PROJEKT ZALECENIA W SPRAWIE OSADZONYCH OBCOKRAJOWCÓW Komitet Ministrów, zgodnie z postanowieniami art. 15.b Statutu Rady Europy, Biorąc pod uwagę, że celem Rady Europy jest osiągnięcie większej jedności pomiędzy jej państwami członkowskimi, w szczególności poprzez harmonizację przepisów prawnych w kwestiach stanowiących przedmiot wspólnego zainteresowania; Biorąc pod uwagę dużą liczbę obcokrajowców osadzonych w więzieniach państw członkowskich Rady Europy; Mając świadomość trudności, jakie mogą napotykać ci osadzeni z uwagi na czynniki, takie jak: różnice językowe, kulturowe, odmienne obyczaje i religia, brak więzi rodzinnych oraz kontaktu ze światem zewnętrznym; Pragnąc złagodzić ewentualną izolację osadzonych obcokrajowców oraz ułatwić postępowanie z takimi więźniami, mając na względzie ich reintegrację społeczną; Biorąc pod uwagę fakt, że takie postępowanie powinno uwzględniać szczególne potrzeby osadzonych obcokrajowców, tak aby mieli oni takie same możliwości, jakie mają pozostali osadzeni; Uwzględniając: - Europejską Konwencję Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (ETS Nr 5); - Konwencję o przekazywaniu osób skazanych (1983) (ETS Nr 112); - Protokół dodatkowy do Konwencji o przekazywaniu osób skazanych (1997) (ETS Nr 167); - Zalecenie Nr R(92)16 w sprawie Europejskich zasad stosowania sankcji i środków alternatywnych; - Zalecenie R(92)17 w sprawie zgodności w orzekaniu; - Zalecenie nr R (93)6 dotyczące więziennych i kryminologicznych aspektów kontroli chorób zakaźnych, w tym AIDS, oraz powiązanych problemów zdrowotnych w więzieniach; - Zalecenie nr R (97)12 o personelu związanym z wykonywaniem sankcji i środków; - Zalecenie nr R (98)7 dotyczące etycznych i organizacyjnych aspektów opieki zdrowotnej w więzieniu; - Zalecenie nr R (99)22 dotyczące przeludnienia więzień i wzrostu populacji więzień; - Zalecenie Rec (2003)22 w sprawie warunkowego zwolnienia (parole); - Zalecenie Rec (2006)2 Komitetu Ministrów do państw członkowskich Rady Europy w sprawie Europejskich Reguł Więziennych; - Zalecenie Rec (2006)13 w sprawie stosowania tymczasowego aresztowania, warunków jego realizacji oraz zapewnienia gwarancji przeciwko nadużyciom; - Zalecenie CM/Rec(2010)1 w sprawie zasad Rady Europy dotyczących warunkowego zwolnienia Mając na uwadze: 1
Modelowe Porozumienie ONZ w sprawie przekazywania osadzonych cudzoziemców oraz zalecenia w sprawie postępowania z osadzonymi cudzoziemcami (1985); Reguły ONZ dotyczące traktowania osadzonych kobiet oraz nieizolacyjnych środków wobec kobiet będących sprawcami przestępstw (Rezolucja 2010/16); Decyzję Ramową Rady UE 2008/909/WSiSW o stosowaniu zasady wzajemnego uznawania do wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności lub inny środek polegający na pozbawieniu wolności w celu wykonania tych wyroków w Unii Europejskiej; Decyzję Ramową Rady UE 2008/947/WSiSW o stosowaniu zasady wzajemnego uznawania wyroków i decyzji w sprawie zawieszenia lub warunkowego zwolnienia w celu nadzorowania przestrzegania warunków zawieszenia i obowiązków wynikających z kar alternatywnych; Decyzję Ramową Rady UE 2009/829/WSiSW w sprawie stosowania przez państwa członkowskie Unii Europejskiej zasady wzajemnego uznawania do decyzji w sprawie środków nadzoru stanowiących alternatywę dla tymczasowego aresztowania; Biorąc pod uwagę, że Zalecenie Nr R(84)12 Komitetu Ministrów dla państw członkowskich w sprawie osadzonych cudzoziemców wymaga zastąpienia nowym zaleceniem odzwierciedlającym zmiany, jakie zaszły w międzyczasie w kierunkach rozwoju polityki karnej, praktyki wydawania wyroków oraz ogólnym zarządzaniu więzieniami w Europie, Zaleca, aby rządy państw członkowskich, - w swoich systemach prawnych, polityce oraz praktyce kierowały się zasadami zawartymi w załączniku do niniejszego zalecenia zastępującego Zalecenie Nr R(84)12 Komitetu Ministrów dla państw członkowskich w sprawie osadzonych cudzoziemców; - zapewniły tłumaczenie oraz jak najszersze rozpowszechnienie niniejszego zalecenia oraz towarzyszącego mu komentarza, zwłaszcza wśród właściwych organów, instytucji, grup zawodowych oraz stowarzyszeń zajmujących się cudzoziemcami sprawcami przestępstw, a także wśród tych sprawców. Załącznik do Zalecenia CM/Rec(2012) XX I. Zakres i podstawowe zasady Zakres 1.1 Niniejsze Zalecenie ma zastosowanie do cudzoziemców podejrzanych o popełnienie przestępstwa, którzy mogą być tymczasowo aresztowani przez organ wymiaru sprawiedliwości oraz do cudzoziemców sprawców przestępstw, którzy są albo mogą być skazani na karę pozbawienia wolności w wyniku wyroku sądu i przebywają w więzieniu. 1.2 Niniejsze zalecenie ma także zastosowanie do: a. cudzoziemców, którzy z jakiegokolwiek innego powodu przebywają w więzieniu; lub 2
b. cudzoziemców podejrzanych o popełnienie przestępstwa, którzy zostali tymczasowo aresztowani przez organ wymiaru sprawiedliwości lub pozbawieni wolności w wyniku wyroku sądu i którzy mogą, z jakichkolwiek innych przyczyn być przetrzymywani w innym miejscu. 1.3. Niniejsze Zalecenie ma zastosowanie do cudzoziemców, których nie uważa się za zamieszkałych w danym państwie i którzy mogą być przekazani, wydani lub wydaleni do innego państwa na skutek popełnionego przestępstwa. 1.4. Państwo może zastosować niniejsze Zalecenie do cudzoziemców, których uważa się za zamieszkałych w tym państwie, jeżeli leży to w ich interesie. 1.5 Wszyscy cudzoziemcy przebywający w więzieniu lub przetrzymywani w sposób określony w art. 1.2.b. uważani są za osadzonych w rozumieniu niniejszego Zalecenia. 2. Dla celów niniejszego Zalecenia: a. podejrzany oznacza każdą osobę podejrzaną o popełnienie przestępstwa, która nie została za to przestępstwo skazana; b. sprawca oznacza każdą osobę skazaną za popełnienie przestępstwa. c. podejrzany cudzoziemiec lub cudzoziemiec sprawca przestępstwa oznacza podejrzanego lub sprawcę przestępstwa, który nie posiada obywatelstwa państwa, w którym toczy się przeciwko niemu postępowanie karne, zastosowano wobec niego sankcje lub środki, lub został pozbawiony wolności. d. osadzony cudzoziemiec oznacza podejrzanego cudzoziemca, cudzoziemca sprawcę przestępstwa lub cudzoziemca przebywającego w więzieniu zgodnie z definicją zawartą w art. 2f. e. organ wymiaru sprawiedliwości oznacza sąd, sędziego lub prokuratora. f. więzienie oznacza instytucję przeznaczoną przede wszystkim dla osób tymczasowo aresztowanych przez organ wymiaru sprawiedliwości lub pozbawionych wolności w wyniku wyroku sądu. Podstawowe zasady 3. Podejrzanego cudzoziemca lub cudzoziemca sprawcę przestępstwa należy traktować z poszanowaniem praw człowieka i z właściwym uwzględnieniem jego szczególnej sytuacji oraz indywidualnych potrzeb. 4. Podejrzany cudzoziemiec lub cudzoziemiec sprawca przestępstwa ma prawo, aby rozważono względem niego taki sam katalog nieizolacyjnych kar oraz środków, jak względem innych sprawców przestępstw i nie powinien być wyłączony z takiego rozważania z powodu swojego statusu. 3
5. Podejrzany cudzoziemiec lub cudzoziemiec sprawca przestępstwa nie może być tymczasowo aresztowany ani skazany na karę pozbawienia wolności w oparciu o swój status, ale, tak jak w przypadku pozostałych podejrzanych oraz sprawców, tylko w razie konieczności i w drodze ostateczności. 6. Osadzony cudzoziemiec ma prawo, aby rozważono w pełni możliwość jego przedterminowego zwolnienia. 7. Należy podjąć pozytywne kroki w celu unikania dyskryminacji oraz zająć się szczególnymi problemami, jakie mogą napotykać podejrzani cudzoziemcy lub cudzoziemcy sprawcy przestępstw, na których nałożono sankcje lub środek alternatywny, przebywający w więzieniu, podlegający przekazaniu lub po wyjściu na wolność. 8. Osadzony cudzoziemiec, powinien on mieć odpowiedni dostęp do tłumaczenia ustnego i pisemnego oraz mieć możliwość nauki języka, przy pomocy którego będzie mógł się skuteczniej komunikować, jeżeli tego wymaga. 9. Reżim więzienny powinien zadbać o szczególne potrzeby socjalne osadzonych cudzoziemców i przygotowywać ich do wyjścia na wolność i reintegracji społecznej. 10. Jeżeli leży to w interesie wymiaru sprawiedliwości i reintegracji społecznej podejrzanych cudzoziemców i cudzoziemców sprawców przestępstw, tacy przestępcy powinni być przekazani do odbycia kary w państwie, z którym są związani, o ile nie zostaną przez to naruszone przynależne im prawa człowieka. 11. Właściwym organom, instytucjom, przedstawicielom grup zawodowych oraz stowarzyszeń, które mają regularny kontakt z podejrzanymi cudzoziemcami lub cudzoziemcami sprawcami przestępstw, należy zapewnić stosowne szkolenia w zakresie postępowania z takimi podejrzanymi i sprawcami przestępstw. 12. Należy zapewnić stosowne środki finansowe dla skutecznego postępowania w określonych sytuacjach oraz w zakresie szczególnych potrzeb osadzonych cudzoziemców. II. Stosowanie tymczasowego aresztowania 13.1. W celu zapewnienia stosowania tymczasowego aresztowania w stosunku do podejrzanych cudzoziemców tylko w razie konieczności i jako środka stosowanego w ostateczności, takie aresztowanie powinno odbywać się w trybie Zalecenia Rec (2006)13 w sprawie stosowania tymczasowego aresztowania, warunków jego realizacji oraz zapewnienia gwarancji przeciwko nadużyciom. 13.2 W szczególności: a. w stosunku do podejrzanych cudzoziemców należy zawsze rozważać środki alternatywne wobec tymczasowego aresztowania; oraz 4
b. nie należy uznawać, że istnieje ryzyko ucieczki i stosować tymczasowego aresztowania w stosunku do podejrzanego cudzoziemca tylko w oparciu o jego obywatelstwo lub słaby związek z państwem, w którym podejrzewa się, że nastąpiło popełnienie przestępstwa. III. Skazanie 14.1. W celu zapewnienia stosowania sankcji izolacyjnych wobec cudzoziemców sprawców przestępstw tylko w razie konieczności oraz w ostateczności, skazanie powinno odbywać się w trybie Zalecenia R(92)17 w sprawie zgodności w orzekaniu. Szczególnie, w odniesieniu do cudzoziemców sprawców przestępstw należy rozważać taki sam katalog nieizolacyjnych kar i środków alternatywnych, jaki bierze się pod uwagę w stosunku do rodzimych sprawców przestępstw. 14.2. Organy sądowe, przed wydaniem wyroku powinny, tam gdzie istnieje taka możliwość i jest to właściwe, otrzymać sprawozdanie na temat osobistej sytuacji cudzoziemca sprawcy przestępstwa oraz jego rodziny, możliwych skutków, jakie mogą mieć dla nich poszczególne sankcje oraz tego, czy możliwe i wskazane byłoby jego przekazanie po wydaniu wyroku. 14.3. Aby uniknąć nieproporcjonalnych trudności oraz przeszkód dla reintegracji społecznej, proponując lub wydając wyrok należy rozważyć, jakie mogą być potencjalne skutki takiego wyroku dla danego sprawcy przestępstwa oraz osób będących na jego utrzymaniu. VI. Warunki osadzenia Przyjęcie do więzienia 15.1. W momencie przyjmowania do więzienia, osadzonemu cudzoziemcowi należy udzielić informacji w zrozumiałym dla niego języku, w formie ustnej, a jeżeli to możliwe także w formie pisemnej, na temat: a. przysługujących mu, jako osadzonemu, praw i obowiązków, w tym w zakresie jego kontaktów z przedstawicielem konsularnym; b. głównych założeń reżimu więziennego i regulaminu wewnętrznego; c. reguł i procedur dotyczących składania skarg i wniosków; oraz d. przysługującego mu prawa do porad i pomocy prawnej; 15.2. Niezwłocznie po przyjęciu, osadzonemu cudzoziemcowi udziela się w zrozumiałym dla niego języku ustnej, a w miarę możliwości także pisemnej, informacji na temat możliwości przekazania do innego państwa. 15.3. Osadzonym powinno się zezwalać na posiadanie aktualnej wersji informacji, o których mowa w art. 15.1. i art. 15.2. 15.4 Niezwłocznie po przyjęciu osadzonego, władze więzienia powinny służyć pomocą osadzonemu cudzoziemcowi, który chce powiadomić o swoim pobycie w więzieniu rodzinę, prawnika, przedstawiciela konsularnego lub inne osoby lub organizacje właściwe do udzielenia mu pomocy. 5
Wybór miejsca osadzenia 16.1. Podejmując decyzję o miejscu osadzenia cudzoziemca należy uwzględnić potrzebę złagodzenia jego potencjalnej izolacji oraz ułatwienia mu kontaktu ze światem zewnętrznym. 16.2. W miarę możliwości, z osadzonym cudzoziemcem należy konsultować kwestię jego początkowego miejsca osadzenia oraz późniejszego przekazania go do innego więzienia. 16.3 Z zastrzeżeniem wymogów bezpieczeństwa oraz indywidualnych potrzeb osadzonych cudzoziemców, należy rozważyć umieszczenie cudzoziemca niezamieszkałego w państwie osadzenia w więzieniu znajdującym się w pobliżu węzłów komunikacyjnych umożliwiających jego rodzinie i przedstawicielowi konsularnemu widzenie. 16.4. W stosownych wypadkach oraz z uwzględnieniem wymogów bezpieczeństwa, cudzoziemców należy umieszczać w więzieniach, w których przebywają osoby tej samej narodowości, z tego samego kręgu kulturowego, wyznające tę samą religię, czy też mówiące w tym samym języku. Zakwaterowanie 17. Decyzje, co do wspólnego zakwaterowania osadzonych cudzoziemców powinny być podejmowane przede wszystkim w oparciu o ich indywidualne potrzeby oraz ułatwienie ich reintegracji społecznej, przy jednoczesnym zapewnieniu osadzonym i personelowi bezpiecznego otoczenia. Higiena 18.1. Sanitariaty oraz urządzenia służące zachowaniu higieny, w miarę możliwości, powinny być dostosowane do preferencji kulturowych i religijnych osadzonych cudzoziemców, przy jednoczesnym zachowaniu właściwych standardów medycznych. 18.2. Zasady nakazujące osadzonym czystość i schludność należy interpretować z poszanowaniem ich preferencji kulturowych oraz religijnych, przy jednoczesnym zachowaniu właściwych standardów medycznych. Odzież 19.1. Odzież, jaką zapewniają osadzonym władze więzienne, nie może obrażać wrażliwości kulturowej lub religijnej osadzonych cudzoziemców. 19.2. W przypadku, gdy władze więzienne nie zapewniają osadzonym odzieży, osadzonym zezwala się, pod warunkiem zachowania wymogów bezpieczeństwa, na noszenie odzieży odzwierciedlającej ich tradycje kulturowe i religijne. Żywienie 6
20.1. Oprócz zapewnienia wartościowej diety uwzględniającej kulturalne i religijne wymagania osadzonych, władze więzienne powinny, w miarę możliwości, zapewnić osadzonym możliwość nabywania produktów i gotowania posiłków w celu lepszego dopasowania ich diety do wymogów kulturowych. 20.2. Pory posiłków powinny być, w miarę możliwości, dostosowane do wymogów religijnych osadzonych. Porady i pomoc prawna 21.1. Osadzonym cudzoziemcom należy udzielać informacji w zrozumiałym dla nich języku mówionym, a w miarę możliwości, także na piśmie, dotyczącej ich prawa do zasięgania porad prawnych w toku postępowania karnego oraz w innych kwestiach prawnych, a w szczególności w sprawach dotyczących ich statusu osobistego w trakcie pobytu w więzieniu i po wyjściu na wolność. 21.2. Osadzonym cudzoziemcom należy udzielać informacji o możliwościach uzyskania pomocy prawnej, a w razie konieczności służyć wsparciem w zakresie dostępu do pomocy prawnej. 21.3. Osadzonym cudzoziemcom nie władającym w dostatecznym stopniu językiem, w jakim toczy się postępowanie sądowe, administracyjne lub dyscyplinarne z ich udziałem należy zapewnić tłumaczenie stosownych dokumentów oraz, w razie konieczności, ustne streszczenie treści tych dokumentów w zrozumiałym dla nich języku. 21.4. Osadzonym cudzoziemcom, którzy potrzebują porozumieć się ze swoim prawnikiem, należy zapewnić możliwość korzystania z tłumaczenia ustnego. 21.5. Władze więzienne powinny ułatwić świadczenie pomocy administracyjnej i prawnej osadzonym cudzoziemcom przez zatwierdzone instytucje zewnętrzne. Kontakty ze światem zewnętrznym 22.1. W celu złagodzenia ewentualnej izolacji osadzonych cudzoziemców, należy zwrócić szczególną uwagę na utrzymywanie i budowanie ich relacji ze światem zewnętrznym, w tym na ich kontakty z rodziną i przyjaciółmi, przedstawicielami konsularnymi, służbą kuratorską i organizacjami społecznymi oraz wolontariuszami. 22.2. O ile, w konkretnych przypadkach, nie wykluczają tego szczególne względy wynikające z wymogów bezpieczeństwa, w trakcie takich kontaktów należy zezwolić osadzonym cudzoziemcom, na porozumiewanie się w wybranym przez nich języku. 22.3. Należy stosować elastyczne zasady wykonywania rozmów telefonicznych oraz innych form komunikowania, aby zapewnić osadzonym cudzoziemcom, którzy porozumiewają się z osobami za granicą, taki sam dostęp do tych form komunikacji, jaki mają pozostali osadzeni. 7
22.4. Ubodzy osadzeni cudzoziemcy powinni uzyskać pomoc w zakresie pokrywania kosztów kontaktowania się ze światem zewnętrznym. 22.5. W celu optymalizacji kontaktów, widzenia osadzonych cudzoziemców z mieszkającymi za granicą członkami ich rodzin należy planować w sposób elastyczny, co może obejmować zezwalanie osadzonym na łączenie praw do widzenia. 22.6. W miarę możliwości, należy zapewnić pomoc oraz informacje umożliwiające członkom rodziny mieszkającym za granicą widzenie z osadzonym cudzoziemcem. 22.7. Należy zastosować środki szczególne, aby zachęcać osadzonych cudzoziemców oraz umożliwiać im utrzymywanie regularnego i efektywnego kontaktu z dziećmi będącymi pod ich opieką. 22.8. Władze powinny podjąć starania zmierzające do zapewnienia, aby osadzeni cudzoziemcy mieli możliwość informowania członków swojej rodziny o więzieniu lub innej instytucji, w której przebywają lub do której zostali przekazani. 22.9. W nagłych wypadkach oraz w przypadku uprzedniej zgody osadzonego cudzoziemca, władze więzienne podejmują starania zmierzające do powiadomienia członków rodziny o śmierci, poważnej chorobie lub obrażeniach tego osadzonego. 22.10. Władze starają się na bieżąco uaktualniać dane kontaktowe członków rodzin osadzonych cudzoziemców. 23.1. Osadzonym cudzoziemcom należy zezwolić na dostęp do regularnych informacji z zakresu spraw publicznych poprzez subskrypcję gazet, czasopism oraz innych publikacji w języku, który rozumieją. 23.2. W możliwym zakresie należy zapewnić osadzonym cudzoziemcom dostęp do audycji radiowych oraz telewizyjnych, a także do innych form komunikacji w języku, który rozumieją. 23.3. Służby kuratorskie, zatwierdzone stowarzyszenia oraz wolontariusze świadczący pomoc osadzonym cudzoziemcom powinni mieć dostęp do osadzonych, którzy chcą się z nimi kontaktować. Kontakt z przedstawicielami konsularnymi 24.1. Osadzeni cudzoziemcy mają prawo do regularnego kontaktu ze swoimi przedstawicielami konsularnymi. 24.2. Osadzonym cudzoziemcom należy zaoferować rozsądne udogodnienia w zakresie komunikowania się ze swoimi przedstawicielami konsularnymi. 24.3. Osadzeni cudzoziemcy niemający przedstawicielstwa konsularnego w kraju, w którym zostali zatrzymani, mają prawo do regularnych kontaktów oraz udogodnień w zakresie komunikowania się z przedstawicielami państwa dbającego o ich interesy. 8
24.4. Osadzeni uchodźcy, osoby ubiegające się o azyl oraz bezpaństwowcy mają prawo do regularnych kontaktów oraz takich samych udogodnień w zakresie komunikowania się z przedstawicielami władz krajowych lub międzynarodowych, których zadaniem jest służyć interesom takich osadzonych. 25.1. Władze więzienne powinny informować osadzonych cudzoziemców o roli przedstawiciela konsularnego oraz o działaniach, jakie ten przedstawiciel może podjąć na ich rzecz. 25.2. Pod warunkiem zgody osadzonego, właściwe organy informują przedstawicieli konsularnych o ich obywatelach przebywających w więzieniu. 25.3 Władze więzienne powinny w pełni współpracować z przedstawicielami konsularnymi oraz krajowymi lub międzynarodowymi organami, których celem jest służyć interesom osadzonych cudzoziemców. 25.4 Władze więzienne powinny prowadzić rejestr przypadków zrzeczenia się przez osadzonych cudzoziemców przysługującego im prawa do kontaktu z przedstawicielem konsularnym oraz prawa do widzenia z przedstawicielem konsularnym. Rola przedstawicieli konsularnych 26.1. W celu ułatwienia pełnienia funkcji konsularnych wyznaczonych w Konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych, przedstawiciele konsularni powinni podejmować, w stosunku do osadzonych cudzoziemców, którzy są ich obywatelami lub ponoszą za nich innego rodzaju odpowiedzialność, i za ich zgodą, następujące działania: a. zapewnienie, niezwłocznie po przyjęciu osadzonego, ustnej i pisemnej informacji zawierającej właściwe dane kontaktowe oraz dostępne formy pomocy; b. regularne odwiedziny u tych osadzonych; c. oferowanie wszelkiej możliwej pomocy wspierającej reintegrację społeczną tych osadzonych; oraz d. pomoc w zapewnieniu materiałów do czytania w językach rozumianych przez osadzonych, których reprezentują. 26.2. Aby pomóc osadzonym cudzoziemcom, przedstawiciele konsularni powinni być informowani o przepisach prawnych regulujących odbywanie kary pozbawienia wolności oraz warunkach odbywania takiej kary w państwie, w którym oferują pomoc, usługach, jakie mogą zaoferować oraz mechanizmach międzynarodowego przekazania takich osadzonych. Reżim więzienny 27.1. Aby upewnić się, że osadzeni cudzoziemcy mają taki sam dostęp do zbilansowanego programu zajęć należy, w razie konieczności, podjąć dodatkowe środki pozytywne. 9
27.2. Dostęp do zajęć nie może być ograniczony z powodu możliwości przekazania, ekstradycji lub wydalenia osadzonego. Praca 28.1. Osadzeni cudzoziemcy powinni mieć dostęp do odpowiedniej pracy i szkolenia zawodowego, w tym, w stosownych wypadkach, do programów realizowanych poza więzieniem. 28.2. W razie konieczności, należy podjąć środki specjalne, mające na celu zapewnienie osadzonym cudzoziemcom dostępu do pracy zarobkowej. 28.3. Osadzeni cudzoziemcy mogą przekazywać przynajmniej część swoich zarobków członkom swoich rodzin mieszkającym za granicą. 28.4. Osadzonym cudzoziemcom, którzy pracują i odprowadzają składki na system ubezpieczeń społecznych państwa, w którym odsiadują wyrok, powinno zezwalać się, w miarę możliwości, na przekazywanie świadczeń wynikających z tych składek do swojego kraju ojczystego lub innego. Ćwiczenia fizyczne i rekreacja 29.1. Ćwiczenia fizyczne i zajęcia rekreacyjne zapewniane osadzonym obcokrajowcom powinny być zgodne z ich kulturą. 29.2. Władze więzienne powinny zachęcać do zajęć propagujących pozytywne relacje pomiędzy osadzonymi z tego samego kręgu kulturowego oraz pomiędzy osadzonymi z różnych środowisk. Edukacja i szkolenie 30.1. Należy dawać możliwość oraz zachęcać osadzonych cudzoziemców do nauki języka umożliwiającego im komunikowanie się z pozostałymi osadzonymi i personelem więzienia. 30.2. Aby upewnić się, że edukacja i szkolenie zawodowe jest jak najbardziej skuteczne w przypadku osadzonych cudzoziemców, władze więzienne uwzględniają ich indywidualne potrzeby i aspiracje, które mogą obejmować pracę zmierzającą do uzyskania kwalifikacji, które będą uznane i rozwijane w państwie, w którym mogą oni zamieszkiwać po wyjściu na wolność. 30.3. Więzienie powinno być, w miarę możliwości, zaopatrzone w materiały czytelnicze i inne źródła odzwierciedlające potrzeby językowe i preferencje kulturowe osadzonych cudzoziemców przebywających w tym więzieniu i powinny one być łatwo dostępne. Wolność myśli, sumienia i religii 10
31.1. Osadzeni powinni mieć prawo do praktykowania lub zmiany religii lub wyznania oraz do ochrony przed jakimkolwiek przymusem w tym względzie. 31.2. Władze więzienne powinny prowadzić listę zatwierdzonych przedstawicieli religii i wierzeń wyznawanych przez osadzonych cudzoziemców oraz, w miarę możliwości, dawać osadzonym możliwość kontaktu z tymi przedstawicielami. Zdrowie 32.1. Osadzeni cudzoziemcy powinni mieć dostęp do takich samych programów opieki zdrowotnej oraz leczenia, jaki mają pozostali osadzeni. 32.2. Należy zapewnić dostateczne środki na rozwiązywanie szczególnych problemów zdrowotnych, z jakimi mogą borykać się osadzeni cudzoziemcy. 32.3. Pracownicy służby zdrowia powinni przechodzić szkolenia w zakresie kontaktów z osadzonymi cudzoziemcami oraz podejścia do ich indywidualnych problemów oraz szczególnych schorzeń. 32.4. Aby ułatwić opiekę zdrowotną nad osadzonymi cudzoziemcami, należy zwrócić szczególną uwagę na wszystkie aspekty komunikacji. Taka komunikacja może wymagać korzystania z tłumacza ustnego, którego zaakceptuje zainteresowany osadzony i który będzie przestrzegał tajemnicy medycznej. 32.5. Opieka zdrowotna powinna być realizowana w sposób nie obrażający wrażliwości kulturowej i, o ile to możliwe, należy przychylać się do próśb osadzonych cudzoziemców o badanie przez lekarza tej samej płci. 32.6. W miarę możliwości, opieka psychiatryczna powinna być realizowana przez specjalistów mających doświadczenie w zajmowaniu się osobami z odmiennych kręgów religijnych, kulturowych i językowych. 32.7. Uwagę należy poświęcić zapobieganiu samookaleczaniom oraz samobójstwom wśród osadzonych cudzoziemców. 32.8. Należy szczególnie rozważyć kwestię przekazywania osadzonych cudzoziemców ze zdiagnozowaną chorobą śmiertelną, którzy chcą być przekazani do kraju, z którym mają silne więzy społeczne. 32.9. Należy podjąć działania zmierzające do ułatwienia kontynuowania leczenia osadzonych cudzoziemców, którzy mają być przekazani, wydani lub wydaleni, które mogą obejmować zapewnienie leków, które będą używane w trakcie transportu do tego państwa oraz, za zgodą osadzonego, przekazanie dokumentacji medycznej służbom medycznym innego państwa. Porządek i bezpieczeństwo 11
33.1. Funkcjonariusze służby więziennej zapewnią zachowanie porządku i bezpieczeństwa poprzez dynamikę bezpieczeństwa i wzajemnych relacji z osadzonymi cudzoziemcami. 33.2. Funkcjonariusze służby więziennej bedą wyczuleni na ewentualne lub istniejące konflikty pomiędzy grupami więźniów, jakie mogą wynikać z różnic kulturowych lub religijnych oraz napięć etnicznych. 33.3. Aby zapewnić bezpieczeństwo w więzieniu, należy dołożyć wszelkich starań zmierzających do zwiększenia wzajemnego szacunku i tolerancji, a także zapobiegania powstawaniu konfliktów pomiędzy wywodzącymi się z różnych środowisk: osadzonymi, funkcjonariuszami służby więziennej lub innymi pracownikami lub osobami odwiedzającymi więzienie. 33.4. Narodowość, kultura czy religia osadzonego nie powinny być czynnikami decydującymi przy dokonywaniu oceny zagrożenia dla bezpieczeństwa ze strony tego osadzonego. Kobiety 34.1. Należy podjąć szczególne środki służące zwalczaniu izolacji osadzonych cudzoziemek. 34.2. Należy zwrócić uwagę na realizowanie potrzeb psychicznych i zdrowotnych osadzonych cudzoziemek, zwłaszcza tych posiadających dzieci. 34.3. Ustalenia i udogodnienia w zakresie opieki przed i po urodzeniu dziecka powinny uwzględniać odmienność kulturową i religijną. Dzieci 35.1. Podejmując decyzję, czy w najlepszym interesie małego dziecka osadzonego cudzoziemca będzie przebywanie w więzieniu należy szczególnie uwzględnić następujące czynniki: a. warunki, w jakich przebywałoby dziecko w więzieniu; b. warunki, jakie miałyby zastosowanie w sytuacji, gdy dziecko przebywałoby poza więzieniem. 35.2. Ustalenia i udogodnienia w zakresie opieki nad małymi dziećmi przebywającymi w więzieniu wraz z rodzicem powinny uwzględniać różnorodność kulturową i religijną. 35.3 Należy dokonać ustaleń w zakresie ułatwiania odwiedzin, korespondencji oraz innych form komunikowania pomiędzy dziećmi a ich osadzonym rodzicem, zwłaszcza jeżeli mieszkają one w innym państwie. 35.4. Status prawny małego dziecka przebywającego w więzieniu wraz z rodzicem, który jest cudzoziemcem należy określić na jak najwcześniejszym etapie skazania tego rodzica, szczególną wagę przykładając do rozstrzygnięć w sytuacjach, gdy dzieci urodzone w więzieniu są innej narodowości niż ich rodzic. 12
V. Wyjście na wolność Przygotowanie do wyjścia na wolność 36.1. Przygotowanie do wyjścia na wolność osadzonego cudzoziemca należy rozpocząć w odpowiednim czasie i w sposób ułatwiający jego reintegrację społeczną. 36.2 W celu ułatwienia reintegracji społecznej osadzonego cudzoziemca: a. należy określić jego status prawny oraz sytuację po wyjściu na wolność na jak najwcześniejszym etapie jego skazania; b. należy zapewnić wsparcie i opiekę ze strony więzienia, służb kuratorskich i innych instytucji specjalizujących się w pomaganiu byłym osadzonym w znalezieniu zatrudnienia i zamieszkania, a także w realizowaniu ich innych potrzeb; c. w stosownych wypadkach należy udzielać mu przerw w odbywaniu kary oraz innych form tymczasowego wyjścia na wolność; oraz d. należy udzielać mu wsparcia w zakresie budowania lub odnawiania kontaktów z rodziną i przyjaciółmi. 36.3. W przypadku, gdy osadzony cudzoziemiec może po wyjściu na wolność pozostać w państwie osadzenia, należy podjąć wszelkie konieczne kroki w celu poinformowania go o urzędowych i innych formach pomocy, a także wsparcia w zakresie komunikowania się z instytucjami świadczącymi taką pomoc. 36.4. W sytuacji, gdy osadzony cudzoziemiec ma być wydalony z państwa osadzenia, należy podjąć wysiłki, za zgodą osadzonego, mające na celu ustalenie kontaktu z organami w państwie, do którego ma on być odesłany w celu zapewnienia mu zarówno wsparcia tuż po powrocie, jak i ułatwienia jego reintegracji społecznej. 36.5. Aby ułatwić zachowanie ciągłości w postępowaniu z osadzonym cudzoziemcem i opiece nad nim w sytuacji, gdy ma on być przekazany do innego państwa w celu odbycia reszty kary, władze więzienne powinny, za zgodą osadzonego, udzielić państwu, do którego odsyła się osadzonego następujących informacji: a. sposób postępowania z osadzonym; b. programy i działania, w jakich uczestniczył; c. dokumentacja medyczna; oraz d. wszelkie inne informacje ułatwiające dalsze postępowanie z osadzonym i opiekę nad nim. 36.6. W sytuacji, gdy osadzony cudzoziemiec może być przekazany do innego państwa, należy udzielić mu wsparcia w zakresie uzyskania niezależnej porady na temat skutków takiego przekazania. 36.7. W sytuacji, gdy osadzony cudzoziemiec ma być przekazany do innego państwa w celu odbycia reszty kary, władze państwa przyjmującego udzielają osadzonemu informacji o warunkach osadzenia, reżimie więziennym oraz możliwościach wyjścia na wolność. 13
Rozważanie wypuszczenia osadzonego na wolność 37.1. W przypadku osadzonych cudzoziemców, tak jak w przypadku pozostałych osadzonych, będzie rozważana możliwość wypuszczenia ich na wolność jak tylko będą się do tego kwalifikowali. 37.2. W szczególności należy podjąć działania mające na celu upewnienie się, czy pozbawienie wolności nie jest bezprawnie przedłużane poprzez opóźnienie w przyznaniu statusu imigranta osadzonemu cudzoziemcowi. 37.3. Na decyzję o wypuszczeniu osadzonego cudzoziemca na wolność nie może mieć negatywnego wpływu jego status imigranta, brak więzi społecznych, czy też możliwość jego przekazania lub wydalenia. Wypuszczenie z więzienia 38.1. Aby pomóc osadzonym cudzoziemcom w powrocie do społeczeństwa po ich wyjściu na wolność, należy podjąć środki praktyczne zmierzające do zapewnienia właściwych dokumentów służących identyfikacji oraz pomocy w podróży. 38.2. W przypadku, gdy osadzeni powrócą do kraju, z którym mają więzi, przedstawiciele konsularni, w miarę możliwości, służą im pomocą w tym zakresie. Przekazania międzynarodowe 39.1. Państwa współpracują w zakresie ułatwienia przekazania, jeżeli takie przekazanie leży w interesie sprawiedliwości oraz reintegracji społecznej zainteresowanego osadzonego. 39.2. Aby uzyskać pewność, że takie przekazanie ułatwi reintegrację społeczną osadzonego cudzoziemca i że nie naruszy ono praw człowieka, przed podjęciem ostatecznej decyzji należy wziąć pod uwagę opinię osadzonego, więzi rodzinne, językowe, kulturowe, społeczne i ekonomiczne tego osadzonego, a także warunki osadzenia w proponowanym państwie wykonania. VI. Osoby pracujące z osadzonymi cudzoziemcami Dobór 40. Dobór osób pracujących z osadzonymi cudzoziemcami przeprowadzany jest w oparciu o kryteria uwzględniające wrażliwość kulturową, zdolność budowania wzajemnych relacji oraz umiejętności językowe. Szkolenie 41.1. Personel biorący udział w przyjęciu osadzonych cudzoziemców do więzienia powinien być odpowiednio przeszkolony do zajmowania się nimi. 14
41.2. Osoby pracujące z podejrzanymi cudzoziemcami oraz cudzoziemcami sprawcami przestępstw są szkolone w zakresie poszanowania odmienności kulturowej oraz zrozumienia szczególnych problemów takich podejrzanych i osadzonych. 41.3. Takie szkolenia mogą obejmować naukę języków najczęściej używanych przez osadzonych cudzoziemców. 41.3. Programy szkoleń poddawane są ocenie i regularnie modyfikowane w celu upewnienia Się, że odpowiadają one zmieniającym się czynnikom populacyjnym i społecznym. 41.4. Osoby pracujące z podejrzanymi cudzoziemcami oraz cudzoziemcami sprawcami przestępstw powinny być regularnie informowane w dziedzinie aktualnych przepisów i praktyk krajowych, a także międzynarodowych i miejscowych przepisów w zakresie praw człowieka oraz standardów postępowania z osadzonymi cudzoziemcami, w tym także tego Zalecenia. Specjalizacja 42.1. Do specjalistycznej pracy z podejrzanymi cudzoziemcami oraz cudzoziemcami sprawcami przestępstw oraz do łączności ze stosownymi instytucjami, grupami zawodowymi i stowarzyszeniami zajmującymi się problemami takich osadzonych wyznaczane są stosownie przeszkolone osoby. 42.2. Państwa zapewnią swoim przedstawicielom konsularnym informacje oraz szkolenia w zakresie środków prawnych i problemów praktycznych takich osadzonych oraz przepisów niniejszego Zalecenia. VII. Badania oraz gromadzenie danych 43.1. Organy władzy odpowiadają za gromadzenie empirycznych danych dotyczących podejrzanych cudzoziemców oraz cudzoziemców sprawców przestępstw. 43.2. Dane te będą gromadzone w sposób umożliwiający dokonywanie porównań regionalnych i innych. 43.3. Jakakolwiek polityka czy działania praktyczne w zakresie problematyki podejrzanych cudzoziemców oraz cudzoziemców sprawców przestępstw powinny opierać się na tych danych oraz badaniach, a ich skuteczność i efekty należy poddawać regularnej ocenie. 15