwości nie jest kompetentny w tej dziedzinie. Trzeci filar dotyczy współpracy w zakresie sądownictwa i spraw wewnętrznych zgodnie z postanowieniami tytułu VI Traktatu o Unii Europejskiej. Unia ma prowadzić spójne działania przekładające się na wysoki poziom bezpieczeństwa obywateli w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Proces decyzyjny jest również międzyrządowy. 7 Dokument z Maastrich zwiększył rolę Parlamentu Europejskiego, dając mu możliwość podejmowania aktów wraz z Radą Europejską, co miał zacieśnić stosunki między Parlamentem a Radą. Na mocy traktatu Parlament dołączył do procedury powoływania Komisji. W Parlamencie Europejskim zostają uznane partie polityczne, co daje możliwość wyrażenia woli politycznej przez obywateli wspólnoty. Traktat z Maastricht określił kryteria konwergencji, czyli zasady i wskaźniki, jakie muszą spełniać państwa przystępujące do Unii Europejskiej, a następnie do strefy euro. Jeśli jednak kraj pozostaje poza Unią Walutową obowiązuje go klauzula derogacji zgodnie, z którą kraje przystępujące do UE są czasowo zwolnione z części zobowiązań wynikających z prawa wspólnotowego, czyli z uczestnictwa w Unii Walutowej. Jednak niektóre kraje są wyłączone z tego obowiązku jest to Dania, Szwecja, Wielka Brytania, które są objęte klauzulą Opting-out zawartego w Traktacie z Maastricht. Klauzula ta daje tym krają podjęcia suwerennej decyzji dotyczącej przyjęcia waluty Euro i jednocześnie z rezygnacji z waluty narodowej. Unieważnienie derogacji jest uregulowane wart. 122 ust. 2. Istnieją dwie możliwości jej. Z jednej strony, co dwa lata Komisja oraz Europejski Bank Centralny przedkładają Radzie ECOFIN sprawozdanie nt. spełnienia przez poszczególne kraje kryteriów konwergencji. Jeżeli zostały one spełnione, to "po konsultacji z Parlamentem Europejskim i dyskusji w ramach Rady zebranej w składzie szefów państw lub rządów, Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną na wniosek Komisji decyduje, które Państwa Członkowskie objęte derogacją spełniają nie 7 http://europa.eu/legislation_summaries/institutional_affairs/treaties/treaties_maastricht_pl. htm 22.02.2015 15

zbędne warunki [... ] I uchyla derogacje w stosunku do danych Państw Członkowskich. Jednocześnie państwo może w każdej chwili złożyć wniosek o uchylenie derogacji i sprawdzenie kryteriów konwergencji. W praktyce nie został wyznaczony ostateczny termin, do którego nowe państwa członkowskie muszą wprowadzić Euro, dlatego w dużej mierze jest to też decyzja polityczna każdego rządu. Nowe kraje członkowskie mają dwie możliwości. Mogą zdecydować się na szybkie wprowadzenie euro lub kontynuować proces konwergencji i przystąpić do strefy euro w późniejszym terminie. Trzecią możliwością byłoby jednostronne przyjęcie euro przez któryś z krajów członkowskich, jednak Europejski Bank Centralny oraz Komisja Europejska odrzuciły ją. Konsekwencje wynikające z wprowadzenia euro można podzielić na dwie grupy: pierwotne oraz wtórne5. Skutki pierwotne wiążą się z wypełnieniem kryteriów konwergencji, czyli większą stabilnością budżetu oraz całej gospodarki w ramach wspólnie ustalonych zasad. Są one zdecydowanie pozytywne. Konsekwencjami wtórnymi przystąpienia do Unii Monetarnej dla gospodarek nowych państw są: obniżenie kosztów trans-akcji, wzrost wymiany handlowej z krajami strefy euro oraz wyeliminowanie ryzyka związanego z wahaniami kursów walutowych. Euro jest również gwarantem długookresowej stabilizacji gospodarczej oraz podnosi atrakcyjność danego państwa z punktu widzenia krajów trzecich. Mogłoby to przyczynić się do zwiększenia bezpośrednich inwestycji zagranicznych, a tym samym do wzrostu PKB. Wadą przystąpienia do Unii Walutowej jest to, że kurs walutowy nie będzie mógł być już stosowany, jako mechanizm dostosowawczy w przypadku wystąpienia szoków asymetrycznych. Dany kraj traci również wpływ na politykę monetarną, której kompetencje przejmuje Europejski Bank Centralny z siedzibą we Frankfurcie nad Menem. 8 Bardzo ważnym kryterium, jakie muszą spełnić kraje starają się o wystąpienie do strefy euro jest 2 letnie członkostwo w Mechanizmie Kursów Walutowych II (ERM II). Jest mechanizm stosowany wśród krajów Unii Europejskiej, jako części Europejskiego Systemu Walutowego, który ma na celu redukcje wahań kursowych walut państw członkowskich. ERM II ma za zadanie ułatwić proces tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej oraz wprowadzenie wspólnej waluty. ERM polega na 8 https://polskawue.gov.pl/warunki,przyjecia,euro,,kryteria,konwergencji,2116.html08.04.2015 16

powiązaniu i usztywnieniu kursów wymiany walut państw członkowskich, ale dopuszczalne są wahania normalne. Zapewnia to stabilną sytuacje gospodarczą dzięki określeniu sztywnego kursu po między euro, a walutami krajów uczestniczących w mechanizmie. Uczestnictwo w ERM II jest dobrowolne dla państw członkowskich nienależących do strefy euro. Można jednakże oczekiwać, iż państwa członkowskie objęte derogacją przystąpią do tego mechanizmu. ERM II gwarantuje, że państwa członkowskie uczestniczące w mechanizmie będą ukierunkowywać prowadzoną przez siebie politykę na stabilność i wzmacnianie konwergencji, wspierając tym samym ich dążenie do przyjęcia waluty euro. 9 Wahania kursów walut krajowych, a euro zostały ustalone na poziomie +/- 15%. Poziom ten może zostać zawężony za zgodą Banku Centralnego danego kraju oraz Banku Centralnego Unii Europejskiej, przykładem tego typu postępowania jest Dania, której kurs korony duńskiej został zawężony do +/- 2,25%. Traktat z Maastricht określa kryteria nominalne, czyli: kryterium deficytu budżetowego, kryterium długu publicznego, kryterium stabilności cen, kryterium stopy procentowej. Kryterium deficytu budżetowego określa wielkość dopuszczalnego deficytu budżetowego, zgodnie z tym dług publiczny nie może przekroczyć 3% PKB danego kraju. Kryterium długu publicznego określa też zadłużenie publiczne nieprzekraczające 60%PKB mierzonego w cenach rynkowych, kryteria te zaliczają się do kryteriów fiskalnych. Wymogi te oznaczają, że państwo, dążąc do stabilizacji budżetu, powinno również prowadzić politykę obniżania deficytu budżetowego. Istnieją dwie metody, którymi posługują się państwa, dążąc do spełnienia wymienionych kryteriów. Jedna z nich to wzrost przychodów, druga to obniżenie wydatków. Wzrost przychodów można uzyskać przez podniesienie podatków, co jednak nie jest decyzją popularną politycznie. Skutki podwyżki podatków są także często podawane w wątpliwość względem korzyści ekonomicznych. Obniżenie natomiast podatków może również w pewnych sytuacjach przyczynić się do wzrostu przychodów. Wiąże się to ze wzrostem konsumpcji, napływem kapitału zagranicznego przyciągniętego korzystniejszymi progami oraz ogólnym pobudzeniem gospodarki. Obniżenie wydatków może zostać osiągnięte przez sztuczne cięcia wydatków bieżących lub przez obniżenie wydatków stałych w takich dziedzinach, jak służba zdrowia, edukacja, ubezpieczenia 9 http://europa.eu/legislation_summaries/economic_and_monetary_affairs/institutional_and_economic _framework/l25082_pl.htm 09.04.2015 17

emerytalne. Obniżenie wydatków stałych wiąże się z reformą dotychczasowych systemów oraz komercjalizacją, czyli zmianą ich sposobu finansowania. Najczęściej państwa decydują się na działania równoległe w obu obszarach, czyli wzrost przychodów połączony jest ze spadkiem wydatków. 10 Stabilność cen oraz stopy procentowe to kolejne kryterium konwergencji, które zaliczamy do kryteriów monetarnych. Zgodnie z zapisami z Maastricht kraj, który posiada odpowiednią stabilność cen powinien posiadać inflację nieprzekraczającą 1.5% Średniego poziomu inflacji w krajach o najniższym poziomie inflacji w krajach członkowskich Unii Europejskiej, co oznacza, że brane są również pod uwagę kraje z poza strefy euro. Zgodnie z Unijną definicją inflacji jest liczona, jako roczna średnia ruchoma, mierzona indeksem HICP, czyli Harmonised Index of Consumer Prices. Najniższa inflacja przez, niektórych nie oznacza jednak, że jest to inflacja o poziomie optymalnym. Europejski Bank centralny określił optymalną inflacje na poziomie, poniżej, ale blisko 2%. Drugim kryterium są długookresowe nominalne stopy procentowe. Stopa procentowa jest to rynkowy koszt kapitału, albo inaczej cena, którą płaci się za pożyczenie kapitału na określony czas. Koszt ten wyraża się zazwyczaj, jako procent od pożyczonej sumy, mierzony w ujęciu rocznym (tzn. gdyby suma została pożyczona i zwrócona dokładnie po roku). Stopa krótkoterminowa a stopa długoterminowa (zazwyczaj stopę oprocentowania 10-letnich obligacji skarbowych). 11 Stopy procentowe powinny być niższe niż średnie oprocentowanie takich samych obligacji rządowych w trzech krajach o najniższej średniorocznej inflacji powiększona o 2%. Porównanie dotyczy tych samych krajów, do których porównuje się kraj z najniższą inflacją w UE. 10 https://polskawue.gov.pl/warunki,przyjecia,euro,,kryteria,konwergencji,2116.html 11 http://prawo.uni.opole.pl/zajecia/konwergencjanominalna.pdf 13.04.2015 18

Rysunek 2. Kryteria zbieżności. Źródło: http://www1.zie.pg.gda.pl/~kza/pliki/opracowania/17.pdf 24.04.2015 Wyznaczono jeszcze jedno kryterium, które muszą wypełnić kraje ubiegające się o członkostwo w strefie euro, jest to kryterium prawne. Warunkiem przyjęcia wspólnej waluty jest też konwergencja prawna polegająca na zgodności ustawodawstwa krajowego z unijnym, w ujęciu formalnym, ale także w rzeczywistej zgodności zastosowań z postanowieniami unijnymi. Dotyczy to zgodności przepisów krajowych z Traktatem o funkcjonowaniu UE oraz ze Statutem ESBC i EBC i obejmuje przede wszystkim: Niezależność instytucjonalną, finansową i personalną krajowego banku centralnego (art. 130 TFUE), Zapewnienie przez kraj członkowski zgodności legislacji krajowej z TFUE i Statutem Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego (art. 131 TFUE), Spójność celów banku centralnego z celami sformułowanymi w art. 127(1) TFUE i art. 2 Statutu ESBC i EBC. 12 12 https://polskawue.gov.pl/warunki,przyjecia,euro,,kryteria,konwergencji,2116.html 13.04.2015 19

2.1. Poziom realizacji kryteriów konwergencji w Polsce na rok 2014 Wstąpienie naszego kraju w 2004 roku do Unii Europejskiej zobowiązała nas w dalszej perspektywie do prowadzenia wspólnej polityki pieniężnej oraz przyjęcia waluty euro. Wstąpienie Polski do strefy euro wiąże się z wypełnieniem kryteriów konwergencji. Kryterium stabilności cen zostało przez Polskę wypełnione w grudniu 2014, średnioroczne tempo wzrostu HICP wyniosło 0,01%, który był niższy o 2 pkt. Procentowe od wartości referencyjnej, która jest na poziomie 1,3%. Wartość ta została obliczona na podstawie Portugalii, Cypru i Hiszpanii, które w roku 2014 miały najbardziej stabilny poziom cen. Również w grudniu Polska wypełniła kolejne kryterium fiskalne, czyli kryterium stóp procentowych. Pierwsze obniżenie stóp procentowych przez Rade Polityki Pieniężnej, odbyło się to w październiku 2014, poprzednie obniżenie było w listopadzie 2012. Skala obniżek była różna i tak stopa referencyjna została obniżona do 2%, stopa depozytowa została utrzymana na poziomie 1%, a stopa lombardowa 3%. Obniżka ta spowodowała, że Polska długoterminowa stopa procentowa w skali rocznej wyniosła 3,5%, co spowodowało, że kryterium stóp procentowych ostało osiągnięte, a do tego stopy te były w tym roku na historycznie niskim poziomie. Stopa procentowa na koniec 2014 były na poziomie 1,8% po niżej wartości referencyjnej. Tym razem do obliczenia wzięto pod uwagę tylko Hiszpanię i Portugalię, do analizy tego kryterium nie wzięto pod uwagę Cypru, ponieważ państwo to nie finansuje swojego długu sektora publicznego poprzez emisję instrumentów dłużnych na rynkach finansowych. W roku 2014 nie udało wypełnić się kryterium deficytu budżetowego, jego poziom to 3,4% co nie znacznie przekroczyło zakładany cel, ze względu na nałożoną na Polskę procedurę nadmiernego deficytu. Podjęte w 2014 r. działania w celu obniżenia deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych poniżej 3% PKB zostały pozytywnie ocenione przez Komisję Europejską. Wiosną 2015 r. Komisja Europejska przedstawi kolejną ocenę działań Polski, bazującą na programie konwergencji i raporcie o działaniach podjętych w celu zredukowania nadmiernego deficytu. Dokumenty te zostaną przekazane do Komisji Europejskiej i Rady UE w kwietniu 2015 r. Najnowsze prognozy Komisji Europejskiej wskazują, że Polska powinna wypełnić kryterium fiskalne w 2016 r. (na 20

podstawie danych za 2015 r.). Procedurą nadmiernego deficytu objętych jest 11 z 28 państw UE. 13 Dług publiczny na koniec 2014 roku wyniósł 826 mld 745,8 mil zł co dało wynik o 6,3% niższy niż na koniec roku 2013 roku. Wynik ten spowodował, że dług publiczny Polski na koniec 2014 roku wyniósł 50,2% oraz oznacza to, że kryterium to zostało wypełniono. Spadek długu w 2014 spowodowany tym, że w lutym umorzone zostały skarbowe papiery wartościowe w efekcie reformy polskiego systemu emerytalnego. Związek z wysokością długu miało włączenie do sektora instytucji rządowych i samorządowych spółki PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. W roku 2014 zastosowano nową międzynarodową metodologię liczenia długu ESA2010 co też spowodowało obniżenie długu publicznego. Ostatnim kryterium konwergencji nie wypełnionym przez Polskę jest kryterium kursu walutowego, co spowodowane jest faktem, że Polska nie uczestniczy w mechanizmie ERM II. Rysunek 3. Strategia integracji Polski ze strefą euro. Źródło: J. Bęza- Bojanowska, strategia integracji Polski ze strefą euro. 13 http://www.mf.gov.pl/documents/764034/1002547/monitor_2015_02.pdf 14.04.2015 21

3. Badanie poziomu wiedzy Polaków na temat warunków jakie Polska musi spełnić, aby przestąpić do strefy euro Polska wstępując do Unii Europejskiej zobowiązała się wstąpić do strefy euro. Perspektywa przyjęcia przez Polskę wspólnej waluty euro nie cieszy się społecznym poparciem. Mimo to przyjęcie euro jest jednym z ważniejszych celów stawianych sobie przez rząd, aby to osiągnąć rząd dąży do zmniejszenia zadłużenia publicznego oraz deficytu budżetowego. Poniższe badanie zostało przeprowadzone na potrzeby pracy dyplomowej w śród osób mieszkających w województwie lubuskim w roku 2015. Celem badania jest ustalenie poziomu poparcia mieszkańców województwa lubuskiego na temat wprowadzenia wspólnej waluty euro w Polsce. Na potrzeby badania zostało skonstruowane pytanie badawcze: czy lubuszanie są za wprowadzeniem euro w Polsce? Na podstawie pytania badawczego została wysnuta hipoteza badawcza, która stwierdza, że większość lubuszan nie popiera wprowadzenia euro w Polsce. Źródłem informacji były osoby zamieszkujące województwo Lubuskie. Aby wziąć udział w badaniu należało mieć ukończone 18 lat. Badanie było przeprowadzone w dniach 23.03.2015-07.04.2015. Ankieta była przekazana respondentom droga e-meilową, odpowiedziały tylko osoby chętne, w badaniu wzięło udział 74 osoby. 1. Czy czuję się Pan(i) dostatecznie poinformowany/a o procesie wdrażania waluty euro oraz o potencjalnych korzyściach i niebezpieczeństwo związanych z jego wprowadzeniem? 22

40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Zdecydowanie tak Raczej tak Trudno powiedzieć Raczej nie Zdecydowanie nie Wykres 1. Poziom poinformowania respondentów o procesie wdrażania, korzyściach i niebezpieczeństwach związanych z wprowadzeniem euro. W pierwszym pytaniu ankietowani mieli określić poziom swojej wiedzy na temat euro oraz korzyści i niebezpieczeństw z nim związanych. Najwięcej ankietowanych 37% udzieliło odpowiedzi Trudno powiedzieć. 21% ankietowanych uznało, że raczej nie są dobrze poinformowani na ten temat, natomiast 18% uznało, że zdecydowanie nie są poinformowani na ten temat. Osoby, które pozytywnie oceniają swoją wiedzę to 17% osób, które udzieliły odpowiedzi Raczej tak oraz tylko 7%, które odpowiedziało zdecydowanie tak. 2. Czy chciałby/aby Pan(i) aby wiadomości na temat wprowadzenia waluty euro pojawiało się więcej? 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Wykres 2. Czy respondenci chcą żeby było więcej informacji na temat euro. 23

Pytanie drugie odnosiło się do ilości informacji jakie są przekazywane na temat wprowadzenia euro i czy ankietowani chcą uzyskiwać takie informacje. Respondenci w większości chcieliby uzyskiwać więcej informacji na ten temat, 20% ankietowanych Zdecydowanie tak, a 38% Raczej tak. 19% ankietowanych nie ma zdania na ten temat, natomiast 15% Raczej nie i 8% Zdecydowanie nie nie chce uzyskiwać więcej takich informacji. 3. Skąd czerpie Pan(i) informacje na temat wprowadzenia waluty euro? 38% 7% Z telewizji 27% Z prasy Z radia 19% Z Internetu 9% Od znajomych Wykres 3. Skąd respondenci czerpią informacje na temat euro. Kolejne pytanie dotyczyło sposobu pozyskiwania przez respondentów informacji na temat euro. Najwięcej osób, bo 38% czerpie wiedzę na ten temat z internatu, może to być spowodowane tym że największa ilość respondentów to ludzie młodzi, natomiast najmniej mniej osób pozyskuje takie informacje od znajomych 7% oraz z radia 9%. Respondenci pozyskują wiedzę na temat euro również z telewizji 27% oraz z prasy 19%. 4. Jak oceniasz swoją wiedzę na temat wprowadzenia euro w Polsce? 15% 27% 7% Bardzo dobrze 22% Dobrze Średnio Słabo 29% Bardzo słabo Wykres 4. Ocena wiedzy pytanych na temat euro. 24

W czwartym pytaniu zadano pytanie na temat oceny respondentów na temat ich wiedzy na temat wprowadzenia wspólnej waluty. Duża część ankietowanych uznaje swoją wiedzę za Bardzo dobrą 22%, Dobrą 29% oraz Średnio 27%. Zdecydowana mniejszość uznała swoja wiedzę za Słabą 15% oraz Bardzo słabą 7%. 5. Czy jesteś za wprowadzeniem euro w Polsce? 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Tak 35% Nie mam zdania 12% Nie 53% Wykres 5. Opinia pytanych na temat wprowadzenia euro. W kolejnym pytaniu chciano sprawdzić poparcie ankietowanych dla wprowadzenia euro w Polsce. Zdecydowana większość, aż 53% nie chce wprowadzenia euro. Za wprowadzenie euro do Polski jest 35% pytanych, natomiast 12% nie ma zdania na ten temat. 6. Kiedy Twoim zdaniem Polska powinna przystąpić do strefy euro? 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2018 2020 w późniejszym terminie Wykres 6. Zdanie respondentów na temat daty prowadzenia euro. 25

Ankietowani nie chcą, aby rząd Polski spieszył się ze wstąpieniem do strefy euro. Prawie połowa (49%) chce żeby stało się to po roku 2020. 39% pytanych uważa rok 2020 za odpowiedni, natomiast 12% chciałoby przyjęcia euro w roku 2018. 7. Czy przystąpienie Polski do strefy euro będzie korzystne dla Pani/Pana? Tak 30% Nie mam zdania 28% Nie 42% Wykres 7. Ocena pytanych o korzyściach po przystąpieniu do strefy euro. W pytaniu 7 zadano pytanie odnośnie osobistych korzyści dla respondentów spowodowane przystąpieniem do strefy euro. 42% pytanych uważa, że wstąpienie do strefy euro nie będzie dla nich korzystne. Osobiste korzyści z przyjęcia euro uznaje 30% ankietowanych, niewiele mniej bo 28% nie ma zdania na ten temat. 8. Czy wprowadzenie euro może ograniczyć niezależność Polski? 50% 40% 30% 20% 10% 0% Tak 45% Nie mam zdania 17% Nie 38% Wykres 8. Jak pytani oceniają niezależność Polski po wprowadzeniu euro. Większość pytanych uważa, że wstąpienie do strefy euro ograniczy naszą suwerenność- 45%. Zdania na ten temat nie ma aż 17% pytanych, natomiast 38% z nich uważa, że wspólna waluta nie ograniczy naszej suwerenności. 26

9. Czy obawiasz się wzrostu cen po przystąpieniu do strefy euro? 80% 60% 40% 20% 0% Tak 68% Nie mam zdania 9% Nie 23% Wykres 9. Obawy pytanych związane z możliwym wzrostem cen po wstąpieniu do strefy euro. Kolejne pytanie dotyczyło wzrostu cen po przystąpieniu do strefy euro. Z odpowiedzi respondentów wynika, że większość z nich, aż 68% uważa, że ceny wzrosną gdy przyjmiemy euro. Jedynie 23% nie obawia się wzrostu cen, natomiast 9% pytanych nie ma zdania na ten temat. 10. Czy wstąpienie Polski do strefy euro ułatwi przedsiębiorcom prowadzenie biznesu? 22% Tak 70% 8% 70% Nie mam zdania 8% Nie 22% Wykres 10. Ocena respondentów na temat ułatwień dla przedsiębiorców po wstąpieniu do strefy euro. Zdecydowana większość pytanych uznaje, że przyjęcie euro wpłynie korzystnie dla polskich przedsiębiorców, uznało tak 70% badanych. Jako nie korzystne dla tej grupy społecznej uznaje to 22%. Z pośród pytanych 8% nie ma zdania na ten temat. 27

11. Czy wprowadzenie euro wpłynie na wysokość wynagrodzeń w Polsce? 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Tak 33% Nie mam zdania 13% Nie 54% Wykres 11.Ocena poziomu wynagrodzeń po przyjęciu euro. Respondenci uważają, że zmiana waluty ze złotówek na euro nie wpłynie na zmianę ich wynagrodzenia, uważa tak 54%. Zdania na ten temat nie ma 13%. Natomiast 33% ocenia, że zmiana waluty wpłynie na poziom wynagrodzenia. 12. Jakie według Pana(i) będą największe korzyści dla polskich obywateli wynikające z wprowadzenia waluty euro? Żadne z powyższych 7% Wzrost zamożności obywateli / Większe poczucie Brak konieczności wymiany Ułatwione robienie zakupów w Możliwość porównywania cen w Ułatwione podróżowanie po 0% 10% 20% 30% 40% Wykres 12. Ocena korzyści dla Polaków po wstąpieniu do strefy euro. Według pytanych największą korzyścią zmiany waluty będzie ułatwienie podróżowania po innych krajach, uważa tak 34% pytanych. 20% ankietowanych jako korzyść uznaje brak konieczności wymiany waluty narodowej na euro i ponoszenia kosztów z tym związanych. Jako kolejną korzyść uznają ułatwienie 28

zakupów w innych krajach, jest to ważne dla 18% pytanych. Dla 9% osób euro spowoduje wzrost zamożności/ wzrost płac. Respondenci uznali że możliwość porównania cen w wielu krajach będzie korzyścią, tą odpowiedz zaznaczyło 6% badanych. Dla 6% pytanych korzyścią jest poczucie przynależności do Unii Europejskiej. Żadnej z powyższych korzyści zaznaczyło 7% 13.Płeć 48% kobieta 52% 52% mężczyzna 48% Wykres 13. Płeć respondentów. W śród respondentów 52% to kobiety, natomiast 48% to mężczyźni. 14. Wiek 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 18-25 lat 26-35 lat 36-45 lat 46-55 lat 56-65 lat 66 i więcej Wykres 14. Wiek pytanych. Większość ankietowanych to osoby młode w wieku produkcyjnym między 18 a 45 rokiem życia. Najmniej osób pytanych to osoby w wieku powyżej 66 roku życia 5% pytanych, między 56-65 lat to 6% ankietowanych oraz 10% pytanych to osoby w wieku 46-55 lat. 29

15. Wykształcenie 29% 21% 2% 8% 40% Podstawowe Zawodowe Średnie Licencjat Wyższe Wykres 15. Wykształcenie pytanych. Najmniej osób z pośród pytanych to osoby z podstawowym wykształcenie, tylko 2%. Z pośród pytanych 8% posiadało wykształcenie zawodowe, średnie wykształcenie posiadało 40%, licencjat 21% natomiast wykształcenie wyższe posiadało 29% ankietowanych. 16. Miejsce stałego zamieszkania: 15% Wieś 15% 38% 26% 21% Miasto liczące do 50 tys mieszkańców 21% Miasto liczące 50-100 tys mieszkańców 26% Miasto liczące 100-500 tys mieszkańców 38% Wykres 16. Wykształcenie pytanych. Największa ilość pytanych mieszka w mieście od 100 do 500 tyś mieszkańców, 26% mieszka w miastach 50-100tyś mieszkańców, 21% mieszka w miastach do 50tyś mieszkańców, natomiast 15% pytanych mieszka na wsi. 30

3.1. Analiza wyników badań Analizując przeprowadzone badania ogólnie można stwierdzić, że obywatele nie chcą, aby w Polsce zmieniono walutę narodową złoty na walutę Unii Europejską euro, wiele z przebadanych osób nie ma zdania na ten temat. Brak zdania oraz niechęć do zmiany może być spowodowane małą ilością informacji przekazywanych obywatelom przez rząd. Duży procent z pośród pytanych bo aż 37% nie jest w stanie określić czy jest odpowiednio poinformowana o wprowadzeniu euro do Polski, wielu z pytanych uważa, że ilość udzielanych na temat euro informacji jest za mało i uważają, że powinno ich być więcej. Głównym źródłem wiedzy jest internet, może to być spowodowane tym, iż większość respondentów to ludzie młodzi, dla których internet jest głównym źródłem wiedzy o świecie. Wiele z osób polega na telewizji, ale w tej aktualnie rzadko pojawiają się informacje na ten temat. Pomimo małej kampanii informacyjnej Lubuszanie dobrze oceniają swoją wiedzę, twierdzi tak ponad połowa ankietowanych. Niechęć do euro w Polsce przekłada się też na okres wprowadzenia europejskiej waluty, obywatele chcą jak najbardziej oddalić tą zmianę. Polacy nie widzą osobistych korzyści dla siebie. Respondenci obawiają się, że euro spowoduje ograniczenie niezależności Polski. Spowodowane może to być kryzysem strefy euro w latach 2008-2013. Główną obawą ankietowanych jest wzrost cen, uważają że sprzedawcy będą zawyżać ceny. Zmiana waluty została oceniona pozytywnie dla przedsiębiorców, pytani zdają sobie sprawę, ze europejska waluta ułatwi i obniży koszty importu i eksportu dla polskich przedsiębiorców. Pomimo obawy przed wzrostem cen pytani uważają, że ich wypłaty się nie zmienią. Jako największą korzyść wybrano ułatwienie podróżowania, związane to może być bliskością województwa do granic niemieckich oraz dobrze rozwiniętej turystyki zakupowej. Uważam, że negatywne podejście ankietowanych do zmiany waluty spowodowane jest brakiem ogólnopolskiej kampanii informacyjnej dotyczącej wstąpienia Polski do strefy euro, rząd aktualnie nie prowadzi takiej kampanii. Pomimo wysokiej, subiektywnej oceny swojej wiedzy, można wyciągnąć wnioski, ze Polacy mają bardzo małą wiedzę na ten temat. Zmianę waluty oceniają głównie przez pryzmat kryzysu strefy euro, wiele osób uważa, że tylko dzięki posiadaniu w tamtym okresie narodowej waluty ominął nas kryzys. Polacy boja się też euro z 31

powodu sytuacji jaka aktualnie panuje w Grecji. Respondenci obawiają się, że rezygnacja ze złotego spowoduje ograniczenie naszej suwerenności, ponieważ zlikwidowany zostanie Narodowy Bank Polski, a wszystkie decyzje odnośnie waluty będą podejmowane przez Bank Centralny w Brukseli. Uważam, że rząd powinien już teraz informować swoich wyborców na temat wstąpienia Polski do strefy euro. Brak takich informacji powoduje, że środowiska nieprzychylnie nastawione do tego tematu mogą negatywnie nastawiać Polaków. Brak rzetelnych informacji spowoduje, że powstają plotki co najlepiej widać pytając ankietowanych o to czy po wstąpieniu do strefy euro wzrosną ceny. Euro ułatwi prowadzenie interesów naszym przedsiębiorcą, wiele firm otworzy się na zagraniczne rynki, ponieważ wspólna waluta pozbawi ich ryzyka związanego z kursami walutowymi. Rezygnacja ze złotego, a przyjęcie euro może przyciągnąć do naszego kraju zagranicznych inwestorów co może się przełożyć nowe miejsca pracy w Polsce. 32

ZAKOŃCZENIE Wspólna waluta wśród europejskich krajów to łatwiejsze podróżowanie co jest najważniejsze dla przeciętnego Europejczyka, ale również jest to bardzo ważne z politycznego i gospodarczego punktu widzenia. Jedna waluta sprawia, że ceny są bardziej przejrzyste, eliminuje wysokie koszty wymiany walut, ułatwia import i eksport, usprawnia funkcjonowanie gospodarki oraz zapewnia Unii Europejskiej silniejszą pozycje polityczną na świecie. Wspólna waluta powoduje, że mieszkańcy strefy euro odczuwają swoją europejską tożsamość, z której są dumni. Wspólna waluta powoduje, że jest ona bardziej odporna na wstrząsy na rynkach walutowych. Powyższa praca prowadzi do konkluzji, że Polska bardzo dobrze sobie radzi z realizacją kryteriów konwergencji. Bardzo dobrze radzimy sobie ze stabilnością cen, to kryterium zostało przez nas jest wypełnione. Pomimo tego, że nasze stopy procentowe są wyższe niż w strefie euro to poziom naszych stóp procentowych jest już zgodny z kryterium strefy euro, a nasza Rada Polityki Pieniężnej ciągle je obniża. Polska zrealizowała jeszcze jedno kryterium konwergencji, mianowicie budżetowego, który został przekroczony od zakładanego celu o 0,4%. Nasz kraj nie wypełnij kryterium kursowego, spowodowane jest to tym, że nie należymy do mechanizmu ERM II. Aby wstąpić do strefy euro polski parlament musi zmienić konstytucje RP do czego potrzebna jest większość w parlamencie. Niestety na podstawie przeprowadzonych badań można wyciągnąć wnioski, że Polacy, a tym samym wyborcy nie popierają zastąpienia złotówek euro. Dlatego politycy nie zamierzają na razie wprowadzać do dyskusji społecznej kwestii wprowadzenia euro do Polski. Politycy wiedzą, że społeczeństwo jest przeciw i nie chcą robić czegoś wbrew ich woli, aby w roku wyborczym 2015 nie stracić wyborców. Obywatele czerpią swoją wiedze głównie z telewizji, która nie zbyt często zajmuje się tematem, do publicznej wiadomości najczęściej trafia informacja, że wszystko podrożeje. Wiedza Polaków o nowej walucie jest minimalna. Można wywnioskować, że są przeciwko bo tak, nie mają swojego zdania popartego faktami. Jest to niepokojące, ponieważ wprowadzenie wspólnej europejskiej waluty może przynieść polskim przedsiębiorcą, którzy importują i eksportują do strefy euro, i którzy tracą na kursach walutowych. Gdyby polscy przedsiębiorcy byli pewni 33