TRMEW Raport dotyczący wybranych konsekwencji projektowanych zmian regulacji prawnych w funkcjonowaniu małych elektrowni wodnych

TRMEW Raport dotyczący wybranych konsekwencji projektowanych zmian regulacji prawnych w funkcjonowaniu małych elektrowni wodnych 19 października 2012 roku

Zarząd Towarzystwo Rozwoju Małych Elektrowni Wodnych Wrocław, 19 października 2012 r. Szanowni Państwo, w związku z przeprowadzonymi przez AVANTA Audit pracami w zakresie określenia wybranych konsekwencji projektowanych zmian regulacji prawnych w funkcjonowaniu małych elektrowni wodnych, prezentujemy podsumowanie naszych prac. Niniejszy raport został przygotowany w związku z pracami realizowanymi na zlecenie Zarządu Towarzystwa Rozwoju Małych Elektrowni Wodnych (dalej TRMEW ), który jest bezpośrednim adresatem tego raportu. AVANTA Audit nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne skutki, które mogłoby wywołać udostępnienie niniejszego raportu (w całości lub w części) stronom trzecim. W razie jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości prosimy o kontakt. Z poważaniem, Piotr Łyskawa Biegły Rewident

Spis treści Podsumowanie... 4 I. Wskazanie różnic pomiędzy dotychczasowym i projektowanym systemem... 6 1. Obecna struktura prawna... 6 2. Potrzeba przekształcenia modelu funkcjonowania systemu wsparcia dla producentów zielonej energii... 6 3. Istotne czynniki nowego modelu funkcjonowania... 7 4. Wpływ nowych regulacji na budżet Państwa... 10 II. Analiza rentowności... 13 1. Informacje o analizowanej próbie... 13 2. Przyjęte założenia... 13 3. Przychody... 14 4. Koszty... 166 3

Podsumowanie System wsparcia dla producentów odnawialnych źródeł energii, zawarty w projekcie Ustawy o odnawialnych źródłach energii (zwanych dalej OZE ), przewiduje eliminację dofinansowania dla podmiotów funkcjonujących na rynku energii odnawialnej od ponad 15 lat. Biorąc pod uwagę, że pozyskiwanie energii z hydroenergii jest najstarszym źródłem energii odnawialnej w Polsce, nowe regulacje prawne dotkną w głównej mierze elektrownie wodne oddane do użytkowania przed rokiem 1998. Spowoduje to dla tych podmiotów utratę źródła przychodów z praw majątkowych ze świadectw pochodzenia, mogącego decydować o zasadności przedsięwzięć. W projekcie nowej ustawy, w przypadku nowych elektrowni wodnych proponowany jest mechanizm zastępczy - największy współczynnik korygujący wartość zielonych certyfikatów (2,3) w zakresie hydroenergetyki dostaną w pierwszym roku funkcjonowania ustawy o OZE największe elektrownie wodne, o łącznej mocy zainstalowanej powyżej 20 MW. Dla elektrowni wodnych o mocy zainstalowanej poniżej 20 MW współczynnik ten maleje wraz ze spadkiem zainstalowanej mocy. Oznacza to, że beneficjentem takiego systemu będą przede wszystkim nie małe, rozproszone źródła hydrogeneracji, a koncerny energetyczne eksploatujące duże elektrownie wodne. Przeprowadzona przez nas analiza 15 małych elektrowni wodnych wykazała, że całkowite odebranie systemu wsparcia elektrowniom wodnym funkcjonującym przed wejściem w życie Ustawy o OZE wyraźnie obniży rentowność tych przedsięwzięć. Najprawdopodobniej, jeśli uwzględniono by koszt obsługi zadłużenia związanego z finansowaniem inwestycji (który nie jest analizowany w niniejszym raporcie), opłacalność wytwarzania energii ze źródła wodnego mogłaby okazać się pozytywna tylko w niewielkim stopniu. Może to oznaczać stopniową likwidację małych elektrowni wodnych w przyszłości. Dokonane przez nas obliczenia wskazują, że przy zastosowaniu nowych uregulowań ok. 70-75% podmiotów mogłoby osiągać ujemne marże na sprzedaży. Dla elektrowni, które osiągałyby wynik dodatni, marża na sprzedaży może być tak niska, iż uwzględnienie kosztów finansowania zewnętrznego oraz kosztów amortyzacji spowodowałoby osiągnięcie ujemnego wyniku finansowego netto. Ekstrapolując szacunkowo wyniki naszej analizy na łączną liczbę elektrowni wodnych o mocy do 1 MW (ok. 645; łącznie w Polsce koncesjonowanych jest 737 elektrowni) oznaczać to może zagrożenie stopniowej likwidacji ok. 450-480 elektrowni wodnych. Taka likwidacje spowodowałaby utracone wpływy dla Skarbu Państwa z tytułu podatków pośrednich (podatek VAT) oraz podatków dochodowych szacujemy, że łącznie mogłaby być to być kwota ok. 260 mln zł rocznie. Należałoby także się liczyć z dodatkowym wzrostem bezrobocia, co skutkowałoby m. in. zmniejszonymi wpływami z tytułu należnych składek ZUS (likwidacja działalności gospodarczych przez właścicieli, zwolnienia pracowników). Jak wykazano w raporcie, łączny koszt z tego tytułu może wynieść ok. 2 mln zł rocznie. Dodatkowe koszty, które należy wziąć pod uwagę to koszt utrzymania węzłów hydroenergetycznych.

Wprowadzenie/ Cel raportu Celem poniższego raportu jest przedstawienie naszych wniosków dotyczących wybranych kwestii finansowych, biznesowych i podatkowych, związanych z projektami wprowadzenia nowych regulacji prawnych dotyczących funkcjonowania oraz systemu wsparcia dla podmiotów wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych ze szczególnym uwzględnieniem hydroenergetyki. Raport opiera się na analizie danych zebranych od 15 podmiotów wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych, tj. 15 małych elektrowni wodnych. Zebrane dane pochodzą od elektrowni wodnych o zainstalowanej mocy od 38 KW do 500 KW. W przeprowadzonej przez nas analizie bazowaliśmy również na następujących przepisach prawnych, projektach przepisów, oraz opracowaniach: - projekt Ustawy o odnawialnych źródłach energii z dnia 26 lipca 2012 roku, - projekt Ustawy o odnawialnych źródłach energii z dnia 4 października 2012 roku, - ustawa Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 roku, - uzasadnienie do projektu Ustawy o odnawialnych źródłach energii 1, - ocena skutków regulacji w odniesieniu do projektu Ustawy i odnawialnych źródłach energii 2, jak również na informacjach uzyskanych od kierownictwa Towarzystwa Rozwoju Małych Elektrowni Wodnych (dalej także TRMEW ). Założenia i wnioski raportu opierają się w głównej mierze na projekcie ustawy z dnia 26 lipca 2012 roku. Jako że kolejny projekt z dnia 4 października 2012 roku nie wniósłby istotnych zmian, dotyczących okresu wsparcia dla istniejących instalacji do naszych wniosków, dokładna analiza tego projektu została pominięta. Nasza uwaga skoncentrowała się na analizie rentowności małych elektrowni wodnych przy obecnie funkcjonujących przepisach prawnych w zestawieniu z rentownością, jaką prezentowałyby elektrownie wodne w warunkach zmienionych, gdyby obowiązywały zmienione regulacje prawne, tj. przy obowiązywaniu ustawy o odnawialnych źródłach energii według przywołanego wyżej projektu. Ze względu na ograniczony charakter naszego opracowania, niniejszy raport nie może stanowić wyczerpującej podstawy do określenia stopnia opłacalności wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych (hydroenergii). 1 Źródło www.mg.gov.pl 2 Jak wyżej 5

I. Wskazanie różnic pomiędzy dotychczasowym i projektowanym systemem 1. Obecna struktura prawna Aktualnym dokumentem strategicznym w zakresie rozwoju energetyki w Polsce jest Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, uchwalona przez Radę Ministrów w dniu 10 listopada 2009 roku. Jednym z priorytetów tej strategii jest zapewnienie osiągnięcia przez Polskę w 2020 roku co najmniej 15% udziału energii z odnawialnych źródeł w zużyciu energii finalnej brutto. Zobowiązanie do osiągnięcia powyższego celu wynika bezpośrednio z dyrektywy 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych. Zakłada ona zwiększenie udziału energii wytwarzanej w źródłach odnawialnych w bilansie energii finalnej Unii Europejskiej do 20% w 2020 roku, przy czym dla Polski udział ten ma wynosić 15%. W celu transpozycji postanowień dyrektywy Unii Europejskiej, opracowanej w zakresie energetyki, do polskiego porządku prawnego planowane jest wdrożenie ustawy o odnawialnych źródłach energii (dalej również OZE ). Proces konsultacji projektu ustawy o OZE wciąż trwa, do czasu sporządzenia niniejszego raportu pojawiło się szereg kolejnych projektów ustawy. Do czasu wejścia w życie Ustawy o OZE, producenci zielonej energii podlegają przepisom ustawy Prawo energetyczne. Ustawa ta określa m.in. zasady i warunki zaopatrzenia i użytkowania paliw i energii, w tym ciepła, oraz działalności przedsiębiorstw energetycznych. W/w ustawa określa także główny mechanizm wsparcia pośredniego dla przedsiębiorców wytwarzających energię elektryczną ze źródeł odnawialnych, który opiera się na obowiązkowym zakupie przez sprzedawcę z urzędu wytworzonej przez tych przedsiębiorców energii elektrycznej oraz wydawaniu przez Prezesa URE świadectw pochodzenia. Jeśli sprzedawca z urzędu nie jest w stanie przedstawić do umorzenia Prezesowi URE wystarczającej ilości zielonych certyfikatów musi wnieść opłatę zastępczą. Wysokość opłaty zastępczej jest corocznie podawana do publicznej wiadomości przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (dalej również URE ). Zasady uzyskania i przedstawienia Prezesowi URE do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej oraz obowiązku zakupu energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych źródeł energii określa Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 roku. W rozporządzeniu zamieszczono również sposób obliczania udziału energii elektrycznej, wytwarzanej w odnawialnych źródłach energii w sprzedaży energii elektrycznej odbiorcom końcowym. 2. Potrzeba przekształcenia modelu funkcjonowania systemu wsparcia dla producentów zielonej energii Rozwój technologii wykorzystujących odnawialne źródła energii spowodował, iż jednakowy poziom wsparcia dla wszystkich rodzajów źródeł traci swoje uzasadnienie. Zgodnie z informacją zamieszczoną przez Urząd Regulacji Energetyki technologie współspalania, elektrownie wiatrowe oraz elektrownie wodne wytwarzają obecnie około 90% energii elektrycznej z OZE. Zatem procentowo te technologie uzyskują najwyższe wsparcie. Zgodnie z informacją zamieszczoną na stronach internetowych Urzędu Regulacji Energetyki w 2011 roku, w Polsce koncesjonowanych było 737 elektrowni wodnych (w tym elektrownie przepływowe do 6

0,3 MW 582 elektrownie, elektrownie przepływowe do 1 MW 81 elektrowni, elektrownie przepływowe do 10 MW 65 elektrowni, elektrownie przepływowe o mocy powyżej 10 MW 9 elektrowni). Wykres 1: Zestawienie elektrowni wodnych w Polsce Źródło: Opracowanie AVANTA Audit na podstawie danych URE W uzasadnieniu do projektu Ustawy o OZE podkreślono, iż konieczna jest modyfikacja mechanizmu świadectw pochodzenia w taki sposób, aby dla każdej z technologii ustalić inny minimalny gwarantowany poziom pomocy finansowej. Taka optymalizacja zapewni bardziej zrównoważony rozwój źródeł opartych o wszystkie technologie z OZE oraz ma pozwolić na kierowanie wsparcia dla tych technologii, które najbardziej go potrzebują. 3. Istotne czynniki nowego modelu funkcjonowania Ustawodawca zaproponował, aby optymalizacja systemu wsparcia polegała na zróżnicowaniu jego poziomu w zależności od technologii, z której dane źródło będzie korzystać. Jak podano w uzasadnieniu projektu Ustawy o OZE, na podstawie analiz branżowych, międzynarodowych opracowań problemowych oraz analizy rynku opracowano wysokość współczynników korygujących poziom wsparcia dla producentów energii odnawialnej. Po przeanalizowaniu wysokości współczynników dla poszczególnych technologii, które zostały zamieszczone w projekcie Ustawy o OZE zauważalne jest, że mniejsze wsparcie przewidziano dla technologii, które obecnie wytwarzają około 90% energii elektrycznej z OZE (współspalanie, elektrownie wiatrowe oraz zamortyzowane elektrownie wodne). 7

W uzasadnieniu do projektu Ustawy o OZE zamieszczono również założenia dla poszczególnych technologii, których dokonano ustalając wysokości współczynników korekcyjnych. Najważniejsze z nich to: - wsparcie dla wszystkich instalacji OZE będzie obowiązywało przez okres 15 lat od daty oddania instalacji OZE do użytkowania, - nie dotyczy to instalacji współspalania wielopaliwowego, dla których aktualny poziom wsparcia będzie zapewniony jedynie na 5 lat, - dla poszczególnych technologii i przedziałów mocy ustalono koszty inwestycyjne ( CAPEX ) oraz koszty eksploatacyjne ( OPEX ), - zdecydowano się na zachowanie praw nabytych wytwórców energii korzystających z obecnego systemu wsparcia OZE, poprzez ustanowienie dla odnawialnego źródła energii, które oddano do użytkowania przed dniem wejścia w życie ustawy współczynnika korekcyjnego równego jeden przez okres kolejnych 15 lat, liczony od dnia oddania do użytkowania instalacji odnawialnego źródła energii, jednak nie dłużej niż do 31 grudnia 2027 roku, (w projekcie ustawy z dnia 4 października 2012 roku mowa jest o wsparciu do 31 grudnia 2035 roku), - w przypadku modernizacji instalacji odnawialnego źródła energii, które oddano do użytkowania przed dniem wejścia w życie ustawy, świadectwo pochodzenia wraz z określonym współczynnikiem korekcyjnym przysługuje za wytworzoną energię elektryczną proporcjonalnie do przyrostu mocy, pod warunkiem, że: - poniesiono nakłady inwestycyjne w wysokości co najmniej 30% wartości początkowej tej instalacji, - zainstalowano środki trwałe, przeznaczone do wytwarzania energii elektrycznej wyprodukowane nie później niż 24 miesiące przed dniem rozpoczęcia modernizacji. Poniższa tabela przedstawia przyjęty do ustalenia współczynników korekcyjnych poziom kosztów prowadzenia elektrowni wodnej dla mikro i małych instalacji wodnych (czyli instalacji do 75 kw) oraz dla instalacji wodnych do 1 MW. Zauważyć można, że o ile w przypadku kosztów inwestycyjnych (CAPEX) uzasadnionym jest, że koszty są większe w przypadku budowy elektrowni o większej mocy, to nakłady kosztów eksploatacyjnych (OPEX) w przypadku mniejszych elektrowni wodnych są prawie dwukrotnie wyższe niż nakłady kosztów na hydroelektrownie o większej mocy. W wyniku przeprowadzonej przez nas analizy poziomu kosztów eksploatacyjnych na próbie 15 elektrowni o mocy zainstalowanej od 38 kw do 500 kw, koszty eksploatacji elektrowni wodnych o mocy do 75 kw kształtują się na podobnym poziomie jak w przypadku elektrowni większych do 1 MW. Tabela 1: Koszty CAPEX i OPEX Rodzaj kosztów Moc zainstalowana < 75 kw 75 kw- 1 MW CAPEX (koszty inwestycyjne) 9.000 zł/kw 14.000 zł/kw OPEX (koszty eksploatacyjne) 1.350 zł/kw 600 zł/kw Źródło: Opracowanie AVANTA Audit na podstawie danych wynikających z projektu Ustawy o OZE 8

Przyjęcie powyższych założeń i rozwiązań może spowodować, że elektrownie wodne, które zostały oddane do użytkowania przed 1 stycznia 1998 roku (zakładając, że ustawa o OZE wejdzie w życie 1 stycznia 2013 roku) wraz z wejściem w życie Ustawy o OZE, stracą całkowicie dofinansowanie związane z system wsparcia dla producentów zielonej energii. Pozostałe elektrownie wodne będą stopniowo traciły system wsparcia, chyba że zdecydują się na zwiększanie mocy. Wartości współczynników, tak jak założono w projekcie ustawy o OZE, mają podlegać weryfikacji co 3 lata. Zmienione współczynniki mają dotyczyć jednak tylko instalacji nowych i zmodernizowanych, oddanych do użytku już po ich weryfikacji. Nawet, jeśli dojdzie zatem do weryfikacji współczynników po 3 latach, mogą one nie zostać zmienione dla instalacji istniejących w momencie wejścia w życie ustawy. Zgodnie z projektem Ustawy o OZE pierwsze współczynniki korekcyjne, dla instalacji odnawialnych źródeł energii wykorzystujących hydroenergie o zainstalowanej łącznej mocy elektrycznej powyżej 75 kw do 1 MW na lata 2013-2017 roku, mają wynieść: a) w 2013 r. - 1,60; b) w 2014 r. 1,60; c) w 2015 r. 1,575; d) w 2016 r. 1,55; e) w 2017 r. 1,525. Zgodnie z projektowanymi przepisami, jeśli średnie ceny świadectw pochodzenia będą przez 2 kolejne kwartały roku niższe niż 75% wartości opłaty zastępczej, Minister Gospodarki po dokonaniu odpowiedniej analizy zwiększy popyt na świadectwa pochodzenia, podwyższając pułap udziału energii ze źródeł odnawialnych w całkowitej ilości sprzedawanej energii elektrycznej. W projekcie ustawy wprowadzono także instrumenty mające na celu promocję i rozwój mikroinstalacji (wszystkie źródła o mocy do 40kW) i małych instalacji (o zainstalowanej mocy elektrycznej pomiędzy 40 kw a 200 kw) OZE. W grupie małych instalacji znajdzie się duża część małych elektrowni wodnych. Operatorzy takich instalacji będą musieli zostać wpisani do rejestru małych instalacji prowadzonych przez sprzedawców z urzędu. Instalacje o mocy elektrycznej powyżej 200 kw będą wymagały uzyskania koncesji wydawanej przez Urząd Regulacji Energii. Wsparcie dla małych instalacji i mikroinstalacji to również efekt dyrektywy 2009/28/WE, która promuje małe projekty inwestycyjne. Ocenę najbardziej skutecznego i optymalnego rozwiązania dla rozwoju odnawialnych źródeł energii mają taryfy stałe typu feed in tariff, które są stosowane w większości państw na całym świecie. Założeniem systemu taryf stałych jest stała i niezmienna cena za jednostkę wytworzonej energii elektrycznej, obowiązująca przez cały zakładany okres. Również w świetle projektów Ustawy o OZE, wszystkie mikroinstalacje oraz małe instalacje hydroenergii o zainstalowanej mocy elektrycznej do 75 kw będą miały prawo sprzedać część energii elektrycznej sprzedawcy z urzędu po ściśle określonych cenach w formule feed in tariff. Stawki feed in tariff dotyczyć będą jedynie nowych instalacji. Od chwili uruchomienia stała cena będzie 9

zagwarantowana na okres 15 lat. Stawki feed in nie będą mogły być niższe niż cena zakupu powiększona o opłatę zastępczą (opłata stanowiąca przychód NFOŚiGW), a następnie skorygowana o minimalny współczynnik korekcyjny dla danej technologii (współczynnik ten jest ustalany co 5 lat w drodze rozporządzenia dla instalacji odnawialnych źródeł energii). Sprzedawca z urzędu (w nowej ustawie sprzedawca zobowiązany) będzie kupował energię przez 15 lat, licząc od dnia oddania instalacji do użytku (według projektu Ustawy z 4 października 2012 roku) nie dłużej jednak niż do 31 grudnia 2035). W latach 2013-2014 wartość taryfy feed in tariff dla hydroenergii ustalono na poziomie 0,70 za 1 kwh. Zmiana stawki przewidziana jest po 2014 roku. Jako że w naszej analizie spośród 15 elektrowni tylko 4 elektrownie to elektrownie o zainstalowanej mocy do 75 kw, w dalszej części raportu nie dokonywaliśmy analizy rentowności funkcjonowania tych elektrowni przy założeniu zmiany zakupu ceny energii elektrycznej z dotychczas obowiązujących zasad na zasady taryf stałych typu feed in tariff. 4. Wpływ nowych regulacji na budżet Państwa Uzasadniając projekt Ustawy o OZE ustawodawca podkreśla, że zmiana funkcjonującego sytemu wsparcia producentów energii ma w końcowym rozliczeniu przynieść oszczędności w budżecie Państwa, zapewnić stabilność energetyczną Państwa oraz mają się zwiększyć wpływy do budżetu Państwa wynikające ze zwiększonej liczby inwestycji związanych z rozwojem mocy wytwórczych energetyki odnawialnej. Należy jednak mieć na uwadze, że nowy system i stopniowe ograniczanie podmiotów, które obecnie otrzymują wsparcie z tytułu sprzedaży świadectw pochodzenia, może spowodować, że: 1. w pewnych momentach na rynku może wystąpić niedobór świadectw pochodzenia, co będzie powodowało, że sprzedawca z urzędu będzie zmuszony do uzupełnienia brakującej ilości świadectw pochodzenia przedstawianych do umorzenia Prezesowi URE, poprzez wniesienie opłaty zastępczej. Jako że obrót świadectwami pochodzenia jest czynnością podlegającą podatkowi od towarów i usług, natomiast opłata zastępcza ma charakter kary, sytuacja taka może spowodować negatywny wpływ na przychody budżetowe z tytułu podatku VAT. 2. Analizy przeprowadzone w niniejszym raporcie pokazują, że nowe regulacje prawne dla około 450 podmiotów mogą oznaczać konieczność likwidacji działalności i zamknięcie elektrowni wodnych, gdyż przychody tylko ze sprzedaży energii elektrycznej nie pokryją kosztów związanych z jej wytworzeniem w instalacjach. Spowodować to może spadek wpływów z tytułu podatku dochodowego oraz koszty związane z utrzymaniem osób, które wcześniej znajdowały zatrudnienie w małych elektrowniach wodnych bądź były ich właścicielami. W tabelach poniżej zaprezentowano zestawienie szacunków, dotyczących potencjalnie zmniejszonych wpływów Skarbu Państwa z tytułu podatku VAT, podatku dochodowego oraz kosztów związanych wzrostem bezrobocia, (likwidacja działalności gospodarczych przez właścicieli, zwolnienia pracowników). 10

Tabela 2: Potencjalne utracone wpływy do budżetu Państwa podatek VAT i CIT MPLN Przychody ze świadectw pochodzenia wg Ustawy Prawo energetyczne 477 Przychody ze sprzedaży energii elektrycznej 337 Podatki pośrednie (VAT) 110 Podatki dochodowe z tytułu sprzedaży świadectw pochodzenia 91 Podatki dochodowe z tytułu sprzedaży energii elektrycznej 64 Razem utracone wpływy do Skarbu Państwa 265 Źródło: Opracowanie AVANTA Audit na podstawie danych wynikających z projektu Ustawy o OZE Powyższa tabela przedstawia potencjalne utracone wpływy do Skarbu Państwa z tytułu podatku VAT oraz CIT/PIT z powodu utraty przez hydroelektrownie wsparcia w formie świadectw pochodzenia. Dane dotyczące ilości energii wytworzonej w hydroelektrowniach w roku 2011 uzyskano z zestawienia na stronie internetowej URE. Przyjęto, że wraz z wprowadzeniem w życie ustawy o OZE wsparcie utraci ok. 75% obecnych elektrowni wodnych, co spowoduje łączne zmniejszenie przychodów ze sprzedaży świadectw pochodzenia o 477 mln zł (wartość jednego świadectwa na Towarowej Giełdzie Energii to w chwili obecnej 281,79 PLN). Świadectwa pochodzenia podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT oraz podatkiem dochodowym, w konsekwencji wpływy do budżetu mogą zmniejszyć się o szacunkowo ok. 200 mln zł. Przyjmując kolejne założenie, że likwidacja wsparcia w postaci świadectw pochodzenia (czyli zmniejszenie przychodów o ok. 60%) spowoduje zamykanie części elektrowni, Skarb Państwa może utracić wpływy z tytułu opodatkowania sprzedaży energii elektrycznej. Na podstawie obliczeń przedstawionych w tabeli można wnioskować, iż likwidacja elektrowni wodnych może spowodować zmniejszenie wpływów do Skarbu Państwa o ok. 260 mln zł. 11

Tabela 2: Koszty budżetu Państwa utrzymanie bezrobotnych Liczba osób pozostających bez pracy 225 Utracone wpływy ZUS (MPLN zł) 0,2 Szacunkowa wysokość zasiłku przez pierwsze trzy miesiące (MPLN zł) 0,5 Szacunkowa wysokość zasiłku w kolejnych miesiącach 1,3 Razem koszty dla Skarbu Państwa 2,0 Źródło: Opracowanie AVANTA Audit na podstawie danych wynikających z projektu Ustawy o OZE Jak wspomniano powyżej, zniesienie wsparcia dla elektrowni wodnych może spowodować, że część z nich zostanie zamknięta. Tabela powyżej przedstawia szacunkowy poziom kosztów z tytułu zasiłków dla bezrobotnych oraz utracone wpływy do ZUS z powodu zamknięcia działalności. W wyniku zamknięcia elektrowni szacunkowo pracę straci ok. 225 osób (75% MEW zostałoby zamkniętych, jedna elektrownia to średnio ½ etatu). Oznacza to wypłatę zasiłków dla bezrobotnych przez okres 12 miesięcy w łącznej wysokości ok. 1,8 mln zł. Likwidacja działalności gospodarczej na prowadzenie elektrowni wodnej spowodowałaby również zmniejszenie wpływów z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Szacunkowa kwota to ok. 209 tys. zł rocznie. Łącznie Skarb Państwa może wiec ponieść koszty na poziomie ok. 2 mln zł rocznie. W wyniku likwidacji elektrowni wodnych Skarb Państwa będzie musiał również ponosić koszty związane z utrzymaniem węzła hydrotechnicznego tj. regulacja wody, utrzymywanie brzegów, konserwacja. Dla istniejących elektrowni wodnych, prace te wykonywane są najczęściej przez właścicieli elektrowni siłami własnymi. Na podstawie przeprowadzonej analizy ustaliliśmy że roczny koszt utrzymania węzłów hydrotechnicznych wynosi ok. 2.000 do 5.000 rocznie. Zakładając, że dla ok. 450 małych elektrowni wodnych istnieje realne zagrożenie likwidacji, koszt utrzymania węzłów będzie spoczywał na Skarbie Państwa, co oznacza dla budżetu Państwa roczny koszt na poziomie od 900.000,00 do ponad 2 milionów złotych. 12

II. Analiza rentowności 1. Informacje o analizowanej próbie Naszej analizie podlegały przychody oraz koszty pochodzące z 15 małych elektrowni wodnych za lata 2009, 2010, 2011. Otrzymane dane można podzielić według następujących kryteriów: 1. Sposób rozliczenia z tytułu osiągniętych dochodów: - 5 elektrowni rozlicza się z podatku dochodowego na podstawie podatku zryczałtowanego od osiągniętych w danym roku przychodów, natomiast 10 podmiotów na podstawie podatkowej książki przychodów i rozchodów. 2. Rok powstania elektrowni: - 8 elektrowni zostało uruchomionych przed rokiem 1998, większość w latach 1989 1998 oraz jedna w roku 1913; - 1 elektrownia wodna została oddana do użytkowania w roku 1999; - 3 elektrownie w roku 2000; - 2 elektrownie w roku 2002; - 1 elektrownia rozpoczęła działanie w roku 2008. 3. Moc zainstalowana: - poniżej 75 kw 4 elektrownie; - 120-165 kw 4 elektrownie; - 165-200 kw 3 elektrownie; - 200-255 kw 2 elektrownie - 500 kw 2 elektrownie. Wszystkie dane liczbowe podano w tyś. zł, chyba że zaznaczono inaczej. 2. Przyjęte założenia W naszej analizie: - nie dokonywaliśmy analizy wysokości nakładów inwestycyjnych oraz kosztów rocznej amortyzacji ze względu na brak danych dla wszystkich podmiotów w próbie; - część elektrowni powstała przed 15 laty i finansowanie zewnętrzne zaciągnięte na budowę obiektów zostało spłacone. Dodatkowo, 5 elektrowni rozlicza się z budżetem państwa na podstawie zryczałtowanego podatku dochodowego i nie ewidencjonuje kosztów związanych z obsługą zadłużenia. Spowodowało to, że nie otrzymaliśmy reprezentatywnych danych w zakresie wysokości finansowania zewnętrznego oraz kosztów jego obsługi; - ponieważ 8 z 15 elektrowni zostało oddanych do użytkowania przed rokiem 1998, czyli przed 15 laty dokonaliśmy założenia, że analizę wpływu zmiany systemu wsparcia na zysk brutto na 1MWh dokonamy dla elektrowni z tej grupy; - naszej analizie podlegały systematyczne przychody oraz koszty bieżące ponoszone przez małe elektrownie wodne; - jeśli przychody lub koszty danej elektrowni wyraźnie odbiegały od kwot podanych przez inne elektrownie o analogicznych parametrach, dane te nie zostały uwzględnione w analizie. 13

3. Przychody Na przychód elektrowni wodnych, również na łączny przychód podmiotów wytwarzających energię z innych źródeł odnawialnych, mają wpływ dwa składniki: 1. Pierwszym strumieniem przychodu dla podmiotów wytwarzającego energię elektryczną z odnawialnych źródeł energii jest sprzedaż wytworzonej energii po gwarantowanej cenie zakupu tej energii elektrycznej przez tzw. sprzedawcę z urzędu, (w projekcie ustawy z dnia 4 października 2012 roku mowa jest o sprzedawcy zobowiązanym). W 2011 roku średnia cena sprzedaży energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym osiągnęła poziom 198,90 zł/mwh 3. 2. Drugim elementem ceny energii wytwarzanej w instalacjach odnawialnych źródeł energii jest system wsparcia dla OZE polegający na wydawaniu producentom takiej energii tzw. świadectw pochodzenia. Prawo energetyczne wskazuje, że potwierdzeniem wytworzenia energii elektrycznej w odnawialnym źródle energii jest świadectwo pochodzenia tej energii. Świadectwo pochodzenia jest wydawane przez Prezesa URE na wniosek przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się wytwarzaniem energii elektrycznej w odnawialnych źródłach energii. Prawo energetyczne obliguje każde przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej lub jej obrotem i sprzedające tę energię odbiorcom końcowym, przyłączonym do sieci na terytorium RP uzyskać i przedstawić do umorzenia Prezesowi URE świadectwo pochodzenia lub uiścić tzw. opłatę zastępczą. Zgodnie z ustawą Prawo energetyczne prawa majątkowe wynikające ze świadectw pochodzenie są zbywalne i stanowią towar giełdowy. Wysokość opłaty zastępczej wynosi 240 zł/mwh i jest zgodnie z ustawą Prawo energetyczne, corocznie waloryzowana. Na rok 2012 wysokość opłaty zastępczej wynosi 286,74 zł/mwh 4. W świetle powyższego, średnia cena za jednostkę energii elektrycznej wytworzonej z OZE, to ok. 450-470 zł/mwh, z czego ok.40% stanowi cena za zakup energii przez sprzedawcę z urzędu, a pozostałą część tj. ok.60% przychód uzyskiwany ze sprzedaży świadectw pochodzenia. Obecny system wsparcia jest jednolity dla wszystkich producentów energii elektrycznej z odnawialnych źródeł, oznacza to że powyższa cena za jednostkę energii elegtrycznej z OZE jest na tym samym poziomie dla wszystkich technologii.. Przeprowadzona analiza przychodów małych elektrowni wodnych potwierdziła ww. wskaźniki dotyczące udziału przychodów ze sprzedaży energii i przychodów ze sprzedaży świadectw pochodzenia w ogólnej kwocie przychodów, co zostało przedstawione poniżej w tabeli oraz na wykresie. 3 Zgodnie z informacją Prezesa Urzędu Energetyki z dnia 30 marca 2012 roku źródło www.ure.gov.pl 4 Zgodnie z informacją Prezesa Urzędu Energetyki z dnia 8 lutego 2012 roku źródło www.ure.gov.pl 14

Tabela 3: Rodzaje i struktura przychodów w latach 2009-2011 Moc zainstalowana kw do 120 120-165 165-200 200-500 500 Przychody ze sprzedaży Świadectwa pochodzenia 91 178 220 408 449 Energia elektryczna 61 125 150 272 299 Razem przychody 151 302 371 680 749 Moc zainstalowana kw do 120 120-165 165-200 200-500 500 Przychody ze sprzedaży Świadectwa pochodzenia 60% 59% 59% 60% 60% Energia elektryczna 40% 41% 41% 40% 40% Razem przychody 100% 100% 100% 100% 100% Źródło: Opracowanie AVANTA Audit na podstawie zgromadzonych danych Wykres 2: Przychody ze sprzedaży energii wytwarzanej w elektrowniach wodnych Źródło: Opracowanie AVANTA Audit na podstawie zgromadzonych danych 15

4. Koszty Analiza otrzymanych danych w zakresie ponoszonych kosztów wykazała, że o ile struktura kosztów jest w miarę jednolita, to już poziom poszczególnych tytułów kosztów okazał się bardzo zróżnicowany nawet w ramach elektrowni wodnych należących do tego samego zbioru, jeśli chodzi o zainstalowaną moc. Dla otrzymanych danych dokonaliśmy wyliczenia średniego poziomu poszczególnych tytułów kosztów w latach 2009-2011 w poszczególnych grupach elektrowni wodnych. W tabeli poniżej zamieszczono poszczególne tytuły kosztów oraz ich strukturę w latach 2009 2011. Tabela 4: Rodzaje i struktura kosztów w latach 2009-2011 Moc zainstalowana kw do 120 120-165 165-200 200-500 500 Główne tytuły kosztów Płace i pochodne 20 49 52 145 44 Narzędzia i drobne remonty 26 19 16 16 17 Użytkowanie środków transportu 9 9 6 12 14 Podatki lokalne 3 6 7 12 18 Koszty eksploatacji obiektów 3 7 1 16 4 Ubezpieczenie obiektów 2 7 4 7 4 Pozostałe koszty 21 25 11 24 30 Razem koszty 84 122 97 231 131 Moc zainstalowana kw do 120 120-165 165-200 200-500 500 Główne tytuły kosztów Płace i pochodne 24% 41% 54% 63% 34% Narzędzia i drobne remonty 31% 15% 16% 7% 13% Użytkowanie środków transportu 11% 8% 7% 5% 11% Podatki lokalne 4% 5% 7% 5% 14% Koszty eksploatacji 3% 6% 1% 7% 3% Ubezpieczenie obiektów 2% 6% 4% 3% 3% Pozostałe koszty 25% 20% 11% 11% 23% Razem koszty 100% 100% 100% 100% 100% Źródło: Opracowanie AVANTA Audit na podstawie zgromadzonych danych 16

Niezależnie od zainstalowanej mocy w poszczególnych elektrowniach, najwyższym składnikiem kosztów są koszty pracownicze choć ich poziom jest zróżnicowany i wynosi od 24% aż do 63% ogółu kosztów. Dla elektrowni wodnych opodatkowanych podatkiem zryczałtowanym od osiągniętych przychodów dokonaliśmy założenia w zakresie wysokości kosztów pracowniczych. Elektrownie te są prowadzone przez właścicieli, i nie ewidencjonują nakładów pracy wykonywanej osobiście. W takim przypadku przyjęliśmy koszty pracownicze na poziomie 3.600 PLN brutto miesięcznie (przyjęto średnie wynagrodzenie w Polsce w 2011 roku). Dało to wraz z narzutem ZUS poziom 52.000 PLN rocznie. Koszty bieżących remontów oraz wyposażenia w materiały eksploatacyjne do obsługi obiektów (narzędzia, etc.) wynoszą rocznie od 16.000 PLN do 25.000 PLN w zależności od zainstalowanej mocy. Koszty związane z użytkowanie środków transportu (paliwo, ubezpieczenie) stanowią również wysoki koszt związany z funkcjonowanie hydroelektrowni. W naszej analizie koszty te wyniosły od 6.400 PLN w przypadku małych elektrowni, nawet do 14.000 PLN w przypadku elektrowni wytwarzających ok. 1.000 MWh energii elektrycznej rocznie. Kolejnym istotnym stałym kosztem jest koszt podatków lokalnych, które wynoszą od 3 do 15% ogółu ponoszonych kosztów. Koszty związane ze zużyciem wody, wywozem śmieci, zakupem materiałów eksploatacyjnych oraz drobnymi remontami to wydatek od 1.100 PLN do 16.300 PLN w skali roku. Elektrownie ponoszą również koszty związane z ubezpieczeniem obiektu elektrowni wodnej. Wysokość tych kosztów jest bardzo zróżnicowana w zależności od zakresu ubezpieczenia, który nie był przedmiotem analizy i wynosi średnio od 1.600 PLN nawet do ponad 6.800 PLN w skali roku. Wszystkie elektrownie, które podlegały naszej analizie, przy obecnym mechanizmie wsparcia, osiągają dodatni zysk przed potrąceniem amortyzacji, odsetek od kredytu oraz podatku dochodowego. Przy założeniu całkowitego wyeliminowania wsparcia z tytułu wytwarzania zielonej energii tj. przychodów ze sprzedaży zielonych certyfikatów ok.70-75% elektrowni wodnych, przez nas analizowanych, osiągnęłoby ujemny wynik na poziomie wyniku przed uwględnieniem amortyzacji, odsetek od kredytu oraz podatku dochodowego.. W poniższej tabeli zamieszczono koszt wytworzenia 1 MWh w zależności od mocy zainstalowanej (bez uwzględniania kosztów amortyzacji inwestycji oraz obsługi kapitału obcego) oraz porównanie zysku brutto na 1 MWh przy obecnym systemie wsparcia oraz przy całkowitym wyeliminowaniu systemu wsparcia. 17

Tabela 5: Analiza rentowności Moc zainstalowana kw Koszt produkcji 1MWh Zysk brutto zł/1 MWh Prawo energetyczne Zysk brutto zł/1 MWh Ustawa o OZE do 120 120-165 165-200 200-500 500 300 149 122 277 302 191 231 383 216 338-77 -56-52 75 81 Źródło: Opracowanie AVANTA Audit na podstawie zgromadzonych danych Całkowite odebranie systemu wsparcia elektrowniom wodnym funkcjonującym przed wejściem w życie Ustawy o OZE wyraźnie obniży rentowność tych przedsięwzięć. Najprawdopodobniej, jeśli uwzględniono by koszt obsługi zadłużenia związanego z finansowaniem inwestycji, opłacalność wytwarzania energii ze źródła wodnego, okazałaby się pozytywna tylko w niewielkim stopniu. 18