Gminny Program Rewitalizacji Gminy Ciężkowice na lata

Załącznik do Uchwały Nr XXV/198/17 Rady Miejskiej w Ciężkowicach z dnia 30 marca 2017 r. Gminny Program Rewitalizacji Gminy Ciężkowice na lata 2016 2023 Ciężkowice, grudzień 2016 (aktualizacja marzec 2017) S t r o n a 1

Spis treści 1. Wstęp... 7 2. Charakterystyka gminy w aspektach społecznym, gospodarczym, środowiskowym, przestrzennym i technicznym... 9 2.1 Zjawiska społeczne... 10 2.2 Zjawiska gospodarcze... 17 2.3 Zjawiska środowiskowe... 19 2.4 Zjawiska przestrzenno-funkcjonalne... 19 2.5 Zjawiska techniczne... 20 3. Metodologia wyboru obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji... 21 3.1 Pozycja rozwojowa gminy Ciężkowice na tle powiatu i województwa... 23 4. Uwarunkowania społeczne, gospodarcze, przestrzenne, środowiskowe i infrastrukturalne jednostek urbanistycznych... 25 4.1 Diagnoza zjawisk społecznych... 25 4.1.1 Czynniki związane z ubóstwem i wykluczeniem społecznym... 25 4.1.2 Czynniki demograficzne... 32 4.1.3 Aktywność mieszkańców... 32 4.2 Diagnoza zjawisk techniczno-środowiskowych... 37 4.2.1 Czynniki bezpieczeństwa... 37 4.2.2 Czynniki gospodarcze... 38 4.2.3 Czynniki przestrzenne... 39 4.2.4 Czynniki techniczno-środowiskowe... 40 4.3 Jakość życia i dostępność usług... 45 4.4 Wybór obszaru zdegradowanego wraz z uzasadnieniem... 46 5. Wskazanie obszaru rewitalizacji wraz z uzasadnieniem... 48 5.1 Obszar zdegradowany Falkowa... 50 5.1.1 Podobszar rewitalizacji: 1. Falkowa centrum... 50 5.2 Obszar zdegradowany Pławna... 52 5.2.1 Podobszar rewitalizacji 2: Pławna centrum... 53 5.3 Obszar zdegradowany Ostrusza... 54 5.3.1 Podobszar rewitalizacji 3: Ostrusza centrum... 54 5.4 Obszar zdegradowany Ciężkowice... 56 5.4.1 Podobszar rewitalizacji 4: Ciężkowice centrum... 56 5.5 Obszar zdegradowany Kipszna... 58 5.5.1 Podobszar rewitalizacji 5: Kipszna centrum... 59 5.6 Obszar zdegradowany Zborowice... 60 5.6.1 Podobszar rewitalizacji 6: Zborowice centrum... 60 5.7 Obszar zdegradowany Siekierczyna... 62 5.7.1 Podobszar rewitalizacji 7: Siekierczyna centrum... 62 5.8 Pogłębiona diagnoza obszaru rewitalizacji... 64 5.9 Wskazanie kluczowych potrzeb rewitalizacyjnych... 68 6. Wizja obszaru po rewitalizacji... 70 7. Cele rewitalizacji oraz kierunki interwencji... 71 7.1 Cel strategiczny 1. Przeciwdziałanie odpływowi mieszkańców z obszaru rewitalizacji... 71 7.2 Cel strategiczny 2. Kształtowanie postaw solidarności i zaufania w relacjach wspólnot lokalnych i sąsiedzkich dla skutecznego rozwiązywania problemów społecznych... 72 7.3 Cel strategiczny 3. Podnoszenie jakości życia na obszarze rewitalizacji oraz wyrównywanie dysproporcji w rozwoju podobszarów rewitalizacji położonych z dala od centrum... 74 8. Przedsięwzięcia rewitalizacyjne... 76 8.1 Lista podstawowych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych... 76 8.1.1 Budowa parku zdrojowego na Rakutowej wraz z uzbrojeniem terenu... 77 8.1.2 Budowa Domu Wody w Ciężkowicach... 83 8.1.3 Budowa Międzynarodowego Centrum Edukacyjno-Naukowego w Ciężkowicach na Rakutowej... 86 8.1.4 Przygotowanie dokumentacji dla projektu Zagospodarowanie turystyczno edukacyjne Pogórza Ciężkowickiego z elementami ochrony przyrody (MRPO 9.3, wartość projektu: 2 806 871, 00 zł, okres realizacji: 2014-2015).Utworzenie Spółdzielni Socjalnej wraz z rewitalizacją niszczejącego budynku dawnej restauracji Pogórzanka... 89 8.1.5 Rozbudowa infrastruktury rekreacyjnej w centrum wsi Siekierczyna, etap II... 91 8.1.6 Zintegrowana infrastruktura dla transportu niskoemisyjnego na terenie Gminy Ciężkowice... 92 8.1.7 Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej w Zborowicach... 94 S t r o n a 2

8.1.8 Remont budynku remizy OSP Kipszna z adaptacją części budynku na pomieszczenia dla potrzeb mieszkańców i rozwoju wsi Kipszna... 95 8.1.9 Bądź aktywny - postaw na rozwój... 96 8.1.10 Pomóżmy ludziom, aby pomogli sami sobie... 97 8.2 Charakterystyka uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych... 102 8.3 Charakterystyka pozostałych dopuszczalnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych... 106 8.4 Plan finansowy... 107 9. Kompleksowość i komplementarność Gminnego Programu Rewitalizacji... 109 9.1 Mechanizmy zapewnienia komplementarności pomiędzy poszczególnymi projektami rewitalizacyjnymi... 109 9.1.1 Komplementarność przestrzenna... 109 9.1.2 Komplementarność problemowa... 110 9.1.3 Komplementarność proceduralno-instytucjonalna... 110 9.1.4 Komplementarność międzyokresowa... 110 9.1.5 Komplementarność źródeł finansowania... 110 9.2 Opis powiązań programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym... 111 10. System realizacji (wdrażania) programu rewitalizacji... 117 10.1 Harmonogram realizacji procesu rewitalizacji... 117 10.2 Struktura zarządzania Gminnym Programem Rewitalizacji... 118 10.3 System obiegu informacji w instytucji odpowiedzialnej za zarządzanie programem... 119 10.4 Promocja i informacja... 119 10.5 System monitoringu i oceny skuteczności działań... 120 10.6 Rodzaje monitoringu i wskaźniki monitoringu... 121 10.6.1 Monitoring rzeczowy... 121 10.6.2 Monitoring finansowy... 121 10.6.3 Sprawozdawczość... 122 10.7 Zasady pomiaru i doboru wskaźników monitorowania... 123 10.8 Ocena Gminnego Programu Rewitalizacji... 124 10.8.1 Ocena przed realizacją programu (ocena ex-ante)... 124 10.8.2 Ocena w połowie okresu realizacji (ocena mid-term)... 124 10.8.3 Ocena na zakończenie Programu (ocena ex-post)... 124 10.8.4 Ocena bieżąca (ocena on-going)... 125 10.8.5 Kryteria oceny... 125 10.9 Określenie niezbędnych zmian w uchwałach... 125 10.9.1 Określenie niezbędnych zmian w uchwałach, o których mowa w art. 15 ust 1 pkt 10)... 125 10.9.2 Określenie niezbędnych zmian w uchwale, o której mowa w art. 7, ust. 3... 125 10.9.3 Specjalna Strefa Rewitalizacji... 126 10.9.4 Zmiany w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego... 126 10.9.5 Niezbędne zmiany w Wieloletniej Prognozie Finansowej... 126 11. Partycypacja społeczna... 127 11.1.1 Diagnozowanie obszaru zdegradowanego... 127 11.2 Partycypacja społeczna na etapie przygotowywania Gminnego Programu Rewitalizacji... 128 11.2.1 Wyznaczanie obszaru rewitalizacji... 128 11.2.2 Pogłębiona diagnoza obszaru rewitalizacji... 130 11.2.3 Tworzenie Gminnego Programu Rewitalizacji... 130 11.3 Partycypacja społeczna na etapie realizacji Gminnego Programu Rewitalizacji... 131 11.3.1 Mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców i innych podmiotów i grup aktywnych na terenie gminy w proces rewitalizacji... 131 11.3.2 Komitet Rewitalizacji... 131 11.3.3 Partnerstwo zasady współpracy pomiędzy sektorem publicznym, społecznym i gospodarczym... 132 11.3.4 Instrumenty wsparcia beneficjentów działań rewitalizacyjnych... 133 11.3.5 Instrumenty włączające społeczność lokalną w działania rewitalizacyjne... 134 11.4 Partycypacja społeczna na etapie oceny efektów Gminnego Programu Rewitalizacji... 134 Załącznik... 135 S t r o n a 3

Spis rysunków Rysunek 1. Gęstość zaludnienia w gminach powiatu w 2014 roku... 9 Rysunek 2. Przyrost naturalny na 1 tys. ludności w 2014 roku... 11 Rysunek 3. Dzieci w wieku 3-5 lat przypadające na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego w 2014 roku... 12 Rysunek 4. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w 2014 roku. 16 Rysunek 5. Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa, podatek dochodowy od osób fizycznych w 2014 roku... 18 Rysunek 6. Udział osób korzystających z wodociągu w ogóle ludności w 2014 roku... 19 Rysunek 7. Jednostki urbanistyczne w gminie Ciężkowice... 21 Rysunek 8. Liczba aktywnych czytelników na 1 000 mieszkańców... 33 Rysunek 9. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1 tysiąc ludności w 2014 roku... 39 Rysunek 10. Jakość zaopatrywania w energię elektryczną... 40 Rysunek 11. Stężenie pyłu zawieszonego PM10 kryterium ochrony zdrowia... 41 Rysunek 12. Stężenie pyłu zawieszonego PM2,5 kryterium ochrony zdrowia... 41 Rysunek 13. Zagrożenie azbestem... 42 Rysunek 14. Liczba zabytków na 1 km2 w 2014 roku... 43 Rysunek 15. Dostępność usług społeczno-kulturalnych, komunikacji publicznej i poczucie bezpieczeństwa w opinii mieszkańców... 45 Rysunek 16. Obszary zdegradowane w Gminie Ciężkowice... 47 Rysunek 17. Mapa koncentracji problemów społecznych, gospodarczych, środowiskowych, przestrzennotechnicznych na obszarze gminy Ciężkowice badanie fokusowe... 48 Rysunek 18. Podobszar rewitalizacji Falkowa centrum z uwzględnieniem działek (1:2 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru... 51 Rysunek 19. Podobszar rewitalizacji Pławna centrum z uwzględnieniem działek (1:2 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru... 53 Rysunek 20. Podobszar rewitalizacji Ostrusza centrum z uwzględnieniem działek (1:2 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru... 55 Rysunek 21. Podobszar rewitalizacji Ciężkowice centrum z uwzględnieniem działek (1:2 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru... 57 Rysunek 22. Podobszar rewitalizacji Kipszna centrum z uwzględnieniem działek (1:2 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru... 59 Rysunek 23. Podobszar rewitalizacji Zborowice centrum z uwzględnieniem działek (1:2 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru... 61 Rysunek 24. Podobszar rewitalizacji Siekierczyna centrum z uwzględnieniem działek (1:2 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru... 63 Rysunek 25. Ogłoszenia dot. zbierana kart zadań do Gminnego Program Rewitalizacji... 76 Rysunek 26. Urządzenia do wodolecznictwa w Parku Zdrojowym w Cieżkowicach... 80 Rysunek 27. Park Zdrojowy w Cieżkowicach całość założenia, ogród sensoryczny i alpinarium... 82 Rysunek 28. Park Zdrojowy w Cieżkowicach arboretum... 82 Rysunek 29. Dom Wody w Cieżkowicach... 85 Rysunek 30. Zewnętrzna bryła i dwie z sal ekspozycyjnych Międzynarodowego Centrum Edukacyjno- Naukowe... 87 Rysunek 31. Ośrodek Rehabilitacji Zwierząt przy MCEN i ścieżka w koronach drzew... 88 Rysunek 32. Oddziaływanie podstawowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych... 110 Rysunek 33. Warsztaty rewitalizacyjne w Sali Muzeum Przyrodniczego w Cieżkowicach... 128 Rysunek 34. Ogłoszenia dot. konsultacji umieszczone na stronach BIP Urzędu Gminy Ciężkowice... 130 Rysunek 35. Praca nad celami GPR... 131 Spis wykresów Wykres 1. Piramida wieku w 2014 roku... 10 Wykres 2. Wskaźnik obciążenia demograficznego: gmina, powiat, województwo... 11 Wykres 3. Saldo migracji ogółem na 1 tys. ludności: gmina, powiat, województwo... 12 Wykres 4. Współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół podstawowych: gmina, powiat, województwo... 13 Wykres 5. Współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół gimnazjalnych: gmina, powiat, województwo... 14 Wykres 6. Liczba udzielonych porad na jednego mieszkańca: gmina, powiat, województwo... 14 S t r o n a 4

Wykres 7. Zasięg korzystania z pomocy społecznej... 15 Wykres 8. Udział dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku: gmina, powiat, województwo... 16 Wykres 9. Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności: gmina, powiat, województwo... 17 Wykres 10. Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa, podatek dochodowy od osób prawnych na jednego mieszkańca: gmina, powiat, województwo... 18 Wykres 11. Udział ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej w ogólnej liczbie ludności: gmina, powiat, województwo... 20 Wykres 12. Liczba korzystających z pomocy społecznej na 100 mieszkańców... 26 Wykres 13. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu ubóstwa na 100 mieszkańców... 26 Wykres 14. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu długotrwałej i ciężkiej choroby na 100 mieszkańców... 27 Wykres 15. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu wielodzietności na 100 mieszkańców... 27 Wykres 16. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego na 100 mieszkańców... 28 Wykres 17. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu bezrobocia na 100 osób w wieku produkcyjnym... 28 Wykres 18. Wskaźnik obciążenia demograficznego... 32 Wykres 19. Liczba NGO wg rejestru powiatowego na 1 000 mieszkańców w 2014 roku... 33 Wykres 20. Liczba przestępstw na 100 mieszkańców... 37 Wykres 21. Liczba wypadków drogowych na 100 mieszkańców... 38 Wykres 22. Liczba kolizji drogowych na 100 mieszkańców... 38 Wykres 23. Dostępność infrastruktury komunalnej... 40 Wykres 24. Liczba interwencji OSP na 1 tysiąc ludności... 42 Spis tabel Tabela 1. Porównanie wskaźników charakteryzujących analizowane zjawiska w 2014 roku... 23 Tabela 2. Wskaźniki z zakresu społecznego... 29 Tabela 3. Wskaźniki z zakresu społecznego... 30 Tabela 4. Wskaźniki z zakresu społecznego... 31 Tabela 5. Wskaźniki związane z czynnikami bezpieczeństwa... 34 Tabela 6. Wskaźniki związane z czynnikami bezpieczeństwa... 35 Tabela 7. Wskaźniki związane z czynnikami demograficznymi... 36 Tabela 8. Wskaźniki związane z aktywnością mieszkańców... 36 Tabela 9. Wskaźniki z zakresu zjawisk techniczno-środowiskowych... 44 Tabela 10. Wartości wskaźnika sum standaryzowanych dla zjawisk społecznych... 46 Tabela 11. Wartości wskaźnika degradacji... 47 Tabela 12. Kluczowe wskaźniki obrazujące stan kryzysu obszaru rewitalizacji z powodu koncentracji zjawisk społecznych... 49 Tabela 13. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Falkowa... 50 Tabela 14. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Falkowa Centrum... 51 Tabela 15. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Pławna... 52 Tabela 16. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Pławna Centrum... 53 Tabela 17. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Ostrusza... 54 Tabela 18. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Ostrusza centrum... 55 Tabela 19. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Ciężkowice... 56 Tabela 20. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Cieżkowice centrum... 57 Tabela 21. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Kipszna... 58 Tabela 22. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Kipszna centrum... 59 Tabela 23. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Zborowice... 60 Tabela 24. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Zborowice centrum... 61 Tabela 25. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Siekierczyna... 62 Tabela 26. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Siekierczyna centrum... 63 S t r o n a 5

Tabela 27. Kluczowe problemy poszczególnych podobszarów rewitalizacji wraz z ich hierarchizacją... 65 Tabela 28. Kluczowe problemy społeczno-gospodarcze obszaru rewitalizacji... 67 Tabela 29. Cel strategiczny 1. Przeciwdziałanie odpływowi mieszkańców z obszaru rewitalizacji... 71 Tabela 30. Cel strategiczny 2. Kształtowanie postaw solidarności i zaufania w relacjach wspólnot lokalnych i sąsiedzkich dla skutecznego rozwiązywania problemów społecznych... 73 Tabela 31. Cel strategiczny 3. Podnoszenie jakości życia na obszarze rewitalizacji i wyrównywanie dysproporcji w rozwoju podobszarów położonych z dala od centrum... 74 Tabela 32. Kryteria oceny projektów rewitalizacyjnych... 76 Tabela 33. Oczekiwane wskaźniki osiągnięć Gminnego Programu Rewitalizacji... 100 Tabela 34. Wskaźniki oddziaływania Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Ciężkowice na lata 2016-2023... 101 Tabela 35. Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne zadania inwestycyjne umieszczono w polu białym, zadania miękkie umieszczono w polach zaciemnionych... 102 Tabela 36. Harmonogram rzeczowo-finansowy przedsięwzięć planowanych do realizacji w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Ciężkowice na lata 2016-2023... 107 Tabela 37. Podsumowanie uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych w odniesieniu do celów Gminnego Programu Rewitalizacji... 108 Tabela 38. Powiązanie celów Gminnego Programu Rewitalizacji Ciężkowic na lata 2016-2023 do strategicznych dokumentów dotyczących rozwoju przestrzenno-społeczno-gospodarczego gminy, regionu i kraju... 112 Tabela 39. Ramowy program realizacji procesu rewitalizacji w latach 2016-2023... 118 Tabela 40. Częstotliwość sprawozdawczości z uwzględnieniem pomiaru wskaźników... 123 Pro Regio Consulting Kraków, ul. Śliwkowa 14/3 tel./fax (12) 686 15 62, biuro@proregio.pl Barbara Łączna +48 695 600 690 Grzegorz Godziek +48 601 961 499 S t r o n a 6

1. WSTĘP Przemiany społeczno-gospodarcze na przestrzeni ostatniego ćwierćwiecza wywołane procesem globalizacji oraz transformacją ustrojową i wyzwaniami gospodarki wolnorynkowej spowodowały szereg niekorzystnych zjawisk i procesów na obszarach jednostek samorządu, takich jak degradacja tkanki materialnej oraz narastające problemy w sferze społeczno-gospodarczej. W takiej sytuacji szczególnego znaczenia zaczęło nabierać planowanie oraz realizacja kompleksowych projektów rewitalizacyjnych, obejmujących sferę przestrzenną, społeczną, gospodarczą, środowiskową i kulturową, a tym samym odpowiadających na indywidualny zestaw zidentyfikowanych problemów danego obszaru. Rewitalizację należy rozumieć jako: wyprowadzanie ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez przedsięwzięcia całościowe (integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki), skoncentrowane terytorialnie i prowadzone we współpracy z lokalną społecznością, w sposób zaplanowany oraz zintegrowany przez określenie i realizację programów rewitalizacji. Udział w takim procesie jest ważny dla wielu osób i podmiotów z obszaru nim objętym dla samorządu gminy, którego dotyczy, mieszkańców tego miejsca, organizacji społecznych, przedsiębiorców, zaś w szczególny sposób dla wszystkich grup społecznych zagrożonych kryzysem na obszarze objętym procesami rewitalizacyjnymi. Opracowanie Gminnego Programu Rewitalizacji zostało, w pierwszej kolejności, poprzedzone szczegółową diagnozą w szeroko rozumianym obszarze zagadnień społecznych, a w drugiej kolejności także gospodarczych, przestrzenno-funkcjonalnych, technicznych i środowiskowych (diagnoza została opracowana zgodnie z Ustawą o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 roku [Dziennik Ustaw 2015, poz. 1777, tom 1] oraz Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 opracowanymi przez Ministra Infrastruktury i rozwoju [MIiR/H 2014-2020/20(01)/07/2015] w lipcu 2015 roku). Dopiero tak przeprowadzona analiza pozwoliła dokonać pełnej diagnozy problemów i zagrożeń, wskazać obszary o największej koncentracji zjawisk kryzysowych, a w konsekwencji wyznaczyć obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji. To na nich ostatecznie zdefiniowano katalog działań, które konsekwentnie wdrażane i realizowane będą prowadziły do sukcesywnego wydźwignięcia się z sytuacji kryzysowej lub przynajmniej minimalizowania jej skutków. W programie ujęto działania, które w najbliższych latach winny być realizowane z wykorzystaniem środków unijnych (EFRR, EFS, EFRROW), ale co równie ważne także działania, które finansowane będą z innych środków publicznych oraz prywatnych. Połączenie aktywności wielu osób i instytucji, także różnych środków, w tym właśnie zarówno publicznych, jak i prywatnych pozwoli w sposób kompleksowy rozwiązać wszystkie zdiagnozowane w dokumencie problemy. Szeroka partycypacja społeczna i współdecydowanie mieszkańców o kształcie Gminnego Programu Rewitalizacji było nadrzędnym celem dla koordynatorów procesu. To właśnie mieszkańcy mają największą wiedzę na temat potrzeb i problemów swojego otoczenia, a zatem to oni są najlepszym źródłem informacji dla lokalnych władz o tym, co trzeba zrobić, aby stworzyć lepsze warunki życia w gminie. Do udziału w opracowywaniu Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Ciężkowice na lata 2016-2023 zaproszono osoby i instytucje, które są odpowiedzialne za rozwiązywanie problemów na obszarze gminy Ciężkowice, a także osoby i instytucje, które chcą w tym procesie uczestniczyć i czują się za niego odpowiedzialne. Zaproszenie do udziału w procesie wypracowywania programu było otwarte i dostępne dla wszystkich, m.in. poprzez zaproszenie publikowane na stronie internetowej gminy, ale też zaproszenia docierające za pośrednictwem instytucji zaufania społecznego. Bezpośrednie włączenie społeczności lokalnej w proces rewitalizacji stwarzało możliwość dyskusji na otwartym forum, wymianę poglądów, czy zaproponowanie innowacyjnych i nieszablonowych rozwiązań dla obszarów kryzysowych. Warunkiem dobrej dyskusji jest jednak świadomość społeczeństwa o procesie rewitalizacji, o jego znaczeniu i skutkach, jakie za sobą niesie. Z tego względu dużą wagę przykładano do przekazania jak największej liczbie mieszkańców informacji o rewitalizacji w sposób zrozumiały i wyczerpujący. Uruchomiono podstronę na stronie S t r o n a 7

internetowej gminy dotyczącą rewitalizacji, wyznaczono osobę odpowiedzialną za informowanie mieszkańców o zachodzących procesach i ich konsekwencjach, informacje o prowadzonych pracach pojawiały się w lokalnej gazecie, na urzędowych tablicach ogłoszeń, a także na spotkaniach organizowanych przez urząd (m.in. spotkania sołeckie), a także inne organizacje i instytucje w gminie. Istotnym elementem partycypacyjnego tworzenia Programu był cykl spotkań i warsztatów począwszy od tych wstępnych prowadzonych dla całej gminy, aż po kolejne przybliżenia czyli warsztaty poświęcone obszarowi zdegradowanemu i obszarowi rewitalizacji, których zwieńczeniem była praca nad konkretnymi przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi. Mieszkańcy także szeroko wypowiadali swoją opinię za pośrednictwem realizowanych ankiet, które dotyczyły jakości życia i problemów na terenie jednostek urbanistycznych, konkretnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych i ich hierarchizacji. Mieszkańcom i zainteresowanym podmiotom umożliwiono włączenie się w proces na każdym etapie i w wielu różnych formach, a całość działań, które doprowadziły do opracowania dokumentu, miała głęboko partycypacyjny charakter. Analizując cały proces należy podkreślić, iż w sposób kompleksowy dotykał on w równej mierze zarówno zagadnień społecznych, jak i ekonomicznych, przestrzennych, technicznych, środowiskowych i kulturowych. Tak prowadzony proces tworzenia Programu pozwolił wybrać te obszary i działania rewitalizacyjne, które koncentrują się na najbardziej zdegradowanych obszarach w gminie, tj. tych, w których skala problemów i zjawisk kryzysowych jest największa. Co więcej, takie podejście do całości problemów zagwarantowało w ostatecznym rozrachunku pełną komplementarność w stosunku do postawionych na początku kwestii i to zarówno w wymiarze przestrzennym, jak i problemowym, proceduralno-instytucjonalnym, a także w zakresie różnych źródeł finansowania (zarówno od strony dostępnych środków, jak i zaangażowanych stron). S t r o n a 8

2. CHARAKTERYSTYKA GMINY W ASPEKTACH SPOŁECZNYM, GOSPODARCZYM, ŚRODOWISKOWYM, PRZESTRZENNYM I TECHNICZNYM Na potrzeby Gminnego Programu Rewitalizacji (GPR) charakterystyka gminy Ciężkowice została przygotowana w sześcioletnim horyzoncie czasowym, dla lat 2009-2014. Ponadto, w celu lepszego zobrazowania zjawisk, tło analiz stanowią analogiczne wskaźniki dla powiatu tarnowskiego oraz województwa małopolskiego, w tym samym okresie. Charakterystyka gminy składa się z analizy pięciu obszarów wyróżnionych zgodnie z definicją zawartą w Ustawie o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 i Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 przygotowanych przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju. Obejmują one kwestie społeczne, gospodarcze, przestrzenno-funkcjonalne, techniczne i środowiskowe. Całościowe spojrzenie na gminę, a także odniesienie się do wartości średnich z poziomu powiatu i województwa pozwoliło w dalszej części prac nad dokumentem lepiej rozumieć i diagnozować procesy zachodzące wewnątrz gminy, a także ich skalę i na tej podstawie wyciągać wnioski co do istotności zdarzeń zachodzących w poszczególnych jednostkach urbanistycznych zdefiniowanych na poziomie gminy Ciężkowice. Pomimo, iż dokument odnosi się do sytuacji wewnętrznej gminy w prowadzonej analizie zjawisk nie można abstrahować od wartości średnich dla porównywalnych jednostek, bowiem tylko wtedy możliwe jest rzetelne wskazywanie czy dane zjawisko rzeczywiście jest, czy nie jest, problemem i przesądza o obiektywnych czynnikach obniżających jakość życia mieszkańców danej jednostki urbanistycznej. Gmina miejsko-wiejska Ciężkowice położona jest w południowej części powiatu tarnowskiego, na Pogórzu Ciężkowickim, wchodzącym skład Pogórza Środkowobeskidzkiego, nad rzeką Białą. Przez gminę mającą powierzchnię 103,4 km 2 przebiega droga wojewódzka DW 977. Czas połączenia drogowego z Krakowem wynosi ok. 86 minut, zaś zarówno z Tarnowem jak i Nowym Sączem ok. 42 minut 1. Ciężkowice zamieszkuje obecnie 11,3 tys. mieszkańców, a ich liczba rosła do 2013 roku. Zwiększająca się liczba ludności miała wpływ na nieznaczny wzrost gęstości zaludnienia, która w ostatnim roku wynosiła 109 osób na km 2. Rysunek 1. Gęstość zaludnienia w gminach powiatu w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 1 Na podstawie Bazy Informacji Regionalnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego. S t r o n a 9

W gminie Ciężkowice liczba kobiet była niższa niż liczba mężczyzn (99 kobiet na 100 mężczyzn). Zmiany demograficzne mające miejsce w całym kraju można było również zauważyć w gminie Ciężkowice; wykres przedstawiający piramidę wieku zwraca uwagę na niekorzystne jej zwężanie się w dolnej części, co jest związane z systematycznie malejącym udziałem ludności w wieku przedprodukcyjnym w roku 2009 było to 23,2%, a w roku 2014 spadło do 20,9%. Na uwagę zasługuje również fakt, że liczba kobiet w wieku 85 lat i więcej prawie 3-krotnie przewyższa liczbę mężczyzn. Wykres 1. Piramida wieku w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 2.1 Zjawiska społeczne Najbardziej istotnym w kontekście GPR zgodnie z Ustawą o rewitalizacji i ministerialnymi wytycznymi są zjawiska społeczne, a w szczególności takie kwestie jak: bezrobocie, ubóstwo, przestępczość, niski poziom edukacji lub kapitału społecznego oraz niewystarczający poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym. Ponadto do obszaru społecznego zostały przypisane również zagadnienia z zakresu demografii. Poniżej zaprezentowano syntetyczny przegląd podstawowych danych: Podobnie, jak w województwie małopolskim i powiecie tarnowskim, w gminie Ciężkowice w ostatnich latach liczba mieszkańców rosła. Ma to związek z dodatnim przyrostem naturalnym, który w 2014 roku wynosił 4,6. Wartość przyrostu naturalnego w gminie w latach 2010-2014 była wyższa od wartości tego wskaźnika dla Małopolski i powiatu tarnowskiego. S t r o n a 10

Rysunek 2. Przyrost naturalny na 1 tys. ludności w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Podobnie jak w powiecie, w gminie odnotowano korzystne zjawisko malejącego wskaźnika obciążenia demograficznego, czyli liczby osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym. W przypadku Małopolski wskaźnik ten systematycznie wzrastał. Wartość wskaźnika obciążenia demograficznego dla gminy Ciężkowice w całym analizowanym okresie była wyższa od jednostek referencyjnych. Wykres 2. Wskaźnik obciążenia demograficznego: gmina, powiat, województwo Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W latach 2011-2014 saldo migracji, czyli różnica pomiędzy liczbą osób przyjeżdżających i wyjeżdżających na stałe z Ciężkowic, przyjmowało wartości ujemne (maksimum w 2010 roku). Oznacza to dominującą tendencję odpływu ludności z gminy, gdy w tym samym czasie w Małopolsce przeważał napływ osób. S t r o n a 11

Wykres 3. Saldo migracji ogółem na 1 tys. ludności: gmina, powiat, województwo Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Od 2009 roku na obszarze gminy funkcjonuje 12 placówek wychowania przedszkolnego: 5 przedszkoli i 7 oddziałów przedszkolnych przy szkołach podstawowych. Liczba dzieci w wieku 3-5 lat przypadająca na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego od roku 2009 wahała się przyjmując wartości z przedziału 1,5-2,5. W 2014 roku wyniosła 1,5 dziecka na jedno miejsce i była na wyższym poziomie niż średnia liczba dostępnych miejsc dla całego województwa, ale na niższym niż w powiecie. Rysunek 3. Dzieci w wieku 3-5 lat przypadające na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W latach 2011-2014 liczba szkół podstawowych w gminie Ciężkowice utrzymywała się na stałym poziomie 11 placówek. W tym samym okresie liczba szkół w województwie wahała się, a w powiecie spadła w 2011 roku (w następnych latach bez zmian). W 2012 roku do użytku uczniów szkół podstawowych przeznaczone były 124 komputery, z czego 119 komputerów z dostępem do Internetu. Na jeden komputer z dostępem do Internetu przypadało średnio 6,15 ucznia, czyli mniej o ponad 1 osobę w porównaniu do Małopolski i o 3 uczniów w stosunku do powiatu. S t r o n a 12

W 2014 roku współczynnik skolaryzacji brutto 2 dla szkół podstawowych wyniósł 94,74% i spadł o 5,4 punktu procentowego w porównaniu z rokiem poprzednim. W tym czasie spadek odnotowano również w porównywanych jednostkach terytorialnych i wynosił on odpowiednio 4,08 punktu procentowego dla Małopolski i 3,83 punktu procentowego dla powiatu. W całym analizowanym okresie, z wyjątkiem 2010 roku, współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół podstawowych w gminie Ciężkowice przyjmował wartości wyższe niż w powiecie i województwie. Wykres 4. Współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół podstawowych: gmina, powiat, województwo Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Średni wynik sprawdzianu w szkołach podstawowych w gminie Ciężkowice w 2014 roku wyniósł 60,5%, a w 2013 roku 56,4%. W obu przypadkach wyniki te były wyższe niż średni procentowy wynik dla powiatu, ale niższe niż w województwie małopolskim. W latach 2009-2014 liczba szkół gimnazjalnych w gminie Ciężkowice utrzymywała się na stałym poziomie 5 placówek, natomiast w Małopolsce oraz powiecie tarnowskim w tym okresie odnotowano wzrost liczby tego typu szkół. W 2012 roku do użytku uczniów szkół gimnazjalnych przeznaczonych było 51 komputerów, wszystkie z dostępem do Internetu. Na jeden komputer z dostępem do Internetu przypadało 8,5 uczniów, czyli o blisko 2 osoby mniej w porównaniu ze średnią dla Małopolski i powiatu. W 2014 roku współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół gimnazjalnych wyniósł 97,70% i wzrósł o 0,12 punktu procentowego w stosunku do roku poprzedniego. Spadek o niecały punkt procentowy odnotowano natomiast w porównywanych jednostkach terytorialnych. W latach 2009-2014 współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół gimnazjalnych w gminie Ciężkowice przyjmował wyższe wartości niż w powiecie i województwie (wyjątek 2010 rok). 2 Udział wszystkich osób uczących się na danym poziomie do ogółu osób będących w wieku przypisanym temu poziomowi kształcenia. S t r o n a 13

Wykres 5. Współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół gimnazjalnych: gmina, powiat, województwo Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W 2014 roku wyniki egzaminu gimnazjalnego w gminie Ciężkowice były niższe od średniej dla powiatu i województwa, we wszystkich zakresach przedmiotowych. język polski: Ciężkowice 66,2%, powiat 68,0%, województwo 70,3%, matematyka: Ciężkowice 41,4%, powiat 46,7%, województwo 50,33%, historia i wiedza o społeczeństwie: Ciężkowice 58,2%, powiat 59,2%, województwo 61,1%, przedmioty przyrodnicze: Ciężkowice 51,6%, powiat 52,9%, województwo 54,5%, język angielski poziom podstawowy: Ciężkowice 52,1%, powiat 61,9%, województwo 67,9%. W gminie Ciężkowice w 2014 roku wg danych GUS działało 9 klubów sportowych (taka sama liczba w 2012 roku), w których liczba ćwiczących wzrosła z 368 osób do 394 osób. Od 2012 roku na terenie Gminy działało 6 przychodni, w których udzielono łącznie 40,4 tys. porad medycznych wzrost o 0,6 tys. w porównaniu z rokiem poprzednim. Nie odnotowano natomiast żadnych funkcjonujących praktyk lekarskich finansowanych ze źródeł publicznych. Liczba udzielonych porad na jednego mieszkańca oscylowała od 3,7 do 3,9 i była nieznacznie wyższa od liczby porad udzielonych na jednego mieszkańca województwa czy powiatu. Wykres 6. Liczba udzielonych porad na jednego mieszkańca: gmina, powiat, województwo Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Od 2009 roku mieszkańcy gminy mieli do dyspozycji 3 apteki, a ich obciążenie liczbą osób w 2014 roku wynosiło 3,8 tys. osób i było niższe o 80 mieszkańców w porównaniu z powiatem, ale wyższe o 790 osób w stosunku do Małopolski. S t r o n a 14

W 2014 roku wzrosła liczba gospodarstw domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej, przy jednoczesnym spadku liczby osób w gospodarstwach domowych korzystających z tego rodzaju pomocy. Spadła także liczba gospodarstw poniżej kryterium dochodowego. W przypadku województwa i powiatu wszystkie trzy wartości systematycznie się obniżały. W latach 2009-2014 udział osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w liczbie ludności ogółem przyjmował wartości od 18,1 do 21,8 (w 2009 roku) i utrzymywał się na wyższym poziomie niż w powiecie i województwie. Wykres 7. Zasięg korzystania 3 z pomocy społecznej Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W przypadku wszystkich trzech rodzajów analizowanych jednostek terytorialnych nastąpił spadek liczby rodzin otrzymujących zasiłki rodzinne na dzieci do lat 17 i udziału dzieci w wieku do lat 17, które otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku. Udział ten, dla gminy w latach 2009-2014, był zawsze wyższy od kilku do kilkudziesięciu punktów procentowych od średniej dla województwa oraz średniej dla powiatu. 3 Zasięg korzystania z pomocy społecznej to udział osób w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej w ludności ogółem. S t r o n a 15

Wykres 8. Udział dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku: gmina, powiat, województwo Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W 2014 roku spadła liczba zarejestrowanych bezrobotnych mieszkańców gminy oraz ich udział w stosunku do liczby ludności w wieku produkcyjnym, z poziomu 654 do poziomu 561 bezrobotnych (tj. udział bezrobotnych z 9,3% do 8,0%). Podobnie prezentowała się sytuacja w województwie małopolskim oraz powiecie tarnowskim. Odwrotnie, niż w powiecie tarnowskim i Małopolsce, mężczyźni stanowili nieznacznie liczniejszą grupę wśród zarejestrowanych bezrobotnych. Rysunek 4. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W 2014 roku w gminie Ciężkowice działały 3 biblioteki (stała liczba od 2009 roku) i żadna z nich nie była przystosowana dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich. Od 2009 roku liczba czytelników rosła, podobnie jak wielkość księgozbioru. W 2104 roku mieszkańcy gminy Ciężkowice mieli lepszy dostęp do księgozbioru od przeciętnego mieszkańca województwa, ale gorszy od mieszkańców powiatu. Biblioteki w gminie dysponowały 9 komputerami, z czego 6 było udostępnionych do użytku czytelników; wszystkie komputery były podłączone do Internetu. S t r o n a 16

2.2 Zjawiska gospodarcze Kolejnym obszarem, który został wytypowany zgodnie z Ustawą do analizy jest obszar gospodarczy. Koncentruje się on na zjawiskach związanych z przedsiębiorczością oraz kondycją lokalnych przedsiębiorstw. Sytuacja gminy Ciężkowice przedstawia się w tym zakresie w sposób następujący: W 2014 roku na terenie gminy do rejestru REGON było wpisanych 665 podmiotów gospodarczych nastąpił wzrost w porównaniu z 2009 rokiem. Najwięcej podmiotów gospodarczych zarejestrowanych było w sekcji G, w dziale 47 sprzedaż detaliczna (98 podmiotów) a następnie sekcji F, w dziale 43 roboty budowalne specjalistyczne (80 podmiotów). Pod względem wielkości dominowały mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające od 0-9 osób. Podobnie prezentowała się sytuacja w województwie i powiecie, tzn. liczba podmiotów systematycznie rosła, przeważały podmioty z sekcji G w dziale 47 oraz o wielkości zatrudnienia 0-9 osób. W całym badanym okresie, wskaźnik przedsiębiorczości dla gminy Ciężkowice przyjmował wartości niższe niż w województwie i porównywalne jak w powiecie. Wykres 9. Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności: gmina, powiat, województwo Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Ze względu na brak dostępnych danych przedstawiających wprost kondycję finansową mieszkańców gminy, do analizy wykorzystana została informacja o podatku dochodowym od osób fizycznych 4, która jest pochodną wynagrodzeń mieszkańców. 4 Pozycja z dochodów własnych gmin udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa, podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT). S t r o n a 17

Rysunek 5. Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa, podatek dochodowy od osób fizycznych w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W 2014 roku pozycja ta w dochodach własnych gminy w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosiła 341,98 zł i była na zbliżonym poziomie, co średnia dla gmin w powiecie, natomiast przeciętna dla gmin w Małopolsce 5 była blisko dwa razy wyższa. Zwrot do budżetu gminy z tytułu podatku CIT w gminie Ciężkowice na jednego mieszkańca zmalał z poziomu 3,10 zł w 2009 roku do poziomu 2,19 zł w 2014 roku. Wykres 10. Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa, podatek dochodowy od osób prawnych na jednego mieszkańca: gmina, powiat, województwo Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 5 Z miastami na prawach powiatów. S t r o n a 18

2.3 Zjawiska środowiskowe Kolejnym obszarem zdefiniowanym w Ustawie i Wytycznych, w którym należy badać zjawiska kryzysowe, są kwestie związane z jakością środowiska. Obszar ten powiązany jest ze standardami środowiska, w tym z gospodarką odpadami stanowiącymi zagrożenie dla życia, zdrowia lub stanu środowiska. Podstawowe dane dotyczące tego obszaru są następujące: Część gminy znajduje się w granicach Ciężkowicko-Rożnowskiego Parku Krajobrazowego. Na terenie gminy znajdują się również obszary Natura 2000: Biała Tarnowska PLH1200090 i Ostoje Nietoperzy okolic Bukowca PLH120020. Ponad 14,3% gminy to obszary chronionego krajobrazu. Znajduje się tu również 16 pomników przyrody. Na terenie gminy działały 2 oczyszczalnie i obsługiwały 20,9% ludności, dla województwa wskaźnik ten wynosił 62,7%, a dla powiatu 44,7%. W 2014 roku 30,2% powierzchni gminy zajmowały lasy, dla województwa wskaźnik ten wynosił 28,7%, a dla powiatu 21,8%. 2.4 Zjawiska przestrzenno-funkcjonalne Czwartym z wytypowanych obszarów są zjawiska przestrzenno-funkcjonalne, które charakteryzują: wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną oraz stan tej infrastruktury, dostęp i jakość podstawowych usług, dostępność komunikacyjną: Udział osób korzystających z wodociągu w ogólnej liczbie ludności wynosił 29,3%, natomiast wartość tego wskaźnika dla Małopolski wynosiła 80,5%, a dla powiatu tarnowskiego 66,4%. Rysunek 6. Udział osób korzystających z wodociągu w ogóle ludności w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W gminie Ciężkowice długość czynnej sieci kanalizacyjnej wynosiła 20,2 km na 100 km 2 (rosnąc od 2009 roku). W województwie wartość tego wskaźnika wynosiła 89,0 na 100 km 2, a w powiecie 97,5 na 100 km 2, również rosnąc od 2009 roku. Udział mieszkańców gminy korzystających z sieci kanalizacyjnej wynosił 20,2%(59,8% województwo, 45,3% powiat), wzrost 3,9 punktu procentowego. W tym samym czasie w powiecie odnotowano wzrost o 18,5 punktów procentowych, a w województwie o 7,9 punktów procentowych. S t r o n a 19

Wykres 11. Udział ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej w ogólnej liczbie ludności: gmina, powiat, województwo Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 2.5 Zjawiska techniczne W gminie było 3 030 mieszkań w 2 888 budynkach mieszkalnych (wzrosty od 2009 roku). Na jedno mieszkanie przypadały blisko 4 osoby. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania wynosiła 89,9m 2, czyli 24,1 m 2 na osobę. W październiku 2015 roku do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego wpisane były następujące obiekty: Bogoniowice cmentarz wojenny Nr 138 z I wojny światowej; Bogoniowice park dworski; Bruśnik kościół parafialny pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej; Bruśnik cmentarz przykościelny; Bruśnik ogrodzenie z kapliczkami; Ciężkowice układ urbanistyczny; Ciężkowice kościół parafialny pod wezwaniem Andrzeja Apostoła, cmentarz przykościelny; Ciężkowice cmentarz wojenny Nr 137 z I wojny światowej; Ciężkowice cmentarz wojenny Nr 141 z I wojny światowej; Ciężkowice kapliczka pod wezwaniem św. Floriana; Ciężkowice ratusz; Ciężkowice dom, ul. św. Andrzeja 104; Ciężkowice dom, ul. św. Andrzeja 6; Ciężkowice dom, ul. Grunwaldzka 6; Ciężkowice dom, Rynek 15; Ciężkowice ul. Tysiąclecia 11; Jastrzębia kościół parafialny pod wezwaniem św. Bartłomieja; Jastrzębia kapliczka przydrożna; Kąśna Dolna zespół dworski; Ostrusza cmentarz wojenny Nr 142 z I wojny światowej; Ostrusza cmentarz wojenny Nr 143 z I wojny światowej; Tursko cmentarz wojenny Nr 139 z I wojny światowej; Tursko cmentarz wojenny Nr 140 z I wojny światowej; Zborowice kościół parafialny pod wezwaniem św. Marii Magdaleny; Zborowice cmentarz wojenny Nr 136 z I wojny światowej. S t r o n a 20

3. METODOLOGIA WYBORU OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI W celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji opracowano diagnozę, która została przeprowadzona na podstawie wiarygodnych i mierzalnych danych pozyskanych z: Urzędu Gminy Ciężkowice i jednostek organizacyjnych m.in. Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ciężkowicach, Gminnej Biblioteki Publicznej w Ciężkowicach oraz Komendy Policji w Tarnowie, komisariatu w Ciężkowicach, Głównego Urzędu Statystycznego, Starostwa Powiatowego w Tarnowie. Ponadto w Diagnozie wykorzystano wyniki badań ankietowych mieszkańców i liderów lokalnych dotyczących oceny jakości życia i kluczowych problemów, postrzeganych przez mieszkańców, wyniki badania fokusowego i warsztatów rewitalizacyjnych z kluczowymi interesariuszami w gminie Ciężkowice. Dla przestrzennego określenia problemów i potencjałów gminy wyznaczono jednostki urbanistyczne zgodne z okręgami wyborczymi w mieście, zaś w gminie wiejskiej zgodne z sołectwami. Jest to podział naturalny dla mieszkańców gminy, obejmuje tereny zamieszkałe, mające podobną charakterystykę i zbliżoną liczbę ludności. Podział ten umożliwia przeprowadzenie analizy zróżnicowania wewnątrzgminnego. Rysunek 7. Jednostki urbanistyczne w gminie Ciężkowice Źródło: Opracowanie własne Biorąc pod uwagę, że rewitalizacja ma w pierwszej kolejności służyć poprawie jakości życia mieszkańców, uznano, że kwestie społeczne mają kluczowe i nadrzędne znaczenie dla wyznaczania obszarów zdegradowanych. Dla wyznaczonych obszarów przeprowadzono diagnozę wskaźników opisujących negatywne zjawiska społeczne takie jak: zakres korzystania z pomocy społecznej, ubóstwo, przestępczość, niski poziom uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym, niewielka dostępność podstawowych usług w dziedzinie oświaty, zdrowia, kultury. W celu wskazania obszarów wymagających rewitalizacji, na podstawie szeregu wskaźników opisujących problemy społeczne zbudowano tak zwany wskaźnik syntetyczny. Pierwszym etapem budowy wskaźnika syntetycznego jest normalizacja zmiennych w celu sprowadzenia ich do porównywalnej skali tzw. skali niemianowanej, czyli nie związanej z jednostką miary. Jest to zabieg konieczny z punktu widzenia poprawności obliczeń, ponieważ dzięki niemu różne rozpiętości zmiennych nie będą sztucznie nadawały wagi, czynnikom przyjmującym wartość z wyższych przedziałów. W trakcie normalizacji zmiennych przekształcono również destymulanty w S t r o n a 21

stymulanty. Jako stymulanty, na potrzeby wskazania obszarów zdegradowanych, przyjęte zostały zmienne, których wyższa wartość wstępowała w obszarach gminy kwalifikujących się jako obszary zdegradowane (np. liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej na 100 mieszkańców). Natomiast destymulantami były zmienne, których niższa wartość oznaczała bardziej problemowy obszar (np. liczba przedsiębiorstw na 1 000 mieszkańców). Obliczeń dokonano wg następujących wzorów: z ij = z ij = x ij min{x ij } i max{x ij } min{x ij } i i max {x ij } x ij i max{x ij } min{x ij } i i gdzie: dla stymulant dla destymulant Xij to wartość i-tego obszaru (np. sołectwo) dla j-tej zmiennej, Zij to zmienna po normalizacji. Syntetyczną miarę, odzwierciedlającą sytuację obszarów w poszczególnych zakresach, utworzono przy użyciu metody sum standaryzowanych. Metoda sum standaryzowanych należy do grupy metod bezwzorcowych porządkowania liniowego, zgodnego ze wzorem: k S i = j=1 Z ij i = 1,,n Wskaźnik sum standaryzowanych został skonstruowany na bazie wskaźników cząstkowych zaprezentowanych w rozdziale 4. Wskaźniki cząstkowe zsumowano. Dla każdego obliczonego dla jednostki wskaźnika syntetycznego, zasadniczo daną referencyjną jest mediana. Najwyższe wartości obliczonego wskaźnika sumarycznego oznaczają największą koncentrację negatywnych zjawisk społecznych na tych obszarach. Za obszar objęty kryzysem społecznym uznano wszystkie jednostki, w których wartość wskaźnika sumarycznego była wyższa lub równa zmiennej referencyjnej, w tym przypadku wartości środkowej (medianie) wskaźnika sumarycznego dla zjawisk społecznych w poszczególnych jednostkach. Jednostki urbanistyczne, dla których społeczny wskaźnik syntetyczny będzie wyższy lub równy medianie mogą być potencjalnie uznane za zdegradowane, pod warunkiem występowania w nich dodatkowo co najmniej jednego z następujących negatywnych zjawisk technicznośrodowiskowych: gospodarczych w szczególności niskiego stopnia przedsiębiorczości, słabej kondycji lokalnych przedsiębiorstw; środowiskowych w szczególności przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub stanu środowiska; przestrzenno-funkcjonalnych w szczególności niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną lub jej złego stanu technicznego, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, niedoboru lub niskiej jakości terenów publicznych; technicznych w szczególności złego stanu obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz braku rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, przede wszystkim w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. Analizy zjawisk techniczno-środowiskowych dokonano w oparciu o: czynniki techniczne, środowisko-gospodarcze, przestrzenne i przyrodnicze. Analogicznie, jak w przypadku zjawisk S t r o n a 22

społecznych, został skonstruowany wskaźnik syntetyczny, a wskaźniki cząstkowe, poddano standaryzacji. Otrzymano sumaryczny wskaźnik czynników techniczno-środowiskowych, który określał koncentrację zjawisk negatywnych. Ostatnim etapem diagnozy było wskazanie obszarów zdegradowanych, które wykazują kumulację negatywnych zjawisk społecznych, a dodatkowo w analizowanych czynnikach techniczno-środowiskowych wykazują nagromadzenie negatywnych cech. Na bazie wcześniej obliczonych wskaźników sum standaryzowanych skonstruowano wskaźnik degradacji obszaru, wyliczony jako suma dwóch wcześniej uzyskanych wskaźników. Za obszary zdegradowane uznane zostaną te jednostki urbanistyczne, w których wartość wskaźnika degradacji osiągnie wartość powyżej średniej arytmetycznej dla gminy. 3.1 Pozycja rozwojowa gminy Ciężkowice na tle powiatu i województwa Tabela 1. Porównanie wskaźników charakteryzujących analizowane zjawiska w 2014 roku Wskaźnik Ciężkowice woj. małopolskie powiat tarnowski Gęstość zaludnienia 109 222 142 Wskaźnik obciążenia demograficznego 60,3 59,2 59,1 Kobiety na 100 mężczyzn 99 106 101 Przyrost naturalny na 1 tys. ludności 4,6 1,4 1,8 Saldo migracji na pobyt stały na 1 tys. ludności -3,3 0,9 0,6 Współczynnik skolaryzacji brutto szkoły podstawowe 94,74 93,89 88,74 Współczynnik skolaryzacji brutto szkoły gimnazjalne 97,70 96,87 93,57 Dzieci w wieku 3-5 lat przypadające na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego 1,47 1,17 1,45 Porady lekarskie ogółem na 1 mieszkańca 3,9 3,9 3,5 Ludność na 1 aptekę (w tys.) 3,8 3,0 3,8 Zasięg korzystania z pomocy społecznej wg kryterium dochodowego (%) 6 Udział dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku 18,1 6,4 9,2 58,2 30,7 38,5 Ludność na 1 placówkę biblioteczną (w tys.) 3,8 4,4 3,1 Księgozbiór bibliotek na 1 000 ludności 3 377,0 3 252,4 4 419,6 Czytelnicy bibliotek publicznych na 1 000 ludności 147 195 163 Wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika w woluminach Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym 15,7 15,6 19,2 8,0 6,6 7,6 Udział pracujących mężczyzn na terenie gminy 7 36,1 49,1 48,4 Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności 588 1059 586 Lesistość 8 30,2 28,7 28,4 6 Zasięg korzystania z pomocy społecznej to udział osób w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej w ludności ogółem. 7 Dane dla roku 2013. 8 Wskaźnik lesistości (lesistość) stosunek procentowy powierzchni lasów do ogólnej powierzchni geograficznej kraju (danej jednostki terytorialnej: województwa, powiatu, gminy). S t r o n a 23

Udział terenów zieleni w powierzchni ogółem 0,2 0,2 0,0 Udział ludność korzystająca z oczyszczalni w ludności ogółem 20,9 62,8 44,8 Korzystający z instalacji w % ogółu ludności wodociąg 29,3 80,5 66,4 Korzystający z instalacji w % ogółu ludności kanalizacja 20,2 59,8 45,3 Długość czynnej sieci kanalizacyjnej na 100 km 2 29,5 89,0 97,5 Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania (m 2 ) 89,9 77,6 93,1 Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę 24,1 26,1 24,7 Mieszkania na 1 000 mieszkańców 268,0 336,1 265,1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS S t r o n a 24

4. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNE, GOSPODARCZE, PRZESTRZENNE, ŚRODOWISKOWE I INFRASTRUKTURALNE JEDNOSTEK URBANISTYCZNYCH Przedmiotem niniejszego rozdziału jest analiza czynników społecznych, gospodarczych, przestrzenno-funkcjonalnych i techniczno-środowiskowych gminy Ciężkowice i wskazanie obszarów zdegradowanych i obszaru rewitalizacji na obszarze gminy. Analizy dokonano zgodnie z zaleceniami wynikającymi z Ustawy rewitalizacyjnej, to znaczy w pierwszej kolejności dokonano pogłębionej analizy zjawisk społecznych, w tym w szczególności związanych z poziomem bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji, niskiego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym czy kulturalnym. Ponadto przeanalizowano pozostałe zjawiska (gospodarcze, przestrzenno-funkcjonalne i techniczno-środowiskowe). Koncentracja negatywnych zjawisk społecznych z jednoczesnym występowaniem jednego lub więcej negatywnych zjawisk w pozostałych obszarach pozwoliła wskazać i wyznaczyć obszary o największej kumulacji zjawisk kryzysowych. Analizę przeprowadzono w oparciu o wyznaczone jednostki urbanistyczne zgodnie z metodologią opisaną we wcześniejszym rozdziale. 4.1 Diagnoza zjawisk społecznych Diagnoza uwarunkowań społecznych w gminie Ciężkowice opierała się na zestawie wskaźników dotyczących: czynników związanych z ubóstwem i wykluczeniem społecznym; czynników bezpieczeństwa; czynników demograficznych; aktywności mieszkańców. 4.1.1 Czynniki związane z ubóstwem i wykluczeniem społecznym W celu wyznaczenia obszarów zdegradowanych wytypowano listę 13 wskaźników pochodzących z informacji Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ciężkowicach, które poddano analizie w wymiarze terytorialnym i czasowym. Diagnoza uwzględniała wpływ wszystkich zmiennych, natomiast komentarz analityczny koncentruje się na kluczowych wskaźnikach. W latach 2011-2014 liczba osób korzystających z pomocy społecznej na 100 mieszkańców wahała się od 4,1 do 26,0. Liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej przeliczona na jednego mieszkańca, mówi o skali tego zjawiska i obrazuje sytuację materialnobytową ludności danego sołectwa. W całym badanym okresie negatywnie pod względem omawianego wskaźnika wyróżniały się sołectwa: Falkowa, Siekierczyna, Pławna i Ostrusza. S t r o n a 25

Wykres 12. Liczba korzystających z pomocy społecznej na 100 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ciężkowicach Jednocześnie należy podkreślić, iż w odniesieniu do całej gminy najczęstszymi powodami korzystania z pomocy społecznej jest ubóstwo, wielodzietność, długotrwała i ciężka choroba oraz bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych oraz prowadzenia gospodarstwa domowego. Natomiast najrzadziej powodem korzystania ze świadczeń pomocy społecznej w gminie Ciężkowice jest potrzeba ochrony macierzyńskiej i przemoc. Ubóstwo jest pojęciem związanym z niemożliwością zaspokojenia podstawowych potrzeb egzystencjalnych. W przypadkach skrajnego ubóstwa może wystąpić biologiczne zagrożenie życia oraz rozwoju psychofizycznego człowieka. W latach 2011-2014 liczba korzystających ze wsparcia z powodu ubóstwa na 100 mieszkańców przyjmowała wartości od 3,9 do 23,9. W całym badanym okresie najwyższe wartości tego wskaźnika wystąpiły w sołectwach: Falkowa, Siekierczyna, Bruśnik, Ostrusza i Pławna. Wykres 13. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu ubóstwa na 100 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ciężkowicach Długotrwała i ciężka choroba członka gospodarstwa domowego dezorganizuje życie rodziny. Niejednokrotnie w związku z podjęciem opieki nad taką osobą, członek rodziny zmuszony jest częściowo lub w całości zrezygnować z pracy zarobkowej. Ponadto osoby przewlekle chore mogą wymagać dodatkowo specjalistycznych zabiegów medycznych oraz drogich lekarstw, które istotnie obciążają budżet gospodarstwa domowego. W latach 2011-2014 liczba osób korzystających z tego powodu ze środków pomocy społecznej na 100 mieszkańców wahała się od 1,5 do 14,6. W całym badanym okresie negatywnie pod względem omawianego wskaźnika wyróżniały sołectwa: Falkowa, Siekierczyna, Pławna i Jastrzębia. S t r o n a 26

Wykres 14. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu długotrwałej i ciężkiej choroby na 100 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ciężkowicach Ustawa o świadczeniach rodzinnych z 2003 roku określa rodzinę wielodzietną, jako rodzinę, w której co najmniej 3 dzieci pozostaje na utrzymaniu rodziców, uszczuplając w ten sposób dochód rozporządzalny na jedną osobę. Największym problemem rodzin wielodzietnych jest niski dochód i zła sytuacja materialno-bytowa. W przypadku liczby korzystających ze wsparcia z powodu wielodzietności na 100 mieszkańców w latach 2011-2014, największą wartość tego wskaźnika odnotowano w sołectwach: Falkowa, Pławna, Ostrusza i Bruśnik. Natomiast w badanym okresie, dla całego obszaru, wskaźnik ten przyjmował wartości od 0,3 do 19,6. Wykres 15. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu wielodzietności na 100 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ciężkowicach Kolejną częstą przyczyną sięgania po świadczenia pomocy społecznej jest bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstw domowych. Ten problem powiązany jest z brakiem możliwości zapewnienia w danej rodzinie: odpowiedniej atmosfery wychowawczej, umiejętności tworzenia właściwego klimatu życia rodzinnego, właściwych wzorców komunikacji oraz poczucia bezpieczeństwa również związanego z sytuacją materialną. Najwyższe wartości tego wskaźnika w latach 2011-2014 odnotowano w sołectwach: Pławna, Falkowa, Kipszna, Tursko i Jastrzębia. S t r o n a 27

Wykres 16. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego na 100 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ciężkowicach Kolejnym wskaźnikiem, na który należy zwrócić uwagę, jest wskaźnik związany z liczbą bezrobotnych. Osoby mające status bezrobotnych nie są w stanie zapewnić gospodarstwu stałego źródła dochodu z pracy zarobkowej, co może przekładać się na kondycję finansową wszystkich członków danego gospodarstwa domowego. W przypadku liczby korzystających ze wsparcia z powodu bezrobocia na 100 osób w wieku produkcyjnym w całym analizowany okresie, największą wartość tego wskaźnika odnotowano w sołectwach: Falkowa i Kipszna, a w roku 2013 również w okręgu Ciężkowice 3 Osiedle i Dąbrowa. Natomiast w badanym okresie dla całego obszaru wskaźnik przyjmował wartości od 1,7 do 14,9. Wykres 17. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu bezrobocia na 100 osób w wieku produkcyjnym Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ciężkowicach S t r o n a 28

Tabela 2. Wskaźniki z zakresu społecznego Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ciężkowicach S t r o n a 29

Tabela 3. Wskaźniki z zakresu społecznego Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ciężkowicach S t r o n a 30

Tabela 4. Wskaźniki z zakresu społecznego Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ciężkowicach S t r o n a 31

4.1.2 Czynniki demograficzne Ze względu na szeroko dyskutowane problemy demograficzne związane ze starzeniem się społeczeństwa, w analizie zjawisk społecznych uwzględniono również dwa wskaźniki z tej dziedziny: wskaźnik obciążenia demograficznego oraz udziału osób starszych. Pierwszy z nich wskazuje na niekorzystną tendencję nadmiernego obciążenia ludności w wieku produkcyjnym najbardziej niepokojące wskaźniki w tym aspekcie są w sołectwach: Bruśnik, Falkowa i Pławna oraz w mieście, w okręgu Ciężkowice 2 Centrum i Przedmieście. Wykres 18. Wskaźnik obciążenia demograficznego Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Ciężkowicach Drugi wskaźnik, tj. zwiększający się udział osób starszych, które w przyszłości mogą wymagać placówek dostosowanych odpowiednio do swoich potrzeb, najwyższe wartości przyjmuje w sołectwach: Ostrusza, Pławna i Bogoniowice oraz w okręgach Ciężkowice 2 Centrum i Przedmieście oraz Ciężkowice 3 Osiedle i Dąbrowa. 4.1.3 Aktywność mieszkańców Aktywność społeczności lokalnej może mieć istotny wpływ na zmiany zachodzące w jej odtoczeniu. Jednym z przejawów aktywności mieszkańców jest liczba organizacji pozarządowych działających na terenie gminy, reprezentowana przez wskaźnik liczby NGO na 1 000 mieszkańców. Wskaźnik ten można interpretować jako współczynnik aktywności społeczeństwa obywatelskiego im większa liczba organizacji tego rodzaju, tym bardziej aktywna jest lokalna społeczność. Ze względu na cele analizy (wytypowanie obszarów wymagających rewitalizacji) istotne jest wskazanie sołectw o najniższych wartościach omawianego wskaźnika są nimi: Tursko, Siekierczyna, Kąśna Górna, Pławna i Ciężkowice 1 Rakutowa i Stawiska (brak organizacji pozarządowych). S t r o n a 32

Wykres 19. Liczba NGO wg rejestru powiatowego na 1 000 mieszkańców w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Ciężkowicach Ostatnim ze wskaźników opisujących aktywność mieszkańców jest liczba aktywnych czytelników korzystających z bibliotek publicznych z danego obszaru. Analizując ten wskaźnik można stwierdzić, że najmniej aktywni są mieszkańcy sołectw: Falkowa, Pławna, Kipszna, Zborowice, Ostrusza i Siekierczyna. Rysunek 8. Liczba aktywnych czytelników na 1 000 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Ciężkowicach S t r o n a 33

Tabela 5. Wskaźniki związane z czynnikami bezpieczeństwa Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Komendy Policji w Tarnowie, komisariat w Ciężkowicach S t r o n a 34

Tabela 6. Wskaźniki związane z czynnikami bezpieczeństwa Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Komendy Policji w Tarnowie, komisariat w Ciężkowicach S t r o n a 35

Tabela 7. Wskaźniki związane z czynnikami demograficznymi Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Ciężkowicach Tabela 8. Wskaźniki związane z aktywnością mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Ciężkowicach S t r o n a 36

4.2 Diagnoza zjawisk techniczno-środowiskowych Analizy zjawisk dokonano w oparciu o czynniki gospodarcze, przestrzenne, techniczne i środowiskowe. 4.2.1 Czynniki bezpieczeństwa Poczucie bezpieczeństwa jest jednym z podstawowych kryteriów oceny obszaru, w którym się żyje, pracuje i spędza czas. Przestępczość stanowi ważny czynnik wpływający na jakość życia mieszkańców. W celu wyznaczenia obszarów zdegradowanych wykorzystano sześć wskaźników z zakresu statystyk policyjnych. Podobnie jak w przypadku czynników związanych z ubóstwem i wykluczeniem społecznym, diagnoza uwzględniała wpływ wszystkich zmiennych, natomiast komentarz analityczny koncentruje się na kluczowych wskaźnikach. Liczba przestępstw ogółem na 100 mieszkańców pokazuje zagrożenie przestępczością w układzie terytorialnym. Najniższe poczucie bezpieczeństwa w całym analizowanym okresie mogli mieć mieszkańcy wszystkich okręgów z miasta Ciężkowice oraz sołectwa Bogoniowice. Wykres 20. Liczba przestępstw na 100 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Komendy Policji w Tarnowie, komisariat w Ciężkowicach Przez obszar gminy przebiega droga wojewódzka 977 oraz inne drogi gminne, które generują przestępstwa związane z ruchem drogowym. Wypadek drogowy jest zdarzeniem w ruchu drogowym, w którym jeden lub więcej uczestników zostało rannych lub poniosło śmierć. W latach 2011-2014 wskaźnik ten przyjmował wartości od 0 do 0,31 na 100 mieszkańców. W analizowanym okresie najwyższe wartości wskaźnika odnotowano w sołectwach: Bogoniowice i Jastrzębia oraz okręgu Ciężkowice 3 Osiedle i Dąbrówka. S t r o n a 37

Wykres 21. Liczba wypadków drogowych na 100 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Komendy Policji w Tarnowie, komisariat w Ciężkowicach Innym rodzajem przestępstwa, które występuje w ruchu drogowym jest kolizja. Jest to zdarzenie drogowe w wyniku którego uszkodzeniu uległo jedynie mienie, a nie osoby w nim uczestniczące. W badanym okresie wskaźnik ten przyjmował wartości od poziomu 0 do 2,3 na 100 mieszkańców. W latach 2011-2014 negatywnie wyróżniły się dwa okręgi: Ciężkowice 3 Osiedle i Dąbrówka oraz Ciężkowice 2 Centrum i Przedmieście, a także sołectwo Bogoniowice, a w ostatnim roku również sołectwa: Falkowa, Jastrzębia i Ostrusza. Wykres 22. Liczba kolizji drogowych na 100 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Komendy Policji w Tarnowie, komisariat w Ciężkowicach 4.2.2 Czynniki gospodarcze Zgodnie ze wskaźnikami uwzględnionym w Ustawie o rewitalizacji, sytuacja kryzysowa w danym obszarze może być również związana z niskim poziomem przedsiębiorczości na analizowanym terenie. Dobrze rozwinięta sfera działalności gospodarczej jest wypadkową wielu czynników: począwszy od kapitału ludzkiego, przez położenie gminy, na wsparciu władz lokalnych kończąc. Poziom przedsiębiorczości jest mierzony liczbą zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1 tysiąc mieszkańców. Wskaźnik przedsiębiorczości w okręgach w 2014 roku wahał się od ponad 18 podmiotów do blisko 83 podmiotów na 1 tysiąc mieszkańców. S t r o n a 38

Rysunek 9. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1 tysiąc ludności w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Ciężkowicach W Gminie Ciężkowice najniższy poziom przedsiębiorczości odnotowano w sołectwach: Kipszna, Falkowa, Bruśnik i Ostrusza. 4.2.3 Czynniki przestrzenne Czynniki przestrzenno-funkcjonalne charakteryzowane są poprzez: wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną oraz stan tej infrastruktury w danym obszarze. W dalszej analizie wykorzystano trzy wskaźniki z tego zakresu: dostępność infrastruktury komunalnej wodociągi; dostępność infrastruktury komunalnej kanalizacja; jakość zaopatrzenia w energię. Wskaźniki opisujące dostępność infrastruktury pokazują, jaki procent obszaru wyposażony jest w sieć wodociągową i siecią kanalizacyjną. W 2014 roku mieszkańcy sześciu sołectw nie mieli dostępu do infrastruktury komunalnej, były to: Bruśnik, Falkowa, Siekierczyna, Ostrusza, Pławna i Zborowice, a w sołectwie Kipszna tylko 35% mieszkańców mogło korzystać z sieci wodociągowej. S t r o n a 39

Wykres 23. Dostępność infrastruktury komunalnej Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Ciężkowicach Czynniki przestrzenne odzwierciedla również, jakość zaopatrywania w energię elektryczną, która reprezentowana jest przez liczbę osób dotkniętych przerwami w dostawach prądu (impact factor 9 ). Najwyższe wartości tego wskaźnika w 2014 roku odnotowano w sołectwach: Jastrzębia, Bruśnik, Zborowice i Kąśna Dolna Rysunek 10. Jakość zaopatrywania w energię elektryczną Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Tauron 4.2.4 Czynniki techniczno-środowiskowe Kolejną badaną grupą czynników, o której mowa w Wytycznych Ministerstwa są czynniki związane ze stanem technicznym zabudowy znajdującej się na terenie gminy oraz ze standardami środowiska, w tym gospodarką odpadami stanowiącymi zagrożenie dla życia, zdrowia lub stanu środowiska. W dalszej analizie wykorzystano cztery wskaźniki z tego zakresu: poziom zanieczyszczenia pyłami z palenisk domowych; 9 Obliczany, jako iloczyn liczby przerw w dostawie prądu w danym okręgu oraz liczby mieszkańców z tego okręgu. S t r o n a 40

liczba interwencji straży pożarnej na 100 mieszkańców; zagrożenie azbestem; liczba zabytków wpisana do gminnego rejestru zabytków na 1 km 2. Dodatkowo diagnozę wzbogacono o analizę treści raportu Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie pod tytułem Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2014 roku. Wskazuje on na przekroczenie emisji PM10 oraz PM2,5 (emisja pyłu zawieszonego o najdrobniejszych frakcjach mogących łatwo przedostać się do dróg oddechowych) z palenisk lokalnych. Rysunek 11. Stężenie pyłu zawieszonego PM10 kryterium ochrony zdrowia Źródło: Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2014 roku, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie Rysunek 12. Stężenie pyłu zawieszonego PM2,5 kryterium ochrony zdrowia Źródło: Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2014 roku, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie Mieszkańcy całej Gminy Ciężkowice są równomiernie narażeni na emisję pyłów zawieszonych PM10 oraz PM2.5. Wysokie stężenie pyłów zawieszonych ma wpływ na zachorowalność mieszkańców na choroby układu oddechowego, alergie oraz choroby S t r o n a 41

nowotworowe. Częstsze zapadanie na choroby układu oddechowego wiąże się z większą liczbą porad udzielanych przez lekarzy oraz istotnym zagrożeniem dla życia i zdrowia mieszkańców. Kolejnym wskaźnikiem z zakresu czynników techniczno-środowiskowych jest liczba interwencji Ochotniczej Straży Pożarnej, która może wynikać między innymi ze złego stanu urządzeń grzewczych, wypalania pól oraz innych zdarzeń losowych, w tym na drogach. W latach 2011-2014 wskaźnik ten przyjmował wartości z przedziału od 0,0 do 5,5 interwencji na 100 mieszkańców. W latach 2011-2014 najwięcej interwencji na 1 mieszkańca było w sołectwach: Zborowice, Pławna, Bruśnik i Jastrzębia. Wykres 24. Liczba interwencji OSP na 1 tysiąc ludności Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Cieżkowicach Kolejnym wskaźnikiem z analizowanych czynników jest wskaźnik związany z narażeniem mieszkańców na szkodliwe działanie budynków zawierających wyroby z azbestu. Dowiedziono, że azbest ma oddziaływania rakotwórcze, dlatego powinien być niezwłocznie usuwany z budynków, jednakże usuwanie azbestu jest czynnością skomplikowaną i generującą znaczne koszty. W 2014 roku najwięcej osób było wystawionych na niekorzystne działanie azbestu w Bruśniku, Falkowej, Kipsznej, Zborowicach, Pławnej oraz w obszarze 3 Ciężkowic. Rysunek 13. Zagrożenie azbestem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Ciężkowicach S t r o n a 42

Ostatnim wskaźnikiem z zakresu czynników techniczno-środowiskowych jest liczba zabytków na 1 km2. W 2014 roku najwięcej zabytków ujętych w gminnej ewidencji było w sołectwach: Ostrusza, Bruśnik, Kąśna Dolna i Zborowice. Obiekty te często o funkcjach mieszkaniowych są bardzo często w złym stanie technicznym, co przekłada się na obraz stanu zasobu mieszkaniowego na obszarze tych części gminy. Rysunek 14. Liczba zabytków na 1 km2 w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Ciężkowicach S t r o n a 43

Tabela 9. Wskaźniki z zakresu zjawisk techniczno-środowiskowych Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Ciężkowicach S t r o n a 44

4.3 Jakość życia i dostępność usług W trakcie analiz badano dostępność usług społecznych i technicznych oraz subiektywne odczucie mieszkańców dotyczące jakości życia w poszczególnych jednostkach urbanistycznych. Ponad połowa mieszkańców uważa, że jakość życia w gminie jest raczej dobra, źle i bardzo źle ocenia ¼ osób. Najgorzej oceniana jest w Falkowej, Pławnej, Zborowicach i Ostruszy. Dostęp i jakość usług społecznych jest wyznacznikiem jakości życia, oraz determinuje trwały i zrównoważony rozwój gospodarczy. Dostępność rozumiana w wielu wymiarach, jako osiągalność, dostępność przestrzenna, dostępność organizacyjna, dostępność kosztowa i akceptowalność. W trakcie konsultacji społecznych mieszkańcy podkreślali wagę dostępu do infrastruktury społecznej jako istotnego wyznacznika ich poczucia dobrej jakości życia w danym miejscu. Mieszkańcy podkreślali niewystarczającą dostępność i jakość oferty społecznokulturalnej, co powoduje coraz większą izolację i rosnące poczucie osamotnienia, a także jest czynnikiem zniechęcającym do wiązania przyszłości z gminą przez osoby młode. Respondenci wymieniali, że najbardziej uciążliwy jest brak dostępności miejsc dostosowanych do potrzeb seniorów, a także usług opiekuńczych. Kolejny problem to ograniczona mobilność mieszkańców części terenów wiejskich spowodowana przede wszystkim ukształtowaniem terenu (gmina podzielona jest wzniesieniem) i niedostateczną komunikacją publiczną (przede wszystkim autobusową) niska częstotliwość kursowania i złe dopasowanie rozkładów jazdy do potrzeb mieszkańców. Mieszkańcy podkreślają poczcie zagrożenia związane z nawalnymi deszczami, powodziami i w części jednostek urbanistycznych także osuwiskami, Rysunek 15. Dostępność usług społeczno-kulturalnych, komunikacji publicznej i poczucie bezpieczeństwa w opinii mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie opinii mieszkańców gminy Cieżkowice S t r o n a 45

4.4 Wybór obszaru zdegradowanego wraz z uzasadnieniem Ostatnim etapem diagnozy jest wskazanie obszarów zdegradowanych, które wykazują kumulację negatywnych zjawisk społecznych oraz dodatkowo wykazują nagromadzenie negatywnych cech w pozostałych analizowanych zjawiskach. Analizując wskaźniki cząstkowe w obszarze społecznym, można zauważyć, że w każdym sołectwie występują z różnym natężeniem negatywne zjawiska z tego obszaru. W przypadku czynników związanych z ubóstwem i wykluczeniem społecznym, na pierwszy plan wysuwają się sołectwa, a w szczególności: Falkowa, Kipszna, Siekierczyna i Ostrusza. Natomiast dla czynników związanych z bezpieczeństwem - kumulację negatywnych zjawisk można zauważyć w pierwszej kolejności w okręgach miasta Ciężkowice oraz sołectwie Bogoniowice. Kolejne wyróżnione czynniki z zakresu społecznego wskazują przede wszystkim na sołectwo Falkowa. Na podstawie uzyskanego wskaźnika sum standaryzowanych dla zakresu społecznego, jako obszary o szczególnej koncentracji problemów w tym obszarze można wytypować w pierwszej kolejności następujące okręgi: Falkowa, Cieżkowice 2 Centrum i Przedmieście, Pławna, Ostrusza, Kipszna, Siekierczyna, Cieżkowice 3 Osiedle i Dąbrówka oraz ZborowiceW wymienionych obszarach na uwagę zasługiwały problemy związane z ogólnym korzystaniem ze środków pomocy społecznej oraz z powodu ubóstwa, długotrwałej lub ciężkiej choroby, wielodzietności oraz bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego. Również bezpieczeństwo było na niezadawalającym poziomie. Tabela 10. Wartości wskaźnika sum standaryzowanych dla zjawisk społecznych Sołectwo Zjawiska społeczne Zjawiska technicznośrodowiskowe Falkowa 40,40 4,51 Cieżkowice 2 Centrum i Przedmieście 29,49 3,35 Pławna 29,34 6,01 Ostrusza 29,32 4,34 Kipszna 26,97 5,29 Siekierczyna 25,53 4,98 Cieżkowice 3 Osiedle i Dąbrowa 24,60 2,47 Zborowice 23,32 8,26 Bogoniowice 21,50 3,25 Jastrzębia 21,42 5,53 Bruśnik 21,39 7,07 Kąśna Górna 20,88 4,20 Ciężkowice 1 Rakutowa i Stawiska 20,11 1,78 Tursko 17,85 1,96 Kąśna Dolna 16,18 3,14 Źródło: Opracowanie własne na podstawie pozyskanych danych Opierając się na tak przeprowadzonym postępowaniu badawczym możliwe było wyznaczenie siedmiu jednostek urbanistycznych, które charakteryzują się koncentracją negatywnych zjawisk, tj. noszą znamiona obszaru zdegradowanego w pierwszej kolejności w oparciu o czynniki społeczne, a następnie pozostałe. Za obszary zdegradowane uznano te jednostki urbanistyczne w których wartość wskaźnika degradacji osiągnęła wartość powyżej S t r o n a 46

średniej arytmetycznej dla gminy tj. 28,96. Są to jednostki: Falkowa, Pławna, Ostrusza, Ciężkowice 2, Kipszna, Zborowice, Siekierczyna. Ostateczny wybór obszarów zdegradowanych wynika ze specyficznych uwarunkowań gminy Ciężkowice, analizy wskaźnikowej, a także z subiektywnych odczuć zarówno osób uczestniczących w warsztatach, jak również ponad 300 mieszkańców, którzy wzięli udział w badaniach ilościowych i jakościowych. Tabela 11. Wartości wskaźnika degradacji Jednostka urbanistyczna Wskaźnik degradacji Falkowa 44,91 Skala degradacji Zdiagnozowane problemy w poszczególnych aspektach rewitalizacji (stan jednostki przestrzennofunkcjonalny społeczny gospodarczy urbanistycznej) środowiskowy Bardzo zły x x x Pławna 35,35 zły x x x x Ostrusza 33,66 x x x x Cieżkowice 2 Centrum i x x Przedmieście 32,83 Kipszna 32,26 x x x x x Zborowice 31,57 x x x x Siekierczyna 30,51 x x x Bruśnik 28,47 Dobry x x x x x Cieżkowice 3 x x x Osiedle i Dąbrowa 27,08 Jastrzębia 26,95 x x Kąśna Górna 25,08 Bogoniowice 24,74 x Ciężkowice 1 Rakutowa i x x Stawiska 21,89 Tursko 19,82 Bardzo dobry Kąśna Dolna 19,32 x Źródło: Opracowanie własne na podstawie pozyskanych danych Rysunek 16. Obszary zdegradowane w Gminie Ciężkowice techniczny Źródło: Opracowanie własne S t r o n a 47

5. WSKAZANIE OBSZARU REWITALIZACJI WRAZ Z UZASADNIENIEM Synteza wyników uzyskanych z przeprowadzonej diagnozy oraz badań ilościowych i jakościowych obecnej sytuacji w gminie Ciężkowice, a także oczekiwania i potrzeby lokalnej społeczności wyrażone podczas warsztatów rewitalizacyjnych, doprowadziły do wyodrębnienia obszaru rewitalizacji na terenie gminy, który cechuje się największą kumulacją negatywnych zjawisk i problemów. Specyfika pracy w mniejszych gminach sprawia, iż przy określaniu obszaru rewitalizacji najistotniejszym czynnikiem są indywidualne opinie mieszkańców. W procesie tworzenia dokumentu najistotniejsze dla wspólnoty samorządowej było uwzględnienie wewnętrznej różnorodności obszarów miejskich i wiejskich, bowiem specyfika problemów jest inna w przysiółku obejmującym kilka domów, inna w centrum dużej wsi, a jeszcze inna w mieście. Różnice w wielkości i gęstości zaludnienia jednostek urbanistycznych są niezmiernie ważne, gdyż szczególnie na terenach wiejskich gęstość zamieszkania zupełnie zmienia relacje społeczne i dlatego przy wyznaczaniu obszaru rewitalizacji kluczowe znaczenie miały opinie wyrażone przez mieszkańców. Poglądy te zostały wyrażone w trakcie badań fokusowych, szerokiej ankietyzacji oraz spotkań z mieszkańcami. Badania ilościowe obejmowały: badania metodą CAWI mieszkańców dotyczącą jakości życia w gminie Ciężkowice i poszczególnych sołectwach (liczba wypełnionych ankiet: 311 ankiet, czas badania: 2016.01.26-2016.02.29); badania metodą CAWI liderów lokalnych dot. problemów i potencjałów sołectwa w gminie Ciężkowice (liczba wypełnionych ankiet: 19 ankiet, czas badania: 2016.02.11-2016.02.29). Do wyrażenia swoich opinii w badaniach zaproszono osoby mieszkające lub pracujące na obszarze gminy Ciężkowice, pełniące w różnych organizacjach i instytucjach zlokalizowanych na terenie gminy znaczące funkcje. Badania jakościowe przeprowadzono z wykorzystaniem techniki zogniskowanych wywiadów grupowych. Na potrzeby wyznaczenia obszaru rewitalizacji przeprowadzono 1 wywiad grupowy, w którym uczestniczyło łącznie 7 osób członek organizacji pozarządowej, przedstawicielka sektora oświatowego, radna gminy Cieżkowice, pracownik socjalny, urzędnicy, sołtysi. Rysunek 17. Mapa koncentracji problemów społecznych, gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-technicznych na obszarze gminy Ciężkowice badanie fokusowe Źródło: Mapa z badania fokusowego w Urzędzie Gminy Ciężkowice S t r o n a 48

Proces badawczy pozwolił określić lokalizację kluczowych problemów, a w konsekwencji wyznaczyć obszar rewitalizacji. Tabela 12. Kluczowe wskaźniki obrazujące stan kryzysu obszaru rewitalizacji z powodu koncentracji zjawisk społecznych Problematyka Wskaźnik Gmina Obszar rewitalizacji Ubóstwo Bezrobocie Przestępczość Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa na 100 mieszkańców Liczba osób objętych pomocą społeczną z powodu bezrobocia na 100 mieszkańców wieku produkcyjnym Liczba przestępstw ogółem na 100 mieszkańców 9.2 11,8 5,6 6,6 0,5 0,7 Niski poziom kapitału społecznego Liczba NGO na 1 000 mieszkańców 1,4 1 Poziom uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym Liczba zapisanych czytelników do bibliotek z danego obszaru 129,6 91,6 Kluczowy czynnik (gospodarczy, środowiskowy, przestrzenny, techniczny) z kategorii pozostałych zjawisk negatywnych decydujący o wskazaniu obszaru Jako kluczowe zjawisko negatywne dla obszaru wskazano kwestie gospodarcze i niski wskaźnik przedsiębiorczości. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Ciężkowicach Szeroki udział mieszkańców na każdym etapie wyznaczania obszarów zdegradowanych i obszaru rewitalizacji gwarantuje, że wybrane obszary są odpowiedzią na rzeczywiste zapotrzebowanie mieszkańców gminy Ciężkowice. Trafne dopasowanie do dostrzeganych i wskazywanych przez mieszkańców problemów pozwoli na podjęcie działań naprawczych, które dadzą oczekiwane przez społeczeństwo efekty. Wyznaczono obszar rewitalizacji o łącznej powierzchni 398,51 ha (tj. 3,85% powierzchni gminy), zamieszkały przez 1 197 osób (tj. 10,59% populacji gminy Ciężkowice). Składa się on z 7 podobszarów w 7 obszarach zdegradowanych: obszar zdegradowany Falkowa: podobszar rewitalizacji 1. Falkowa centrum; obszar zdegradowany Pławna: podobszar rewitalizacji 2. Pławna centrum; obszar zdegradowany Ostrusza: podobszar rewitalizacji 3. Ostrusza centrum; obszar zdegradowany Ciężkowice: podobszar rewitalizacji 4. Ciężkowice centrum; obszar zdegradowany Kipszna: podobszar rewitalizacji 5. Kipszna centrum; obszar zdegradowany Zborowice: podobszar rewitalizacji 6. Zborowice centrum; S t r o n a 49

obszar zdegradowany Siekierczyna: podobszar rewitalizacji 7. Siekierczyna centrum. 5.1 Obszar zdegradowany Falkowa Diagnoza przeprowadzona w rozdziale 4, wsparta wynikami warsztatów oraz analizą ankiet zbieranych w trakcie konsultacji społecznych wskazuje na następujące deficyty i potencjały obszaru i jego otoczenia: Tabela 13. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Falkowa Kluczowe zjawiska Społeczne Pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzennofunkcjonalne) Negatywne 1. Bardzo duża liczba osób korzystających z pomocy społecznej, w tym z powodu bezradności w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenie gospodarstwa domowego. 2. Duża liczba osób otrzymujących wsparcie z racji pozostawania bez pracy. 3. Duża liczba osób niepełnosprawnych i długotrwale lub ciężko chorych. 4. Najwyższy w gminie wskaźnik ubóstwa. 5. Duża liczba rodzin wielodzietnych. 6. Duża liczba seniorów oraz bardzo wysoki wskaźnik obciążenia demograficznego. 7. Bardzo niski udział w kulturze, liczony aktywnością czytelniczą (słaba dostępność do instytucji kultury). 1. Bardzo niski wskaźnik przedsiębiorczości. 2. Brak podstawowej infrastruktury komunalnej. 3. Nierozwiązany do końca problem azbestu. 4. Górzysty teren, problemy z dojazdem. 5. Rozproszona zabudowa. Potencjały 1. Wysoki poziom bezpieczeństwa publicznego. 2. Wysoka aktywność społeczna, liczona liczbą NGO na 1 000 mieszkańców. 1. Potencjał agroturystyczny z uwagi na bardzo atrakcyjne warunki krajobrazowe i czyste powietrze. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych oraz wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty) 5.1.1 Podobszar rewitalizacji: 1. Falkowa centrum Jednocześnie podobszar Falkowa centrum wskazany jako rewitalizowany charakteryzuje się największymi deficytami na obszarze zdegradowanym: Falkowa, na którym się znajduje, ale także stwarza realną możliwość kreowania pozytywnych zmian, które wpłyną zarówno na poprawę sytuacji na tym terenie, jak również będą pozytywnie oddziaływać na cały obszar zdegradowany. S t r o n a 50

Rysunek 18. Podobszar rewitalizacji Falkowa centrum z uwzględnieniem działek (1:2 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru Źródło: Urząd Gminy Ciężkowice oraz www.geoportal.gov.pl FALKOWA centrum Tabela 14. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Falkowa Centrum Aspekty pozostałe Aspekty społeczne (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzenno-funkcjonalne, techniczne) 1. Brak zaangażowania mieszkańców w życie miejscowości. 2. Brak dostępności usług rehabilitacyjnych i opiekuńczych dla osób starszych. 3. Słabe ziemie, więc dochody są małe i trudno się żyje. 4. Żyje tu dużo ludzi naprawdę ubogich jest ciężko. 5. Dużo jest ludzi starszych młodzi wyjeżdżają, wieś się wyludnia. 6. Peryferyjne położenie i wszędzie mamy daleko. 7. Poczucie braku perspektyw. 8. Słaby dostęp do kultury i edukacji. 9. Niskie wykształcenie. 10. Trudno znaleźć pracę. 11. Brak perspektyw rozwoju młodych. 1. Słabe ziemie. 2. Nie mamy wody, ani kanalizacji, szczególnie jak jest susza, to jest problem z wodą. 3. Woda w studniach jest często złej jakości. 4. Czasem, szczególnie zima, trudno dojechać. 5. Kiepska komunikacja. 6. Górzysty teren. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty, badania fokusowe) Położenie podobszaru: obszar zlokalizowany na działkach nr: 186/4, 186/3, 185/2, 184/2, 233/1, 187, 192, 190, 194, 193, 161/1, 166, 167, 183, 182/5, 177, 182/6, 182/4, 176, 180, 239, 82/2, 243, 244, 383/2, 383/1, 386, 245, 238, 236, 237/2, 82/4, 82/5, 82/6, 234/2, 247/2, 82/7, 247/3, 246, 252, 254, 253, 302, 301, 255/2, 304/1, 304/2, 305, 390/2, 389, 303/8, 303/5, 303/9, 82/5, 255/2, 255/1, 239, 237/2, 237/1, 234/3, 237/2, 234/3, 234/5, 232/1, 234/4, 235/1, 184/1, 244, 182/1, 185/1, 186/1 jednostka ewidencyjna Ciężkowice, obręb Falkowa. Powierzchnia podobszaru: 49,63 ha. Ludność podobszaru: 80 osób. Opis podobszaru: obszar obejmujący ścisłe centrum miejscowości Falkowa, wzdłuż drogi gminnej relacji Siekierczyna Bruśnik. Zabudowa na obszarze raczej rozproszona, o charakterze mieszkaniowym i mieszkaniowo-zagrodowym. Budynki nowsze w dobrym stanie technicznym, budynki starsze, szczególnie te związane z działalnością rolniczą w złym stanie technicznym i o zróżnicowanej estetyce. Obszar położony na terenie o dużych spadkach, co powoduje, iż są tu utrudnione warunki prowadzenia działalności rolniczej, co przekłada się na znacząco niższe dochody miejscowej S t r o n a 51

ludności, a tym samym trudniejsze warunki życia. Z uwagi na położenie obszar dotknięty suszą hydrologiczną, przy jednoczesnych problemach powstających w czasie deszczy nawalnych (zalewanie gospodarstw, zalewanie dróg, nanoszenie błota i kamieni spływających z wyższych partii obszaru). Z kwestią suszy hydrologicznej wiąże się problem braku dostępności wody na obszarze. Brak tutaj zarówno wodociągu, jak i kanalizacji. Woda do użytku domowego i gospodarczego pochodzi ze studni kopanych, które są bardzo wrażliwe zarówno na obniżanie się lustra wody, jak i zanieczyszczenia. W najbardziej zabudowanej części obszaru zlokalizowany jest budynek szkoły, remizy OSP i kaplicy, a także obiekt handlowy Gminnej Spółdzielni. Budynki pochodzą z różnych okresów i generalnie są w złym stanie technicznym i estetycznym. Obecny budynek szkoły pochodzący z lat 30. XX wieku i rozbudowany w latach 70. zniszczony, wymaga pilnych prac remontowych oraz dostosowania do nowych, społecznie oczekiwanych funkcji w związku ze stale spadającą liczbą dzieci. Remiza OSP budowana w ostatniej dekadzie XX wieku systemem gospodarczym, obecnie częściowo zmodernizowana, wymaga remontu piętra i dostosowania go do potrzeb mieszkańców (świetlica wiejska, miejsce spotkań). Znajduje się tu także kaplica z lat 80. i budynek sklepu GS, w złym stanie technicznym i estetycznym. Poprawy estetyki i funkcjonalności wymaga także zagospodarowanie terenu budowy zatoki autobusowej z wiatą, a także elementów małej architektury tworzących atrakcyjną przestrzeń publiczną. Estetyzacja przestrzeni publicznej i poprawa jakości życia w miejscowości winna przełożyć się na powstrzymanie postępującej depopulacji Falkowej. Obszar pełni kluczowe miejsce dla życia społecznego miejscowości. 5.2 Obszar zdegradowany Pławna Diagnoza przeprowadzona w rozdziale 4, wsparta wynikami warsztatów oraz analizą ankiet zbieranych w trakcie konsultacji społecznych wskazuje na następujące deficyty i potencjały obszaru i jego otoczenia: Tabela 15. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Pławna Kluczowe zjawiska Społeczne Pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzennofunkcjonalne) Negatywne 1. Bardzo duża liczba osób korzystających z pomocy społecznej, w tym z powodu bezradności w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz alkoholizmu. 2. Duża liczba osób otrzymujących wsparcie z racji pozostawania bez pracy. 3. Rosnąca liczba osób długotrwale lub ciężko chorych. 4. Wysoki wskaźnik ubóstwa. 5. Duża liczba rodzin wielodzietnych korzystających z pomocy społecznej. 6. Duża liczba seniorów oraz rosnący wskaźnik obciążenia demograficznego. 7. Bardzo niski udział w kulturze, liczony aktywnością czytelniczą (słaba dostępność do instytucji kultury). 1. Bardzo niski wskaźnik przedsiębiorczości. 2. Brak podstawowej infrastruktury komunalnej. 3. Nierozwiązany do końca problem azbestu. Potencjały 1. Duże poczucie bezpieczeństwa (niewielka liczba przestępstw i wykroczeń). 2. Aktywna społeczność, potrafiąca przejąć prowadzenie placówki oświatowej. 1. Funkcjonujących kilka większych zakładów pracy. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych oraz wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty) S t r o n a 52

5.2.1 Podobszar rewitalizacji 2: Pławna centrum Jednocześnie podobszar Pławna centrum wskazany jako rewitalizowany charakteryzuje się największymi deficytami na obszarze zdegradowanym: Pławna, na którym się znajduje, ale także stwarza realną możliwość kreowania pozytywnych zmian, które wpłyną zarówno na poprawę sytuacji na tym terenie, jak również będą pozytywnie oddziaływać na cały obszar zdegradowany. Rysunek 19. Podobszar rewitalizacji Pławna centrum z uwzględnieniem działek (1:2 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru Źródło: Urząd Gminy Ciężkowice oraz www.geoportal.gov.pl PŁAWNA centrum Tabela 16. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Pławna Centrum Aspekty pozostałe Aspekty społeczne (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzenno-funkcjonalne, techniczne) 1. Żyjemy w poczuciu zagrożenia wylewająca rzeką. 2. Trudno znaleźć pracę. 3. Dużo jest ludzi starszych. 4. Rosnące ubóstwo. 5. Niska aktywność mieszkańców. 6. Odpływ młodych ludzi. 7. Za mało zajęć integracyjnych dla dzieci. 1. Nie mamy wodociągu i kanalizacji. 2. Zaniedbany i opuszczony budynek (stary dom dziecka). 3. Dzikie odpływy nieczystości. 4. Duża zanieczyszczenie środowiska. 5. Całoroczne braki w dostępie do wody. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty, badania fokusowe) Położenie podobszaru: obszar zlokalizowany na działkach nr: 229/3, 227/1, 227/2, 229/4, 229/1, 226/1, 226/6, 226/3, 225/8, 225/9, 224, 222/2, 222/1, 221, 145, 208, 220/8, 220/7, 220/5, 220/1, 220/3, 209, 218, 217, 219, 216, 146, 148, 149, 213, 127/3, 127/2, 127/1, 128, 130, 131, 133/6, 133/4, 133/1, 133/2, 133/5, 132, 134, 139, 138, 137/1, 137/3, 137/4, 137/5, 136/3, 136/4, 136/1, 95/4, 95/1, 92, 91, 86, 82, 83, 81, 72, 80/1, 80/2, 78/2, 79/2, 79/1, 76, 77, 75, 62, 41/1, 42, 43, 53/2, 53/1, 58/4, 54, 45/2, 55, 56, 44, 57, 58/3, 58/1, 59, 52, 60/1, 60/2, 140, 147/4, 147/5, 147/2, 147/3, 144, 141, 142, 143/1, 225/1, 143/2, 225/2, 228/7, 145, 228/3, 228/4, 228/5, 228/6, 228/8, 228/2, 228/9, 61, 121, 104, 145, 93/1, 93/2, 95/3, 94/2, 135, 225/1, 127/3, 78/1, 46, 135, 222/3, 225/4 jednostka ewidencyjna Ciężkowice, obręb Pławna. Powierzchnia podobszaru: 59,61 ha. Ludność podobszaru: 215 osób. Opis podobszaru: obszar położony wzdłuż drogi. Zabudowa w centralnej części obszaru dość zwarta, układająca się w skupiska domów. Granicę obszaru stanowi rzeka Biała, która z racji częstego wylewania jest dużym zagrożeniem dla znacznej części podobszaru. Często dochodzi do podtopień gospodarstw domowych i rolnych, co znacząco obniża jakość życia S t r o n a 53

mieszkańców, ale także sprawia że obszar ten jest mało atrakcyjny. Nakładają się na to braki infrastrukturalne brak kanalizacji i wodociągu (co jest szczególnie niebezpieczne w momencie zalań). Na obszarze oprócz kilkunastu budynków mieszkalnych (w generalnie dobrym stanie technicznym) znajduje się także budynek szkoły i świetlicy wiejskiej, a także budynek handlowy (GS) oraz kaplica. Zarówno obiekty, jak i ich otoczenie wymagają rewitalizacji z uwagi na stan techniczny i estetykę obiektów. Szkoła pochodząca z początku lat 70. ubiegłego wieku, częściowo wyremontowana, wymaga dalszych prac. Otoczona starymi, nieużytkowanymi obiektami o funkcjach magazynowych (wymagają gruntownego remontu i zmiany funkcji lub wyburzenia z uwagi na swój stan techniczny). Przy szkole częściowo zagospodarowana przestrzeń wymagająca rewitalizacji. Plac zabaw oraz boisko wymaga odnowy, boisko o nawierzchni asfaltowej z licznymi spękaniami i ubytkami nie spełnia standardów i zagraża bezpieczeństwu. Budynek świetlicy wiejskiej sukcesywnie remontowany. Poprawy wymaga zagospodarowanie przestrzeni zdekapitalizowane chodniki, brak zieleni, brak elementów małej architektury tworzących przyjazne centrum miejscowości. 5.3 Obszar zdegradowany Ostrusza Diagnoza przeprowadzona w rozdziale 4, wsparta wynikami warsztatów oraz analizą ankiet zbieranych w trakcie konsultacji społecznych wskazuje na następujące deficyty i potencjały obszaru i jego otoczenia: Tabela 17. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Ostrusza Kluczowe zjawiska Negatywne Potencjały Społeczne 1. Duża liczba osób korzystających z pomocy społecznej, w tym z powodu alkoholizmu oraz bezrobocia. 2. Relatywnie duży odsetek osób niepełnosprawnych, którym udzielana jest pomoc społeczna. 3. Wysoki wskaźnik ubóstwa. 4. Duża liczba osób starszych. 5. Niski udział w kulturze, liczony aktywnością czytelniczą (słaba dostępność do instytucji kultury). 1. Miejsce raczej bezpieczne (sporadyczne zjawiska kradzieży). Pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzennofunkcjonalne) 1. Bardzo niski wskaźnik przedsiębiorczości. 2. Brak podstawowej infrastruktury komunalnej. 1. Walory krajobrazowe i potencjał do rozwoju agroturystyki. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych oraz wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty) 5.3.1 Podobszar rewitalizacji 3: Ostrusza centrum Jednocześnie podobszar Ostrusza centrum wskazany jako rewitalizowany charakteryzuje się największymi deficytami na obszarze zdegradowanym: Ostrusza, na którym się znajduje, ale także stwarza realną możliwość kreowania pozytywnych zmian, które wpłyną zarówno na poprawę sytuacji na tym terenie, jak również będą pozytywnie oddziaływać na cały obszar zdegradowany. S t r o n a 54

Rysunek 20. Podobszar rewitalizacji Ostrusza centrum z uwzględnieniem działek (1:2 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru Źródło: Urząd Gminy Ciężkowice oraz www.geoportal.gov.pl OSTRUSZA centrum Tabela 18. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Ostrusza centrum Aspekty pozostałe Aspekty społeczne (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzenno-funkcjonalne, techniczne) 1. Miejscowość się wyludnia. 2. Nie ma pracy, nie ma perspektyw. 3. Nie ma firm, w których możnaby znaleźć prace. 4. Brak życia kulturalnego w centrum miejscowości. 5. Nie ma szkoły i dzieci muszą dojeżdżać do innych miejscowości. 6. Bieda. 7. Migracja ludności. 8. Coraz częściej zdarzają się patologie (szczególnie alkoholizm). 9. Obszar mało rozwijający się, mało młodych ludzi. 10. Ciężkie warunki pracy na roli. 1. Osuwiska. 2. Duże nachylenie terenu ciężko uprawiać rolę. 3. Brak wodociągu. 4. Brak kanalizacji. 5. Słabe drogi. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty, badania fokusowe) Położenie podobszaru: obszar zlokalizowany na działkach nr: 815/1, 801/2, 814, 812/2, 812/1, 804, 813, 797, 811, 810/1, 809/1, 808, 736, 735, 737/2, 711, 695, 696, 693, 692, 694, 689, 815/2, 688, 691, 677, 268/1, 268/2, 267/1, 266, 352, 265, 264, 258/4, 263/1, 263/2, 262/2, 258/8, 258/6, 258/5, 258/2, 260, 253, 261, 250, 249, 247/2, 352, 252, 251, 244, 242, 243, 248, 69, 133, 134, 135, 136, 145, 144, 142, 189, 139/1, 139/2, 137, 138/3, 138/4, 283, 284, 280, 279, 275, 276, 274, 273, 278/1, 286, 285, 277, 278/2, 302, 218, 301, 306, 304, 303, 305/1, 305/2, 725, 272, 271, 722/2, 722/1, 727, 726, 724/2, 721, 720, 724/1, 730, 731, 732, 733, 734/1, 853, 849/2, 713, 869, 868, 723, 718, 716, 867, 866/1, 866/2, 874/2, 874/3, 873, 871, 897, 904, 896, 895, 894, 893, 69, 849/1, 848, 734/1, 281, 282, 283, 284 jednostka ewidencyjna Ciężkowice, obręb Ostrusza. Powierzchnia podobszaru: 102,05 ha. Ludność podobszaru: 193 osoby. Opis podobszaru: obszar obejmujący centrum miejscowości wzdłuż drogi gminnej. Obszar położony w dużej części na wzniesieniu. Teren uznany za obszar osuwiskowy. Zabudowa bardzo rozproszona. Na obszarze brak sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, a z racji charakterystyki terenu i typu zabudowy, budowa sieci jest ekonomicznie nieuzasadniona. Po roku 2010 w kilku przypadkach konieczne było przesiedlanie mieszkańców z uwagi na czynne osuwiska. Warunki życia na obszarze sprawiają, iż w zauważalny sposób następuje jego wyludnianie. S t r o n a 55

Sytuacja systematycznego zmniejszania się liczby ludzi na obszarze rzutuje także na stan i wykorzystanie budynków publicznych. Na podobszarze rewitalizacja znajduje się budynek szkolny, składający się z dwóch części starej szkoły z 1926 roku i części dobudowanej w roku 1999. Obecnie z uwagi na sytuację demograficzną budynek nieużytkowany na cele edukacyjne. Część pomieszczeń po byłej szkole przystosowana do celów kultu (kaplica). Obiekt wymaga nadania mu zupełnie nowych funkcji, dostosowanych zarówno do potrzeb lokalnej społeczności, jak i szerzej potrzeb mieszkańców gminy Cieżkowice (np. ośrodek rehabilitacji i dziennej opieki osób starszych lub funkcje związane z opieką nad dziećmi). Wymaga to jednak czytelnego określenia oczekiwanych funkcji, a następnie przeprowadzenia kompleksowego remontu obiektu (w tym w szczególności poprawy estetyki i termomodernizacji, wymiany instalacji wewnętrznych oraz dostosowania do wskazanych funkcji). Na obszarze położony jest także budynek wielofunkcyjny w którym mieszczą się sklep spożywczy oraz pomieszczenia świetlicy wiejskiej. Obiekt w złym stanie technicznym wymaga kompleksowego remontu (elewacja, instalacja wewnętrzne, ściany) oraz poprawy wyposażenia pomieszczeń dla celów społeczno-kulturalnych. Na działce zlokalizowane jest także nowe boisko wielofunkcyjne z placem zabaw (nie wymagają interwencji). 5.4 Obszar zdegradowany Ciężkowice Diagnoza przeprowadzona w rozdziale 4, wsparta wynikami warsztatów oraz analizą ankiet zbieranych w trakcie konsultacji społecznych wskazuje na następujące deficyty i potencjały obszaru i jego otoczenia: Tabela 19. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Ciężkowice Kluczowe zjawiska Negatywne Potencjały Społeczne 1. Występujące bezrobocie. 2. Rosnąca liczba starszych. 3. Utrzymujące się na stałym, wysokim (najwyższym w gminie) poziomie wskaźniki przestępczości. 4. Duża liczna wypadków i zdarzeń drogowych. 5. Wysoki wskaźnik obciążenia demograficznego. 6. Bardzo niski wskaźnik aktywności społecznej (w szczególności jak na centrum gminy). 1. Bardzo mała liczba osób korzystających z pomocy społecznej. Pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzennofunkcjonalne) 1. Duża liczba starszych budynków w tym wpisanych do gminnej ewidencji zabytków. 1. Wysoki wskaźnik przedsiębiorczości. 2. Korzystne położenie przy drodze krajowej i szlaku kolejowym. 3. Rozwinięty handel i usługi. 4. Wysokie walory krajobrazowe i przyrodnicze. 5. Duży potencjał turystyczny. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych oraz wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty) 5.4.1 Podobszar rewitalizacji 4: Ciężkowice centrum Jednocześnie podobszar Ciężkowice centrum wskazany jako rewitalizowany charakteryzuje się największymi deficytami na obszarze zdegradowanym: Ciężkowice, na którym się znajduje, ale także stwarza realną możliwość kreowania pozytywnych zmian, które wpłyną zarówno na poprawę sytuacji na tym terenie, jak również będą pozytywnie oddziaływać na cały obszar zdegradowany. S t r o n a 56

Rysunek 21. Podobszar rewitalizacji Ciężkowice centrum z uwzględnieniem działek (1:2 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru Źródło: Urząd Gminy Ciężkowice oraz www.geoportal.gov.pl CIĘŻKOWICE centrum Tabela 20. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Cieżkowice centrum Aspekty pozostałe Aspekty społeczne (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzenno-funkcjonalne, techniczne) 1. Brak miejsc rekreacji zarówno dla osób dorosłych, jak i dzieci. 2. Nie ma atrakcyjnej oferty kulturalnej dla dorosłych. 3. Potrzeba realnej współpracy między władzą, a mieszkańcami. 4. Najważniejszy rynek nie powinien być parkingiem samochodowym. Nie znam miejscowości poza Ciężkowicami w której na rynku nie można spokojnie posiedzieć na ławce podziwiając piękny ratusz. Chociaż południowa część rynku powinna być wolna od samochodów. 5. Zdarzają się akty chuligaństwa i wandalizmu oraz agresywne zachowania osób nietrzeźwych. 6. Coraz więcej ludzi ubogich, szczególnie starszych i samotnych potrzebujących pomocy, bardzo brakuje opieki dla takich osób. 7. Coraz wyższe bezrobocie, dotyka przede wszystkim młodych, którzy muszą wyjeżdżać w poszukiwaniu zatrudnienia. 1. Zaniedbany park o który trzeba zadbać, aby był miejscem wypoczynku dla mieszkańców i turystów, a także wizytówką miejscowości. 2. Są miejsca w okolicy centrum z bardzo zaniedbanymi posesjami. 3. Zaniedbany rynek, który powinien być sercem miejscowości. 4. Nieuporządkowany handel na rynku. 5. Nieestetyczny wygląd rynku (dominują reklamy a nie zabytki!) 6. Zły stan zabytkowych budynków na obszarze (w tym wpisanych do ewidencji). Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty, badania fokusowe) Położenie podobszaru: obszar obejmuje ścisłe centrum Ciężkowic z płytą Rynku i jego wschodnią pierzeją, dalej biegnie wzdłuż ul. Batorego i Stawiska wraz pierwszą liną zabudowy. Od północy obszar zamyka rzeką Biała Tarnowska, od zachodu granicę stanowi ul. 3 maja. Powierzchnia podobszaru: 30,09 ha. Ludność podobszaru: 225 osób. Opis podobszaru: najważniejszą częścią rewitalizowanego obszaru jest zabytkowy układ urbanistyczny rynku wraz z częścią odchodzących od niego uliczek. Czworoboczny rynek zachowany z czasów lokacji miasta. Zabudowa z XVIII i XIX wieku, ustawiona szczytowo do rynku, z którego odchodzi osiem ulic (na wzór układu średniowiecznego). Obszar częściowo zrewitalizowany, wymaga dalszych prac z uwagi na swój zabytkowy charakter, w tym przede wszystkim zmiany nawierzchni drogi, ograniczenia funkcji parkingowej oraz systemowego porządkowania i rewitalizacji zabytkowej zabudowy wszystkich pierzei rynku (dominująca funkcja handlowa, nieład estetyczny, funkcja parkingowa, różny stan substancji mieszkaniowej). S t r o n a 57

Na płycie rynku posadowiony zabytkowy ratusz budynek stanowi przykład małomiasteczkowej architektury. Zbudowany przed 1848 rokiem, przebudowany w latach 80. XIX w. i gruntownie zmodernizowany w ostatnich latach. Bryłę stanowi czteroskrzydłowy budynek z wewnętrznym dziedzińcem. Zbudowany z cegły częściowo z kamienia, tynkowany. Od frontu drewniana, niska wieża. W piwnicach kolebkowe sklepienia. W centrum ciężkowickiego rynku, po południowej stronie ratusza kapliczka pw. św. Floriana. Wybudowana w 1895 roku z okazji powstania straży pożarnej, fundatorem był J.I. Paderewski. Murowana, tynkowana, usytuowana na rzucie kwadratu z czterema filarami w narożnikach wspierającymi półkoliste arkady, przekryta dachem namiotowym. Wewnątrz ludowa figurka św. Floriana. Z ciekawszych obiektów mieszkalnych na rynku warto zwrócić uwagę na budynki zlokalizowane przy Rynku nr 12 (wł. Genowefa Kwaśna). Jest to jeden z najlepiej zachowanych drewnianych domów z podcieniami wspartymi na czterech słupach. Zbudowany w drugiej połowie XVIII w. Przy jednej z ulic odchodzących od rynku znajduje się zabytkowy budynek mieszkalny (nr 104). Wybudowany w 1904 roku wg projektu Jana Sas-Zubrzyckiego. Budynek murowany, parterowy z niewielką oszkloną werandą. Innym zabytkiem w tej lokalizacji (pod nr 106) jest zbudowany w 1892 roku z przeznaczeniem na szkołę piętrowy, murowany, podpiwniczony budynek z kamiennymi fundamentami. Od 1962 r. użytkowany jako przedszkole i schronisko turystyczne. Rejon rynku i okoliczne ulice to także miejsce lokalizacji szeregu funkcji publicznych Domu Kultury i biblioteki w zabytkowym ratuszu, muzeum przyrodniczego, a także miejsce rekreacji i wypoczynku dla mieszkańców (amfiteatr, plac zabaw, park). W rejonie parku (na przeciwko Muzeum Przyrodniczego) zdegradowany i wyłączony z użytku budynek po dawnej restauracji Pogórzanka. Z uwagi na łączone funkcje oraz duże nagromadzenie obiektów zabytkowych jest to obszar, który powinien być poddany kompleksowej rewitalizacji związanej zarówno z remontem kamienic i innych obiektów zabytkowych, wyprowadzeniem z rynku funkcji parkingowej i zmniejszeniem presji ruchu samochodów, rewitalizacją i rozbudową publicznych terenów o funkcji parkowo-rekreacyjnych. 5.5 Obszar zdegradowany Kipszna Diagnoza przeprowadzona w rozdziale 4, wsparta wynikami warsztatów oraz analizą ankiet zbieranych w trakcie konsultacji społecznych wskazuje na następujące deficyty i potencjały obszaru i jego otoczenia: Tabela 21. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Kipszna Kluczowe zjawiska Negatywne Potencjały Społeczne 1. Relatywnie dużo osób korzystających z pomocy. 2. Zauważalny problem alkoholizmu. 3. Bardzo duża liczba osób korzystających z pomocy społecznej, w tym z powodu bezradności w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenie gospodarstwa domowego. 4. Wysokie bezrobocie. 5. Duży problem przemocy domowej (w tym duża liczba założonych niebieskich kart). 6. Relatywnie wysoki wskaźnik ubóstwa. 7. Bardzo niski udział w kulturze, liczony aktywnością czytelniczą (słaba dostępność 1. Aktywna społeczność lokalna. 2. Dobrze działające organizacje pozarządowe (koło gospodyń, OSP). S t r o n a 58

Pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzennofunkcjonalne) Gminny Program Rewitalizacji Gminy Ciężkowice na lata 2016 2023 do instytucji kultury). 1. Bardzo niski wskaźnik przedsiębiorczości. 2. Brak infrastruktury kanalizacyjnej. 3. Zagrożenie azbestem. 1. Atrakcyjne tereny rolnicze. 2. Dobre warunki do rozwoju działalności rolniczej i hodowlanej. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych oraz wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty) 5.5.1 Podobszar rewitalizacji 5: Kipszna centrum Jednocześnie podobszar Kipszna centrum wskazany jako rewitalizowany charakteryzuje się największymi deficytami na obszarze zdegradowanym: Kipszna, na którym się znajduje, ale także stwarza realną możliwość kreowania pozytywnych zmian, które wpłyną zarówno na poprawę sytuacji na tym terenie, jak również będą pozytywnie oddziaływać na cały obszar zdegradowany. Rysunek 22. Podobszar rewitalizacji Kipszna centrum z uwzględnieniem działek (1:2 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru Źródło: Urząd Gminy Ciężkowice oraz www.geoportal.gov.pl KIPSZNA centrum Tabela 22. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Kipszna centrum Aspekty pozostałe Aspekty społeczne (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzenno-funkcjonalne, techniczne) 1. Kiepsko z pracą. 2. Miejscowość się wyludnia, młodzi wyjeżdżają. 3. Miejsce odcięte od wszystkiego. 4. Niska aktywność mieszkańców. 5. Rosnące ubóstwo. 1. Nie mamy kanalizacji. 2. Ludzie palą w piecach byle czym i jest coraz większe zanieczyszczenie powietrza. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty, badania fokusowe) Położenie podobszaru: obszar zlokalizowany na działkach nr: 133, 132, 131/1, 131/2, 234, 258/1, 257/1, 257/2, 257/3, 255, 256, 258/2, 233, 232/2, 232/1, 231, 230, 229, 227, 228, 226, 225, 224, 223, 222/2, 222/1, 221/4, 221/3, 221/2, 221/1, 220, 219, 44/1, 46/1, 46/2, 47/2, 47/3, 56, 115, 164, 119/4, 123/1, 124, 125/1, 125/3, 125/4, 126/1, 126/2, 127, 128, 129, 130, 47/4, 258/1, 234, 47/4, 123/3, 119/3, 92/2 jednostka ewidencyjna Ciężkowice, obręb Kipszna. Powierzchnia podobszaru: 54,24 ha. Ludność podobszaru: 42 osoby. Opis podobszaru: obszar położony wzdłuż drogi powiatowej. Zabudowa (mieszana mieszkaniowa i mieszkaniowo-zagrodowa) w kilku skupiskach, przedzielona działkami S t r o n a 59

niezabudowanymi. Wieś zwodociągowana, pozbawiona jednak dostępu do sieci kanalizacyjnej. Także w tej miejscowości obserwuje się powolne procesy wyludniania, z uwagi na trudne warunki życia. Będzie to miało w przyszłości wpływ na sposób wykorzystania budynków publicznych, w szczególności szkołę, w której obecnie nauka prowadzona jest tylko w zakresie klas 1 3. Obiekty pochodzą z ubiegłego wieku i przynajmniej w części wymagają zabiegów estetyzujących. Budynek szkolny (zbudowany w roku 1949) z zewnątrz odnowiony, wymaga dostosowania wewnątrz do nowych, społecznie oczekiwanych funkcji. Teren boiska szkolonego zdewastowany, wymaga nowej nawierzchni i infrastruktury towarzyszącej. Na podobszarze rewitalizacji znajdują się także inne obiekty o ważnych funkcjach społecznych, w tym remiza (wybudowana w roku 1977) po gruntownej modernizacji, a także kościół pochodzący z roku 1981. Pilnej rewitalizacji wymaga przestrzeń publiczna, która nie podkreśla obecnie charakteru centrum miejscowości i nie stanowi atrakcyjnego miejsca gromadzącego i integrującego lokalną społeczność. 5.6 Obszar zdegradowany Zborowice Diagnoza przeprowadzona w rozdziale 4, wsparta wynikami warsztatów oraz analizą ankiet zbieranych w trakcie konsultacji społecznych wskazuje na następujące deficyty i potencjały obszaru i jego otoczenia: Tabela 23. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Zborowice Kluczowe zjawiska Negatywne Potencjały Społeczne 1. Rosnąca liczba seniorów. 2. Wysoki wskaźnik obciążenia demograficznego. 3. Zdarzające się kradzieże, rozbije i pobicia. 4. Wypadki drogowe i kolizje. 5. Niski udział w kulturze, liczony aktywnością czytelniczą (słaba dostępność do instytucji kultury). 1. Relatywnie niewielka liczna osób korzystająca z pomocy społecznej. Pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzennofunkcjonalne) 1. Brak podstawowej infrastruktury komunalnej. 2. Nierozwiązany do końca problem azbestu. 3. Duża liczba interwencji straży pożarnej. 4. Zła jakość sieci energetycznych. 1. Atrakcyjny zasób terenów pod działalność gospodarczą (dobre skomunikowanie przy drodze wojewódzkiej). Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych oraz wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty) 5.6.1 Podobszar rewitalizacji 6: Zborowice centrum Jednocześnie podobszar Zborowice centrum wskazany jako rewitalizowany charakteryzuje się największymi deficytami na obszarze zdegradowanym: Zborowice, na którym się znajduje, ale także stwarza realną możliwość kreowania pozytywnych zmian, które wpłyną zarówno na poprawę sytuacji na tym terenie, jak również będą pozytywnie oddziaływać na cały obszar zdegradowany. S t r o n a 60

Rysunek 23. Podobszar rewitalizacji Zborowice centrum z uwzględnieniem działek (1:2 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru Źródło: Urząd Gminy Ciężkowice oraz www.geoportal.gov.pl ZBOROWICE centrum Tabela 24. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Zborowice centrum Aspekty pozostałe Aspekty społeczne (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzenno-funkcjonalne, techniczne) 1. Dużo jest ludzi starszych, nie ma się kto nimi opiekować. 2. Młodzi wyjeżdżają za pracą. 3. Nieciekawa oferta spędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzieży, muszą jeździć do Tarnowa. 4. Coraz słabiej znamy naszych sąsiadów (brak komunikacji między ludźmi). 5. Niska aktywność mieszkańców. 1. Jak pada deszcz, to woda płynąca z góry zalewa nam domy i ulice. 2. Brak wodociągu i kanalizacji. 3. Brak porządnego placu zabaw dla dzieci i jakiejś siłowni zewnętrznej dla rodziców. 4. Niedostatki w infrastrukturze drogowej. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty, badania fokusowe) Położenie podobszaru: obszar zlokalizowany na działkach nr: 1298/1, 1295, 1296, 1297, 1294, 1293/6, 1293/5, 1293/4, 1293/3, 1287, 1289, 1286, 1284/4, 1284/3, 1284/1, 1285, 259, 261, 263/2, 263/1, 262/1, 262/2, 277/1, 411/2, 411/1, 412, 413, 410/3, 410/4, 407/3, 407/1, 407/4, 409/1, 381, 379, 372, 370/1, 279, 9, 280, 281, 282, 283, 284, 285, 286, 287, 288, 290/3, 289, 329/1, 330/2, 330/1, 331, 334, 333, 332/1, 365, 348, 366, 376, 377, 374, 375, 367, 368, 369, 370/2, 371, 378, 319/1, 293/2, 292/1, 318, 1301/1, 295/1, 296, 1301/2, 291/2, 639/1, 277/1, 630/1, 630/3, 627/2, 624/2, 626, 630/4, 631, 632, 625, 637, 635, 648/2, 648/4, 647/2, 647/4, 645, 639/2, 641/2, 638/2, 624/1, 644/1, 652, 644/10, 644/2, 644/7, 646/2, 646/1, 648/1, 647/3, 644/8, 643/2, 634, 746, 745, 747/2, 747/1, 748/2, 743/2, 623/1, 891, 622, 594, 890, 889/7, 889/8, 889/5, 889/4, 889/3, 613, 896/2, 605, 623/2, 751/2, 750, 751/1, 752, 753, 754/2, 755/1, 754/1, 811/2, 812/3, 812/9, 884/1, 885/1, 885/2, 884/2, 884/3, 885/3, 887/4, 887/7, 888, 883/1, 882/1, 881/1, 880/1, 755/2, 810/1, 808, 809, 821, 824, 825/2, 823, 822, 807, 806, 805, 807/1, 757, 810/2, 812/6, 819/2, 819/1, 812/11, 812/5, 812/9, 812/10, 812/3, 811/2, 754/1, 813/2, 1290, 1291, 278, 380/2, 332/2, 333, 370/1, 372, 240, 636, 633, 644/9, 647/4, 647/2, 648/1, 627/1, 640, 730/1, 749/2, 820, 812/7, 812/8, 812/5, 811/1 jednostka ewidencyjna Ciężkowice, obręb Zborowice. Powierzchnia podobszaru: 76,37 ha. Ludność podobszaru: 299 osób. Opis podobszaru: obejmuje obszar położony wzdłuż drogi w kierunku Biesnej. Dominuje zabudowa typowo mieszkaniowa, zabudowa zagrodowa występuje jedynie sporadycznie. Cały obszar położony jest na zboczu, co szczególnie po większych deszczach powoduje zalania posesji, a także zatykanie przepustów i zanieczyszczenie lokalnych dróg materiałem ziemnym i kamieniami. Cały obszar zarówno z racji położenia, jak i dużego oddalenia od sieci magistralnych nie jest zwodociągowany, ani skanalizowany. S t r o n a 61

Centrum miejscowości, zabudowany m.in. budynkami kościoła, przedszkola, remizy, a także Zespołu Szkół. W centrum także budynki po byłej Spółdzielni Kółek Rolniczych w części pod zarządem nowych właścicieli (obecnie restauracja i stacja paliw). Dominantę architektoniczną stanowi zabytkowy kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny, wzniesiony w XVI w., murowany, jednonawowy z wielobocznym prezbiterium od wschodu i kwadratową wieżą od zachodu. Stan zachowania budynku wymaga podjęcia pilnych działań rewitalizacyjnych, w tym osuszenia obiektu i kompleksowej modernizacji. Podobnie jak budynki otaczające kościół, w tym przede wszystkim świetlica parafialna. Modernizacji wymaga budynek w którym siedzibę ma przedszkole zarówno wewnątrz (wymiana sieci), jak i na zewnątrz (termomodernizacja). Nowego zagospodarowania wymaga także otoczenie przedszkola, szczególnie plac zabaw, którego obecne wyposażenie zagraża bezpieczeństwu bawiących się dzieci. Modernizacji wymaga też budynek szkoły pochodzący z roku 1969. Z kolei obiekt, w którym mieści się OSP wymaga estetyzacji, w szczególności termomodernizacji i wymiany pokrycia dachowego. Konieczna jest także poprawa zagospodarowania i estetyki terenu, który wskazano jako obszar rewitalizacji. 5.7 Obszar zdegradowany Siekierczyna Diagnoza przeprowadzona w rozdziale 4, wsparta wynikami warsztatów oraz analizą ankiet zbieranych w trakcie konsultacji społecznych wskazuje na następujące deficyty i potencjały obszaru i jego otoczenia: Tabela 25. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Siekierczyna Kluczowe zjawiska Negatywne Potencjały Społeczne 1. Relatywnie duża liczba osób korzystających z pomocy społecznej. 2. Duże zagrożenie alkoholizmem. 3. Zauważalna grupa osób z niepełnosprawnościami i długotrwale lub ciężko chorych. 4. Wysoki wskaźnik ubóstwa. 5. Relatywnie duża liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej z powodu wielodzietności. 6. Duża liczba seniorów oraz wysoki wskaźnik obciążenia demograficznego. 7. Występujący problem przemocy domowej. 8. Niski udział w kulturze, liczony aktywnością czytelniczą (słaba dostępność do instytucji kultury). 9. Bardzo niska aktywność społeczna. 1. Wysoki poziom bezpieczeństwa publicznego. 2. Aktywni, angażujący się w życie lokalnej społeczności (szczególnie szkoły) mieszkańcy. 3. Mieszkańcy umiejący znaleźć środki na realizacje swoich społecznie uzasadnionych potrzeb. 4. Bogate życie artystyczne miejscowości, w dużej mierze organizowane przez samych mieszkańców. Pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzennofunkcjonalne) 1. Brak podstawowej infrastruktury komunalnej. 2. Duża liczba starszych budynków. 1. Dobre warunki do rozwoju agroturystyki. 2. Teren atrakcyjny rekreacyjnie (przyroda, widoki). 3. Liczne szlaki turystyczne. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych oraz wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty) 5.7.1 Podobszar rewitalizacji 7: Siekierczyna centrum Jednocześnie podobszar Siekierczyna centrum wskazany jako rewitalizowany charakteryzuje się największymi deficytami na obszarze zdegradowanym: Siekierczyna, na którym się znajduje, ale także stwarza realną możliwość kreowania pozytywnych zmian, które S t r o n a 62

wpłyną zarówno na poprawę sytuacji na tym terenie, jak również będą pozytywnie oddziaływać na cały obszar zdegradowany. Rysunek 24. Podobszar rewitalizacji Siekierczyna centrum z uwzględnieniem działek (1:2 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru Źródło: Urząd Gminy Ciężkowice oraz www.geoportal.gov.pl SIEKIERCZYNA centrum Tabela 26. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Siekierczyna centrum Aspekty pozostałe Aspekty społeczne (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzenno-funkcjonalne, techniczne) 1. Coraz więcej ludzi starszych. 2. Niska aktywność mieszkańców. 3. Brak pracy (masowe wyjazdy za granicę). 4. Brak pomysłu na zatrzymanie mieszkańców i zabezpieczenie im bytu. 5. Trudno znaleźć pracę i ludzi ogarnia coraz większy marazm. 1. Nie ma chodnika, jest niebezpiecznie przy drodze. 2. Nie ma wodociągu i kanalizacji. 3. Słaba infrastruktura drogowa. 4. Słaby zasięg telefonii komórkowej. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty, badania fokusowe) Położenie podobszaru: obszar zlokalizowany na działkach nr: 176, 154, 174/4, 177/3, 177/1, 180/4, 178, 180/7, 180/6, 180/1, 182/1, 182/2, 182/3, 181/3, 181/1, 656, 179/26, 179/11, 179/10, 179/7, 179/8, 179/15, 179/14, 179/16, 179/23, 179/25, 179/22, 180/8, 485, 487, 488, 152/1, 152/2, 152/3, 153, 124/10, 124/9, 124/13, 124/14, 124/11, 124/1, 124/12, 124/6, 124/7, 124/8, 152/2, 135/3, 122/2, 122/1, 123/5, 123/4, 123/1, 123/2, 121, 120, 95, 92, 91/1, 91/2, 91/3, 90, 76, 79/3, 78/2, 77, 78/1, 89/8, 89/9, 89/10, 554, 475, 179/6, 182/1, 179/3, 576, 179/9jednostka ewidencyjna Ciężkowice, obręb Siekierczyna. Powierzchnia podobszaru: 26,52 ha. Ludność podobszaru: 143 osób. Opis podobszaru: obszar położony wzdłuż drogi. Zabudowa bardzo rozproszona. Budynki mieszkalne w przeważającej części w dobrym stanie technicznym. Położenie w dolinie powoduje liczne problemy wynikające ze spływu wód po dużych deszczach. W miejscowości brak sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. Brak także chodników co wpływa na niskie poczucie bezpieczeństwa mieszkańców. Na obszarze znajdują się też budynki o charakterze publicznym, w tym szkoła i dom ludowy. Szkoła z przełomu lat 60. i 70. ubiegłego wieku w złym stanie technicznym zawilgocone mury, wymagające pilnego osuszenia, budynek wymagający termomodernizacji i poprawy estetyki. Dom ludowy remoncie wymaga przeprowadzenia koniecznych prac remontowych, oraz zagospodarowania terenu wokół i stworzenia przyjaznej przestrzeni centrum niewielkiej miejscowości (parking, skwer, tereny rekreacyjne). S t r o n a 63

5.8 Pogłębiona diagnoza obszaru rewitalizacji Po wyznaczeniu i przyjęciu uchwałą Rady Gminy granic obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji dokonano pogłębionej diagnozy obszaru rewitalizacji. Najważniejszym celem pogłębionej analizy obszaru rewitalizacji było osadzenie procesu budowy programu rewitalizacji w lokalnym środowisku, bo tylko to gwarantuje trafność sformułowania celów rewitalizacji oraz adekwatność przedsięwzięć rewitalizacyjnych. To właśnie mieszkańcy obszaru rewitalizacji określili hierarchię zdiagnozowanych problemów, wskazując w ten sposób swoje priorytety w zakresie jakości życia. Co więcej, to właśnie mieszkańcy obszaru rewitalizacji, na kolejnych etapach procesu rewitalizacji, wskazywali swoje dążenia, pragnienia, aspiracje i potrzeby, które znalazły odzwierciedlenie w wizji i celach programu rewitalizacji. Pogłębionej diagnoza obszaru rewitalizacji dokonano na podstawie analizy desk research zgromadzonych danych statystycznych i dwóch technik badań jakościowych: zogniskowanych wywiadów grupowych wywiadów z liderami lokalnymi z obszaru rewitalizacji. Dane pierwotne, tj. pochodzących z indywidualnych rozmów z mieszkańcami oraz z badań fokusowych, zestawiono z danymi ilościowymi, zgromadzonymi podczas analizy desk research dokonanej w trakcie analizy sytuacji społeczno-gospodarczej. Pozwoliło to przeanalizować relację między skalą opisywanych zjawisk na obszarze rewitalizacji, a odczuciami mieszkańców. Analiza została dokonana w dwóch zasadniczych obszarach: społecznym i gospodarczym. Wynika to z faktu, że obecne pojmowanie procesów rewitalizacji zasadnicze cele interwencji Programu sytuuje głównie w sferach społecznej i gospodarczej, zaś działania techniczne i planistyczne są uzupełniające (narzędziowe) wobec celów społeczno-gospodarczych. Szczegółowa analiza potwierdziła trafność wytyczenia obszaru rewitalizacji. Respondenci zgodzili się, iż zdiagnozowane obszary kryzysowe i obszary rewitalizacji mają istotne znaczenie dla Gminy Ciężkowice, a równocześnie są obszarami, które koncentrują w sobie negatywne zjawiska społeczne i gospodarcze. Obszar rewitalizacji został zdiagnozowany jako objęty w całości koncentracją powiązanych ze sobą problemów związanych z brakiem pracy i bezrobociem, ubóstwem, odpływem mieszkańców (szczególnie ludzi młodych), rosnącą liczbą ludzi starszych, dużym uzależnieniem się od wsparcia środkami pomocy społecznej, brakiem perspektyw w miejscu obecnego zamieszkania, ciągle zbyt małą i nie w pełni dostosowaną do potrzeb i oczekiwań szczególnie młodzieży ofertą społeczno-kulturalną. Na tą koncentrację nakładają się problemy zagospodarowania przestrzennego, związane z dużym rozproszeniem zarówno zabudowy, jak i oddaleniem części podobszarów rewitalizacji od centrum miejscowości, co dodatkowo demotywuje mieszkańców podobszarów rewitalizacji do podejmowania aktywności zawodowej i uczestnictwa w życiu społeczno-kulturalnym gminy. Charakterystycznym elementem obszaru rewitalizacji jest stosunkowo słabo rozwinięta przedsiębiorczość wynika to w równej mierze z braków infrastrukturalnych (podstawowej infrastruktury komunalnej, dobrej dostępności komunikacyjnej), co z rolniczych tradycji całego obszaru, które jednak obecnie nie zapewniają w odczuciu mieszkańców godziwych warunków życia. Dużym problemem jest też zanieczyszczenie środowiska, szczególnie tzw. niska emisja z sektora bytowego szczególnie dojmująca w okresach jesienno-zimowych, ale obecna także w pozostałych porach roku. Kryzys w obszarze rewitalizacji ma więc charakter społeczny oraz gospodarczy, ekologiczny, techniczny i funkcjonalnoprzestrzenny. Kolejnym etapem pogłębionej analizy było dokonanie hierarchizacji zidentyfikowanych problemów. Na podstawie wyników prowadzonych wywiadów nadano wagi poszczególnym problemom, co pozwoliło określić kluczowe problemy społeczno-gospodarcze obszaru rewitalizacji, a w przyszłości pozwoli zwrócić szczególną uwagę na te problemy które w odczuciu lokalnej społeczności wymagają podjęcia najpilniejszych interwencji, ale tym samym dają największą szansę na dokonanie realnej zmiany. S t r o n a 64

Tabela 27. Kluczowe problemy poszczególnych podobszarów rewitalizacji wraz z ich hierarchizacją Problem Wskaźnik Podobszar 1. Falkowa centrum Podobszar 2. Pławna centrum Podobszar 3. Ostrusza centrum Podobszar 4. Ciężkowice centrum Podobszar 5. Kipszna centrum Podobszar 6. Zborowice centrum Podobszar 7. Siekierczyna centrum Wartość wskaźnika Ranga Wartość wskaźnika Ranga Wartość wskaźnika Ranga Wartość wskaźnika Ranga Wartość wskaźnika Ranga Wartość wskaźnika Ranga Wartość wskaźnika Ranga Ubóstwo Bezrobocie Rosnąca liczba osób starszych potrzebujących wsparcia Niska aktywność społeczna Brak poczucia bezpieczeństwa Niska kondycja gospodarcza Liczba osób zagrożonych ubóstwem na podobszarze rewitalizacji w odniesieniu do osób zagrożonych ubóstwem z obszaru zdegradowanego Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu bezrobocia w odniesieniu do osób korzystających ze wsparcia z obszaru zdegradowanego Liczba osób korzystających z pomocy społecznej w wieku 65 lat i więcej w odniesieniu do osób korzystających z pomocy społecznej w wieku 65 lat obszaru zdegradowanego Liczba NGO na 1000 mieszkańców (średnia dla gminy 1,4) Liczba przestępstw na podobszarze rewitalizacji w odniesieniu do podobszaru zdegradowanego Liczba przedsiębiorstw na podobszarze rewitalizacji w odniesieniu do podobszaru zdegradowanego 44% 10 66% 8 73% 9 53% 6 34% 8 61% 5 64% 8 51% 4 71% 10 68% 8 55% 3 24% 9 56% 2 65% 10 75% 8 63% 3 70% 10 80% 7 75% 7 66% 7 66% 4 5,21 5 0 2 0,80 5 0,50 9 1,32 2 0,39 8 0 3 0% 2 100% 1 51% 7 82% 10 100% 1 100% 9 100% 1 45% 3 24% 7 39% 6 46% 4 31% 6 27% 6 38% 9 S t r o n a 65

Problem Wskaźnik Podobszar 1. Falkowa centrum Podobszar 2. Pławna centrum Podobszar 3. Ostrusza centrum Podobszar 4. Ciężkowice centrum Podobszar 5. Kipszna centrum Podobszar 6. Zborowice centrum Podobszar 7. Siekierczyna centrum Wartość wskaźnika Ranga Wartość wskaźnika Ranga Wartość wskaźnika Ranga Wartość wskaźnika Ranga Wartość wskaźnika Ranga Wartość wskaźnika Ranga Wartość wskaźnika Ranga Słaba dostępność i jakość oferty społeczno-kulturalnej Procent osób z podobszaru rewitalizacji, które uważają, że jest słaba dostępność i jakość oferty społeczno-kulturalnej (w badaniach ankietowych odpowiedź: przeciętna, słaba, bardzo słaba) 76% 6 66% 6 78% 3 51% 5 67% 10 64% 4 56% 2 Słaba dostępność infrastruktury komunalnej - wodociąg i kanalizacja Procent mieszkańców podobszaru rewitalizacji mających dostęp do infrastruktury komunalnej - kanalizacja 0% 7 0% 9 0% 4 50% 1 52% 5 0% 10 0% 7 Słaba dostępność komunikacyjna Procent osób z podobszaru rewitalizacji, które uważają, że jest słaba dostępność komunikacyjna (w badaniach ankietowych odpowiedź: przeciętna, słaba, bardzo słaba) 80% 9 61% 4 56% 2 37% 2 67% 4 55% 3 61% 5 Zanieczyszczenie powietrza Procent gospodarstw domowych wyposażonych w piece starego typu Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników pogłębionej diagnoz obszaru rewitalizacji 92% 1 78% 5 76% 1 48% 8 74% 3 81% 1 73% 6 S t r o n a 66

Badania z udziałem osób z obszaru rewitalizacji lokalnych pracodawców, liderów lokalnych, mieszkańców obszaru rewitalizacji pozwoliły zatem zidentyfikować wiodące bariery rozwoju społeczno-gospodarczego obszaru rewitalizacji. Tabela 28. Kluczowe problemy społeczno-gospodarcze obszaru rewitalizacji Podobszar rewitalizacji Problem społeczny Problem gospodarczy Podobszar 1. Falkowa centrum Podobszar 2. Pławna centrum Podobszar 3. Ostrusza centrum Podobszar 4. Ciężkowice centrum Podobszar 5. Kipszna centrum Podobszar 6. Zborowice centrum Podobszar 7. Siekierczyna centrum Nagromadzenie problemów społecznych wzajemnie powiązanych (bardzo duże ubóstwo, bezrobocie, wielodzietność, bardzo wysokie wskaźniki obciążenia demograficznego). Słaby dostęp do oferty i instytucji kultury. Wyludnianie się obszaru (wyjeżdżają młodzi ludzie). Nagromadzenie problemów społecznych wzajemnie powiązanych (problemy na rynku pracy i zła sytuacja finansowa części rodzin, nałogi, duża liczba osób wymagających wsparcia i pomocy z racji choroby i wieku). Duża liczba rodzin wielodzietnych wymagających wsparcia. Życie w poczuciu zagrożenia wylewającą rzeką. Nagromadzenie problemów społecznych wzajemnie powiązanych (problemy na rynku pracy i zła sytuacja finansowa części rodzin, nałogi, duża liczba osób wymagających wsparcia i pomocy z racji choroby i wieku). Bieda, migracja, szczególnie ludzi młodych. Nagromadzenie problemów społecznych wzajemnie powiązanych (problemy związane z bezrobociem i niską aktywnością ekonomiczną części osób, w tym wśród młodych osób). Szybko starzejące się społeczeństwo. Częste wybryki chuligańskie i akty wandalizmu. Niska aktywność społeczna na obszarze. Nagromadzenie problemów społecznych wzajemnie powiązanych (problemy na rynku pracy i zła sytuacja finansowa części rodzin, nałogi - szczególnie alkoholizm, częste zjawiska przemocy domowej). Uzależnienie od środków pomocy społecznej. Migracja młodych ludzi z obszaru. Słaby dostęp do oferty i instytucji kultury. Nagromadzenie problemów społecznych wzajemnie powiązanych (problemy starzejącego się społeczeństwa problemy ekonomiczne, rozpad więzi, trudności w zaopiekowaniu się ludźmi potrzebującymi wsparcia). Duże zagrożenie wynikające z położenia przy ruchliwym szlaku komunikacyjnym. Migracja młodych ludzi z obszaru. Rozpadające się więzi rodzinne i sąsiedzkie. Nagromadzenie problemów społecznych wzajemnie powiązanych (problemy na rynku pracy i zła sytuacja finansowa części rodzin, Bardzo niska aktywność gospodarcza na obszarze górski teren, zła dostępność komunikacyjna, brak podstawowej infrastruktury komunalnej, słabe ziemie. Niskie wskaźniki przedsiębiorczości spowodowane brakiem podstawowej infrastruktury komunalnej, zanieczyszczeniem środowiska, położeniem na obszarze zalewowym. Niskie wskaźniki przedsiębiorczości i niska rentowność funkcjonujących przedsiębiorstw. Brak ludzi do pracy spowodowany migracją, szczególnie ludzi młodych z obszaru. Brak podstawowej infrastruktury komunalnej, niezbędnej do rozwoju przedsiębiorczości. Tereny osuwiskowe. Nie w pełni wykorzystany potencjał położenia (przy drodze krajowej i linii kolejowej) oraz walory turystyczno-przyrodnicze dla rozwijania przedsiębiorczości. Niskie wskaźniki przedsiębiorczości. Niewykorzystany potencjał dobrych warunków do rozwoju działalności rolniczej i hodowlanej. Trudności w prowadzeniu działalności gospodarczej spowodowane brakiem podstawowej infrastruktury (wod-kan), złym stanem sieci energetycznych, częstym zalewaniem terenu przez nawalne deszcze. Deficytów tych nie rekompensuje nawet atrakcyjne położenie przy drodze wojewódzkiej. Niskie wskaźniki przedsiębiorczości. Niewykorzystany potencjał dobrych warunków do rozwoju agroturystyki w oparciu o walory S t r o n a 67

nałogi - szczególnie alkoholizm, częste zjawiska przemocy domowej). Uzależnienie od środków pomocy społecznej. Słaby dostęp do oferty i instytucji kultury. krajobrazowe i przyrodnicze. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników pogłębionej diagnoz obszaru rewitalizacji (badania fokusowe i indywidualne wywiady pogłębione) Ostatnim etapem pogłębionych badań było wskazanie potencjałów, na których można się oprzeć przeciwdziałając zdefiniowanemu kryzysowi. Kluczowym elementem jest tutaj z jednej strony korzystne położenie i dostępność komunikacyjna (w połowie drogi pomiędzy dwoma dużymi małopolskimi miastami tj. Tarnowem i Nowym Sączem), z wykorzystaniem zarówno drogi wojewódzkiej, jak i szlaku kolejowego, z drugiej zaś unikatowe walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe (a w przyszłości być może także uzdrowiskowe) oraz bogata infrastruktura towarzysząca (zagospodarowany rezerwat Skamieniałe Miasto, nowoczesne Muzeum Przyrodnicze, zabytkowy Dwór J. I. Paderewskiego w Kąśnej Dolnej, który jest miejscem sciągającym elitę muzyczną nie tylko z kraju, ale i z zagranicy). Wszystkie te elementy, a także szereg z nich wynikających, może być wykorzystanych do aktywizacji gospodarczej obszaru rewitalizacji, szczególnie w branżach turystycznych, gastronomicznych, kreatywnych, ale także działalności związanej ze sztuką, kulturą i szeroko pojętą rozrywką. Potencjał społeczny obszaru w połączeniu z przerwaniem negatywnych trendów może być istotnym czynnikiem przywrócenia energii i aktywności na obszarze objętym kryzysem i przeciwdziałania trwałej emigracji (przede wszystkim) młodych ludzi. Pomimo trudności na rynku pracy obszar rewitalizacji zamieszkiwany jest przez przedsiębiorczych mieszkańców, którzy nie obawiają się podejmowania nowych wyzwań, także gospodarczych co będzie wspierało zachodzące procesy społeczno-gospodarcze. 5.9 Wskazanie kluczowych potrzeb rewitalizacyjnych W trakcie procesu tworzenia Programu Rewitalizacji - w toku licznych spotkań, warsztatów, ankiet i badań definiowano szereg problemów oraz poszukiwano optymalnych dróg ich rozwiązywania. W sposób oczywisty ciągle jeszcze niezaspokojone są podstawowe potrzeby mieszkańców takie jak braki infrastruktury wodno-ściekowej, słaba dostępność komunikacyjna części podobszarów rewitalizacji w stosunku do centrum (czy głównego ciągu komunikacyjnego), wyposażenie w infrastrukturę społeczną czy nierozwiązany problem jakości powietrza, szczególnie w okresach jesienno-zimowych. Może się wydawać, iż są to typowe problemy dotykające tkanki technicznej czy przestrzenno-funkcjonalnej oraz środowiskowej. Przy bliższym jednak poznaniu odczuć i opinii mieszkańców obszaru zdegradowanego należy stwierdzić, iż są to bardzo konkretne problemy dotykające podstawowych elementów jakości życia, a co za tym idzie wręcz wkraczające w obszar społeczny. I zaspokojenie tych podstawowych potrzeb jest dla mieszkańców gminy Ciężkowice fundamentalnie ważne. Wśród problemów, które znacząco wpływają na jakość życia w gminie mieszkańcy wymieniali także migrację, szczególnie ludzi młodych, upadające rolnictwo (niepotrafiące za bardzo odnaleźć się w obecnej rzeczywistości) bezrobocie, brak miejsc z atrakcyjną ofertą kulturalną (na obszarach peryferyjnych), niewystarczająca dostępność infrastruktury sportowej i rekreacyjnej, a także miejsc z odpowiednią opieką dzienną dla osób starszych i dzieci. Na uwagę zasługuje także poczucie słabnących więzi rodzinnych i lokalnych. Bardzo wiele potrzeb dotyka też kwestii związanych z poprawą zagospodarowania przestrzeni publicznych, także w taki sposób, by przestrzeń ta lepiej służyła wspieraniu podstawowych kierunków rozwoju definiowanych obecnie w gminie tj. związanych z budowaniem swojej przyszłości w oparciu o sektor turystycznorehabilitacyjnych (czy w przyszłości uzdrowiskowy). Ostatecznie potrzeby rewitalizacyjne zdefiniowano w postaci celów i głównych kierunków interwencji. Za priorytetową kwestię mieszkańcy gminy Ciężkowice uznali powstrzymanie zjawiska depopulacji obszaru zdegradowanego poprzez rozwój gospodarki i wzmacnianie funkcji turystyczno-rekreacyjnej gminy. Za równie ważne uznano kwestie S t r o n a 68

związane koniecznością odbudowy zaufania wewnątrz wspólnoty samorządowej, rozumianej jako odpowiedzialność samorządu za jakość życia wszystkich mieszkańców, ale także jako podejmowanie działań przez samych mieszkańców dla poprawy relacji lokalnych, sąsiedzkich i rodzinnych, z jednej strony w celu wspólnego rozwiązywania problemów społecznych, z drugiej w celu wspólnego tworzenia warunków dla poprawy jakości życia na obszarach dotkniętych kryzysem. Nie bez znaczenia dla przeciwdziałania zjawiskom kryzysowym są także kwestie związane z wyrównywaniem dysproporcji w rozwoju podobszarów położonych z dala od centrum, w tym poprawa ich dostępności komunikacyjnej, kształtowanie wysokiej jakości przestrzeni publicznej sprzyjającej integracji społecznej, a także większej dbałości o wysoką jakość środowiska naturalnego. Przedsięwzięciem, które w największym stopniu rozwiązuje problemy obszaru rewitalizacji, ale ma też największe oddziaływania na wszystkie obszary zdegradowane uczestnicy konsultacji społecznych uznali projekty przygotowujące gminę do uzyskania statusu uzdrowiska i oparcia rozwoju gospodarczego o turystykę, rekreacje i szeroko pojmowane usługi rehabilitacyjne. Stąd największe nadzieje lokalnej społeczności związane są z budową parku zdrojowego na Rakutowej wraz z uzbrojeniem terenu i przygotowaniem go pod inwestycje realizowane już przez sektory prywatny, który powinien stworzyć przy tej okazji szereg nowych, atrakcyjnych miejsc pracy, a także dać impuls do rozwoju lokalnej przedsiębiorczości rozwijanej zgodnie z tak określonym profilem Ciężkowic. W tą samą logikę wpisuje się drugi z ważnych projektów, realizowanych już bezpośrednio na obszarze rewitalizowanym jakim jest budowa Domu Wody w Cieżkowicach, jako swoistej kontynuacji projektu modernizacji Muzeum Przyrodniczego oraz konsekwentnego budowania infrastruktury związanej z wodolecznictwem na terenie Ciężkowic. Warto tez zwrócić uwagę, że także kolejny projekt realizowany na terenie Ciężkowic już przez inny podmiot tj. Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego także w sposób bezpośredni dotyczy rozwoju funkcji turystycznych i dydaktycznych, które będą realizowane w Międzynarodowym Centrum Edukacyjno-Naukowym na Rakutowej. Suma tych projektów da ogromny impuls rozwojowy tak dla obszaru rewitalizacji, jak i całej gminy i jest gwarancją odwrócenia negatywnych trendów społeczno-ekonomicznych, w tym depopulacji obszarów objętych kryzysem w gminie Ciężkowice. S t r o n a 69

6. WIZJA OBSZARU PO REWITALIZACJI Nadrzędnym celem podejmowanych działań w perspektywie kilku najbliższych lat jest poprawa jakości życia mieszkańców gminy Ciężkowice, powstrzymanie degradacji obszarów znajdujących się w gorszym położeniu oraz przywrócenie miejscom wskazanym przez lokalną społeczność jako obszar rewitalizacji jego pierwotnych ważnych z punktu widzenia lokalnego rozwoju funkcji. Będzie się to odbywać poprzez szereg mniejszych i większych projektów, zarówno infrastrukturalnych, jak i miękkich, realizowanych w równej mierze przez samorząd i instytucje publiczne, jak i przez organizacje pozarządowe oraz przedsiębiorców i innych ważnych aktorów rozwoju lokalnego. Nadrzędną ideą przyświecającą tym działaniom jest wyprowadzenie wskazanych obszarów ze stanu kryzysowego poprzez usunięcie zjawisk, które spowodowały ich degradację. Cele, kierunki interwencji oraz konkretne zadania rewitalizacyjne mają doprowadzić do przemiany zdegradowanych terenów we wszystkich pięciu aspektach: społecznym poprzez zapobieganie patologiom społecznym przestępczości, marginalizacji, wykluczeniu, ale też przeciwdziałaniu niekorzystnym zmianom demograficznym, poprzez odbudowywanie więzi społecznych i rodzinnych, wyrównywanie szans rozwojowych dzieci i dorosłych z mniejszych i peryferyjnych ośrodków z mieszkańcami z obszarów lepiej zurbanizowanych, wyposażonych w bogatszą infrastrukturę o charakterze społecznym. Niezwykłą wagę przykłada się także w tych procesach do rozwijania i wzmacniania trzeciego sektora, a poprzez to budowania społeczeństwa obywatelskiego; gospodarczym poprzez organizację warunków do tworzenia nowych miejsc pracy, rozpowszechnianie aktywności gospodarczej, lokowanie na obszarze zdegradowanym nowych przedsiębiorstw; przestrzenno-funkcjonalnym w tym zachowania dziedzictwa kulturowego przez remonty, modernizację i konserwację zabytkowych obiektów i przestrzeni publicznej oraz poprawę środowiska naturalnego; technicznym poprzez dbałość o podstawową infrastrukturę techniczną (wodociągi, kanalizacja, drogi) jako element zwiększający atrakcyjność zamieszkania i w pewnym stopniu ograniczający odpływ ludności, a także jeden z najważniejszych czynników wpływających na lokalizację przedsiębiorstw oraz poprawę stanu technicznego zarówno budynków prywatnych, jak i komunalnych; środowiskowym przede wszystkim poprzez poprawę stanu środowiska naturalnego, dbałość o tereny zielone na zurbanizowanych obszarach i wdrażanie koncepcji zrównoważonego rozwoju, która ma zapewnić zaspokojenie potrzeb społeczności, z uwzględnieniem przyszłych pokoleń i priorytetowym znaczeniem zachowania, odtworzenia i rozwijania środowiska przyrodniczego. Poniżej zaprezentowano wizję rewitalizacji tj. opis stanu obszaru rewitalizowanego gminy Ciężkowice w perspektywie roku 2023 i kolejnych lat. Wypracowano ją w oparciu o prace warsztatowe i deklarowane aspiracje lokalnej wspólnoty, nie zapominając jednakże o wizji rozwoju definiowanej na poziomie obowiązującej strategii gminy. Podejście takie gwarantuje spójność obu dokumentów strategicznych już na poziomie wizji i gwarantuje, iż deklarowane cele są zbieżne w zamyśle rozwoju obszaru, w sposób zintegrowany i kompleksowy przyczyniać się będą do poprawy jakości życia mieszkańców Ciężkowic. Wizję tę sformułowano w sposób następujący: OBSZAR REWITALIZACJI GMINY CIEŻKOWICE jest miejscem, w którym w oparciu o nowoczesną gospodarką opartą o lokalne potencjały oraz jakość i estetykę przestrzeni publicznych stwarzane są atrakcyjne warunki życia i pracy, co nie tylko powstrzymuje migrację młodych ludzi, ale przyciąga nowych mieszkańców na obszary wcześniej objęte kryzysem. S t r o n a 70

7. CELE REWITALIZACJI ORAZ KIERUNKI INTERWENCJI Wyznaczone cele rewitalizacji oraz kierunki interwencji odpowiadają wcześniej zidentyfikowanym potrzebom i służą eliminacji bądź ograniczeniu negatywnych zjawisk na wyznaczonym obszarze rewitalizacji. Głównym celem działań rewitalizacyjnych przewidzianych w Gminnym Programie Rewitalizacji jest ograniczenie skali występowania negatywnych zjawisk i procesów na obszarze rewitalizacji w gminie Ciężkowice oraz wzmocnienie wewnętrznego potencjału tego obszaru w celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju całej gminy. Powyższy cel główny realizowany będzie przez trzy cele strategiczne obejmujące wszystkie sfery procesu rewitalizacji (tj. społeczną, gospodarczą, przestrzenno-funkcjonalną, techniczną i środowiskową). Osiągnięcie celów strategicznych nastąpi z kolei poprzez realizację celów szczegółowych i kierunkowe działania rewitalizacyjne, dzięki którym negatywne zjawiska zostaną znacznie ograniczone lub całkowicie wyeliminowane. 7.1 Cel strategiczny 1. Przeciwdziałanie odpływowi mieszkańców z obszaru rewitalizacji Cel strategiczny Przeciwdziałanie odpływowi mieszkańców z obszaru rewitalizacji skupia się przede wszystkim na wykorzystaniu endogenicznych potencjałów związanych z walorami krajobrazowymi, przyrodniczymi i dostępnymi surowcami w postaci leczniczych wód mineralnych dla powstrzymania depopulacji obszaru i skierowania go na nowe tory rozwoju. W tym celu zgodnie z wcześniej zdefiniowanymi kierunkami rozwoju powinno się wspierać wykorzystanie idei Źródlanego Szlaku dla aktywizacji społeczno-gospodarczej obszaru rewitalizacji. Powinno się to dziać zarówno poprzez działania infrastrukturalne, realizowane zarówno bezpośrednio przez samorząd, jak i w partnerstwie publiczno-prywatnym, ale także poprzez nakreślenie lokalnym przedsiębiorcom kierunków rozwoju, tak aby ich działania podążały w tą samą stronę i następował efekt synergii pomiędzy aktywnością samorządu, a lokalnymi przedsiębiorcami, z czego skorzysta ludność obszaru rewitalizacji i obszaru zdegradowanego, znajdując atrakcyjne miejsca pracy, bądź też inspirację do tworzenia własnych firm w branżach związanych z wiodącymi kierunkami rozwoju. Ważnym elementem jest rozwój ekonomii społecznej co przełoży się na powstawania nowych miejsc pracy na lokalnym rynku, a także zwiększenie poczucia wspólnoty i solidarności. Działanie to w znakomity sposób powinno przyczynić się do powstrzymania migracji z obszaru rewitalizacji, w tym w szczególności ludzi młodych. Zaś nowo zdefiniowane kierunki rozwoju mogą sprawić, iż nie tylko wrócą do Ciężkowic osoby, które z nich wyjechały, ale że także uda się pozyskać nowych mieszkańców, szczególnie jeżeli obok oferty rekreacyjnorehabilitacyjnej rozwijany będzie segment tzw. srebrnej gospodarki. Tak zdefiniowanym celom służyć będzie z pewnością dogodne położenie komunikacyjne części obszarów zdegradowanych, które w znakomity sposób może się przysłużyć i wspierać rozwój przedsiębiorczości. Tabela 29. Cel strategiczny 1. Przeciwdziałanie odpływowi mieszkańców z obszaru rewitalizacji CEL STRATEGICZNY I. PRZECIWDZIAŁANIE ODPŁYWOWI MIESZKAŃCÓW Z OBSZARU REWITALIZACJI Cel operacyjny 1.1. Wykorzystanie idei Źródlanego Szlaku dla aktywizacji społecznogospodarczej obszaru rewitalizacji Wiodące kierunki interwencji: o budowa elementów źródlanego szlaku (park zdrojowy, dom wody, skalna baszta) wraz z tworzeniem oferty turystyczno-rekreacyjnej związanej z głównymi atrakcjami obszaru; o promowanie idei wśród przedsiębiorców i rolników oraz wspólne budowanie nowego produktu turystyczno-rekreacyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów objętych kryzysem; S t r o n a 71

Cel operacyjny o opracowanie i wdrożenie spójnego systemu oznakowania atrakcji turystycznych obszaru rewitalizacji i obszaru zdegradowanego wraz z integracją systemów informacji zarówno obiektów publicznych, jak i prywatnych; o budowanie partnerstw międzysamorządowych dla wspólnej promocji walorów przyrodniczo-krajobrazowych Pogórza Ciężkowickiego; o wykorzystanie instrumentów ekonomii socjalnej do aktywizacji społecznogospodarczej; o podejmowanie działań związanych z uzyskaniem przez Ciężkowice statusu miejscowości uzdrowiskowej. 1.2. Wykorzystanie dogodnego położenia komunikacyjnego części obszarów zdegradowanych dla rozwoju przedsiębiorczości Wiodące kierunki interwencji: o przygotowanie strefy aktywności gospodarczej, w tym dla wiodącego profilu działalności tj. turystyczno-uzdrowiskowego na obszarze rewitalizacji oraz w jego bezpośredniej bliskości; o wykorzystanie linii kolejowej dla wzmocnienia procesów rozwoju gospodarczego, w szczególności obszaru objętego kryzysem; o przygotowanie oferty inwestycyjnej oraz banku projektów możliwych do realizacji w formule PPP; o integrowanie środowisk gospodarczych; o reorganizacja i rozwój przestrzeni parkingowej w mieście i przy atrakcjach turystycznych na obszarze rewitalizacji oraz w jego sąsiedztwie; o budowa na obszarze rewitalizacji centrum komunikacyjnego. 7.2 Cel strategiczny 2. Kształtowanie postaw solidarności i zaufania w relacjach wspólnot lokalnych i sąsiedzkich dla skutecznego rozwiązywania problemów społecznych Kolejny cel Kształtowanie postaw solidarności i zaufania w relacjach wspólnot lokalnych i sąsiedzkich dla skutecznego rozwiązywania problemów społecznych ma być odpowiedzią na jasno sygnalizowane przez mieszkańców obszarów rewitalizacji - problemy związane z atomizacją społeczności lokalnej i rozluźnianiem się więzów, zarówno lokalnych, jak i rodzinnych. Szczególnie ważne jest zatem, aby na obszarach objętych kryzysem kreować miejsca spotkań i dialogu dla budowania więzi społeczności lokalnej, ale nie tylko w znaczeniu infrastrukturalnym, ale przede wszystkim międzyludzkim. Ważne też, aby w pierwszej kolejności wykorzystywać istniejące budynki, a nie tworzyć nową infrastrukturę. Oznacza to, iż przynajmniej w części przypadków konieczne będą prace remontowe czy modernizacyjne. Niemniej jednak wykorzystywanie istniejącego zasobu może też być odpowiedzią na coraz większy zasób budynków publicznych (np. dawnych szkół), które nierzadko są (lub za chwile będą) puste, a nadanie im nowych, społecznie oczekiwanych funkcji może nie tylko powstrzymać proces degradacji obiektów, ale też nie zabierać miejscowej ludności i tak doświadczanej już przez kryzys, tych miejsc, które przez lata były dla nich ważne i pozwalały budować lokalną tożsamość. Ważne też, by samorząd włączał się czy wręcz inspirował działania związane z aktywizacją grup zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym, a także wspierał oddolne inicjatywy mieszkańców na rzecz rozwiązywania problemów społecznych na obszarze zdegradowanym (pomoc w tworzeniu grupy samopomocowych, inicjatyw sąsiedzkich). Wydaje się, że tylko prowadzenie aktywnej polityki społecznej może przywrócić zdolność i chęć do pracy oraz uczestnictwa w życiu społecznym osobom, które z wielu różnych powodów utrwalają swój stan społecznej alienacji. Ważne jest także szczególnie w sytuacji dużego odpływu młodych ludzi z obszarów objętych kryzysem wypracowanie sposobów i form opieki nad pozostającymi tutaj nierzadko samotnie osobami starszymi, niepełnosprawnymi i potrzebującymi opieki, często wręcz codziennej. S t r o n a 72

Istotne, aby rozwiązań, których celem jest wyrównanie poziomów rozwoju na obszarze całej gminy i stworzenie narzędzi przeciwdziałania zjawiskom kryzysowym, dokonywać w dialogu z lokalną społecznością obszaru rewitalizacji, tak aby proponowane działania angażowały i aktywizowały społeczność, która docelowo ma być odbiorcą tych działań, a nie czyniły z tej społeczności jedynie biernych odbiorców rozwiązań przynoszonych z zewnątrz. Temu służyć może rozwijanie dialogu społecznego, wdrażanie narzędzi partycypacji czy promowanie na obszarach objętych kryzysem idei wolontariatu, tak aby prowadzić do sytuacji, w której to sami mieszkańcy będą się włączać się w działania pomocowe, a nie będą w sposób ciągły oczekiwali zastępowania ich aktywności, aktywnością samorządu. Tabela 30. Cel strategiczny 2. Kształtowanie postaw solidarności i zaufania w relacjach wspólnot lokalnych i sąsiedzkich dla skutecznego rozwiązywania problemów społecznych CEL STRATEGICZNY II. KSZTAŁTOWANIE POSTAW SOLIDARNOŚCI I ZAUFANIA W RELACJACH WSPÓLNOT LOKALNYCH I SĄSIEDZKICH DLA SKUTECZNEGO ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH Cel operacyjny Cel operacyjny Cel operacyjny Cel operacyjny 2.1. Zwiększenie wykorzystania budynków publicznych (szkoły, remizy, domy ludowe) dla rozwijania aktywności mieszkańców Wiodące kierunki interwencji: o rozwijanie atrakcyjnej oferty spędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzieży (zajęcia edukacyjne, artystyczne, sportowo-rekreacyjne) na obszarze rewitalizacji; o kreowanie miejsc spotkań i dialogu dla budowania więzi społeczności lokalnej w miejscach o zdiagnozowanym kryzysie; o remont i doposażenie świetlic wiejskich na obszarze rewitalizacji. 2.2. Przeciwdziałanie procesom wykluczenia i marginalizacji społecznej na obszarach zdegradowanych Wiodące kierunki interwencji: o aktywizacja grup zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym poprzez stwarzanie warunków do wychodzenia z sytuacji kryzysowych; o wspieranie oddolnych inicjatyw mieszkańców na rzecz rozwiązywanie problemów społecznych na obszarach zdegradowanych (grupy samopomocowe, inicjatywy sąsiedzkie); o aktywna polityka społeczna przywracająca zdolność i chęć do pracy oraz uczestnictwa w życiu społecznym; o rozwój usług oferowanych przez podmioty świadczące usługi społeczne; o tworzenie infrastruktury i oferty usług opiekuńczych dla osób starszych i niepełnosprawnych. 2.3. Wzmacnianie procesów integracji i aktywizacji mieszkańców Wiodące kierunki interwencji: o wdrążenie narzędzi konsultacji i partycypacji społecznej, w tym budżetu obywatelskiego; o zwiększanie poczucia bezpieczeństwa mieszkańców obszaru rewitalizacji; o wspieranie rozwoju trzeciego sektora; o promocja wolontariatu. 2.4. Wzmocnienie roli kultury w budowaniu kapitału społecznego Wiodące kierunki interwencji: o przybliżenie działalności centrum kultury wszystkim mieszkańcom i budowanie kompetencji oraz wspieranie uczestnictwa w kulturze, ze szczególnym naciskiem na dotarcie z ofertą do osób z obszaru rewitalizacji; o zwiększenie udziału mieszkańców obszarów objętych kryzysem w działaniach kulturalnych i artystycznych; o wykorzystanie niezagospodarowanych pomieszczeń budynków publicznych dla rozbudowy instytucji kultury na obszarze rewitalizacji. S t r o n a 73

7.3 Cel strategiczny 3. Podnoszenie jakości życia na obszarze rewitalizacji oraz wyrównywanie dysproporcji w rozwoju podobszarów rewitalizacji położonych z dala od centrum Ostatni cel Podnoszenie jakości życia na obszarze rewitalizacji oraz wyrównywanie dysproporcji w rozwoju podobszarów rewitalizacji położonych z dala od centrum to obszar działań skupiający się na poprawie poziomu jakości życia na obszarze rewitalizacji gminy Ciężkowice. Działania w ramach tego celu winny skupić się na zwiększeniu poczucia dostępności rewitalizowanych obszarów peryferyjnych. Nie oznacza to od razu działań inwestycyjnych, ale być może wypracowania z lokalną społecznością takich rozwiązań, które nie będą w niej utrwalały przekonania o tym, że miejsce zamieszkania oddalone o kilka kilometrów od centrum czy głównej drogi, determinuje niemożność zmiany ich obecnej sytuacji społecznej czy ekonomicznej. Ważne są też jednak typowe działania rewitalizacyjne związane, czy to z poprawą jakości przestrzeni publicznych (estetyzacją, wyposażeniem w elementy małej architektury, co sprzyjać będzie nawiązywaniu relacji społecznych), czy z rewitalizacją zabytkowej substancji centrum miasta, szczególnie w rejonie zabytkowego Rynku oraz dość mocno zaniedbanego dziś parku w rejonie muzeum przyrodniczego. Warto pamiętać, iż tego typu działania przyczynią się także do wykorzystania lokalnego dziedzictwa kulturowego i tradycji oraz wzmocnią działania związane z rozwijaniem funkcji turystycznych, a w przyszłości uzdrowiskowych. Poprawa jakości życia mieszkańców oraz konsekwentne rozwijanie oferty turystycznorekreacyjnej musi wiązać się jednak z większą dbałością o wysoką jakość środowiska naturalnego i to zarówno poprzez konsekwentne doposażanie obszaru rewitalizacji i obszarów zdegradowanych w infrastrukturę wodociągową oraz związaną z zagospodarowaniem ścieków (w formach dostosowanych do specyfiki danego obszaru i przy utrzymaniu ekonomiki proponowanych rozwiązań), jak również radykalną poprawą jakości powietrza, poprzez rozwiązania ograniczającą zjawisko niskiej emisji z sektora bytowego. Mowa tu w równej mierze o działaniach inwestycyjnych, jak również edukacji ekologicznej, która winna zmieniać świadomość mieszkańców i czynić ich współodpowiedzialnymi za stan otaczającego ich środowiska. Tabela 31. Cel strategiczny 3. Podnoszenie jakości życia na obszarze rewitalizacji i wyrównywanie dysproporcji w rozwoju podobszarów położonych z dala od centrum CEL STRATEGICZNY III. PODNOSZENIE JAKOŚCI ŻYCIA NA OBSZARZE REWITALIZACJI I WYRÓWNYWANIE DYSPROPORCJI W ROZWOJU PODOBSZARÓW POŁOŻONYCH Z DALA OD CENTRUM Cel operacyjny Cel operacyjny 3.1. Poprawa dostępności komunikacyjnej peryferyjnych podobszarów rewitalizacji Wiodące kierunki interwencji: o budowa bezpiecznej infrastruktury pieszo-rowerowej (chodniki, oświetlenie, przejścia dla pieszych); o poprawa skomunikowania podobszarów rewitalizacji w o niskiej dostępności z głównymi ciągami drogowymi. 3.2. Kształtowanie wysokiej jakości przestrzeni publicznej w zabytkowym centrum Ciężkowic Wiodące kierunki interwencji: o opracowanie koncepcji rewitalizacji wszystkich pierzei Rynku w Cieżkowicach; o utworzenie parku kulturowego w obrębie centrum Ciężkowic; o powołanie funduszu rewitalizacyjnego dla przywrócenia świetności i spójności architektonicznej centrum Ciężkowic; o uporządkowanie funkcji targowych i parkingowych w centrum Ciężkowic; o rewitalizacja otoczenia parku miejskiego wraz ze zmianą funkcji obiektu Pogórzanki. S t r o n a 74

Cel operacyjny Cel operacyjny 3.3. Tworzenie atrakcyjnej przestrzeni publicznej sprzyjającej integracji społecznej Wiodące kierunki interwencji: o zagospodarowanie centrów podobszarów rewitalizacji; o wykorzystanie lokalnego dziedzictwa kulturowego i tradycji dla wzmocnienia funkcji turystycznych i uzdrowiskowych; o modernizacja i budowa infrastruktury sprzyjającej integracji i zdrowemu trybowi życia (boiska, obiekty sportowe, siłownie na wolnym powietrzu, place zabaw). 3.4. Dbałość o wysoką jakość środowiska naturalnego Wiodące kierunki interwencji: o wdrożenie programu niskiej emisji wraz z edukacją ekologiczną; o kontynuacja programu likwidacji azbestu; o programy głębokiej termomodernizacji i poprawy efektywności energetycznej budynków publicznych i prywatnych; o uzupełnienie infrastruktury wodociągowej; o rozbudowa systemu odbioru ścieków dopasowanego do warunków lokalnych i uwarunkowań ekonomicznych (kanalizacja, przydomowe oczyszczalnie). S t r o n a 75

8. PRZEDSIĘWZIĘCIA REWITALIZACYJNE 8.1 Lista podstawowych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych W procesie prac nad Programem dokonano wyboru kluczowych projektów rewitalizacyjnych, które w najwyższym stopniu będą oferować kompleksowe rozwiązanie zdiagnozowanych problemów na obszarach kryzysowych i w znaczący sposób wpłyną na osiągnięcie założonych celów strategicznych i kierunków interwencji. Identyfikacja projektów została przeprowadzona w ramach społecznego naboru projektów oraz w ramach wewnętrznego zgłaszania propozycji projektowych w trakcie warsztatów rewitalizacyjnych, a także innych spotkań, na których poruszono problem rewitalizacji np. komisje i posiedzenia radnych gminy. Wyłonienia i uszeregowania projektów kluczowych do realizacji w ramach GPR dokonano w pierwszym kroku - w oparciu o opinie mieszkańców (mieszkańcy dokonali hierarchizacji najważniejszych projektów w formie ankiety prowadzonej pomiędzy 24 kwietnia, a 21 października 2016 roku) oraz w drugim kroku - ocenę formalną i merytoryczną projektów, bazującą na obiektywnych kryteriach strategicznych, przeprowadzoną przez zespół pracujący nad Programem. Tabela 32. Kryteria oceny projektów rewitalizacyjnych Spójność terytorialna Działania ujęte w projekcie będą realizowane na obszarze rewitalizacji. Kompleksowość Zasadność realizacji Komplementarność Spójność strategiczna Wpływ na osiągnięcie założonych celów strategicznych Źródło: Opracowanie własne Kompleksowość oddziaływania projektu na sfery: społeczną, infrastrukturalną, przestrzenną gospodarczą i środowiskową. Preferowane były projekty dotyczące kilku celów tematycznych. Projekt bezpośrednio wpływa na poprawę zdiagnozowanych w analizie społeczno-gospodarczych sytuacji problemowych na rewitalizowanym obszarze. Projekt jest komplementarny bądź zintegrowany z innymi projektami realizowanymi lub planowanymi do realizacji. Założone w projekcie działania są spójne ze zdiagnozowanymi celami i kierunkami działań ujętych w opracowaniach strategicznych na poziomie gminy, powiatu lub województwa. Określone w projekcie wskaźniki wpływają na osiągnięcie celu strategicznego. Poniżej przedstawiono 10 projektów zgłoszonych przez samorząd i jednostki samorządowe oraz przedsiębiorców i mieszkańców w otwartej procedurze naboru kart zadań do Gminnego Programu Rewitalizacji. Zadania poprzez stronę internetową gminy zgłaszane były w ostatniej fazie prac nad GPR. Rysunek 25. Ogłoszenia dot. zbierana kart zadań do Gminnego Program Rewitalizacji Źródło: Bip Urzędu Gminy Ciężkowice S t r o n a 76

Ze zgłoszonych zadań na ostatnich warsztatach wybrano te, które mają największy potencjał dokonywania oczekiwanych zmian na obszarze rewitalizacji i obszarach zdegradowanych, zaś pozostałe których charakter jest nieco bardziej lokalny znalazły się na liście zadań komplementarnych. Co ważne kryterium umieszczenia zadania zarówno na liście podstawowej, jak i komplementarnej było rozwiązywanie zdefiniowanych problemów społecznych, gospodarczych, przestrzenno-funkcjonalnych, technicznych i środowiskowych, a nie kwalifikowalność w ramach 11 osi priorytetowej znajdują się RPO WM 2014-2020. 8.1.1 Budowa parku zdrojowego na Rakutowej wraz z uzbrojeniem terenu Realizator projektu: Gmina Ciężkowice Wartość projektu: 22 431 040,41 PLN, w tym: 7 571 166,78 infrastruktura podstawowa etap I (tj. 33,75%) oraz 14 859 873,63 zagospodarowanie terenu zgodnie z planowaną funkcją etap II (tj. 66,25 %) Spodziewany czas realizacji: wrzesień 2017 czerwiec 2020 Źródło finansowania: RPO WM, oś 11.1, środki własne Lokalizacja: Projekt poza obszarem rewitalizacji, ale o kluczowym znaczeniu dla poprawy sytuacji społeczno-ekonomicznej na obszarze objętym kryzysem Opis projektu: Przedmiotem projektu jest uzbrojenie terenu w dzielnicy Rakutowa na potrzeby inwestycji związanych z Międzynarodowego Centrum Edukacyjno-Naukowego oraz Parku Zdrojowego, a następnie budowa Parku Zdrojowego, jako pierwszego kroku w rozwijaniu funkcji rekreacyjno-rehabilitacyjnych oraz elementu, który przyczyni się do zainwestowania przez sektor prywatny tych terenów zgodnie ze wskazana funkcją (rekreacja, miejsca noclegowe, gastronomia, w przyszłości zakłady przyrodo-lecznicze). 8.1.1.1 Etap I: Uzbrojenie terenu dla potrzeb niezbędnej infrastruktury komunalnej dla Międzynarodowego Centrum Edukacyjno- Naukowego oraz Parku Zdrojowego Drogi, chodniki, parkingi Projektuje się główną drogę gminną wewnętrzną spinającą ze sobą dwie istniejące drogi - drogę powiatową 1391K i drogę gminną (ul. Słoneczną). Z przedmiotowej drogi zostanie zapewniona pełna obsługa komunikacyjna planowanej inwestycji. Projektowana droga posiada jezdnię bitumiczną o szerokości 5,00 m, która lokalnie zostaje zawężona do szerokości 3,50 m z uwagi na warunki terenowe. Droga zapewnia swobodny ruch dwukierunkowy pojazdów poruszających się po niej. Droga na całej swojej szerokości posiada ograniczenie jezdni za pośrednictwem krawężników betonowych 15 x 30 cm posadowionych na ławie betonowej. Wzdłuż drogi lokalnie prowadzony jest chodnik o szerokości 2,00 m, który zapewnia swobodne dojście pieszych. Chodnik po zewnętrznej stronie ograniczony jest obrzeżem betonowym 8 x 30 cm. Droga posiada jednostronny spadek poprzeczny z wykształceniem przy krawężniku ścieku powstałego z obniżenia dwóch rzędów kostki betonowej w celu usprawnienia odwodnienia. Lokalnie przy drodze projektuje się prostopadłe miejsca postojowe w liczbie 46 szt. o wymiarach 2,30 x 5,00 m. Połączenie stanowisk postojowych z drogą gminną za pośrednictwem krawężnika betonowego najazdowego z odkryciem +4 cm. Od projektowanych miejsc postojowych zapewnione jest dojście do inwestycji za pośrednictwem chodnika, który bezpiecznie przeprowadzi ruch pieszy wzdłuż drogi. Przy włączeniu do drogi powiatowej projektuje się bariery stalowe N2W3 na długości 90 m z odcinkami początkowymi i końcowymi z uwagi na lokalizację istniejącej skarpy. W miejscach gdzie brak jest chodnika projektuje się pobocze gruntowe o szerokości 1,00 m, na którym zostaną umieszczone bariery zabezpieczające. S t r o n a 77

Na łukach poziomych projektuje się promienie zapewniające przejezdność pojazdów poruszających się po niej i spełniające zapisy rozporządzenia MTBiGM (DZ.U.43), dodatkowo zaprojektowano na łukach poszerzenia jezdni. Układ wysokościowy drogi w celu minimalizacji robót ziemnych został dostosowany do istniejącego ukształtowania terenu. Odwodnienie projektowanej drogi za pośrednictwem wpustów deszczowych i projektowanej kanalizacji deszczowej, która jest przedmiotem odrębnego opracowania. Długość projektowanej drogi wynosi 970,82 m, długość chodnika 600 m. W celu zapewniania komfortu i spełnienia oczekiwań podróżujących zaprojektowano na terenie inwestycji parking dla 96 pojazdów osobowych (wymiar jednego miejsca postojowego: 2,30 x 5,00 m) oraz dla 8 autobusów (wymiar jednego miejsca postojowego jako stanowiska przelotowe: 4,00 x 14,0 m). Dojazd do miejsc postojowych zapewniają projektowane drogi manewrowe o szerokości 5,00, 6,00 i 7,50 m. Szerokość dróg manewrowych uzależniona jest od kąta usytuowania miejsc postojowych. Promienie wyokrągleń wysepek parkingu spełniają wymagania przejezdności pojazdów. Parking z uwagi na ukształtowanie terenu posiada układ grzebieniowy. Między utwardzonymi obszarami parkingu (droga, stanowiska postojowe) projektuje się teren zielony zniwelowanych w postaci niewielkich skarp terenowych nieumocnionych o wysokości ok 50 cm. Dojazd do miejsc postojowych parkingu zapewni droga manewrowa o szerokości 6,00 m obsługująca ruch dwukierunkowy, w tym ruch autobusów wraz projektowanym chodnikiem przy niej i miejscami postojowymi o wymiarach 2,30 x 5,00 w licznie 19 szt., w tym 6 szt. dla osób niepełnosprawnych (wymiar: 3,60 x 5,00 m) oraz droga manewrowa o szerokości 3,00 m obsługująca ruch tylko pojazdów osobowych przeznaczona tylko dla jednego kierunku ruchu. Oznakowanie miejsc postojowych oraz organizacja ruchu zostanie opracowana na etapie projektu wykonawczego. Droga posiada pobocze gruntowe o szerokości 1,00 m i 0,75 m. Całość dróg manewrowych i parkingów została obramowana krawężnikiem betonowym 15 x 30 x 100 cm z odkryciem +12 cm, przy stanowiskach postojowych krawężnik zaprojektowano z odkryciem +2 cm. Niezależne ciągi piesze zostały obramowane obrzeżem betonowym 8 x 30 x 100 cm. Lokalnie z uwagi na ograniczenie zakresu robót ziemnych projektuje się prefabrykowane mury oporowe typu L" o części nadziemnej ok 1,50 m. Dodatkowo wykonano przekroje poprzeczne projektowych dróg z offsetem co 10 i 20 m w celu zobrazowania inwestycji względem istniejącego terenu. Sieć wodociągowa i przyłącza wody Projektowany wodociąg z rur PE stanowi rozbudowę sieci wodociągowej w ul. Słonecznej i ul. Spokojnej dla zaopatrzenia w wodę projektowanych inwestycji MCEN i Parku Zdrojowego zlokalizowanych na działkach 992/11, 992/2. Projektowany wodociąg przebiegał będzie w ulicy Słonecznej oraz projektowanej ulicy Spokojnej. Zabezpieczenie p.poż. dla powyższych inwestycji będzie realizowane poprzez wewnętrzne sieci p.poż. Wodociąg należy wykonać w całości z rur trójwarstwowych PE SDR 11 (PN16) o średnicy 110 x 10 mm, odpornych na skutki zarysowań i naciski punktowe, z możliwością zgrzewania i łączenia bez konieczności zdejmowania warstw ochronnych. Rury łączyć poprzez zgrzewanie doczołowe. Dla projektowanej sieci wodociągowej przewiduje się hydranty nadziemne z korpusem z żeliwa sferoidalnego, oraz zasuwą żeliwną PN 16 ze skrzynką uliczną i obudową teleskopową. Przy zabudowie hydrantów należy stosować osłonę odwodnieniową hydrantów. Lokalizacja hydrantów spełnia warunek odległości od dwóch sąsiadujących hydrantów sieci (maksymalnie 150 m). Odległość pomiędzy hydrantami jest dostosowana do istniejącej i planowanej zabudowy (inwestycje MCEN i Park Zdrojowy posiadają zabezpieczenie pożarowe poprzez wewnętrzną sieć pożarową). S t r o n a 78

Sieć kanalizacji sanitarnej i przyłącz kanalizacji sanitarnej Projektowana sieć kanalizacji sanitarnej DN 200-250 mm z rur PVC-U służyć będzie odprowadzeniu ścieków sanitarnych z projektowanych inwestycji MCEN i Parku Zdrojowego zlokalizowanych na działkach 992/11, 992/2 oraz istniejącej i przyszłej zabudowy na działkach zlokalizowanych w najbliższym sąsiedztwie projektowanej drogi. Projektowana sieć kanalizacji sanitarnej przebiegać będzie w projektowanej ulicy Spokojnej dz. 997 oraz projektowanej drodze dojazdowej do inwestycji dz. 999. Ścieki sanitarne w ilości 15 m3/d będą odprowadzane poprzez wpięcie na terenie działki nr 904 do istniejącej studzienki kanalizacji sanitarnej DN 300. Studzienki miejskiej sieci kanalizacyjnej zaprojektowano jako prefabrykowane z elementów betonowych z betonu klasy min. C35/45, składające się z podstawy studni systemu Perfekt z wyprofilowaną kinetą, wykonaną jako monolityczny odlew z betonu samozagęszczającego, z kręgów betonowych łączonych na uszczelki elastomerowe, zakończonych konusem redukcją, pierścieniami z tworzyw sztucznych lub betonowymi. Studzienki kanalizacyjne należy wykonać w sposób odpowiadający wymaganiom normy PN- 92/B-10729. Studzienkę zaizolować 2 x izoplastem R. Elementy metalowe takie jak stopnie złazowe, kraty należy oczyścić, zagruntować farbą podkładową cynkową oraz lakierem bitumicznym. Prefabrykaty łączyć na uszczelkę gumową, tak by studnie spełniały wymogi normy szczelności PN-92/B-10733. Z uwagi na znaczne spadki terenu zaprojektowano również studzienki kaskadowe ze względu na różnicę poziomów kanałów dopływowych, większą niż 0,7 m. Wykonanie sieci kanalizacji sanitarnej powinno uwzględniać charakterystykę podłoża gruntowego oraz wytyczne konstrukcyjne i geotechniczne. Projektowany przyłącz kanalizacji sanitarnej z rur PVC-U służyć będzie odprowadzeniu ścieków sanitarnych z projektowanych inwestycji MCEN i Park Zdrojowy zlokalizowanych na działkach 992/11, 992/2. Kanalizacja deszczowa Projektowana sieć kanalizacji deszczowej DN 160 400 mm z rur PVC-U służyć będzie odprowadzeniu wód opadowych i roztopowych z projektowanych inwestycji MCEN i Parku Zdrojowego zlokalizowanych na działkach 992/11, 992/2, projektowanej drogi zlokalizowanej w ulicy Spokojnej, projektowanego parkingu zlokalizowanego na działce 992/1. Projektowana sieć kanalizacji deszczowej przebiegać będzie w projektowanej ulicy Spokojnej dz. 997 oraz projektowanej drodze dojazdowej do inwestycji dz. 999. Zrzut wód opadowych realizowane będzie do potoku Ostruszanka poprzez separator substancji ropopochodnych w ilości 346 l/s. Na zrzut wód opadowych uzyskano pozwolenie wodno-prawne. Kanalizację deszczową wykonać z rur kielichowych PVC-U. Na zmianach kierunków i na podłączeniach przyłączy zabudować studzienki prefabrykowane z kręgów betonowych Ø 1 200. Studzienki zewnętrznej kanalizacji deszczowej zaprojektowano jako prefabrykowane z elementów betonowych z betonu klasy min. C35/45, składające się z podstawy studni systemu Perfekt z wyprofilowaną kinetą, wykonaną jako monolityczny odlew z betonu samozagęszczającego, z kręgów betonowych łączonych na uszczelki elastomerowe, zakończonych konusem redukcją, pierścieniami z tworzyw sztucznych lub betonowymi. 8.1.1.2 Etap II Park Zdrojowy Kompozycja przestrzenna Analiza ogólnego programu Parku Zdrojowego i założeń Inwestora pozwoliły zespołowi projektowemu oprzeć rozwiązania projektowe na dwóch założeniach: maksymalnego honorowania istniejącej przestrzeni i morfologii terenu (ochrony krajobrazu, elementów widokowych, przyrody, itp.); podziału funkcji określonych w programie na cztery różne, ale ściśle ze sobą połączone strefy: S t r o n a 79

strefa lasu i ścieżek spacerowych, o zróżnicowanym stopniu trudności, strefa relaksu dla dzieci i dorosłych (stosunkowo łatwo dostępna), strefa zespołu balneologii obiektów hydroterapii - zamkniętych i otwartych, strefa relaksu przyrodniczego w postaci alpinarium, arboretum i ogrodu sensorycznego. Wejście do projektowanego Parku jest możliwe od strony północnej - z ul. Tysiąclecia, od strony południowej - z terenów ogrodu MCEN lub w centralnej części z projektowanej drogi. Wejście łączy system ścieżek, łatwiejszych i trudniejszych, prowadzących przez las, wąwóz, urozmaicone formy ogrodów, plac zabaw i plac siłowni, oraz zespół rządzeń balneologicznych. Rysunek 26. Urządzenia do wodolecznictwa w Parku Zdrojowym w Cieżkowicach Źródło: Dokumentacja projektowa część II Park Zdrojowy. Wykonawca: Elżbieta Kierska-Łukaszewska Architektów Grupa Architektura Wydaje się najwłaściwszym przyjęcie współczesnego wyrazu architektonicznego z zachowaniem elementów architektury tradycyjnej, historycznej, charakterystycznej dla terenów inwestycji. Stąd architektura w konstrukcji z drewna klejonego warstwowo, z dachami naczółkowymi, z historycznymi formami występującymi w architekturze regionalnej, z elementami drewnianych konstrukcji widocznymi we wnętrzu (tam gdzie to możliwe), w skali odpowiadającej funkcji obiektów i historycznych obiektów Ciężkowic. Wykończenie wewnętrzne - materiałowe odpowiadające potrzebom funkcji: kamień, drewno, ceramika, stolarka zewnętrzna z drewna klejonego warstwowo. Wykończenie zewnętrzne - krycie dachów z blachy stalowej ocynkowanej, powierzchnie chodników z kamienia, powierzchnie obok urządzeń z drewna egzotycznego, podobnie jak podesty, ławki. Murki oporowe żelbetowe z okładziną kamienną. Strefa ścieżek, lasu Strefa ciągów pieszych została starannie wybrana, aby bez konieczności wycinki lasu i krzewów móc pokonać znaczne różnice poziomów terenu. Prowadzone ścieżki dzielą się na trudniejsze i stosunkowo łatwe. Pokonanie trasy to przecinki leśne, schody terenowe, kładki ze zróżnicowaną nawierzchnią ścieżek, zgodnie z opracowanym przez inwestora katalogami nawierzchni. Strefa ogrodów (alpinarium, arboretum, ogród sensoryczny) S t r o n a 80

Jest strefą relaksu, przejściem z Parku Zdrojowego do obiektów MCEN, zaplanowanym jako uzupełnienie kompozycji naturalnych form zieleni. Alpinarium - projektowane jako naturalistyczny, górski krajobraz, o swobodnej, miękkiej linii proponowanych roślin, których dobór zapewnia atrakcyjność alpinarium od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Arboretum - ogród dendrologiczny, pełni funkcję rekreacyjną i edukacyjną. Odpowiednio dobrane gatunki, z uwzględnieniem warunków nasłonecznienia, ukształtowania terenu, warunków glebowych i innych (np. linii napowietrznej nn). Ogród sensoryczny - podzielony został na strefy oddziaływujące na poszczególne zmysły - strefa wzroku i słuchu, smaku, dotyku, węchu. Brodziki Tarasowo ukształtowane, platformy terenu z zespołami otwartych brodzików dla różnego rodzaju hydroterapii, w miarę możliwości udostępnione dla osób niepełnosprawnych. Wiaty Wiaty usytuowane są dolnej strefie terenu, w pobliżu ściany lasu dla odpoczynku i posiłków większych grup wycieczkowych, z możliwymi zejściami do brodzika otwartego oraz przejściami przez kładkę do strefy botanicznej. Strefa placu zabaw urządzeń fitness Strefa placu zabaw i urządzeń fitness zaprojektowana została w miejscu zapewniającym maksymalny dostęp, zarówno dla spacerowiczów, jak i zmotoryzowanych, a także dla osób z niepełnosprawnością. Kompozycja urządzeń do zabawy i ćwiczeń, umożliwia rodzinny relaks, a zarazem łatwą kontrolę obserwację zabaw dzieci. Zestaw zabawek i urządzeń jest dość rozbudowany, inwestor w fazie realizacji może dokonać stosownych korekt liczby i rodzaju sprzętu. Sieci Uzbrojenia zgodnie z projektem opisanym w pierwszej części Ponadto obok projektowanej sieci wodociągowej Inwestor przewiduje realizację odwiertu wody mineralnej Ignacy (zakres nie objęty niniejszym projektem), oraz studni, zaopatrującej łazienki mineralne (w ramach projektu opracowano projekt robót geologicznych zatwierdzony w Starostwie Powiatowym). Ujęcie wody mineralnej zostało zabezpieczone i zamknięte kubaturą zabudowanej wiaty. Jedną z trzech wiat przeznaczono na pomieszczenia techniczne - zamknięte ujęcie odwiertu Ignacy, pomieszczenia przepompowni, obsługującej urządzenia hydroterapii oraz serwerownia. Przedmiotowy teren przecina linia energetyczna średniego napięcia. Dla inwestycji Parku Zdrojowego uzyskano warunki przyłączenia nr WP/044360/2015/O10R01. Jako miejsce przyłączenia wskazano słup nr 60, znajdujący się w odległości ~230 m od granicy Parku. Realizacja przyłącza pozostaje w gestii TAURON, po podpisaniu umowy z Inwestorem. Niniejszy projekt obejmuje oświetlenie zewnętrzne parkingu, placu zabaw i siłowni, pochylni, zewnętrznych urządzeń hydroterapii, oraz podświetlenia wybranych okazów przyrody. Do oświetlenia ścieżek zastosowano oświetlenie ledowe z czujnikami ruchu. Zestawienie powierzchni powierzchnia działki objętej opracowaniem 64 540,00 m 2 ; powierzchnia zabudowy 384,76 m 2 ; powierzchnia utwardzona 3 720,00 m 2 ; powierzchnia biologicznie czynna 60 435,24 m 2, tj. 93,6% pow. ogólnej; liczba miejsc parkingowych: 12, w tym dla osób niepełnosprawnych: 2; powierzchnia budynku zaplecza technicznego 22,40 m 2. Celem projektu jest turystyczno-rekreacyjne zagospodarowanie fragmentu Pogórza Ciężkowickiego wraz z rozbudowanym programem związanym z edukacją, ochroną przyrody S t r o n a 81

oraz profilaktyką zdrowotną w oparciu o endogeniczne zasoby przyrodniczo-krajobrazowe gminy. Rysunek 27. Park Zdrojowy w Cieżkowicach całość założenia, ogród sensoryczny i alpinarium Źródło: Dokumentacja projektowa część II Park Zdrojowy. Wykonawca: Elżbieta Kierska-Łukaszewska Architektów Grupa Dzięki realizacji projektu wzrośnie atrakcyjność Cieżkowic i całego Pogórza Ciężkowickiego. Zwiększy się liczba turystów i gości odwiedzających Ciężkowice, a przed gminą i w szczególności obszarami objętymi kryzysem otworzą się nowe możliwości prowadzenia różnorodnej działalności gospodarczej wynikającej z rozwijanego profilu obszaru, wzrośnie też zapotrzebowania na produkty rolne wytwarzane w lokalnych gospodarstwach. Rysunek 28. Park Zdrojowy w Cieżkowicach arboretum Źródło: Dokumentacja projektowa część II Park Zdrojowy. Wykonawca: Elżbieta Kierska-Łukaszewska Architektów Grupa Projekt będzie miał też duże znaczenie w zakresie tworzenia nowego na mapie Małopolski, obszaru o profilu leczniczo-uzdrowiskowym, a Ciężkowicom pozwoli lepiej przygotować się do starania się o status miejscowości uzdrowiskowej. Osiągnięcie celu głównego przyczyni się do zrealizowania celów pośrednich projektu, jakimi jest m.in.: wykorzystanie lokalnych zasobów przyrodniczych w celu zwiększenia atrakcyjności turystycznej obszaru oraz przeciwdziałaniu powstawania i utrwalania się zjawisk kryzysowych na obszarze rewitalizacji i obszarze zdegradowanym gminy Ciężkowice; nadanie nowego impulsu rozwojowego i ożywienie gospodarcze Ciężkowic, a w konsekwencji pomoc obszarom objętym kryzysem w wyjściu z trudnej sytuacji, w szczególności poprzez danie możliwości mieszkańcom tych terenów na znalezienie atrakcyjnej pracy lub założenie własnej działalności gospodarczej zgodnie z profilem rozwoju gminy; S t r o n a 82

poprawę sytuacji ekonomicznej ciężkowickiego samorządu, co sprawi, iż będzie miał on więcej środków na podejmowanie skutecznych interwencji na obszarze rewitalizacji gminy Ciężkowice. Spełnienie aspektów rewitalizacji przez projekt: sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzennofunkcjonalna sfera sfera techniczna środowiskowa x x x x Produkt projektu: Zrewitalizowana przestrzeń publiczna o powierzchni ok. 6,45 ha. Rezultat: Liczba podmiotów gospodarczych ulokowana w bezpośrednim sąsiedztwie inwestycji: 10 podmiotów. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: Projekt o kluczowym znaczeniu dla zmiany wizerunku całych Ciężkowic, a zatem o największym odziaływaniu na lokalny rynek pracy, zdolność do generowania nowych podmiotów gospodarczych i rozwoju istniejących, a w konsekwencji na powstrzymanie odpływu mieszkańców, szczególnie młodych, z obszaru rewitalizacji, obszaru zdegradowanego i całej gminy. Projekt ma także ogromny wpływ na poprawę stanu finansów samorządu, co także przełoży się na jego większą zdolność do interwencji na obszarach objętych kryzysem. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Przeciwdziałanie odpływowi mieszkańców z obszaru rewitalizacji (cel operacyjny 1.1, 1.2), cel strategiczny 2. Kształtowanie postaw solidarności i zaufania w relacjach wspólnot lokalnych i sąsiedzkich dla skutecznego rozwiązywania problemów społecznych (cel operacyjny 2.2, 2.3), cel strategiczny 3. Podnoszenie jakości życia na obszarze rewitalizacji oraz wyrównywanie dysproporcji w rozwoju podobszarów rewitalizacji położonych z dala od centrum (cel operacyjny 3.3, 3.4). Projekty powiązane: Budowa Domu Wody w Ciężkowicach (lista podstawowa projekt nr 8.1.2); Budowa Międzynarodowego Centrum Edukacyjno-Naukowego w Ciężkowicach Rakutowej (lista podstawowa projekt nr 8.1.3); Utworzenie Spółdzielni Socjalnej wraz z rewitalizacją niszczejącego budynku dawnej restauracji Pogórzanka (lista podstawowa projekt nr 8.1.4); Bądź aktywny - postaw na rozwój (lista podstawowa projekt nr 8.1.9); Pomóżmy ludziom, aby pomogli sami sobie (lista podstawowa projekt nr 8.1.10); Rewitalizacja centrum kulturalno - rekreacyjnego w miejscowości Ciężkowice (MRPO 6.1; wartość projektu: 2 411 094,42 zł; okres realizacji: 2010-2011); Rewitalizacja centrum miejscowości Ciężkowice etap I (PROW; wartość projektu: 631 273,11 zł; okres realizacji: 2013); Rewitalizacja centrum miejscowości Ciężkowice etap II (PROW; wartość projektu: 109 134,33 zł; okres realizacji: 2013). 8.1.2 Budowa Domu Wody w Ciężkowicach Realizator projektu: Gmina Ciężkowice Wartość projektu: 13 631 869,51 PLN Spodziewany czas realizacji: wrzesień 2017 czerwiec 2020 Źródło finansowania: RPO WM, oś 11.1, środki własne Lokalizacja: obszar rewitalizacji Ciężkowice centrum Opis projektu: Przedmiotem projektu jest poszerzenie obecnego Muzeum Przyrodniczego o Dom wody - centrum balneologii i geologii. Budynek Domu Wody stanowić będzie uzupełnienie oferty Muzeum Przyrodniczego o część multimedialną prezentującą w zróżnicowany sposób tematykę geologicznego położenia regionu Ciężkowic, kwestie S t r o n a 83

uzdrowiskowe i balneologiczne regionu oraz aspekty przyrodnicze i użytkowe wody jako źródła życia i energii w przyrodzie. Przy użyciu instalacji ekspozycyjnych oraz systemów multimedialnych będzie zaprezentowana Woda i wybrane procesy geologiczne. W przypadku Wody ekspozycja będzie skupiać się na elementach hydrologicznych, klimatotwórczych oraz roli wody w przemyśle i gospodarce. Jako najważniejsze w tym układzie będzie podkreślone zastosowanie wody w balneologii. Zaprojektowany układ sal ekspozycyjnych pozwala na wykonanie ekspozycji jako kontynuacji zwiedzania Muzeum Przyrodniczego, jako że obiekt zostanie połączony przewiązką nad istniejącą ulicą z obecna siedzibą Muzeum. Inwestycja znajduje się w dolnej części Ciężkowic, na obszarze rewitalizacji, bezpośrednio przy istniejącym Muzeum Przyrodniczym im. Krystyny i Włodzimierza Tomków. Teren otaczający inwestycję jest terenem płaskim w znacznym stopniu zabudowanym. Występują tu głównie zabudowa jednorodzinna uzupełniona obiektami o funkcji użyteczności publicznej i handlowej. Budynki usługowe i handlowe odpowiadają gabarytom występującym na przedmiotowym terenie budynkom mieszkalnym. Od strony zachodniej inwestycja sąsiaduje z ulicą Parkową i przez drogę z budynkiem Muzeum Przyrodniczego. Od zachodu - działki planowanej inwestycji sąsiadują z kompleksem amfiteatru i zabudową zagrodowo-jednorodzinną. Południowa część inwestycji to kompleks parkowy sąsiadujący z drogą asfaltową. Od północy w sąsiedztwie znajduje się zabudowa zagrodowa i jednorodzinna. Teren inwestycji jest w zasięgu wszystkich wymaganych mediów. Także układ drogowy w pełni jest w stanie obsłużyć planowaną inwestycję. W przyszłości w sąsiedztwie obiektu planuje się stworzenie kompleksu parkingów obsługujących zarówno istniejące Muzeum, jak i projektowany kompleks. Rozbudowa kompleksu muzeum o budynek Domu Wody ma stanowić uzupełnienie oferty Muzeum Przyrodniczego o część multimedialną prezentującą w zróżnicowany sposób tematykę geologicznego położenia regionu Ciężkowic, kwestie uzdrowiskowe i balneologiczne regionu oraz aspekty przyrodnicze i użytkowe wody, jako źródła życia i energii w przyrodzie. Jest to element stworzenia produktu turystycznego Źródlany Szlak, który ma powstać na terenie Ciężkowic i sąsiednich gmin. Obiekt ma pełnić także funkcję centrotwórczą w regionie. Budynek zaprojektowano w północnej części działek przeznaczonych na inwestycję, tak by minimalnie ograniczyć ingerencję w istniejący zespół parkowy. Równocześnie projekt zakłada że najważniejszą elewacją jest otwarta na stronę parkową elewacja południowa, oraz w mniejszym zakresie elewacja zachodnia, wejściowa. Układ sal ekspozycyjnych pozwala na wykonanie ekspozycji jako kontynuacji zwiedzania Muzeum Przyrodniczego, gdyż połączony jest przewiązką nad istniejącą ulicą. Zaprojektowano zespół sal w układzie amfiladowym pozwalającym na ciągłość zwiedzania: na poziomie piętra: - sala Geografii i Geologii, sala Balneologii, sala Woda i Przyroda, sala Woda i Maszyny; na poziomie parteru: sala Prezentacji 3d (z foyer), sala Woda w Kosmosie. Pomieszczenia uzupełniające to pomieszczenia serwisowe, takie jak garderoby sceniczne, magazyny rekwizytów scenicznych oraz pomieszczenia techniczne, takie jak kotłownia i wentylatornia, a także zaplecze biurowe i pracownie rekwizytów. W kompleksie zaprojektowano też odpowiednią liczbę toalet dla personelu i zwiedzających. Forma budynku nawiązuje zarówno materiałowo, jak i kształtem (zwłaszcza kształtem dachu) do form przewidzianych do wykorzystania jako obiekty wchodzące w skład produktu turystycznego Źródlany Szlak. Elementy materiałowe elewacji to imitacja drewna, kamienne gabiony, z uzupełnieniem tynkiem oraz blacha tytanowo-cynkowa. Obiekt posiada też duże powierzchnie przeszkleń z głównym otwarciem na kierunek południowy, to jest kierunek na zespół parkowy. S t r o n a 84

Ze względu na teren zagrożony okresowo podtapianiem poziom zera budynku został podniesiony o ponad 60 cm w stosunku do obecnego terenu. Na terenie parku przewiduje się likwidację istniejącej wiaty przez przeniesienie jej w inne miejsce (w zakresie własnym prac inwestora poza niniejszym zadaniem) oraz budowę nowej większej wiaty według załączonego projektu z kominkiem grillowym. Charakterystyka projektowanego budynku: liczba kondygnacji nadziemnych 2; liczba kondygnacji podziemnych 0; pow. użytkowa 1 290,15 m 2 ; pow. netto 1 348,41 m 2 ; pow. całkowita 2 014,99 m 2 ; pow. wewnętrzna 1 848,77 m 2 ; pow. zabudowy 1 043,05 m 2 ; kubatura 10 894,75 m 3 ; wys. pom. kondygnacji 0 3,26-3,86 m; wys. pom. kondygnacji 1 3,19 m - 3,90 m; wys. budynku 11,73 m. Rysunek 29. Dom Wody w Cieżkowicach Źródło: Dokumentacja projektowa część III Dom Wody. Wykonawca: Biuro Projektowe Art.-Faktory S.C P. Spędzia, W. Spędzia Celem projektu jest turystyczno-rekreacyjne zagospodarowanie fragmentu Pogórza Ciężkowickiego wraz z rozbudowanym programem związanym z edukacją i ochroną przyrody, a także wzmocnienie i rozbudowa prężnie działającej placówki muzealno-edukacyjnej jaka jest Muzeum Przyrodnicze im. K. i W. Tomków w Ciężkowicach. Dzięki realizacji projektu wzrośnie atrakcyjność Ciężkowic i całego Pogórza Ciężkowickiego. Zwiększy się liczba turystów i gości odwiedzających Ciężkowice, a przed gminą i w szczególności obszarami objętymi kryzysem otworzą się nowe możliwości prowadzenia różnorodnej działalności gospodarczej wynikającej z rozwijanego profilu obszaru, wzrośnie też zapotrzebowania na produkty rolne wytwarzane w lokalnych gospodarstwach. Projekt będzie miał też duże znaczenie w zakresie tworzenia nowego na mapie Małopolski, obszaru o profilu leczniczo-uzdrowiskowym, z silnym akcentem edukacyjnym, a Ciężkowicom pozwoli lepiej przygotować się do starania się o status miejscowości uzdrowiskowej. Osiągnięcie celu głównego przyczyni się do zrealizowania celów pośrednich projektu, jakimi jest m.in.: wykorzystanie lokalnych zasobów przyrodniczych w celu zwiększenia atrakcyjności turystycznej obszaru oraz przeciwdziałaniu powstawania i utrwalania się zjawisk kryzysowych na obszarze rewitalizacji i obszarze zdegradowanym gminy Ciężkowice; nadanie nowego impulsu rozwojowego i ożywienie gospodarcze Ciężkowic, a w konsekwencji pomoc obszarom objętym kryzysem w wyjściu z trudnej sytuacji, w szczególności poprzez danie możliwości mieszkańcom tych terenów na znalezienie atrakcyjnej pracy lub założenie własnej działalności gospodarczej zgodnie z profilem rozwoju gminy; S t r o n a 85

poprawę sytuacji ekonomicznej ciężkowickiego samorządu, co sprawi, iż będzie miał on więcej środków na podejmowanie skutecznych interwencji na obszarze rewitalizacji gminy Ciężkowice. Spełnienie aspektów rewitalizacji przez projekt: sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzennofunkcjonalna sfera sfera techniczna środowiskowa x x x x Produkt projektu: Rozbudowany obiekt o funkcjach edukacyjno-wystawienniczych 1 obiekt. Rezultat: Liczba nowych miejsc pracy utworzona w wyniku realizacji projektu: 5 EPC. Liczba podmiotów gospodarczych ulokowana w bezpośrednim sąsiedztwie inwestycji: 3 podmioty. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: Projekt o kluczowym znaczeniu dla zmiany wizerunku całych Ciężkowic, a zatem o największym odziaływaniu na lokalny rynek pracy, zdolność do generowania nowych podmiotów gospodarczych i rozwoju istniejących, a w konsekwencji na powstrzymanie odpływu mieszkańców, szczególnie młodych, z obszaru rewitalizacji, obszaru zdegradowanego i całej gminy. Projekt ma także ogromny wpływ na poprawę stanu finansów samorządu, co także przełoży się na jego większą zdolność do interwencji na obszarach objętych kryzysem. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Przeciwdziałanie odpływowi mieszkańców z obszaru rewitalizacji (cel operacyjny 1.1), cel strategiczny 2. Kształtowanie postaw solidarności i zaufania w relacjach wspólnot lokalnych i sąsiedzkich dla skutecznego rozwiązywania problemów społecznych (cel operacyjny 2.1, 2.4), cel strategiczny 3. Podnoszenie jakości życia na obszarze rewitalizacji oraz wyrównywanie dysproporcji w rozwoju podobszarów rewitalizacji położonych z dala od centrum (cel operacyjny 3.3). Projekty powiązane: Budowa parku zdrojowego na Rakutowej wraz z uzbrojeniem terenu (lista podstawowa projekt nr 8.1.1); Budowa Międzynarodowego Centrum Edukacyjno-Naukowego w Ciężkowicach na Rakutowej (lista podstawowa projekt nr 8.1.3); Utworzenie Spółdzielni Socjalnej wraz z rewitalizacją niszczejącego budynku dawnej restauracji Pogórzanka (lista podstawowa projekt nr 8.1.4); Bądź aktywny - postaw na rozwój (lista podstawowa projekt nr 8.1.9); Pomóżmy ludziom, aby pomogli sami sobie (lista podstawowa projekt nr 8.1.10); Czas na prace (PO KL 7.1; wartość projektu: 1 485 473,60 zł; okres realizacji: 2009); Rewitalizacja centrum kulturalno-rekreacyjnego w miejscowości Ciężkowice (MRPO 6.1; wartość projektu: 2 411 094,42 zł; okres realizacji: 2010-2011); Kreowanie markowego produktu turystycznego na terenie Pogórza Ciężkowickiego (MRPO 3.1, wartość projektu: 4 561 653,06 zł, okres realizacji: 2010-2011); Przygotowanie dokumentacji dla projektu Zagospodarowanie turystyczno-edukacyjne Pogórza Ciężkowickiego z elementami ochrony przyrody (MRPO 9.3, wartość projektu: 2 806 871,00 zł, okres realizacji: 2014-2015). 8.1.3 Budowa Międzynarodowego Centrum Edukacyjno- Naukowego w Ciężkowicach na Rakutowej Realizator projektu: Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego Wartość projektu: 88 000 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: czerwiec 2019 maj 2021 S t r o n a 86

Źródło finansowania: PO IiŚ lub LIFE+ Lokalizacja: Projekt poza obszarem rewitalizacji, ale o kluczowym znaczeniu dla poprawy sytuacji społeczno-ekonomicznej na obszarze objętym kryzysem Opis projektu: Przedmiotem projektu jest budowa Międzynarodowego Centrum Edukacyjno-Naukowego na Rakutowej wraz zagospodarowaniem terenu wokół MCEN, w tym budową wieży widokowej ze ścieżką w koronach drzew. Odrębnym elementem projektu (niedostępnym dla turystów) będzie pierwszy w Małopolsce ośrodek rehabilitacji dzikich zwierząt. Główną misją Centrum będzie przybliżenie osobom go odwiedzającym zagadnień z dziedziny ochrony przyrody, środowiska i krajobrazu, zaś działalność naukowo-dydaktyczna prowadzona w obiekcie (podobnie jak na terenie całego Centrum) poświęcona będzie zarówno badaniom nad czynnikami zagrażającymi środowisku naturalnemu w jego dotychczasowym kształcie, jak i wypracowywaniu rozwiązań, które przyczynią się do ochrony i zachowania walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Program działania Centrum zakłada stworzenie międzynarodowej bazy dydaktycznej związanej z ochroną przyrody dla naukowców, studentów oraz wolontariuszy. Rozbudowany program edukacyjny dla szkół, jak i grup zorganizowanych oraz osób indywidualnych ukierunkowany będzie na podnoszenie świadomości ekologicznej. W sposób szczególny działania edukacyjne będą skierowane do najmłodszych osób odwiedzających Centrum aby od małego kształtować ich pożądane nawyki skutkujące jak najmniejszym negatywnym wpływem na środowisko. Najważniejszym obiektem MCEN jest 4 kondygnacyjny budynek główny z wydzieloną strefą edukacyjno-naukową oraz z częścią administracyjną. Część edukacyjno-naukowa obiektu będzie składać się z czterech kondygnacji, głównie o funkcjach multimedialnych i edukacyjnych, wyposażonych w niezbędne pomieszczenia zaplecza socjalnego i technicznego, a także pobytowo-socjalnego. Obiekt wyposażony zostanie w stanowiska multimedialne i przystosowany dla osób niepełnosprawnych. W skład kompleksu wejdzie m.in.: budynek Centrum wraz z częścią administracyjną; budynek gospodarczy; wiata techniczna; -duża wiata edukacyjna z częścią sanitarną; cztery mniejsze wiaty edukacyjne symbolizujące pory roku; pawilon Spacer we mgle ; pawilon Spacer w śniegu ; ogrody zmysłów z elementami małej architektury, w tym: ogród zmysłu smaku, ogród zmysłu dotyku, ogród zmysłu wzroku, ogród zmysłu zapachu, ogród zmysłu słuchu, paprociarnia. Ponadto w ramach ogrodu zmysłów znajdą się takie elementy małej architektury jak: studnia życzeń, mała wieża widokowa, kaskady, fontanna mięśniowa, stacja meteorologiczna, elektrownia wiatrowa, model układu słonecznego, plac zabaw dla dzieci, pomosty widokowe, schody,place, drogi, ścieżki, ogrodzenie infrastruktura techniczna. Rysunek 30. Zewnętrzna bryła i dwie z sal ekspozycyjnych Międzynarodowego Centrum Edukacyjno-Naukowe Źródło: Dokumentacja projektowa, Autorska Pracownia Projektowa mgr inż. arch. Jerzy Wowczak S t r o n a 87

Innowacyjnym elementem całego założenia, ważnym z punktu widzenia zarówno edukacji przyrodniczej, jak i atrakcyjności turystycznej będzie ścieżka usytuowana w koronach drzew o długości ok. 1 km wraz z wieżą widokową. Całość trasy umożliwi poznanie ekosystemu leśnego z niedostępnej do tej pory perspektywy. Trasa zostanie wyposażona w tablice informacyjne i poglądowe opisujące i obrazujące zjawiska przyrodnicze, budowę lasu oraz życie flory i fauny obserwowanych siedlisk. Duża cześć ekspozycji edukacyjnej poświęcona zostanie dendrologii, w tym rozpoznawaniu gatunków, ich siedlisk oraz wybranych elementów fitocenoz i biocenoz leśnych. Rysunek 31. Ośrodek Rehabilitacji Zwierząt przy MCEN i ścieżka w koronach drzew Źródło: Dokumentacja projektowa, Autorska Pracownia Projektowa mgr inż. arch. Jerzy Wowczak Ostatnim elementem projektu będzie budowa ośrodka rehabilitacji dzikich zwierząt. Zadaniem Ośrodka będzie leczenie i rehabilitacja zwierząt chronionych dziko występujących, wymagających okresowej opieki człowieka w celu przywrócenia ich środowisku przyrodniczemu oraz zapewnienie azylu zwierzętom gatunków chronionych, których stan nie pozwala na wypuszczenie ich na wolność, a które jednocześnie nie potrzebują dalszego leczenia. Ponadto w ramach Ośrodka zostaną realizowane laboratoria i pracownie dla wolontariuszy, studentów oraz naukowców. Celem projektu jest turystyczno-rekreacyjne zagospodarowanie fragmentu Pogórza Ciężkowickiego wraz z rozbudowanym programem związanym z edukacją i ochroną przyrody oraz wpisanie się i uzupełnienie oferty edukacyjno-przyrodniczej Źródlanego Szlaku. Dzięki realizacji projektu wzrośnie atrakcyjność Ciężkowic i całego Pogórza Ciężkowickiego. Zwiększy się liczba turystów i gości odwiedzających Ciężkowice, a przed gminą i w szczególności obszarami objętymi kryzysem otworzą się nowe możliwości prowadzenia różnorodnej działalności gospodarczej wynikającej z rozwijanego profilu obszaru, wzrośnie też zapotrzebowania na produkty rolne wytwarzane w lokalnych gospodarstwach. Projekt będzie miał też duże znaczenie w zakresie tworzenia nowego na mapie Małopolski, obszaru o profilu leczniczo-uzdrowiskowym, z silnym akcentem edukacyjnym, a Ciężkowicom pozwoli lepiej przygotować się do starania się o status miejscowości uzdrowiskowej. Osiągnięcie celu głównego przyczyni się do zrealizowania celów pośrednich projektu, jakimi jest m.in.: wykorzystanie lokalnych zasobów przyrodniczych w celu zwiększenia atrakcyjności turystycznej obszaru oraz przeciwdziałaniu powstawania i utrwalania się zjawisk kryzysowych na obszarze rewitalizacji i obszarze zdegradowanym gminy Ciężkowice; nadanie nowego impulsu rozwojowego i ożywienie gospodarcze Ciężkowic, a w konsekwencji pomoc obszarom objętym kryzysem w wyjściu z trudnej sytuacji, w szczególności poprzez danie możliwości mieszkańcom tych terenów na znalezienie atrakcyjnej pracy lub założenie własnej działalności gospodarczej zgodnie z profilem rozwoju gminy; poprawę sytuacji ekonomicznej ciężkowickiego samorządu, co sprawi, iż będzie miał on więcej środków na podejmowanie skutecznych interwencji na obszarze rewitalizacji gminy Ciężkowice. Spełnienie aspektów rewitalizacji przez projekt: sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzennofunkcjonalna sfera sfera techniczna środowiskowa x x x x x S t r o n a 88

Produkt projektu: Rozbudowany obiekt o funkcjach edukacyjno-wystawienniczych 1 obiekt. Rezultat: Liczba nowych miejsc pracy utworzona w wyniku realizacji projektu: 30 EPC. Liczba podmiotów gospodarczych ulokowana w bezpośrednim sąsiedztwie inwestycji: 3 podmioty. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: Projekt o kluczowym znaczeniu dla zmiany wizerunku całych Ciężkowic, a zatem o największym odziaływaniu na lokalny rynek pracy, zdolność do generowania nowych podmiotów gospodarczych i rozwoju istniejących, a w konsekwencji na powstrzymanie odpływu mieszkańców, szczególnie młodych, z obszaru rewitalizacji, obszaru zdegradowanego i całej gminy. Projekt ma także ogromny wpływ na poprawę stanu finansów samorządu, co także przełoży się na jego większą zdolność do interwencji na obszarach objętych kryzysem. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Przeciwdziałanie odpływowi mieszkańców z obszaru rewitalizacji (cel operacyjny 1.1), cel strategiczny 2. Kształtowanie postaw solidarności i zaufania w relacjach wspólnot lokalnych i sąsiedzkich dla skutecznego rozwiązywania problemów społecznych (cel operacyjny 2.1, 2.4), cel strategiczny 3. Podnoszenie jakości życia na obszarze rewitalizacji oraz wyrównywanie dysproporcji w rozwoju podobszarów rewitalizacji położonych z dala od centrum (cel operacyjny 3.3). Projekty powiązane: Budowa parku zdrojowego na Rakutowej wraz z uzbrojeniem terenu (lista podstawowa projekt nr 8.1.1); Budowa Domu Wody w Ciężkowicach (lista podstawowa projekt nr 8.1.2); Utworzenie Spółdzielni Socjalnej wraz z rewitalizacją niszczejącego budynku dawnej restauracji Pogórzanka (lista podstawowa projekt nr 8.1.4); Bądź aktywny - postaw na rozwój (lista podstawowa projekt nr 8.1.9); Pomóżmy ludziom, aby pomogli sami sobie (lista podstawowa projekt nr 8.1.10); Czas na prace (PO KL 7.1; wartość projektu: 1 485 473,60 zł; okres realizacji: 2009); Kreowanie markowego produktu turystycznego na terenie Pogórza Ciężkowickiego (MRPO 3.1, wartość projektu: 4 561 653,06 zł, okres realizacji: 2010-2011). 8.1.4 Przygotowanie dokumentacji dla projektu Zagospodarowanie turystyczno edukacyjne Pogórza Ciężkowickiego z elementami ochrony przyrody (MRPO 9.3, wartość projektu: 2 806 871, 00 zł, okres realizacji: 2014-2015).Utworzenie Spółdzielni Socjalnej wraz z rewitalizacją niszczejącego budynku dawnej restauracji Pogórzanka Realizator projektu: Gmina Ciężkowice Wartość projektu: 2 000 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: wrzesień 2018 grudzień 2019 Źródło finansowania: EFS, MPIPS, środki własne Lokalizacja: Podobszar rewitalizacji: Ciężkowice centrum Opis projektu: Przedmiotem projektu jest utworzenie spółdzielni socjalnej/przedsiębiorstwa społecznego z siedzibą w budynku dawnej restauracji Pogórzanka. W ramach projektu planowane jest utworzenie spółdzielni socjalnej osób prawnych (spółdzielnia zostanie założona przez Gminę Ciężkowice lub wspólnie przez Gminę i NGO z terenu gminy). Siedzibą spółdzielni będzie niszczejący od kilku lat budynek dawnej restauracji Pogórzanka, leżący w obszarze rewitalizacji (naprzeciwko Muzeum Przyrodniczego oraz obok parku miejskiego). Planowane są trzy podstawowe profile działalności spółdzielni: S t r o n a 89

pierwszy związany z produkcją żywności regionalnej i jej dystrybucją oraz świadczeniem usług cateringowych; drugi związany będzie z szeroko rozumiana obsługą ruchu turystycznego związanego z obecną oraz planowana w najbliższym czasie infrastrukturą rekreacyjno-turystycznouzdrowiskową, w tym: obsługa rezerwatu Skamieniałe Miasto i planowanych do zagospodarowania terenów na Rakutowej (obsługa punktu informacji turystycznej, pobór opłat na skamieniałym mieście, produkcja i sprzedaż pamiątek); trzeci związany z utrzymaniem zieleni, usługami porządkowymi i drobnymi usługami remontowo-budowlanymi (prace porządkowe i naprawcze na Skamieniałym Mieście, pobór opłat parkingowych na płycie rynku, obsługa szaletów publicznych, prace porządkowe na cmentarzu komunalnym, koszenie trawy i zabiegi pielęgnacyjne, usługi sprzątania). Docelowo w przypadku powodzenia inicjatywy zostanie ona rozbudowana o czwarty profil tj. usługi opiekuńcze dla osób starszych i samotnych wymagających wsparcia i opieki. Elementem projektu będą też szkolenia osób odpowiedzialnych za prowadzenie zadań w Urzędzie Gminy, rekrutacja osób bezrobotnych do udziału w projekcie, założenie spółdzielni. Celem działania jest aktywizacja zawodowa osób w trudniejszym położeniu i wykluczonych społecznie w tym osób bezrobotnych i niepełnosprawnych, a także prowadzenie działalności społecznej na rzecz środowiska lokalnego. Spełnienie aspektów rewitalizacji przez projekt: sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzennofunkcjonalna sfera sfera techniczna środowiskowa x x x Produkt projektu: Liczba utworzonych przedsiębiorstw społecznych 1 podmiot. Rezultat: Liczba osób z grup defaworyzowanych, które rozpoczną działalność w spółdzielni 15 osób. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: duża liczba osób bezrobotnych i niesamodzielnych życiowo, szczególnie na obszarze rewitalizacji, które potrzebują aktywnego wsparcia; potrzeba ożywienia lokalnych NGO i włączenia ich w kreowanie zmian na terenie gminy, w tym także w obszarze pomocy społecznej; planowana siedziba spółdzielni zostanie zlokalizowana w niszczejącym od lat budynku, co przełoży się na konieczność wyremontowania i ożywienia obiektu znajdującego się w centrum miejscowości, będącego niegdyś ważnym miejscem spotkań i integracji mieszkańców Ciężkowic, a od lat popadającego w ruinę; profil działalności spółdzielni socjalnej wykorzystuje infrastrukturę budowaną w ramach projektów obejmujących Źródlany szlak i wykorzystuje go do aktywizacji społecznoekonomicznej osób znajdujących się w trudniejszym położeniu; efekty projektu będą służyć mieszkańcom całego obszaru zdegradowanego gminy Ciężkowice. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Przeciwdziałanie odpływowi mieszkańców z obszaru rewitalizacji (cel operacyjny 1.1), cel strategiczny 2. Kształtowanie postaw solidarności i zaufania w relacjach wspólnot lokalnych i sąsiedzkich dla skutecznego rozwiązywania problemów społecznych (cel operacyjny 2.2, 2.3), cel strategiczny 3. Podnoszenie jakości życia na obszarze rewitalizacji oraz wyrównywanie dysproporcji w rozwoju podobszarów rewitalizacji położonych z dala od centrum (cel operacyjny 3.2). Projekty powiązane: Budowa parku zdrojowego na Rakutowej wraz z uzbrojeniem terenu (lista podstawowa projekt nr 8.1.1); S t r o n a 90

Budowa Domu Wody w Ciężkowicach (lista podstawowa projekt nr 8.1.2); Budowa Międzynarodowego Centrum Edukacyjno-Naukowego w Ciężkowicach na Rakutowej (lista podstawowa projekt nr 8.1.3); Bądź aktywny - postaw na rozwój (lista podstawowa projekt nr 8.1.9); Pomóżmy ludziom, aby pomogli sami sobie (lista podstawowa projekt nr 8.1.10); Czas na prace (PO KL 7.1; wartość projektu: 1 485 473,60 zł; okres realizacji: 2009). 8.1.5 Rozbudowa infrastruktury rekreacyjnej w centrum wsi Siekierczyna, etap II Realizator projektu: Gmina Ciężkowice Wartość projektu: 1 000 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: wrzesień 2017 czerwiec 2018 Źródło finansowania: PROW, środki własne Lokalizacja: obszar rewitalizacji Siekierczyna - centrum Opis projektu: W ramach zadania planuje się zagospodarowanie terenu wokół budynku Domu Ludowego poprzez utwardzenie terenu kostką brukową, wydzielenie miejsc postojowych, budowę siłowni terenowej oraz dokończenie budowy chodnika. Dodatkowo planuje się przeprowadzenie gruntownego remontu pomieszczeń Domu Ludowego poprzez m in. remont instalacji CO i CWU, instalacji elektrycznej, wyminę posadzek, malowanie pomieszczeń. W sąsiedztwie Domu Ludowego znajduje się amfiteatr, który również wymaga remontu poprzez m in. wymianę drewnianych elementów konstrukcyjnych, jak również wymianę pokrycia dachowego. Dodatkowo planuje się na zagospodarowywanym terenie wokół obiektu i montaż elementów małej architektury (ławki, kosze, stojaki rowerowe, tablice informacyjne itp.). Zmodernizowane centrum wsi z terenem wokół Domu Ludowego i amfiteatru stanie się miejscem integrującym lokalną społeczność. Dom Ludowy będzie też miejscem lokalnej aktywności społecznej - miejscem obrad Rady Sołeckiej i zebrań wiejskich, a także organizacji szkoleń (aktywizacja zawodowa mieszkańców). Tutaj swoją siedzibę ma Koło Gospodyń Wiejskich. Dom Ludowy z Amfiteatrem letnim będzie też miejscem integrującym lokalną społeczność (jest i będzie miejscem zabaw wiejskich i imprez okolicznościowych, w tym rodzinnych). Celem realizacji projektu jest poprawa i unowocześnienie infrastruktury przyczyniającej się do rozwijania oferty kulturalnej oraz sprzyjającej większej integracji społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji. Spełnienie aspektów rewitalizacji przez projekt: sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzennofunkcjonalna x x sfera środowiskowa sfera techniczna Produkt projektu: Zmodernizowana i rozbudowana infrastruktura społeczno-kulturalna 1 szt. Rezultat: Procent mieszkańców obszaru rewitalizacji korzystających ze zrewitalizowanej infrastruktury - 60%. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: modernizacja ważnej dla lokalnej społeczności Siekierczyny infrastruktury kulturalnospołecznej; zapewnienie dzieciom, młodzieży i osobom dorosłym atrakcyjnego miejsca rekreacji i zapobieganie tym samym możliwości występowania zjawisk patologicznych, szczególnie w młodszym pokoleniu; stworzenie atrakcyjnego miejsca spotkań i integracji mieszkańców. S t r o n a 91

Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 2. Kształtowanie postaw solidarności i zaufania w relacjach wspólnot lokalnych i sąsiedzkich dla skutecznego rozwiązywania problemów społecznych (cel operacyjny 2.1, 2.2, 2.4), cel strategiczny 3. Podnoszenie jakości życia na obszarze rewitalizacji oraz wyrównywanie dysproporcji w rozwoju podobszarów rewitalizacji położonych z dala od centrum (cel operacyjny 3.3). Projekty powiązane: Bądź aktywny - postaw na rozwój (lista podstawowa projekt nr 8.1.9); Pomóżmy ludziom, aby pomogli sami sobie (lista podstawowa projekt nr 8.1.10); Zagospodarowanie Centrum wsi Siekierczyna (PROW; wartość projektu: 345 107,09 zł; okres realizacji: 2013-2014). 8.1.6 Zintegrowana infrastruktura dla transportu niskoemisyjnego na terenie Gminy Ciężkowice Realizator projektu: Gmina Ciężkowice Wartość projektu: 3 208 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: czerwiec 2017 wrzesień 2019 Źródło finansowania: RPO WM, oś 11.1, środki własne Lokalizacja: obszar rewitalizacji Ciężkowice centrum oraz teren przy stacji kolejowej na granicy Ciężkowic i Bogoniowic Opis projektu: Przedmiotem projektu jest budowa dwóch parkingów w systemie parkuj i jedź : pierwszego na obrzeżach centrum Ciężkowic zapewniającego dostęp do przystanków autobusowych zlokalizowanych w Rynku i drugiego przy przystanku kolejowym Bogoniowice- Ciężkowice. Zakres rzeczowy projektu obejmuje w szczególności budowę parkingu w miejscowości Ciężkowice przy ul. Św. Andrzeja o pojemności 49 stanowisk dla samochodów osobowych (w tym 3 dla niepełnosprawnych) oraz 2 stanowisk dla autobusów wraz z ogrodzeniem i monitoringiem wizyjnym oraz budowę drogi dojazdowej od parkingu w Ciężkowicach o długości 30 mb wraz z przebudową skrzyżowania w z ul. Św. Andrzeja (droga gminna), a także budowę parkingu przy stacji kolejowej Bogoniowice-Ciężkowice o pojemności 40 stanowisk (w tym 3 dla niepełnosprawnych), przystankiem przejazdowym dla autobusów wraz z obiektem socjalnym i monitoringiem wizyjnym. Realizacja parkingów przesiadkowych w systemie parkuj i jedź przyczyni się z jednej strony do większej mobilności komunikacyjnej mieszkańców obszaru rewitalizacji i obszaru zdegradowanego Ciężkowic, a tym samym umożliwi większą mobilność zawodową, a także poszerzy dostęp do usług społeczno-kulturalno-edukacyjnych, które nie są świadczone na terenie gminy, przy jednoczesnej redukcji ruchu samochodów, szczególnie na trasach średniodystansowych relacji Ciężkowice Tarnów oraz Ciężkowice Kraków, a tym samym przyczyni się do zmniejszenia presji na środowisko naturalne. Ponadto projekt będzie wspierał działania związane z integracją systemu transportowego ze szczególnym uwzględnieniem transportu zbiorowego na obszarach o walorach turystycznych, do których niewątpliwie należy teren gminy Ciężkowice. Już obecnie na Rynku w Ciężkowicach, wokół którego zlokalizowane są przystanki autobusowe parkuje około 30 samochodów osób, które kontynuują swą podróż komunikacją autobusową. Pojazdy te ograniczają wykorzystanie Rynku jako przestrzeni publicznej i obniżają walory estetyczne placu o walorach historycznych i zabytkowych. Realizacja parkingu przy przystanku Bogoniowice-Ciężkowice ma na celu usprawnienie dostępności do przystanku kolejowego i zwiększenia wykorzystania tego bardzo ekologicznego środka transportu, który przy modernizacji taboru może oferować skrócenie czasu podróży i podniesienie jej standardu. Celem projektu jest zwiększenie mobilności mieszkańców objętych kryzysem z obszaru gminy Ciężkowice, poprawa wykorzystania przestrzeni publicznej ciężkowickiego Rynku i jego S t r o n a 92

ochrona przed emisją pochodzenia komunikacyjnego. Dodatkowo celem projektu jest także szersze wykorzystanie transportu zbiorowego, zmniejszenie wykorzystania samochodów osobowych poprzez redukcję ich znaczenia jako środka dostępu do komunikacji zbiorowej na początkowym lub końcowym odcinku podróży, poprawa integracji transportu zbiorowego oraz indywidualnego samochodowego, a także zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza i hałasu poprzez redukcję ruchu samochodowego przy dojazdach do Tarnowa i Krakowa. Spełnienie aspektów rewitalizacji przez projekt: sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzennofunkcjonalna sfera sfera techniczna środowiskowa x x x x x 2. Produkt projektu: Liczba wybudowanych obiektów typu Park&Ride na terenie Ciężkowic Rezultat: Jednorazowa liczba samochodów korzystających z miejsc postojowych w wybudowanych obiektach parkuj i jedź 65. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: Projekt o kluczowym znaczeniu dla poprawy mobilności mieszkańców obszarów objętych kryzysem z gminy Ciężkowice, zwiększających ich mobilność zawodową, a także dostęp do szeregu usług społeczno-kulturalno-edukacyjnych, które nie są świadczone na terenie gminy, Jednorazowa liczba samochodów korzystających z miejsc postojowych w wybudowanych obiektach parkuj i jedź przy jednoczesnej redukcji ruchu samochodów, szczególnie na trasach średniodystansowych relacji Ciężkowice Tarnów oraz Ciężkowice Kraków, a tym samym przyczyni się do zmniejszenia presji na środowisko naturalne. Ważną kwestią z punktu widzenia wykorzystania przestrzeni publicznej zabytkowego rynku - jest też wyprowadzenie dominującej obecnie funkcji parkingowej z płyty Rynku i wykorzystanie tego miejsca dla rozwoju innej działalności ważnej zarówno s punktu widzenia społecznego (miejsca spotkań), jak i gospodarczego (kawiarnie, restauracje itp.). Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Przeciwdziałanie odpływowi mieszkańców z obszaru rewitalizacji (cel operacyjny 1.2), cel strategiczny 3. Podnoszenie jakości życia na obszarze rewitalizacji oraz wyrównywanie dysproporcji w rozwoju podobszarów rewitalizacji położonych z dala od centrum (cel operacyjny 3.1, 3.2). Projekty powiązane: Budowa parku zdrojowego na Rakutowej wraz z uzbrojeniem terenu (lista podstawowa projekt nr 8.1.1); Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej w Zborowicach (lista podstawowa projekt nr 8.1.7); Rewitalizacja centrum kulturalno-rekreacyjnego w miejscowości Ciężkowice (MRPO 6.1; wartość projektu: 2 411 094,42 zł; okres realizacji: 2010-2011); Rewitalizacja centrum miejscowości Ciężkowice etap I (PROW; wartość projektu: 631 273,11 zł; okres realizacji: 2013); Rewitalizacja centrum miejscowości Ciężkowice etap II (PROW; wartość projektu: 109 134,33 zł; okres realizacji: 2013); Badania właściwości leczniczych klimatu (środki własne, wartość projektu: 35 000 zł; okres realizacji: 2013-2014); Program Ochrony Środowiska dla Gminy Ciężkowice na lata 2016-2019 z perspektywą do roku 2023 (środki własne, wartość projektu: 17 835 zł; okres realizacji: 2016); Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ciężkowice 2016-2020 (środki własne, wartość projektu: 18 455 zł; okres realizacji: 2015). S t r o n a 93

8.1.7 Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej w Zborowicach Realizator projektu: Gmina Ciężkowice Wartość projektu: 350 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: wrzesień 2017 czerwiec 2018 Źródło finansowania: RPO WM, oś 4, środki własne Lokalizacja: obszar rewitalizacji Zborowice - centrum Opis projektu: Przedmiotem projektu jest termomodernizacja dwóch budynków publicznych na obszarze rewitalizowanym: remizy OSP i publicznego przedszkola. W ramach prac przy budynku OSP w Zborowicach planuje się: termomodernizację ścian zewnętrznych budynku styropianem gr. 16 cm termomodernizację ścian fundamentowych styropianem gr. 13 cm termomodernizację dachu w części użytkowanej w częściach do tej pory nieocieplonych przy użyciu wełny mineralnej wraz z konstrukcją sufitu g-k na ruszcie metalowym; termomodernizację dachu poddasza wełną mineralną gr. 25 cm. W ramach prac przy budynku publicznego przedszkola w Zborowicach planuje się: ocieplenie ścian zewnętrznych budynku styropianem gr.14 cm; ocieplenie cokołu nad ziemią styropianem gr. 16 cm; ocieplenie stropu poddasza (nad parterem) wełną mineralną gr. 25 cm; ocieplenie stropu piwnicy (od spodu) styropianem gr. 20 cm + tynk zbrojony siatką; montaż nawietrzaków w istniejących oknach PCV; demontaż istniejących parapetów i montaż nowych z blachy powlekanej; malowanie elementów stalowych tj. balustrady, skrzynki gazowej; montaż węzła CWU i kotła dwufunkcyjnego; wymiana źródeł światła na nowej generacji energooszczędnych - 75 pkt. Celem podejmowanych działań jest poprawa efektywności energetycznej obiektów publicznych, obniżenie ich kosztów utrzymania, a także poprawa jakości powietrza na terenie gminy oraz na obszarze funkcjonalnym współpracujących ze sobą JST. Spełnienie aspektów rewitalizacji przez projekt: sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzennofunkcjonalna sfera środowiskowa x sfera techniczna x Produkt projektu: Liczba obiektów poddana termomodernizacji 2 obiekty. Rezultat: Ilość zaoszczędzonej energii cieplnej o 40% GJ/rok. Roczny spadek emisji gazów cieplarnianych - 61%. Ilość zaoszczędzonej energii pierwotnej - 64%. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: potrzeba obniżenia emisji substancji szkodliwych do atmosfery oraz obniżenia kosztów utrzymania obiektów publicznych; zachęcanie mieszkańców do podejmowania działań na rzecz ochrony powietrza poprzez dawanie przez gminę przykładu i podejmowanie takich działań w zakresie obiektów pozostających własnością komunalną. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 3. Podnoszenie jakości życia na obszarze rewitalizacji oraz wyrównywanie dysproporcji w rozwoju podobszarów rewitalizacji położonych z dala od centrum (cel operacyjny 3.2, 3.4). Projekty powiązane: S t r o n a 94

Zintegrowana infrastruktura dla transportu niskoemisyjnego na terenie Gminy Ciężkowice (lista podstawowa projekt nr 8.1.7); Wykonanie boisk sportowych w ramach budowy kompleksu Moje Boisko Orlik 2012 w miejscowości Zborowice (Moje Boisko ORLIK 2012; wartość projektu: 848 227,56 zł; okres realizacji: 2012). Remont nawierzchni istniejącego placu z miejscami parkingowymi w centrum miejscowości Zborowice (PROW; wartość projektu: 167 376,81 zł; okres realizacji: 2012).Badania właściwości leczniczych klimatu (środki własne, wartość projektu: 35 000 zł; okres realizacji: 2013-2014); Program Ochrony Środowiska dla Gminy Ciężkowice na lata 2016-2019 z perspektywą do roku 2023 (środki własne, wartość projektu: 17 835 zł; okres realizacji: 2016); Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Ciężkowice 2016-2020 (środki własne, wartość projektu: 18 455 zł; okres realizacji: 2015). 8.1.8 Remont budynku remizy OSP Kipszna z adaptacją części budynku na pomieszczenia dla potrzeb mieszkańców i rozwoju wsi Kipszna Realizator projektu: Gmina Ciężkowice Wartość projektu: 300 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: styczeń 2017 grudzień 2019 Źródło finansowania: RPO WM, MPIPS, środki własne Lokalizacja: Podobszar rewitalizacji 5: Kipszna centrum Opis projektu: Przedmiotem projektu jest remont istniejącego budynku Remizy OSP w Kipsznej, w wyniku której w części obiektu powstaną pomieszczenia służące rozwojowi funkcji społecznych dla mieszkańców miejscowości. W ramach remontu planuje się wykonanie robót budowlanych w garażach w tzw. części bojowej OSP, a także ocieplenie poddasza i adaptację tej przestrzeni na pomieszczenia świetlicy wiejskiej. Budynek nie jest dostosowany dla potrzeb osób niepełnosprawnych dlatego konieczna jest przebudowa wejścia i uzupełnienie go o podjazd. Celem projektu jest poza poprawą zdolności bojowych - podniesienie standardu, atrakcyjności i dostępności przestrzeni spotkań dla mieszkańców obszaru uznanego za zdegradowany w rejonie miejscowości Kipszna, a poprzez to integrowanie mieszkańców, rozbudzanie więzi społecznych oraz zwiększanie poczucia lokalnej tożsamości i satysfakcji z miejsca zamieszkania. Odnowiona i rozbudowana remiza będzie miejscem integrującym lokalną społeczność, zarówno poprzez prowadzoną w niej działalność dla różnych grup społecznych, jak i planowane poszerzenie funkcji obiektu. W budynku OSP w Kipsznej prowadzona będzie m.in.: ogólnodostępna świetlica dla dzieci i młodzieży, w której w godzinach popołudniowych będą się odbywać zajęcia prowadzone; miejsce spotkań koła gospodyń wiejskich z Kipsznej (regularne spotkania kobiet w przedziale wiekowym 20-70 lat); pomieszczenia zaplecza i bojowe dla miejscowej jednostki OSP. Dodatkowo planuje się zagospodarowanie terenu wokół budynku poprzez budowę chodnika, podjazdu dla osób niepełnosprawnych, montaż elementów małej architektury (ławki, kosze stojaki rowerowe). Spełnienie aspektów rewitalizacji przez projekt: sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzennofunkcjonalna sfera środowiskowa sfera techniczna S t r o n a 95

x x x x Produkt projektu: Zrewitalizowany obiekt o funkcjach społecznych 1. Rezultat: Procent mieszkańców obszaru rewitalizacji korzystających ze zrewitalizowanej infrastruktury: 70%. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: zły stan techniczny części obiektu oraz niewystarczająca liczba pomieszczeń w budynku; brak na terenie miejscowości miejsca spotkań dla większej liczby mieszkańców, a także podejmowania różnego rodzaju aktywności społecznych; niska aktywność mieszkańców; brak oferty spędzania wolnego czasu dla starszej młodzieży i dorosłych; duże oddziaływanie projektu. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 2. Kształtowanie postaw solidarności i zaufania w relacjach wspólnot lokalnych i sąsiedzkich dla skutecznego rozwiązywania problemów społecznych (cel operacyjny 2.1, 2.2, 2.4), cel strategiczny 3. Podnoszenie jakości życia na obszarze rewitalizacji oraz wyrównywanie dysproporcji w rozwoju podobszarów rewitalizacji położonych z dala od centrum (cel operacyjny 3.3). Projekty powiązane: Bądź aktywny - postaw na rozwój (lista podstawowa projekt nr 8.1.9); Pomóżmy ludziom, aby pomogli sami sobie (lista podstawowa projekt nr 8.1.10); Modernizacja budynku Ochotniczej Straży Pożarnej w Kipsznej wraz z zagospodarowaniem terenu wokół budynku (Małopolskie Remizy 2012; wartość projektu: 99 861,95 zł; okres realizacji: 2012). 8.1.9 Bądź aktywny - postaw na rozwój Wnioskodawca: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Ciężkowicach Wartość projektu: 250 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: marzec 2017 grudzień 2018 Źródło finansowania: RPO WM, środki własne Lokalizacja: Obszar rewitalizacji Opis projektu: Przedmiotem projektu jest poprawa poziomu integracji społecznozawodowej osób wykluczonych społecznie - długotrwale bezrobotnych i biernych oraz rodzin wielodzietnych z problemami społecznymi. Projekt obejmuje kompleksowe i zróżnicowane działania zmierzające do: zmniejszenia barier psychologicznych, społecznych i zdrowotnych przyczyniających się do izolacji społeczno-zawodowej, zdobycia lub uzupełnienia umiejętności i kwalifikacji, tak aby ułatwić powrót bądź zaistnienie na rynku pracy. W projekcie zaplanowana działania o charakterze środowiskowym i aktywną integrację, między innymi poprzez instrumenty pozwalające podnieść samoocenę i przeciwdziałać stereotypom związanym z postrzeganiem płci. Dla osób z niepełnosprawnościami przewidziano zajęcia rehabilitacyjne i możliwość działania w grupach samopomocy. Celem projektu jest m.in.: rozwinięcie lub wzmocnienie aktywności i umiejętności społecznych oraz samodzielności życiowej i społecznej osób i rodzin; zapobieganie procesom wykluczenia społecznego; podwyższenie jakości życia; S t r o n a 96

zwiększenie motywacji do zmiany swojej sytuacji życiowej i podniesienie samodzielności w funkcjonowaniu w życiu rodzinnym i społecznym; przywrócenie możliwości lub zdolności uzyskania zatrudnienia lub innej formy aktywności zawodowej lub edukacyjnej. Realizacja projektu przyczyni się do poprawy sytuacji na rynku pracy osób znajdujących się w gorszym położeniu (zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym oraz osób niepełnosprawnych) poprzez ich aktywizację, a poprzez to ułatwienie wychodzenia tych osób z sytuacji kryzysowych i ich powrót do życia społecznego. Spełnienie aspektów rewitalizacji przez projekt: sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzennofunkcjonalna x x sfera środowiskowa sfera techniczna Produkt projektu: Liczba osób wykluczonych społecznie lub zagrożonych wykluczeniem społecznym objętych wsparciem 30 osób. Rezultat: Liczba osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, które wzmocniły swoje umiejętności społeczne/zawodowe 25 osób, w tym 3 osoby niepełnosprawne. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: projekt ma wspierać osoby, które często nie z własnej winy znalazły się w gorszym położeniu (są zagrożone ubóstwem, wykluczeniem społecznym itp.), które poprzez udział w projekcie, którego celem jest aktywizacja zawodowa i społeczna nabiorą większej wiary w swoje możliwości i będą w stanie usamodzielnić się na rynku pracy oraz lepiej odnaleźć się w lokalnej społeczności; rosnąca liczba osób uzależnionych od pomocy społecznej; duża liczba osób nieaktywnych zawodowo i społecznie co przekłada się na coraz większą izolację tych osób, także ich rodzin; rosnące ubóstwo; projekt zakłada wsparcie kompleksowe co pozwala na większą efektywność działań i duże oddziaływanie. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 2. Kształtowanie postaw solidarności i zaufania w relacjach wspólnot lokalnych i sąsiedzkich dla skutecznego rozwiązywania problemów społecznych (cel operacyjny 2.2, 2.3). Projekty powiązane: Budowa parku zdrojowego na Rakutowej wraz z uzbrojeniem terenu (lista podstawowa projekt nr 8.1.1); Budowa Domu Wody w Ciężkowicach (lista podstawowa projekt nr 8.1.2); Budowa Międzynarodowego Centrum Edukacyjno-Naukowego w Ciężkowicach na Rakutowej (lista podstawowa projekt nr 8.1.3); Utworzenie Spółdzielni Socjalnej wraz z rewitalizacją niszczejącego budynku dawnej restauracji Pogórzanka (lista podstawowa projekt nr 8.1.4); Rozbudowa infrastruktury rekreacyjnej w centrum wsi Siekierczyna, etap II (lista podstawowa projekt nr 8.1.6); Remont budynku remizy OSP Kipszna z adaptacją części budynku na pomieszczenia dla potrzeb mieszkańców i rozwoju wsi Kipszna (lista podstawowa projekt nr 8.1.8); Czas na prace (PO KL 7.1; wartość projektu: 1 485 473,60 zł; okres realizacji: 2009). 8.1.10 Pomóżmy ludziom, aby pomogli sami sobie Wnioskodawca: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Ciężkowicach Wartość projektu: 500 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: styczeń 2019 grudzień 2021 S t r o n a 97

Źródło finansowania: RPO WM, MPIPS, środki własne Lokalizacja: Obszar rewitalizacji Opis projektu: Przedmiotem projektu jest podniesienie poziomu funkcjonowania społecznego osób i środowisk dysfunkcyjnych (także rodzinnych i sąsiedzkich) na obszarze rewitalizacji poprzez wdrożenie Programu Aktywności Lokalnej. Działania zakładają kompleksowe wspieranie i reintegrację rodziny i będą realizowane są przy zaangażowaniu i współpracy mieszkańców, organizacji, instytucji, firm służąc aktywizacji, edukacji i rozwojowi środowisk lokalnych. Projekt kładzie nacisk na aspekt samopomocy, którego idea polega na wyzwoleniu i wykorzystywaniu wewnętrznych zasobów oraz kompetencji osób, grup oraz społeczności lokalnych na poszczególnych podobszarach rewitalizacji. Do celów wdrażanego programu aktywności lokalnej należy m.in.: podniesienie poziomu aktywności mieszkańców oraz instytucji lokalnych na rzecz samodzielnego rozwiązywania ważnych problemów społecznych, w szczególności problemów dotykających osoby korzystające ze wsparcia pomocy społecznej; zapobieganie marginalizacji osób i rodzin poprzez wyrównywanie szans dla grup marginalizowanych, m.in. osób niepełnosprawnych, długotrwale bezrobotnych, młodzieży; podejmowanie inicjatyw na rzecz podniesienia jakości życia społeczności lokalnej, prowadzenie działań aktywizacyjnych i integracyjnych adresowanych do osób należących do określonej grupy zawodowej lub społecznej; realizowanie środowiskowej pracy socjalnej mającej na celu pomoc osobom i rodzinom w środowisku we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych; edukacja społeczna i obywatelska, w tym organizowanie spotkań, konsultacji, działań edukacyjnych i debat społecznych dla mieszkańców; organizowanie i inspirowanie udziału mieszkańców w imprezach i spotkaniach, w szczególności o charakterze integracyjnym, edukacyjnym, kulturalnym, sportowym, ekologicznym, turystycznym; poprawa poziomu integracji społeczno-zawodowej osób wykluczonych społecznie - długotrwale bezrobotnych i biernych oraz rodzin wielodzietnych z problemami społecznymi. W projekcie zaplanowana działania o charakterze środowiskowym i aktywną integrację, między innymi poprzez instrumenty pozwalające podnieść samoocenę i przeciwdziałać stereotypom związanym z postrzeganiem płci. Dla osób z niepełnosprawnościami przewidziano zajęcia rehabilitacyjne i możliwość działania w grupach samopomocy. Planowane aktywności: organizacja grup samopomocowych; treningi kompetencji i umiejętności społecznych dla mieszkańców obszaru rewitalizacji; usługi wspierające animację lokalną (poszukiwanie i szkolenie lokalnych liderów, animatorów w tym wyjazdowe szkolenie z zakresu doskonalenia kompetencji społecznych i umiejętności animacyjnych); poradnictwo specjalistyczne (socjalne, prawne); warsztaty edukacyjno-rozwojowych i psychologiczno-edukacyjnych; warsztaty z zakresu przygotowania inicjatyw lokalnych; imprezy integracyjne. Celem projektu jest rozwinięcie lub wzmocnienie aktywności i umiejętności społecznych oraz samodzielności życiowej i społecznej osób i rodzin, zwiększenie motywacji do zmiany swojej sytuacji życiowej i podniesienie samodzielności w funkcjonowaniu w życiu rodzinnym i społecznym i przywrócenie możliwości lub zdolności uzyskania zatrudnienia lub innej formy aktywności zawodowej lub edukacyjnej. Realizacja projektu przyczyni się do: integracji społeczności lokalnej i grup społecznych oraz zwiększenia ich aktywności; skuteczniejszego i efektywniejszego wykorzystania istniejących zasobów; S t r o n a 98

wzrostu poczucia przynależności do danej społeczności i odpowiedzialności mieszkańców za procesy w niej zachodzące; poprawa funkcjonowania osób wykluczonych społecznie; wzmocnienie własnej skuteczności poprzez wspólne działanie. Spełnienie aspektów rewitalizacji przez projekt: sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzennofunkcjonalna x x sfera środowiskowa sfera techniczna Produkt projektu: Liczba osób wykluczonych społecznie lub zagrożonych wykluczeniem społecznym objętych wsparciem 60 osób. Rezultat: Liczba osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, które wzmocniły swoje umiejętności społeczne/zawodowe 45 osób. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: projekt ma wspierać osoby, które często nie z własnej winy znalazły się w gorszym położeniu (są zagrożone ubóstwem, wykluczeniem społecznym itp.), które poprzez udział w projekcie, którego celem jest aktywizacja zawodowa i społeczna nabiorą większej wiary w swoje możliwości i będą w stanie usamodzielnić się na rynku pracy oraz lepiej odnaleźć się w lokalnej społeczności; rosnąca liczba osób uzależnionych od pomocy społecznej; duża liczba osób nieaktywnych zawodowo i społecznie co przekłada się na coraz większą izolację tych osób, a także ich rodzin; rosnące ubóstwo. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 2. Kształtowanie postaw solidarności i zaufania w relacjach wspólnot lokalnych i sąsiedzkich dla skutecznego rozwiązywania problemów społecznych (cel operacyjny 2.2, 2.3). Projekty powiązane: Budowa parku zdrojowego na Rakutowej wraz z uzbrojeniem terenu (lista podstawowa projekt nr 8.1.1); Budowa Domu Wody w Ciężkowicach (lista podstawowa projekt nr 8.1.2); Budowa Międzynarodowego Centrum Edukacyjno-Naukowego w Ciężkowicach na Rakutowej (lista podstawowa projekt nr 8.1.3); Utworzenie Spółdzielni Socjalnej wraz z rewitalizacją niszczejącego budynku dawnej restauracji Pogórzanka (lista podstawowa projekt nr 8.1.4); Rozbudowa infrastruktury rekreacyjnej w centrum wsi Siekierczyna, etap II (lista podstawowa projekt nr 8.1.6); Remont budynku remizy OSP Kipszna z adaptacją części budynku na pomieszczenia dla potrzeb mieszkańców i rozwoju wsi Kipszna (lista podstawowa projekt nr 8.1.8); Czas na prace (PO KL 7.1; wartość projektu: 1 485 473,60 zł; okres realizacji: 2009). S t r o n a 99

Tabela 33. Oczekiwane wskaźniki osiągnięć Gminnego Programu Rewitalizacji Miernik 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 RAZEM wskaźnika Główne produkty (w odniesieniu do listy zadań podstawowych) Rozbudowany obiekt o funkcjach edukacyjno-wystawienniczych szt. 1 1 2 Zrewitalizowana przestrzeń publiczna ha 6,45 6,45 Liczba utworzonych przedsiębiorstw społecznych szt. 1 1 Liczba wybudowanych obiektów typu Park&Ride na terenie Ciężkowic Zmodernizowana i rozbudowana infrastruktura społecznokulturalna szt. szt. 2 2 1 1 Liczba obiektów poddana termomodernizacji szt. 2 2 Zrewitalizowany obiekt o funkcjach społecznych szt. 1 1 Liczba osób wykluczonych społecznie lub zagrożonych wykluczeniem społecznym objętych wsparciem 30 30 30 90 Główne rezultaty (w całym okresie realizacji Gminnego Programu Rewitalizacji w odniesieniu do listy zadań podstawowych) Liczba nowych miejsc pracy utworzona w wyniku realizacji projektu: Liczba podmiotów gospodarczych ulokowana w bezpośrednim sąsiedztwie inwestycji Liczba osób z grup defaworyzowanych, które rozpoczną działalność w spółdzielni Jednorazowa liczba samochodów korzystających z miejsc postojowych w wybudowanych obiektach parkuj i jedź Procent mieszkańców obszaru rewitalizacji korzystających ze zrewitalizowanej infrastruktury EPC 35 szt. 16 osoba 15 szt. 65 procent 70% Ilość zaoszczędzonej energii cieplnej GJ/rok 40% Roczny spadek emisji gazów cieplarnianych procent 61% Ilość zaoszczędzonej energii pierwotnej procent 64% Liczba osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, które wzmocniły swoje umiejętności społeczne/zawodowe Źródło: Opracowanie własne osoba 70 S t r o n a 100

Tabela 34. Wskaźniki oddziaływania Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Ciężkowice na lata 2016-2023 Główne oddziaływania (w całym okresie realizacji Programu) Wartość bazowa 2014 rok Wartość docelowa 2023 rok Saldo migracji (na 1000 osób) % -3,3 co najmniej 0 Gęstość zaludnienia (na 1 km 2 ) osoba 109 Udziały w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa podatek dochodowy od osób fizycznych na 1 mieszkańca utrzymana na co najmniej takim samym, a nie mniejszym poziomie zł 341,98 wzrost o co najmniej 12% Liczba osób korzystających z pomocy społecznej osoba 2 037 spadek o co najmniej 15% Liczba osób korzystających z pomocy społecznej poniżej kryterium dochodowego Liczba korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa Liczba korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa poniżej kryterium dochodowego Liczba osób bezrobotnych w stosunku do liczby osób w wieku produkcyjnym Liczba jednostek nowo zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. ludności Liczba organizacji pozarządowych zarejestrowanych na obszarze gminy na 1 000 mieszkańców Długość sieci wodociągowej/kanalizacyjnej (na 100 km) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS osoba 1 421 spadek o co najmniej 20% % 18,1 spadek o co najmniej 20% % 12,6 spadek o co najmniej 18% % 8,0 spadek o co najmniej 20% szt. 56 wzrost o co najmniej 10% szt. 1,68 wzrost o co najmniej 45% km 35,7/29,5 Osiągnięcie pełnego pokrycia w odniesieniu do sieci wodociągowej oraz sieci kanalizacyjnej w miejscach gdzie budowa sieci jest ekonomicznie uzasadniona (w pozostałych miejscach przydomowe oczyszczalnie) S t r o n a 101

8.2 Charakterystyka uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych Projekty uzupełniające w większości przewidziane są do realizacji na obszarach zdegradowanych. Projekty te są komplementarne względem podstawowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych, jak również wpisują się w cele Gminnego Programu Rewitalizacji. Uwzględnienie przedsięwzięć uzupełniających służyć ma zapewnieniu komplementarności Programu. Tabela 35. Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne zadania inwestycyjne umieszczono w polu białym, zadania miękkie umieszczono w polach zaciemnionych Lp. 1. 2. 3. Nazwa planowanego zadania Budowa stref aktywnego wypoczynku (siłowania zewnętrzna) na obszarze byłego wysypiska śmieci (TKKF) Adaptacja pomieszczeń remizy OSP w Falkowej na potrzeby społeczne Unowocześnienie bazy edukacyjnej i remont instalacji w szkole podstawowej nr 2 w Jastrzębiej 11 Czas realizacji Koszt 4. Uruchomienie targowiska produktów lokalnych 2017 550 000 5. 6. 7. 8. Zagospodarowanie centrum miejscowości Falkowa w oparciu o dziedzictwo przyrodnicze i historyczne (wykonanie ścieżek edukacyjnych, zagospodarowanie centrum i terenu wokół Kaplicy). Rewitalizacja obiektu szkoły w Ostruszy oraz przeznaczenie na cele rehabilitacyjne i lecznicze Uporządkowanie przestrzeni publicznej w centrum Ciężkowic Modernizacja zabytkowego obiektu na ul. Św. Andrzeja 6 (schronisko, przedszkole) Źródło finansowania Podmiot odpowiedzialny Obszar tematyczny 10 Realizowane cele 2017 40 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ 2.1, 2017 60 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ 2.1, 2.4, 2.2 2017 350 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ, ŚROD 3.3, 2.1 2017-2018 250 000 2017-2018 250 000 2017-2018 250 000 2017-2018 500 000 PROW, budżet gminy PROW, budżet gminy Środki przedsiębiorcy (w tym np. dotacja LGD) PROW, Budżet gminy Budżet powiatu i budżet gminy Gmina Ciężkowice GOSP 2.2 Gmina Ciężkowice SPOŁ, PF 3.3, Partnerzy społeczni, przedsiębiorcy Gmina Ciężkowice Starostwo, Gmina SPOŁ, GOSP 2.2, 2.1 TECH, PF, GOSP SPOŁ, TECH, GOS 3.2, 3.3 3.2, 2.2, 2.1 10 Obszar tematyczny obejmuje aspekty mające kluczowe znaczenie dla procesów rewitalizacyjnych, tzn. sfera społeczna SPOŁ, sfera gospodarcza GOS, sfera przestrzenno-funkcjonalna PF, sfera środowiskowa ŚROD, sfera techniczna TECH 11 Projekty zostały uwzględnione w grupie zadań uzupełniających GPR - mimo tego, że realizowane są poza obszarem rewitalizacji - ponieważ wpisują się w cele rewitalizacji oraz oddziałują bezpośrednio lub pośrednio na obszar rewitalizacji, rozwiązując przede wszystkim problemy społeczne określne na podstawie diagnozy w GPR i mające wpływ na podnoszenie jakości życia mieszkańców obszaru rewitalizacji. Z racji swojego położenia oraz funkcji na obszarze gminy z obiektów tych w dużej mierze korzystają także osoby z grup defaworyzowanych z obszaru rewitalizacji. Osiągnięcie efektu synergii przestrzennej suma działań realizowanych w różnych obszarach, w tym samym czasie i we wzajemnym powiązaniu - da znacznie lepsze efekt niż suma tych działań realizowanych niezależnie od siebie i w różnym czasie. Ponad to brak integracji działań w całej gminie może doprowadzić do przeniesienia kryzysu w inne miejsce zamiast zrównoważonego rozwoju całej gminy. W tym kontekście ważnym jest, że po pierwsze uwzględnione tu projekty mają na celu eliminację lub ograniczenie negatywnych zjawisk powodujących sytuacje kryzysową i po wtóre wybrane zostały przy aktywnym udziale mieszkańców w procesie konsultowania założeń dokumentu. S t r o n a 102

Lp. Nazwa planowanego zadania Gminny Program Rewitalizacji Gminy Ciężkowice na lata 2016 2023 Czas realizacji Koszt Źródło finansowania Podmiot odpowiedzialny Obszar tematyczny 10 Realizowane cele 9. Modernizacja infrastruktury sportowo-rekreacyjnej przy szkole podstawowej w Ciężkowicach 2017-2018 600 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ 3.3, 2.1 10. Rewitalizacja ciągów komunikacyjnych w Ciężkowicach 2017-2018 700 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice TECH, SPOŁ 1.2, 3.1 11. Dalsze prace modernizacyjne i adaptacyjne w remizie OSP wraz z zagospodarowywaniem przestrzeni publicznej w Kipsznej 2017-2019 300 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ 3.3 12. Modernizacja remizy OSP w Zborowicach wraz z PROW, budżet zagospodarowaniem terenu wokół obiektu na potrzeby 2017-2019 300 000 gminy mieszkańców Gmina Ciężkowice SPOŁ, PF 2.1 Modernizacja budynku przedszkola wraz z 13. zagospodarowaniem terenu i dostosowanie do potrzeb dzieci w Zborowicach 2017-2019 350 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ 2.1 14. Modernizacja remizy OSP wraz z zagospodarowywaniem PROW, budżet przestrzeni publicznej w Bruśniku 11 2017-2019 400 000 gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ, PF 3.3 15. 16. 17. 18. 19. Remont budynku wielofunkcyjnego, wraz z odtworzeniem amfiteatru na ścianie budynku i zagospodarowanie przestrzeni wokół (mała architektura, plac zabaw) w Kąśnej Górnej 11 Budowa Skalnej Baszty (infrastruktura w Skamieniałym Mieście) Modernizacja infrastruktury na szlakach w rezerwacie Skamieniałe Miasto Budowa infrastruktury do turystyki aktywnej (szlaki rowerowe, piesze) Zwiększenie kontroli w zakresie nielegalnego zrzutu nieczystości z posesji 2017-2019 400 000 PROW, budżet gminy 2017-2019 2 660 000 Budżet gminy i PPP Gmina Ciężkowice 2017-2022 250 000 RPO budżet gminy Gmina Ciężkowice 2017-2022 500 000 RPO budżet gminy Gmina Ciężkowice Gmina Ciężkowice SPOŁ, PF 3.3, 2.1 TECH, PF, GOSP ŚROD, SPOŁ, TECH ŚROD, SPOŁ, TECH 1.1, 3.3 1.1, 3.3 2017-2023 40 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice ŚROD, TECH 2.2 20. Rozwijanie oferty zajęć pozalekcyjnych w szkołach 2017-2023 100 000 EFS, budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ 3.4 21. Realizacja programów profilaktyki zdrowia 2017-2023 100 000 Budżet gminy, budżet województwa, Gmina Ciężkowice SPOŁ 2.3 Ministerstwo Zdrowia 22. Stworzenie funduszu inicjatyw lokalnych (małe granty) 2017-2023 100 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ 3.3, 2.1 23. Uruchomienie Klubu Seniora i poszerzenie oferty zajęć dla osób starszych (np. dzienny dom opieki) 2017-2023 100 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ 1.1, 1.2, 3.2 24. Stworzenie atrakcyjnej oferty opieki nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi 2017-2023 100 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ 3.2, 1.1 25. Kompleksowy program podnoszenia bezpieczeństwa PROW, budżet komunikacyjnego (chodniki, oświetlenia, przejścia dla 2017-2023 2 000 000 gminy pieszych) Gmina Ciężkowice SPOŁ, TECH 3.1 26. Kompleksowy program likwidacji niskiej emisji 2017-2023 5 000 000 RPO WM, budżet Gmina Ciężkowice ŚROD, SPOŁ, 3.4 3.3 S t r o n a 103

Lp. Nazwa planowanego zadania Gminny Program Rewitalizacji Gminy Ciężkowice na lata 2016 2023 Czas realizacji Koszt Źródło finansowania gminy, mieszkańcy/przedsię biorcy PROW, budżet gminy Podmiot odpowiedzialny Obszar tematyczny 10 TECH Realizowane cele 27. Kompleksowy program uzupełnienia infrastruktury wodnokanalizacyjnej TECH ŚROD, SPOŁ, 2017-2023 6 000 000 Gmina Ciężkowice 3.4 28. Modernizacja infrastruktury sportowo-rekreacyjnej przy 2018- szkole podstawowej nr 1 oraz przedszkola publicznego w Jastrzębiej 11 2019 900 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ 2.2 29. Remont świetlicy wiejskiej w Ostruszy 2018 50 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ 2.2, 2.1 30. Ożywienie parku miejskiego w Ciężkowicach 2018 50 000 Budżet gminy NGO + Gmina Ciężkowice SPOŁ, PF 3.2, 3.1 31. Dostosowanie obiektu szkoły w Pławnej do procesu kształcenia 2018 150 000 32. Budowa wioski rowerowej w miejscowości Tursko 2018 150 000 33. 34. 35. 36. Budowa miasteczka rowerowego w miejscowości Bogoniowice Modernizacja i udostępnienie poddasza Ratusza na cele kulturowe i społecznej. Modernizacja infrastruktury sportowo-rekreacyjnej wokół szkoły w Pławnej Budowa węzła przesiadkowego przy dworcu kolejowym w Bogoniowicach 2018 150 000 Budżet stowarzyszenia, dotacji Gminy Ciężkowice Budżet województwa (środki MORD), Budżet gminy, Budżet województwa (środki MORD), Budżet gminy, Stowarzyszenie Wsi Pławna SPOŁ 2.1, 2.4 Gmina Ciężkowice SPOŁ, TECH 3.3 Gmina Ciężkowice SPOŁ, TECH 3.1 2018 250 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ, TECH 3.2, 2.4 2018 450 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ, PF 3.3, 2.1 2018 700 000 37. Budowa strefy gospodarczej w rejonie stacji kolejowej 2018 1 000 000 38. 39. Rewitalizacja centrum wsi Kipszna wraz z terenem przylegającym do kościoła (chodnik, parking, mała architektura) Modernizacja budynku szkoły w Bruśniku wraz z zagospodarowaniem terenu wokół budynku oraz modernizacją infrastruktury sportowo-rekreacyjnej 11 Zagospodarowanie centrum miejscowości (przestrzeń publiczna) Pławna wraz z modernizacją świetlicy wiejskiej 2018-2020 200 000 2018-2020 600 000 RPO WM, budżet gminy RPO WM, Budżet gminy PROW, Budżet gminy PROW, budżet gminy Gmina Ciężkowice Gmina Ciężkowice SPOŁ, GOSP, TECH, PF GOSP, TECH, PF 3.3, 2.1 3.3 Gmina Ciężkowice SPOŁ 2.1 Gmina Ciężkowice SPOŁ, PF 3.3, 2.1 40. 2019 300 000 PROW, budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ, PF 3.3, 2.1, 2.4 41. Rewitalizacja terenu wokół szkoły w Kipsznej 2019 300 000 PROW, budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ, PF 3.3, 2.1 42. Rewitalizacja obiektu szkoły w Falkowej i przeznaczenie na 2019 500 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ 2.1, 2.4 S t r o n a 104

Lp. 43. cele społeczne Nazwa planowanego zadania Wykończenie i wyposażenie organistówki w Jastrzębiej i nadanie funkcji rehabilitacyjno-zdrowotnych 11 Gminny Program Rewitalizacji Gminy Ciężkowice na lata 2016 2023 Czas realizacji Koszt 2019 1 000 000 Źródło finansowania Środki przedsiębiorcy (w tym np. dotacja LGD) RPO WM, Budżet powiatu Podmiot odpowiedzialny Partnerzy społeczni, przedsiębiorcy Obszar tematyczny 10 Realizowane cele SPOŁ, GOSP 2.2 44. Rewitalizacja kompleksu dworsko-parkowy w Kąśnej Dolnej SPOŁ, GOSP, 2019 4 000 000 Powiat Tarnowski wraz z poprawą układu komunikacyjnego TECH, PF 2.1 Rewitalizacja zabytkowego kościoła wraz z 45. zagospodarowaniem otoczenia w Zborowicach (parking, 2019-2021 3 500 000 Środki parafii Parafia w Zborowicach SPOŁ, PF 2.1, 2.2 mała architektura, tablice informacyjne o obszarze) 46. Uruchomienie kręgielni na wolnym powietrzu 11 2020 50 000 PROW (LGD) NGO + Gmina Ciężkowice SPOŁ 2.2, 2.3 47. Budowa siłowni terenowej w Zborowicach w rejonie Zespołu Szkół Publicznych 2020 50 000 PROW (LGD) NGO + Gmina Ciężkowice SPOŁ 2.1 48. Rewitalizacja obiektu szkoły w Kipsznej i przeznaczenie na cele społeczne 2020 200 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ 3.3, 2.1 49. Dostosowanie obiektu szkoły do procesów dydaktycznych w Zborowicach 2020 200 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ 3.3, 2.1 50. Modernizacja budynku świetlicy w Tursku z przystosowaniem go na potrzeby mieszkańców 11 2020 200 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ 3.3 Modernizacja infrastruktury sportowo-rekreacyjnej przy 51. szkole podstawowej nr 2 oraz przedszkola publicznego w 2020 350 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ 3.3, 2.4 Jastrzębiej 11 52. Modernizacja budynku szkoły w Siekierczynie 2020 500 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ 3.3, 2.1 53. Rewitalizacja zabytkowego kościoła w Jastrzębiej 11 2020 500 000 Środki parafii Parafia w Jastrzębiej SPOŁ, PF 3.3, 2.1 54. Zagospodarowanie przestrzeni w centrum Siekierczyny PROW, budżet 2020 1 200 000 wraz modernizacją Domu Ludowego gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ, PF 3.3 55. Rewitalizacja kościoła w Bruśniku wraz z zagospodarowaniem terenu wokół kościoła 11 2020 1 500 000 Środki parafii Parafia w Bruśniku SPOŁ, PF 2.1, 3.3 Zagospodarowanie przestrzeni wokół budynku 56. wielofunkcyjnego w Bruśnik 11 Remont pomieszczeń budynku wielofunkcyjnego w 57. Jastrzębiej i dostosowanie go do funkcji społecznych 11 Zagospodarowanie terenu wokół szkoły poprzez budowę 58. wiaty oraz montaż urządzeń małej architektury (stoły, ławki, kosze), siłownia terenowa w Kąśnej Dolnej 11 Modernizacja infrastruktury sportowo-rekreacyjnej przy 59. szkole podstawowej w Bogoniowicach 11 Źródło: Opracowanie własne 2021 150 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ, PF, GOSP 3.3, 2.1 2022 250 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ 2.1, 3.4 2022 250 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ, PF 3.3., 2.4, 3.1 2022 800 000 Budżet gminy Gmina Ciężkowice SPOŁ 3.1, 3.2, 1.2 S t r o n a 105

8.3 Charakterystyka pozostałych dopuszczalnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych Dla realizacji kierunków działań służących eliminacji lub ograniczeniu zdiagnozowanych wcześniej negatywnych zjawisk, ściśle odpowiadających przyjętym celom rewitalizacji, o których mowa w rozdziale 7, niniejszy Program charakteryzuje poniższe typy pozostałych dopuszczalnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Celem realizacji przedsięwzięć wyszczególnionych w ramach poniższych typów jest niwelowanie i rozwiązywanie problemów społecznych, gospodarczych, środowiskowych i przestrzennych realizowanych przez różnych interesariuszy. Skala oraz zakres działań mogą być bardzo różne w zależności od specyfiki danego przedsięwzięcia. Zakłada się, że znacząca liczba przedsięwzięć będzie dotyczyć lokalnych inicjatyw oddziałujących na sytuacje kryzysowe m.in. niską aktywność społeczną, ubóstwo, niski poziom edukacji, niski stan techniczny obiektów etc. Należy mieć na uwadze, że na chwilę obecną trudno jest zidentyfikować jednoznacznie wszystkie potrzeby mieszkańców. Mogą się one bowiem zmieniać, na przestrzeni funkcjonowania Programu. Aby Gminny Program Rewitalizacji był elastyczny i mógł reagować na zmieniające się potrzeby mieszkańców, poniżej zaprezentowano zakres tematyczny projektów, które będą mogły być podejmowane w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji: wyrównywanie szans społecznych i zawodowych osób wykluczonych bądź zagrożonych wykluczeniem społecznym (w tym działania z zakresu aktywnej integracji społecznej); działania włączające osoby narażone na utrwalone wykluczenie społeczne, w szczególności programy resocjalizacyjne i terapeutyczno-resocjalizacyjne, działania profilaktyczne, diagnostyczne, leczniczo-rehabilitacyjne i terapeutyczno-edukacyjne; integracja i aktywizacja mieszkańców oraz zwiększenie ich udziału w życiu publicznym; aktywizacja i integracja społeczna seniorów; rozwijanie usług opiekuńczych oraz interwencja kryzysowa; poprawa jakości i dostępności do infrastruktury społecznej i ochrony zdrowia; rozwijanie kształcenia ogólnego z zakresu wychowania przedszkolnego, w szkołach prowadzących kształcenie ogólne, z zakresu wspierania uczniów uzdolnionych; rozwijanie kształcenia zawodowego uczniów i osób dorosłych; rozwój kapitału ludzkiego poprzez wzmocnienie kwalifikacji i umiejętności mieszkańców; rozwijania infrastruktury edukacyjnej; mikro-inicjatywy samopomocowe, współdziałanie sąsiedzkie, projekty wymiany usług i współużytkowania dóbr, budowanie trwałej sieci wzajemnego wsparcia; przeciwdziałanie bezrobociu oraz aktywizacja zawodowa mieszkańców; promowanie przedsiębiorczości, podejmowanie działań na rzecz rozwoju gospodarczego, w tym podejmowanie działań sprzyjających tworzeniu nowych firm i rozwoju kompetencji przedsiębiorczości mieszkańców; wsparcie przedsiębiorczości społecznej; poprawa stanu zagospodarowania oraz jakości przestrzeni publicznych i półpublicznych; rozwój nowych przestrzeni publicznych służących zaspokajaniu różnych potrzeb społecznych; kształtowanie z udziałem mieszkańców przestrzeni publicznych, takich jak: place, skwery, trakty piesze, parki, zielone enklawy, kameralne miejsca wypoczynku i spotkań; poprawa efektywności energetycznej oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii; zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego; ochrona obiektów dziedzictwa kulturowego i ich udostępnianie na cele społeczne i gospodarcze; ochrona środowiska przyrodniczego; poprawa stanu technicznego obiektów użyteczności publicznej oraz zasobów mieszkaniowych; poprawa wyposażenia obszaru w niezbędną infrastrukturę sieciową, w tym: ciepłowniczą, gazową i teletechniczną; rozwijanie infrastruktury transportu publicznego, w tym tras rowerowych. S t r o n a 106

8.4 Plan finansowy Gminny Program Rewitalizacji Gminy Ciężkowice na lata 2016 2023 W ramach Gminnego Programu Rewitalizacji zaplanowano 10 zadań o charakterze strategicznym, które zostały zgłoszone w procesie otwartego naboru zadania te na łączną kwotę 131 670 909,92 PLN zostały zaprezentowane w tabeli. Odnosząc się do wartości projektów 33% z nich to projekty, których beneficjentem jest samorząd Ciężkowic, zaś 67% stanowią projekty, które zamierzają realizować inne instytucje, które zgłosiły swój akces do programu poprzez specjalną aplikację na stronie Urzędu Gminy. Tabela 36. Harmonogram rzeczowo-finansowy przedsięwzięć planowanych do realizacji w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Ciężkowice na lata 2016-2023 Lp. Nazwa zadania Wartość Okres Źródło projektu (w zł) realizacji finansowania 1. RPO WM, oś Budowa parku zdrojowego na Rakutowej 22 431 040,41 2017 2020 11.1, środki wraz z uzbrojeniem terenu własne 2. Budowa Domu Wody w Ciężkowicach 13 631 869,51 2017 2020 RPO WM, oś 11.1, środki własne 3. Budowa Międzynarodowego Centrum Edukacyjno-Naukowego w Ciężkowicach na Rakutowej 88 000 000,00 2019-2021 PO IiŚ lub LIFE+ 4. 5. 6. 7. 8. Utworzenie Spółdzielni Socjalnej wraz z rewitalizacją niszczejącego budynku dawnej restauracji Pogórzanka Rozbudowa infrastruktury rekreacyjnej w centrum wsi Siekierczyna, etap II Zintegrowana infrastruktura dla transportu niskoemisyjnego na terenie Gminy Ciężkowice Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej w Zborowicach Remont budynku remizy OSP Kipszna z adaptacją części budynku na pomieszczenia dla potrzeb mieszkańców i rozwoju wsi Kipszna 2 000 000,00 2018-2019 1 000 000,00 2017 2018 3 208 000,00 2017 2019 350 000,00 2017 2018 300 000,00 2017 2019 9. Bądź aktywny - postaw na rozwój 250 000,00 2017 2018 10. Pomóżmy ludziom, aby pomogli sami sobie 500 000,00 2019 2021 Razem 131 670 909,92 Źródło: Opracowanie własne na podstawie kart zadań EFS, MPIPS, środki własne PROW, środki własne RPO WM, oś 11.1, środki własne RPO WM, oś 4, środki własne RPO WM, MPIPS, środki własne RPO WM, środki własne RPO WM, MPIPS, środki własne Ponadto w dokumencie przedstawiono także szereg innych zadań, które w perspektywie wdrażania Programu (tzn. w latach 2016-2023) będą wprowadzane przez różne podmioty, z wykorzystaniem różnych źródeł finansowania, w tym środków własnych, które także wpływają na poprawę jakości życia mieszkańców obszaru rewitalizacji Ciężkowic, a zatem mają istotny udział w osiąganiu celów zdefiniowanych na poziomie niniejszego dokumentu. Ich wartość, a także liczba zaangażowanych podmiotów jest znacząco większa niż zdefiniowana w ramach grupy zdań podstawowych (szczegóły w rozdziale 8.2). Ogólna szacunkowa wartość zgłoszonych projektów ujętych na liście Uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych wynosi 42 700 000,00 zł. Poniżej zaprezentowano jej podsumowanie w układzie celów GPR zdefiniowanych w rozdziale 7. S t r o n a 107

Tabela 37. Podsumowanie uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych w odniesieniu do celów Gminnego Programu Rewitalizacji Spodziewane koszty Lp. Cele strategiczne w okresie 2016-2023 1. Przeciwdziałanie odpływowi mieszkańców z obszaru rewitalizacji 3 710 000,00 2. 3. Kształtowanie postaw solidarności i zaufania w relacjach wspólnot lokalnych i sąsiedzkich dla skutecznego rozwiązywania problemów społecznych Podnoszenie jakości życia na obszarze rewitalizacji oraz wyrównywanie dysproporcji w rozwoju podobszarów rewitalizacji położonych z dala od centrum Źródło: Opracowanie własne 13 840 000,00 25 150 000,00 Razem 42 700 000,00 S t r o n a 108

9. KOMPLEKSOWOŚĆ I KOMPLEMENTARNOŚĆ GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI 9.1 Mechanizmy zapewnienia komplementarności pomiędzy poszczególnymi projektami rewitalizacyjnymi Gminny Program Rewitalizacji ujmuje działania w sposób kompleksowy (z uwzględnieniem projektów rewitalizacyjnych współfinansowanych ze środków EFRR, EFS, FS oraz innych publicznych lub prywatnych) tak, aby nie pomijać aspektu społecznego, ekonomicznego, przestrzennego, technicznego, środowiskowego i kulturowego związanego zarówno z danym obszarem, jak i jego otoczeniem. Układ wzajemnie uzupełniających się celów, które obejmują wszystkie ważne elementy z punktu widzenia ożywienia obszarów objętych kryzysem, a także wielość zadań zarówno z listy podstawowej, jak i dodatkowej oraz różnorodność podmiotów zaangażowanych we wdrażanie Programu gwarantują komplementarność działań podejmowanych na obszarze gminy Ciężkowice. Program złożony jest z różnorodnych projektów, zarówno infrastrukturalnych, jak i miękkich, co jest warunkiem niezbędnym do osiągnięcia kompleksowej interwencji na obszarze zdegradowanym. Koncentracja interwencji i konieczność hierarchizacji potrzeb powodują, że projekty rewitalizacyjne dotyczą terenów o istotnym znaczeniu dla rozwoju całej gminy, a obejmują obszary dotknięte szczególną koncentracją problemów i negatywnych zjawisk kryzysowych. Interwencja Programu obejmuje wiele różnych obiektów i przestrzeni których dysponenci deklarują realizację przedsięwzięć, które z jednej strony poprawiają sytuację na obszarze rewitalizacji, z drugiej poprzez efekt synergii wpływają na ożywienie i rozwój całej gminy, przyczyniając się w ten sposób do budowy pozycji konkurencyjnej gminy Ciężkowice. Działania ujęte w Gminnym Programie Rewitalizacji obejmują zasięgiem całość obszaru zdegradowanego i dotkniętego szczególną koncentracją problemów i negatywnych zjawisk kryzysowych. Wszystkie ujęte projekty realizowane będą na obszarach zdegradowanych. Komplementarność jest jednym z nadrzędnych aspektów Gminnego Programu Rewitalizacji. Zapewnienie powiązań pomiędzy poszczególnymi projektami skutkuje lepszym i bardziej efektywnym wykorzystaniem środków finansowych przeznaczonych na rewitalizację. Warto zwrócić uwagę, jak wiele zadań i projektów zdefiniowanych na poziomie listy zadań dodatkowych wpisuje się w więcej niż jeden cel Gminnego Programu Rewitalizacji, co jest potwierdzeniem ich przekrojowości i szerokiego odziaływania na szereg zjawisk związanych z rozwojem gminy Ciężkowice. 9.1.1 Komplementarność przestrzenna Wszystkie podstawowe projekty rewitalizacyjne skupiają się na obszarze rewitalizacji i są z nim ściśle powiązane. Są odpowiedzią na główne problemy dla tego terenu. Dzięki ich realizacji pozytywne skutki widoczne będą na wszystkich obszarach zdegradowanych, ponieważ wiele z nich dotyczy działań podejmowanych dla miejsc lub obiektów użyteczności publicznej, przez co korzystać z nich będą mogli mieszkańcy obszaru, całej gminy, jak i regionu. Ich realizacja będzie zapobiegać przenoszeniu się różnych problemów na dalsze obszary gminy. Kluczem do definiowania działań i projektów było to, aby się wzajemnie dopełniały i aby ich rozkład przestrzenny nie pomijał żadnego obszaru zdegradowanego, co mogłoby powodować pogłębianie się sytuacji kryzysowej w określonej jednostce urbanistycznej. W opisie projektów w rozdziale 8. Przedsięwzięcia rewitalizacyjne wskazano powiązania kluczowych projektów (por. Projekty powiązane). S t r o n a 109

Rysunek 32. Oddziaływanie podstawowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie analizy wskazań mieszkańców w trakcie warsztatów rewitalizacyjnych i ankiet rewitalizacyjnych. 9.1.2 Komplementarność problemowa Celem wszystkich przedsięwzięć rewitalizacyjnych jest przede wszystkim poprawa jakości życia. Ponadto bardzo wiele zdefiniowanych projektów ma charakter przekrojowy realizuje więcej niż jeden cel i dotyka szeregu aspektów (społecznych, ekonomicznych, przestrzennych, środowiskowych, technicznych) co ukazano w liście zadań podstawowych w punkcie obszar tematyczny oraz w tabeli zadań dodatkowych w kolumnach obszar tematyczny i realizowane cele. 9.1.3 Komplementarność proceduralno-instytucjonalna System zarządzania programem rewitalizacji został wpisany w struktury Urzędu Gminy Ciężkowice, a także bardzo mocno angażuje czynnik społeczny (Komitet Rewitalizacji), co pozwoli na efektywne współdziałanie na rzecz rewitalizacji różnych środowisk oraz ich wzajemne uzupełnianie się. W systemie zarządzania Gminnym Programem Rewitalizacji zdefiniowano czytelne procedury oraz przypisano zakres odpowiedzialności do poszczególnych organów. 9.1.4 Komplementarność międzyokresowa Dokonując wyboru projektów ważnym kryterium była ciągłość programowa. Zdefiniowane projekty są naturalną kontynuacją i rozwinięciem działań oraz przedsięwzięć realizowanych przez samorząd Ciężkowic, parterów społecznych i instytucjonalnych na przestrzeni ostatnich lat, w tym z wykorzystaniem środków zewnętrznych. W opisie projektów w rozdziale 8. Przedsięwzięcia rewitalizacyjne wskazano powiązania kluczowych projektów (por. Projekty powiązane). Projekty rewitalizacyjne wpisują się w długoterminowe plany strategiczne gminy, których celem jest podniesienie jakości życia mieszkańców. 9.1.5 Komplementarność źródeł finansowania Projekty zawarte w Gminnym Programie Rewitalizacji mają zapewnione finansowanie z różnych instrumentów wsparcia (m.in. EFRR, EFS, FS) bez ryzyka podwójnego dofinansowania. S t r o n a 110

Jednocześnie uwzględniają zaangażowanie środków prywatnych i publicznych. Dzięki umiejętnemu wykorzystaniu środków będzie można uzyskać korzystne i optymalne efekty na obszarze rewitalizacji. W finansowaniu przedsięwzięć rewitalizacyjnych uwzględniono także projekty realizowane w formie partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP). Doświadczenia krajów szeroko korzystających z formuły PPP pokazują, że przynosi to efekt nie tylko w postaci pozyskania kapitału prywatnego na finansowanie zadań publicznych (pozwala na realizację tych zadań w sytuacjach deficytu finansów publicznych), ale na znaczące oszczędności nakładów finansowych w całym procesie. 9.2 Opis powiązań programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym Gminny Program Rewitalizacji odnosząc się w swych założeniach do zidentyfikowanych problemów mieszkańców na zdegradowanych obszarach gminy, uwzględnia kontekst innych dokumentów strategicznych na szczeblu lokalnym (stanowiąc istotny element całościowej wizji rozwoju jednostki), a także dokumentów regulujących działania w przedmiotowym obszarze na szczeblu subregionalnym, regionalnym, krajowym oraz europejskim. W związku z tym, komplementarność z innymi działaniami oraz priorytetami wpływa na skuteczność i efektywność procesu rewitalizacji. W tabeli zaprezentowano powiązanie celów strategicznych Gminnego Programu Rewitalizacji z celami i priorytetami rozwoju społeczno-gospodarczego, jakie wyznaczono w różnorodnych dokumentach strategicznych oraz planistycznych przyjętych na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym. S t r o n a 111

Tabela 38. Powiązanie celów Gminnego Programu Rewitalizacji Ciężkowic na lata 2016-2023 do strategicznych dokumentów dotyczących rozwoju przestrzenno-społeczno-gospodarczego gminy, regionu i kraju Przeciwdziałanie odpływowi mieszkańców z obszaru rewitalizacji Kształtowanie postaw solidarności i zaufania w relacjach wspólnot lokalnych i sąsiedzkich dla skutecznego rozwiązywania problemów społecznych POZIOM KRAJOWY Strategia Rozwoju Kraju 2020 I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela (rozwój kapitału społecznego) II.7. Zwiększenie efektywności transportu (modernizacja i rozbudowa połączeń transportowych) II.4. Rozwój kapitału ludzkiego (zwiększanie aktywności zawodowej, poprawa jakości kapitału ludzkiego) III.1 Integracja społeczna (zwiększenie aktywności osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym) Podnoszenie jakości życia na obszarze rewitalizacji oraz wyrównywanie dysproporcji w rozwoju podobszarów rewitalizacji położonych z dala od centrum I.1 Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem (zapewnienie ładu przestrzennego) II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko (poprawa efektywności energetycznej i poprawa stanu środowiska, poprawa stanu środowiska) II.7. Zwiększenie efektywności transportu (modernizacja i rozbudowa połączeń transportowych) III.2 Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych (podnoszenie jakości i dostępności usług publicznych) III.3 Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych (tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich, zwiększenie spójności terytorialnej) Infrastruktura drogowa dla miast Rozwój transportu kolejowego w Polsce Rozwój innowacyjności, atrakcyjności, jakości usług i produktów turystycznych, jako czynnika konkurencyjnej gospodarki Promocja priorytetowych obszarów produktów turystycznych kraju i regionów oraz specjalizacji gospodarczych opartych na turystyce Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 Programu Rozwoju Turystyki do 2020 roku Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury Zmniejszenie emisyjności gospodarki Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu Promocja priorytetowych obszarów produktów turystycznych kraju i regionów oraz specjalizacji gospodarczych opartych na turystyce S t r o n a 112

Przeciwdziałanie odpływowi mieszkańców z obszaru rewitalizacji Zagospodarowanie i modernizacja przestrzeni dla rozwoju turystyki i infrastruktury turystycznej, przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju i przepisów ochrony środowiska Dziedzictwo i przemysły czasu wolnego Infrastruktura dla dostępności komunikacyjnej Przedsiębiorcza Małopolska Dziedzictwo regionalne Infrastruktura transportowa Gminny Program Rewitalizacji Gminy Ciężkowice na lata 2016 2023 Kształtowanie postaw solidarności i zaufania w relacjach wspólnot lokalnych i sąsiedzkich dla skutecznego rozwiązywania problemów społecznych POZIOM REGIONALNY Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020 Krakowski Obszar Metropolitalny i inne subregiony Rozwój miast i terenów wiejskich Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2014-2020 Region spójny społecznie Rewitalizacja przestrzeni regionalnej Bezpieczeństwo ekologiczne, zdrowotne i społeczne Infrastruktura społeczna Podnoszenie jakości życia na obszarze rewitalizacji oraz wyrównywanie dysproporcji w rozwoju podobszarów rewitalizacji położonych z dala od centrum Zagospodarowanie i modernizacja przestrzeni dla rozwoju turystyki i infrastruktury turystycznej, przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju i przepisów ochrony środowiska Dziedzictwo i przemysły czasu wolnego Infrastruktura dla dostępności komunikacyjnej Regionalna polityka energetyczna Ochrona środowiska Dziedzictwo regionalne Infrastruktura transportowa II. Podniesienie atrakcyjności i konkurencyjności małopolskiego produktu uzdrowiskowego III: Aktywizacja środowisk lokalnych w zakresie rozwoju i promocji marki małopolskich uzdrowisk Strategia rozwoju i promocji Małopolskiego produktu uzdrowiskowego na lata 2013-2018 Strategia Rozwoju Polski Południowej II. Podniesienie atrakcyjności i konkurencyjności małopolskiego produktu uzdrowiskowego III: Aktywizacja środowisk lokalnych w zakresie rozwoju i promocji marki małopolskich uzdrowisk Polska południowa miejscem przyciągającym ludzi, podmioty i inicjatywy wzmacniające potencjał makroregionu (3.1 Tworzenie pakietowych produktów turystycznych, 3.2 Przyciąganie i organizacja wydarzeń o znaczeniu krajowym i międzynarodowym) Inteligentne specjalizacje Województwa Małopolskiego uszczegółowienie obszarów wskazanych w Regionalnej Strategii Województwa Małopolskiego 2014-2020 Przemysły kreatywne i czasu wolnego (7.4 Przemysły czasu wolnego) Subregionalny Program Rozwoju na lata 2014-2020 Przemysły kreatywne i czasu wolnego (7.4 Przemysły czasu wolnego) S t r o n a 113

Przeciwdziałanie odpływowi mieszkańców z obszaru rewitalizacji Wysoka konkurencyjność subregionów dzięki wykorzystaniu endogenicznych potencjałów oraz usprawnieniu sieci komunikacyjnej (1.1.2. Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej w subregionach, 1.1.4. Rozwój lokalnych tras turystycznych) Wdrażanie instrumentów regulacyjnych i planistycznych służących zintegrowanemu rozwojowi obszarów wiejskich Aktywizacja gospodarcza terenów wiejskich Wzmocnienie źródeł tożsamości poprzez ochronę zasobów dziedzictwa, jego rewaloryzację, kształtowanie krajobrazu kulturowego, rewitalizację przestrzeni oraz odczytywanie i interpretację znaczeń kulturowych (1.1 Przeszłość przyszłości _ Prace konserwatorskie, restauratorskie i budowlane przy zabytkach, 1.3 Kompleksowe programy rewitalizacji społecznej i ekonomicznej oraz kształtowanie przestrzeni) Gminny Program Rewitalizacji Gminy Ciężkowice na lata 2016 2023 Kształtowanie postaw solidarności i zaufania w relacjach wspólnot lokalnych i sąsiedzkich dla skutecznego rozwiązywania problemów społecznych Wysoka jakość życia na terenie subregionów województwa małopolskiego (2.3 Dostępne oraz wysokiej jakości usługi społeczne i ochrona zdrowia mieszkańców subregionów) Program Strategiczny Obszary Wiejskie Program Strategiczny Dziedzictwo i Przemysł Czasu Wolnego Program Strategiczny Ochrona Środowiska POZIOM LOKALNY Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu tarnowskiego 2015-2020 Podnoszenie jakości życia na obszarze rewitalizacji oraz wyrównywanie dysproporcji w rozwoju podobszarów rewitalizacji położonych z dala od centrum Wysoka konkurencyjność subregionów dzięki wykorzystaniu endogenicznych potencjałów oraz usprawnieniu sieci komunikacyjnej (1.1.2. Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej w subregionach, 1.1.4. Rozwój lokalnych tras turystycznych) Wysoka jakość życia na terenie subregionów województwa małopolskiego (2.1. Lepsza jakość powietrza w subregionach, 2.2. Dobry stan środowiska naturalnego 2.3 Dostępne oraz wysokiej jakości usługi społeczne i ochrona zdrowia mieszkańców subregionów) Wdrażanie instrumentów regulacyjnych i planistycznych służących zintegrowanemu rozwojowi obszarów wiejskich Wzmocnienie źródeł tożsamości poprzez ochronę zasobów dziedzictwa, jego rewaloryzację, kształtowanie krajobrazu kulturowego, rewitalizację przestrzeni oraz odczytywanie i interpretację znaczeń kulturowych (1.1 Przeszłość przyszłości _ Prace konserwatorskie, restauratorskie i budowlane przy zabytkach, 1.3 Kompleksowe programy rewitalizacji społecznej i ekonomicznej oraz kształtowanie przestrzeni) Poprawa jakości powietrza, ochrona przed hałasem oraz zapewnienie informacji o źródłach pól elektromagnetycznych (1.1 Sukcesywna redukcja emisji zanieczyszczeń do powietrza, zwłaszcza pochodzących z systemów indywidualnego ogrzewania mieszkań) Regionalna polityka energetyczna (5.1.1 Realizacja inwestycji w zakresie energetyki rozproszonej (hydroenergetyka, biogazownie, energia wiatru, farmy słoneczne itp.)) Ochrona i zachowanie środowiska przyrodniczego (6.1 Ochrona różnorodności biologicznej oraz zapewnienie ciągłości istnienia gatunków i stabilności ekosystemów poprzez zrównoważone użytkowanie jej elementów, 6.2 Przywracanie do stanu właściwego zasobów i składników przyrody) S t r o n a 114

Przeciwdziałanie odpływowi mieszkańców z obszaru rewitalizacji Aktywność zawodowa i przedsiębiorczość (I.3 Kreowanie wspólnej, subregionalanej oferty turystycznej) Dostępność komunikacyjna (II.1 Rozbudowa i modernizacja głównych ciągów komunikacyjnych zwiększających dostępność subregionu) Dostępność do usług publicznych wysokiej jakości (III.4 Dbałość o spójność, atrakcyjność i dostępność oferty kulturalnej) Gminny Program Rewitalizacji Gminy Ciężkowice na lata 2016 2023 Kształtowanie postaw solidarności i zaufania w relacjach wspólnot lokalnych i sąsiedzkich dla skutecznego rozwiązywania problemów społecznych Dostępność do usług publicznych wysokiej jakości (III.1 Zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa, III.2 Zapewnienie mieszkańcom dostępu do wysokiej jakości podstawowej i specjalistycznej opieki medycznej, świadczeń rehabilitacyjnych, pielęgnacyjnych i opiekuńczych) Strategia Rozwoju Gminy Ciężkowice na lata 2014-2020 Kapitał społeczny (mieszkańcy mają zapewnioną wysoką jakość opieki medycznej i socjalnej) Kapitał społeczny(mieszkańcy i turyści odwiedzający Ciężkowice czują się bezpiecznie) Podnoszenie jakości życia na obszarze rewitalizacji oraz wyrównywanie dysproporcji w rozwoju podobszarów rewitalizacji położonych z dala od centrum Aktywność zawodowa i przedsiębiorczość (I.3 Kreowanie wspólnej, subregionalanej oferty turystycznej) Dostępność komunikacyjna (II.2 Rozwój powiatowego i lokalnego układu drogowego) Dostępność do usług publicznych wysokiej jakości (III.4 Dbałość o spójność, atrakcyjność i dostępność oferty kulturalnej) Ochrona środowiska naturalnego(iv. 2 Ochrona powietrza oraz zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii) Kapitał społeczny (kultura i sztuka rozwija i wzmacnia lokalną tożsamość oraz podnosi wartość oferty turystycznej) Zagospodarowanie przestrzenne (gmina prowadzi racjonalną politykę zarządzania przestrzenią, podnoszona jest jakość przestrzeni miejskich i rozwijane są obszary wiejskie) Rozwój gospodarczy (turystyka, przedsiębiorczość, rolnictwo)(walory przyrodniczo-krajobrazowe służą funkcji turystyczno-uzdrowiskowej Gminy Ciężkowice, gmina prowadzi aktywną politykę w zakresie rozwoju gospodarczego) W zakresie gospodarki, wytwórczości: 1. Tworzenie sprzyjających warunków rozwoju drobnych i średnich firm (skala obiektów dostosowana do wykształconej obecnie struktury przestrzennej)zwłaszcza zawiązanych z przerobem istniejących naturalnych surowców lokalnych, 2. Dysponowanie terenami inwestycyjnymi będącymi własnością komunalną w dogodnej lokalizacji w stosunku do tras komunikacji tranzytowej, 3: W zakresie gospodarki rolnej: 3. wspieranie tworzenia grup producenckich, form koncentracji rozproszonego kapitału na wsi Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ciężkowice W zakresie celów społecznych: 1. Podejmowanie działań, które powodowałyby zmniejszenie bezrobocia, tworzenie perspektyw zatrudnienia młodzieży, zwłaszcza w obsłudze turystycznej Rozwój gospodarczy (turystyka, przedsiębiorczość, rolnictwo)(walory przyrodniczo-krajobrazowe służą funkcji turystyczno-uzdrowiskowej Gminy Ciężkowice) Bezpieczeństwo ekologiczne (środowisko naturalne Gminy Ciężkowice spełnia najwyższe standardy ekologiczne i służy zrównoważonemu rozwojowi funkcje turystycznouzdrowiskowych) S t r o n a 115

Przeciwdziałanie odpływowi mieszkańców z obszaru rewitalizacji Źródło: Opracowanie własne Gminny Program Rewitalizacji Gminy Ciężkowice na lata 2016 2023 Kształtowanie postaw solidarności i zaufania w relacjach wspólnot lokalnych i sąsiedzkich dla skutecznego rozwiązywania problemów społecznych Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2014-2020 Aktywizacja i integracja grup zagrożonych wykluczeniem społecznym. Rozwój i budowa systemu wsparcia dla osób starszych. Poprawa jakości życia osób niepełnosprawnych. Budowanie systemy wspierania rodziny i systemy pieczy zastępczej. Budowanie zintegrowanego systemy przeciwdziałania przemoc domowej i uzależnieniom. Podnoszenie jakości życia na obszarze rewitalizacji oraz wyrównywanie dysproporcji w rozwoju podobszarów rewitalizacji położonych z dala od centrum W zakresie infrastruktury technicznej: 1. Zorganizowana gospodarka ściekowa na całości zainwestowanego obszaru gminy, 2. Przeprowadzenie wodociągowania kolejnych wsi gminy, 3. Uzbrojenie gminy w sieć telekomunikacyjną W zakresie rozwoju przestrzennego: 2. Ochrona walorów krajobrazowych gminy poprzez przestrzeganie rygorów wysokości i charakteru zabudowy, dostosowanej do otoczenia, 3. Powiększenie obszarów leśnych poprzez zalesienie stykowych terenów nieprzydatnych rolniczo S t r o n a 116

Gminny Program Rewitalizacji Gminy Rytro na lata 2016-2023 10. SYSTEM REALIZACJI (WDRAŻANIA) PROGRAMU REWITALIZACJI Gminny Program Rewitalizacji ma charakter operacyjny i jako taki winien identyfikować organizacyjne struktury wdrażające planowane cele, działania, zadania oraz ustalenia. Wśród struktur organizacyjnych wymienić należy dwa typy podmiotów: podmioty wykonawcze, czyli jednostki sektora publicznego, prywatnego i pozarządowego realizujące poszczególne zadania/projekty; podmioty zarządzające, czyli jednostka koordynująca wdrożenie Programu, jako całości, a przy tym prowadząca jego aktualizację, monitoring i ocenę. Niepodważalna rola organów Gminy w zarządzaniu Programem polega na jego ukierunkowaniu, uchwaleniu, kontrolowaniu i ocenie z punktu widzenia lokalnej strategii rozwoju. Odnosi się to szczególnie do kontekstu celów przygotowania Programu (uszczegółowienie i wcielenie w życie instrumentów rozwoju gminy, pozyskanie środków z funduszy strukturalnych, etc.). Do wyłącznych kompetencji Rady Miejskiej w Ciężkowicach zastrzeżone zostaje: uchwalenie Gminnego Programu Rewitalizacji; nadzór nad realizacją Programu przez Burmistrza; opiniowanie i uchwalanie zmian i aktualizacji Programu, przedstawionych przez Burmistrza miasta. Do kompetencji Burmistrza Ciężkowic należeć będzie: realizacja zapisów Programu m.in. poprzez wyznaczenie Operatora Programu Rewitalizacji i nadzór nad jego działalnością oraz zapewnienie i uwzględnienie w planach budżetowych finansowania zadań ujętych w Programie, zgodnie z założonym udziałem gminy; podejmowanie decyzji o potrzebie weryfikacji Programu, m.in. na podstawie wniosków zarówno samego Operatora, jak i wniosków innych jednostek gminnych, a także partnerów społeczno-gospodarczych. Do działań o charakterze wykonawczym zostanie wyznaczony Operator Programu Rewitalizacji. Zadania Operatora będą obejmowały następujące elementy zarządzania Programem: aktualizację i kontynuację procesu planowania, także w odniesieniu do poszerzenia Ramowego Programu o działania realizowane w ramach mikroprogramów społecznych lub uwzględniających inne kategorie projektów; planowanie dalszych procesów rozwojowych, wykraczających poza okres realizacji niniejszego Programu (tj. rok 2023); realizację Programu, w rozumieniu koordynowania i animowania działań administracji i beneficjentów, w kierunku przestrzegania zasad wdrożenia, wymagań wewnętrznych i zewnętrznych (np. RPO WM), a także spójności Programu; organizację procesu upowszechnienia Programu i komunikacji społecznej (organizacje pożytku publicznego, przedsiębiorcy, spółdzielnie mieszkaniowe, deweloperzy, struktury partnerstwa publiczno-prywatnego); monitorowanie realizacji Programu; opracowywanie sprawozdań i dokonywanie wewnętrznej oceny efektów Programu. 10.1 Harmonogram realizacji procesu rewitalizacji Okres realizacji procesu rewitalizacji objętego niniejszym GPR wynosi 8 lat (lata 2016 2023). Przewiduje się podział tego okresu na trzy podokresy dwuletnie pełnej funkcjonalności GPR poprzedzone okresem uruchamiania Programu. 117 S t r o n a

Tabela 39. Ramowy program realizacji procesu rewitalizacji w latach 2016-2023 Etap realizacji GPR Rok Działania Przygotowanie GPR 2016 1. Diagnoza i wyznaczenie obszaru rewitalizacji. 2. Opracowanie i przyjęcie GPR. 3. Powołanie struktury zarządzania GPR w tym określenie zasad wyboru członków Komitetu Rewitalizacji. Okres uruchamiania GPR 2017 1. Realizacja harmonogramu działań na rok 2017. 2. Uruchamianie zgodnie z planem kolejnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych i testowanie systemu zarządzania i monitorowania. 3. Zainicjowanie prac Komitetu Rewitalizacji. 4. Uruchomienie systemu monitorowania i oceny realizacji. 5. Opracowanie harmonogramu 2018 2019. I etap GPR 2018-2019 1. Ewaluacja realizacji GPR w roku 2017, wnioski i poprawki. 2. Realizacja przedsięwzięć rewitalizacyjnych przewidzianych na lata 2018-2019 ze szczególnym uwzględnieniem bieżącego dbania o synergię pomiędzy przedsięwzięciami (korygowanie harmonogramów w taki sposób, aby przedsięwzięcia potencjalnie synergiczne były uruchamiane w sposób skoordynowany). 3. Opracowanie harmonogramu na lata 2020 2021 (w 2019 roku). II etap GPR 2020-2021 1. Ewaluacja realizacji GPR 2018-2019, wnioski i poprawki. 2. Realizacja przedsięwzięć rewitalizacyjnych przewidzianych na lata 2020 2021. 3. Opracowanie harmonogramu na lata 2022 2022 (w 2021 roku). III etap GPR 2022-2023 1. Ewaluacja realizacji GPR 2020-2021, wnioski i poprawki. 2. Realizacja przedsięwzięć rewitalizacyjnych przewidzianych na lata 2022 2023. 3. 2023 opracowanie GPR na kolejny okres (min. 6 -letni). Źródło: Opracowanie własne 10.2 Struktura zarządzania Gminnym Programem Rewitalizacji Analizując specyfikę gminy oraz zakres zadań (w których przeważają zadania leżące w kompetencji samorządu zarówno organizacyjnej, jak i finansowej), wydaje się, iż najkorzystniejszym i najprostszym rozwiązaniem jest usytuowanie Operatora w strukturze Urzędu Gminy Ciężkowice, w ramach komórki odpowiedzialnej za planowanie strategiczne i rozwój gospodarczy (obecnie komórką tą jest Zespół Rozwoju Gospodarczego i Inwestycji). W ramach tego wydziału należy powołać zespół zadaniowy ds. rewitalizacji (w skład którego wejdą osoby z różnych komórek organizacyjnych, obejmujące swoimi kompetencjami cała tematykę Programu Rewitalizacji), na którego czele stanie Pełnomocnik ds. Rewitalizacji. Nie ma obecnie przesłanek do precyzyjnego oszacowania kosztów zarządzania Programem. Według wstępnego szacunku koszt zarządzania wyniesie od 80 tys. do 120 tys. rocznie. Struktura zarządzania Programem składa się z następujących komórek: Rada Miejska odpowiada za uchwalanie Programu i jego głównych kierunków oraz opiniowanie zmian i aktualizację Programu; Burmistrz odpowiada za bieżący nadzór nad realizacją Programu, w tym dbałość o zagwarantowanie (w budżecie i WPF) środków na jego skuteczną realizację oraz pozyskanie zewnętrznych źródeł finansowania, a także podejmowanie decyzji o potrzebie dokonania korekt w Programie; Operator Programu (Zespół Rozwoju Gospodarczego i Inwestycji) - do koordynacji spraw rewitalizacyjnych zostanie powołany Pełnomocnik ds. Rewitalizacji odpowiada za bieżącą koordynację działań podejmowanych w ramach Programu, aktualizację i kontynuację procesu planowania, pozyskiwanie nowych partnerów Programu, upowszechnianie zarówno samego Programu, jak i możliwości korzystania z niego, bieżący monitoring działań oraz sprawozdawczość; S t r o n a 118

Komitet Rewitalizacji w skład którego wejdą m.in. przedstawiciele operatora, jednostek gminnych, przedsiębiorcy, partnerzy społeczni i mieszkańcy. Zadaniem Komitetu będzie opiniowanie zgłaszanych projektów oraz wskazywanie nowych obszarów tematycznych i zadań ważnych z punktu widzenia interesariuszy. Rola Komitetu Rewitalizacji jest niezwykle istotna z punktu widzenia promocji Programu, z uwagi zarówno na szeroki krąg, jak i społeczny zasięg oddziaływania Komitetu. 10.3 System obiegu informacji w instytucji odpowiedzialnej za zarządzanie programem System obiegu informacji oraz środków finansowych w ramach Programu Rewitalizacji, będzie realizowany przez Operatora Programu zgodnie z dotychczasowymi zarządzeniami i instrukcjami kancelaryjnymi obowiązującymi w Urzędzie Gminy Ciężkowice w odniesieniu do powyższych kwestii, które wynikają z Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2011 roku w sprawie instrukcji kancelaryjnej, jednolitych rzeczowych wykazów akt oraz instrukcji w sprawie organizacji i zakresu działania archiwów zakładowych (Dz.U. 2011 nr 14, poz. 67). W oparciu o powyższe rozporządzenie w Urzędzie wprowadzono stosowne procedury, które rozstrzygają zakres odpowiedzialności i kompetencji poszczególnych jednostek Urzędu Gminy, regulują zasady przepływu informacji w Urzędzie, a także środków finansowych pozostających w dyspozycji gminy. Uszczegółowienie powyższych zapisów w odniesieniu do Gminnego Programu Rewitalizacji znajdzie swoje odzwierciedlenie w Zarządzeniu burmistrza powołującym Pełnomocnika ds. Rewitalizacji z umiejscowieniem go w strukturze Urzędu Gminy Ciężkowice. Obieg informacji poza strukturą Urzędu Gminy Ciężkowice zapewnią stałe spotkania Komitetu Rewitalizacji, na których będą przekazywane informacje nt. bieżącego postępu prac nad Programem, a także pozyskiwane informacje o postępie prac u pozostałych partnerów Programu, w tym informacje o środkach zaangażowanych poza gminą. Ponadto informacja o postępie prac i uruchamianych projektach będzie dostępna na wydzielonej części portalu internetowego Urzędu poświęconej wdrażaniu Programu Rewitalizacji. Tam też będą publikowane bieżące sprawozdania z postępu prac nad Programem. 10.4 Promocja i informacja W fazie realizacyjnej Programu, zarówno jego Operator, jak i konkretni beneficjenci podejmowanych działań, dołożą wszelkich starań, aby we właściwy sposób rozpowszechnić informacje o jego celach, zamierzeniach, jak i konkretnych efektach, które przyniesie jego realizacja. Działania te będą także cały czas otwarte na dalszy proces konsultacji i możliwą aktualizację Programu w sytuacji zmiany jakichkolwiek czynników, które determinowały obecny jego kształt. Za podejmowanie konkretnych działań promocyjnych odpowiadać będzie Operator Programu, który określi: cele działań informacyjnych i promocyjnych; potencjalne grupy docelowe działań informacyjnych i promocyjnych; strategie informowania i promocji. Podstawowymi celami działań informacyjnych i promocyjnych, realizowanymi w ramach Programu Rewitalizacji winno być podniesienie świadomości opinii publicznej o przebiegu realizacji i rezultatach Programu. Ze względu na zintegrowany charakter Programu, zasięg terytorialny i rangę realizacji jego celów, do grup docelowych działań PR zaliczyć należy: społeczeństwo, z uwzględnieniem specyficznych narzędzi kierowanych do mieszkańców obszaru rewitalizowanego oraz kierowanych do mieszkańców obszarów gminy nieobjętych Programem; beneficjentów i potencjalnych beneficjentów Programu; partnerów społeczno-gospodarczych; S t r o n a 119

organizacje pozarządowe; samorządy gospodarcze, instytucje otoczenia biznesu; właściwe władze publiczne (władze regionalne województwa małopolskiego, administracja rządowa szczebla wojewódzkiego, władze publiczne gmin i powiatów sąsiedzkich, władze publiczne miast i gmin partnerskich); media (prasa, radio, telewizja o zasięgu lokalnym, regionalnym, ogólnopolskim oraz media elektroniczne). Proces informowania o Programie Rewitalizacji powinien mieć charakter dwukierunkowy, to znaczy pozwalać odbiorcom przekazów na formułowanie informacji zwrotnych i własnych opinii. Plan promocji powinien zatem realizować zarówno bierne, jak i czynne prawo obywateli do informacji, zgodnie z obowiązującymi przepisami i standardami. I tak, wśród instrumentów realizacji działań PR w tych sferach wymienić należy: wykorzystanie oficjalnych stron internetowych gminy i jednostek podległych (w tym BIP) do publikacji informacji o rewitalizacji; prowadzenie serwisu internetowego Programu Rewitalizacji, w którego skład wejść powinny: opis problematyki związanej z rewitalizacją obszarów wiejskich, publikacja Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Ciężkowice na lata 2016-2023, informacje o bieżącym stanie wdrażania, finansowania, ewaluacji Programu, inne informacje i materiały o charakterze informacyjnym (komunikaty o przetargach, konkursach ofert i ich wynikach), forum mieszkańców, baza przedsięwzięć rewitalizacyjnych, informacje o możliwości pozyskania środków na projekty, związane z przyjętymi celami rewitalizacji, baza umożliwiająca znalezienie partnera do projektu (zgłoszonego lub planowanego do zgłoszenia do Programu Rewitalizacji), statystyki i raporty związane z realizacją Programu, galeria fotografii (np. przed realizacją po realizacji); broszury informacyjne, publikacje związane z realizacją poszczególnych projektów, wydawane przez Operatora oraz podmioty zaangażowane w realizację Programu Rewitalizacji; konferencje prasowe (organizowane przez Operatora i/lub beneficjentów Programu Rewitalizacji) dotyczące np. uchwalenia Programu, kolejnych etapów wdrożenia i ewaluacji, uzyskania środków na finansowanie Programu lub poszczególnych projektów, zakończenia każdego projektu realizowanego w ramach Programu. 10.5 System monitoringu i oceny skuteczności działań Aby móc zmierzyć efekt przyszłych działań rewitalizacyjnych realizowanych w gminie i trafnie reagować na niepożądane tendencje, niezbędne jest wdrożenie profesjonalnego systemu monitoringu i ewaluacji opierającego się na konkretnych wskaźnikach. Zgodnie z definicją monitorowanie jest procesem systematycznego zbierania, raportowania i interpretowania danych opisujących postęp i efekty programu. Tak rozumiany monitoring spełnia także rolę systemu wczesnego ostrzegania o ewentualnych nieprawidłowościach. W monitorowaniu brać winny udział wszystkie podmioty zaangażowane we wdrażanie Programu Rewitalizacji. Do instytucji i podmiotów biorących udział w monitoringu Programu Rewitalizacji zaliczyć należy w szczególności: Radę Miejską w Ciężkowicach; Burmistrza Ciężkowic; Operatora Programu Rewitalizacji; Komitet Rewitalizacji; S t r o n a 120

Odpowiednie stanowiska w strukturze Urzędu Gminy Ciężkowice odpowiedzialne za nadzór i kontrolę nad istotnymi dla procesu rewitalizacji sferami; Beneficjentów Programu Rewitalizacji. Dla osiągania wskaźników Programu Rewitalizacji, szczególna rola w procesie monitoringu przypada beneficjentom, którzy mają obowiązek monitorowania i wdrażania poszczególnych, ujętych w nim projektów. Na poziomie monitorowania Programu Rewitalizacji głównym podmiotem, monitorującym oraz dokonującym oceny osiągania założonych wskaźników, stać się powinien Operator Programu, a w odniesieniu do osiągania celów szczegółowych i ogólnych rewitalizacji Rada Miejska w Ciężkowicach, Burmistrz Ciężkowic i Komitet Rewitalizacji. Rola Operatora Programu obejmować powinna jednocześnie monitoring oraz sprawozdawczość. Sprawozdania z realizacji programów (rzeczowo-finansowe) przedkładane powinny być przez Operatora Burmistrzowi w cyklach kwartalnych i w formie sprawozdania rocznego, a także załączane do sprawozdania z realizacji całego Programu Rewitalizacji przedkładanego corocznie Radzie Miejskiej w Ciężkowicach i Komitetowi Rewitalizacji. Jednostki organizacyjne Urzędu Gminy Ciężkowice będą brały bezpośredni udział w monitorowaniu projektów, zgłoszonych i zarządzanych przez siebie, tak jak każdy Beneficjent Programu. Z drugiej strony mogą włączać się w proces monitorowania, w związku z udostępnianiem przez nie danych o stanie spraw, prowadzonych przez Gminę i jej jednostki, a dotyczących inwestycji, zgłoszonych jako projekty do Programu Rewitalizacji. 10.6 Rodzaje monitoringu i wskaźniki monitoringu Jednym z celów monitoringu jest dostarczanie informacji o postępie realizacji i efektywności wdrażania pomocy na poziomie pojedynczego projektu i całego Programu. Zgodnie z zasadami w zależności od charakteru dostarczanych danych, monitoring dzielimy na rzeczowy i finansowy. Zakłada się przyjęcie tej systematyki dla Gminnego Programu. 10.6.1 Monitoring rzeczowy Monitoring rzeczowy dostarcza danych, obrazujących postęp we wdrażaniu programu oraz umożliwiających ocenę jego wykonania w odniesieniu do ustalonych celów. Dane wykorzystywane przy monitorowaniu powinny zostać skwantyfikowane i obrazować postęp we wdrażaniu oraz rezultaty działań, w podziale na trzy kategorie wskaźników: wskaźniki produktu, które odnoszą się do rzeczowych efektów działalności i są liczone w jednostkach materialnych; wskaźniki rezultatu, odpowiadające bezpośrednim i natychmiastowym efektom wynikającym z wdrożenia Programu, które mogą mieć formę wskaźników materialnych lub finansowych; wskaźniki oddziaływania, obrazujące konsekwencje Programu, wykraczające poza natychmiastowe efekty dla bezpośrednich beneficjentów (mogą przybrać formę oddziaływań bezpośrednich, jak i oddziaływań pośrednich). Wskaźniki, z wyjątkiem oddziaływań, formułowane są już w trakcie opracowywania wniosków o finansowanie poszczególnych projektów. Studia wykonalności projektów stanowią zatem podstawę do monitorowania efektów rzeczowych przez odpowiednie podmioty. Zgodnie obowiązującymi zasadami wdrażania programów finansowanych ze środków UE poziom wymaganej kwantyfikacji celów zależy od rodzaju interwencji. W przypadku tych celów, które nie mogą być skwantyfikowane ex-ante, wskaźniki będą musiały być dopracowane już we wczesnej fazie wdrażania. 10.6.2 Monitoring finansowy Monitoring finansowy dostarcza danych, dotyczących finansowych aspektów realizacji Programu i stanowi podstawę do oceny sprawności wydatkowania przeznaczonych na niego S t r o n a 121

środków. Powinien odbywać się w oparciu o sprawozdania okresowe, roczne oraz końcowe (obejmujące projekt, cele szczegółowe, Program Rewitalizacji), które przedstawiane są: Operatorowi Programu w formie kopii sprawozdań, przedkładanych Instytucji Zarządzającej przez beneficjentów projektów, które uzyskały wsparcie w ramach RPO WM lub innych funduszy UE; Operatorowi Programu w formie sprawozdań, przedkładanych przez Beneficjentów Programu, którzy nie pozyskali środków z Funduszy Strukturalnych, ale rozpoczęli realizację projektów, ujętych w Programie Rewitalizacji i wykorzystują inne publiczne źródła finansowania, w tym środki gminy; Burmistrzowi Ciężkowic w formie sprawozdań przedkładanych przez Operatora Programu, dotyczących finansowania w odniesieniu do Programu w podziale na cele szczegółowe rewitalizacji; Radzie Miejskiej w Ciężkowicach w formie rocznych sprawozdań przedkładanych przez Operatora Programu w zakresie realizacji i sposobu finansowania Programu. Komitetowi Rewitalizacji w formie rocznych sprawozdań przedkładanych przez Operatora Programu w zakresie realizacji i sposobu finansowania Programu. Dane zawarte w tych sprawozdaniach obejmować powinny wysokość wkładu finansowego, pochodzącego ze środków publicznych (wydatki poniesione w okresie objętym sprawozdaniem, wydatki poniesione od początku realizacji zadania, stan zaawansowania realizacji zadania w ujęciu procentowym), z wyszczególnieniem: wkładu wspólnotowego: ogółem oraz środków z EFRR/EFS; krajowego wkładu publicznego: ogółem oraz budżet państwa, budżet jednostek samorządu terytorialnego szczebla regionalnego, budżet gminy, inne środki publiczne (fundusze celowe, środki specjalne); środków z pożyczek na prefinansowanie; środków z pożyczek Europejskiego Banku Inwestycyjnego; środków prywatnych; innych środków. Dodatkowo sprawozdania winny zawierać informacje na temat postępu realizacji planu finansowego odpowiednio projektu lub Programu, w okresie sprawozdawczym oraz prognozę w tym zakresie na rok następny. 10.6.3 Sprawozdawczość Monitorowanie rzeczowe i finansowe odbywać się powinno na podstawie dostarczanych sprawozdań z realizacji: okresowych, rocznych i końcowych. Sprawozdawczość zakłada bieżący i periodyczny przepływ informacji, co pozwala na weryfikację nieprawidłowości w procesie wdrażania i monitorowania Programu. Elementami systemu sprawozdawczości w przypadku Programu Rewitalizacji są: instytucje i podmioty otrzymujące i sporządzające sprawozdania tj. Rada Miejska w Ciężkowicach, Burmistrz Ciężkowic, Komitet Rewitalizacji, Operator Programu, Beneficjenci; przedmiot sprawozdania, tj. informacje o postępie realizacji projektu, celów szczegółowych oraz całego Programu; narzędzia sprawozdawczości, tj. sprawozdania, umowy o dofinansowanie i wnioski aplikacyjne/o refundację; okresy sprawozdawcze. Kompleksowe sprawozdanie, obejmujące dane umożliwiające skuteczny monitoring rzeczowy i finansowy, powinno zawierać następujące dane: informacje ogólne; S t r o n a 122

informacje dotyczące przebiegu rzeczowego realizacji projektu lub Programu: na poziomie Programu: informacje dotyczące zgłoszonych do realizacji projektów, podpisanych umów lub podjętych decyzji, celów głównych i szczegółowych, stopnia osiągania założonych w Programie wskaźników monitorujących, na poziomie projektu: informacje dotyczące podpisanych umów lub podjętych decyzji, stanu realizacji celów projektu, stopnia osiągania założonych w nim wartości wskaźników; informacje dotyczące postępu finansowego, według źródeł pochodzenia środków, zawierające w szczególności zestawienie poniesionych wydatków, zrealizowanych płatności oraz ocenę poziomu wykorzystania środków; prognozę przebiegu realizacji Programu lub projektu w kolejnym okresie sprawozdawczym dla sprawozdań okresowych lub rocznych; informacje na temat przestrzegania polityk Wspólnoty przy realizacji projektu lub Programu; informacje na temat wypełniania zobowiązań w zakresie informacji i promocji; informacje na temat sprawności systemu realizacji; informacje o napotkanych problemach, przeprowadzonych kontrolach oraz stwierdzonych nieprawidłowościach. Założyć należy, iż sprawozdanie okresowe może nie zawierać informacji, dotyczących stopnia osiągania wartości wskaźników monitorujących rezultatu i oddziaływania, a jedynie wskaźniki produktu. Sprawozdania będą składane w formie zgodnej z zasadami, obowiązującymi przy składaniu sprawozdań, odpowiadających wymaganiom każdego z podmiotów monitorujących. 10.7 Zasady pomiaru i doboru wskaźników monitorowania Wskaźniki monitorowania podzielono na kategorie: produktu, rezultatu i oddziaływania. Wszystkie wskaźniki mierzone będą cyklicznie. Częstotliwość pomiaru wskaźników jest uzależniona od kategorii wskaźnika. Bazowym okresem, wobec którego porównywane są zmiany wskaźników jest rok (lub jego ostatni kwartał) poprzedzający rok, w którym rozpoczęto wdrażanie Programu. Częstotliwość pomiaru w zależności od kategorii wskaźników i przedmiotu sprawozdawczości przedstawia poniższa tabela. Tabela 40. Częstotliwość sprawozdawczości z uwzględnieniem pomiaru wskaźników Przedmiot sprawozdawczości Projekt Cele strategiczne Wskaźniki produktu Okresowo (co najmniej raz na pół roku) Okresowo (co najmniej raz na pół roku) Wskaźniki rezultatu Corocznie lub po zakończeniu projektu Corocznie lub zgodnie z zapisami umowy o dofinansowanie działania Wskaźniki oddziaływania Podmiot składający sprawozdanie Podmiot monitorujący Beneficjent Operator Programu (wszystkie projekty); podmioty wynikające z systemu wdrożenia RPO WM (projekty dofinansowane z EFRR/EFS) W połowie okresu realizacji i po zakończeniu wdrażania Programu Operator Burmistrz Ciężkowic; Komitet Rewitalizacji Cel główny Okresowo (co najmniej raz na pół roku) Corocznie W połowie okresu realizacji i po zakończeniu wdrażania Programu Operator Burmistrz Ciężkowic; Rada Miejska w Ciężkowicach; Komitet Rewitalizacji S t r o n a 123

Program Rewitalizacji Okresowo (co najmniej raz na rok) Corocznie W połowie okresu realizacji i po zakończeniu Operator Rada Miejska w Ciężkowicach Źródło: Opracowanie własne Podstawą monitoringu dla wskaźników produktu i rezultatu jest tabela Produkty i rezultaty Gminnego Programu Rewitalizacji w rozdziale 8 Przedsięwzięcia rewitalizacyjne, zaś dla wskaźników oddziaływania tabela Wskaźniki oddziaływania Gminnego Programu Rewitalizacji Ciężkowice na lata 2016-2023 w tymże rozdziale. 10.8 Ocena Gminnego Programu Rewitalizacji Ocena (ewaluacja) Programu Rewitalizacji pozwala oszacować oddziaływanie samego Programu, jak i pomocy publicznej, w tym pomocy strukturalnej Unii Europejskiej w odniesieniu do założonych celów. Wyniki oceny powinny zostać wykorzystane w celu jak najlepszego dopasowania realizowanych przedsięwzięć do rzeczywistych potrzeb oraz najbardziej efektywnego wydatkowania środków. Ocena udziela odpowiedzi na pytanie o celowość, trafność i wartość dodaną interwencji planowanej, przeprowadzanej lub zakończonej. Warunkiem dobrej oceny jest dostępność danych i terminowość raportowania przez wszystkie podmioty zaangażowane w system wdrażania Programu. Ocena taka bada sam program i jego efekty długotrwałe, czyli oddziaływania. Wiąże się zatem z przedstawionym wyżej monitoringiem rzeczowym. Proponuje się, by system i rodzaje oceny Programu odpowiadały metodologii ogólnie stosowanej metodologii oceny i systemu sprawozdawczości programów finansowanych ze środków UE. 10.8.1 Ocena przed realizacją programu (ocena ex-ante) Celem oceny ex-ante jest dostarczenie danych dla przygotowania (aktualizacji) Programu i zawartych w nim planów, dzięki oparciu się na doświadczeniach z ubiegłych okresów programowania (wynikach oceny ex-post). Ogólnie ocena ex-ante zawiera m.in. analizę wpływu dotychczasowych interwencji oraz analizę problemów na obszarze rewitalizacji. W związku z wymogiem zgodności Programu Rewitalizacji z politykami wspólnotowymi i politykami horyzontalnymi Unii Europejskiej, a także polityką regionalną państwa i regionu, ewaluacja Programu winna uwzględniać jego wpływ na realizację tych zasad. Pierwszą pełną ocenę ex-ante Programu przeprowadzić winien Operator Rewitalizacji, posiadając pełną informację o celach, działaniach i projektach włączonych do Programu. Zakłada się, iż organizowanie kolejnych ocen ex-ante wiązać się będzie z aktualizacją Programu, wynikającą z kolejnych okresów programowania oraz, że należeć będzie do obowiązków Operatora Programu. 10.8.2 Ocena w połowie okresu realizacji (ocena mid-term) Ocena w połowie okresu realizacji (ocena mid-term) Planu lub Programu, przeprowadzana nie później niż w ciągu roku następującego po zakończeniu połowy okresu realizacji, obejmuje analizę: efektywności wykorzystania środków; skuteczności w zakresie osiągania założonych celów; oddziaływania na sytuację społeczno-gospodarczą, w tym na zatrudnienie; funkcjonowania systemu realizacji. 10.8.3 Ocena na zakończenie Programu (ocena ex-post) Celem oceny ex-post będzie określenie długotrwałych efektów wdrożenia Programu, w tym wielkości zaangażowanych środków, skuteczności i efektywności pomocy. Z ewaluacji końcowej wynikać powinny wskazania odnośnie dalszych kierunków polityki rozwoju gminy, szczególnie w S t r o n a 124

zakresie zdefiniowania czynników, które przyczyniły się do sukcesu lub niepowodzenia wdrażania Programu. Za organizację procesu ewaluacji końcowej odpowiadać powinien Operator Programu z udziałem Komitetu Rewitalizacji, Burmistrza Ciężkowic oraz Rady Miejskiej, jako organu przyjmującego wyniki oceny. Ocenę przeprowadzić powinni niezależni ewaluatorzy. Przyjąć można, iż ocena powinna zostać zakończona nie później niż 3 lata po zakończeniu okresu programowania. Raport z realizacji programu powinien zostać upubliczniony i opublikowany na stronie internetowej gminy (Biuletyn Informacji Publicznej). 10.8.4 Ocena bieżąca (ocena on-going) Niezależnie od prowadzenia wyżej wymienionych form ewaluacji, Rada Miejska Ciężkowicach, a także Burmistrz Ciężkowic oraz Operator mogą inicjować bieżącą ocenę Programu Rewitalizacji, której przedmiotem jest efektywność stosowanych instrumentów i całego systemu wdrażania. 10.8.5 Kryteria oceny Za główne kryteria oceny Programu Rewitalizacji, przyjąć należy ogólnie stosowane kryteria, do których należą: trafność kryterium pozwalające ocenić, w jakim stopniu cele Programu odpowiadają potrzebom i priorytetom na danym poziomie analizy, np. na poziomie Obszaru Rewitalizacji, miasta, regionu. Trafność jest głównym kryterium przy przeprowadzaniu oceny ex-ante i mid-term; efektywność kryterium pozwalające ocenić poziom ekonomiczności Programu, czyli stosunek poniesionych nakładów (zasobów finansowych, zasobów ludzkich i poświęconego czasu) do uzyskanych wyników i rezultatów; skuteczność kryterium pozwalające ocenić, do jakiego stopnia cele przedsięwzięcia, zdefiniowane na etapie programowania, zostały osiągnięte; użyteczność kryterium pozwalające ocenić, do jakiego stopnia oddziaływanie Programu odpowiada potrzebom grup docelowych; trwałość kryterium pozwalające ocenić, na ile można się spodziewać, że pozytywne zmiany wywołane oddziaływaniem Programu, będą trwać po jego zakończeniu. Ma zastosowanie przy ocenie wartości Programu w kategoriach jego użyteczności w dłuższej perspektywie czasowej. W ocenie ex-post zaś, zwłaszcza realizowanej w dłuższym odstępie czasu po zakończeniu Programu, można zbadać, na ile zmiany wywołane jego oddziaływaniem są rzeczywiście istotnie trwałe. 10.9 Określenie niezbędnych zmian w uchwałach 10.9.1 Określenie niezbędnych zmian w uchwałach, o których mowa w art. 15 ust 1 pkt 10) Gminny Program Rewitalizacji nie przewiduje zmian w uchwałach o których mowa w art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 150 oraz z 2015 r. poz. 1322). 10.9.2 Określenie niezbędnych zmian w uchwale, o której mowa w art. 7, ust. 3 Komitet Rewitalizacji, to ciało doradczo-opiniotwórcze, przewidziane w Ustawie o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 roku, jako podmiot wspierający Burmistrza Ciężkowic w podejmowaniu decyzji i wydawaniu opinii o działaniach rewitalizacyjnych. Komitet Rewitalizacji został S t r o n a 125

uwzględniony w strukturze zarządzania i monitoringu Gminnego Programu Rewitalizacji, a zostanie powołany zarządzeniem Burmistrza do 3 miesięcy od przyjęcia Programu. 10.9.3 Specjalna Strefa Rewitalizacji W Gminnym Programie Rewitalizacji Gminy Ciężkowice nie przewiduje się ustanowienia Specjalnej Strefy Rewitalizacji, o której mowa w art. 25 Ustawy o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 roku. 10.9.4 Zmiany w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminny Program Rewitalizacji Gminy Ciężkowice nie przewiduje wprowadzenia zmian w obecnym dokumencie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ciężkowice przyjętego Uchwałą nr VIII/ 56 /03 Rady Miejskiej w Ciężkowicach z dnia 27 czerwca 2003, z późniejszymi zmianami, jednakże w przypadku realizacji niektórych zadań wskazanych w Programie może być konieczne wprowadzenia zmian w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. 10.9.5 Niezbędne zmiany w Wieloletniej Prognozie Finansowej Po uchwaleniu Gminnego Programu Rewitalizacji Rada Miejska w Ciężkowicach wprowadza przedsięwzięcia rewitalizacyjne zawarte w tym programie, służące realizacji zadań własnych gminy, do załącznika do uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej gminy (zgodnie z art. 21 Ustawy o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 roku). S t r o n a 126

11. PARTYCYPACJA SPOŁECZNA Partycypacja społeczna została wpisana w proces rewitalizacji gminy Ciężkowice jako fundament działań na różnych jego etapach, tj. diagnozowanie, programowanie, wdrażanie (w tym finansowanie), monitorowanie i ewaluacja. Takie podejście ma na celu podniesienie skuteczności i trwałości projektów rewitalizacyjnych oraz gotowości i świadomości mieszkańców o partycypacyjnym współdecydowaniu o obszarze objętym Programem. Ponadto realizuje zasadę partnerstwa wynikającą z art. 5 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1303/2013, polegającą na łączeniu szerokiego grona partnerów (w szczególności lokalnych społeczności i przedsiębiorców, a także ekspertów) w procesy programowania i realizacji projektów rewitalizacyjnych w ramach programów operacyjnych oraz konsekwentnego, otwartego i trwałego dialogu, także z tymi podmiotami i grupami, których rezultaty rewitalizacji mają dotyczyć. Opiera się ona na założeniu, że opinia środowiska lokalnego jest najważniejszym elementem tworzenia dokumentu, który ma stanowić narzędzie do projektowania konkretnych zadań, podejmowanych w celu rozwiązywania problemów i eliminacji niepożądanych zjawisk, a tym samym podnoszących jakość życia mieszkańców terenu zdegradowanego. Proces diagnozowania sytuacji społeczno-ekonomicznej gminy Ciężkowice oraz społecznego odbioru zagadnień objętych sytuacją kryzysową, odbywał się metodą partycypacyjną, której ideą jest włączanie mieszkańców i partnerów społecznych w przebieg wyznaczania obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, a także przedsięwzięć i aktywności, które powinny przyczynić się do poprawy sytuacji na wyznaczonych podczas konsultacji obszarach. Twórcy dokumentu tzn. samorząd gminy, uczestnicy oraz moderatorzy procesu, od samego początku kładli nacisk na wagę rozwiązań organizacyjnych (poszukiwanie nowych dróg dojścia) oraz potrzebę zmiany społecznej świadomości w zakresie szukania innych rozwiązań problemów na obszarze kryzysowym, poza tworzeniem na nich kolejnych, nowych inwestycji. Warunkiem dobrej dyskusji jest świadomość społeczeństwa o rewitalizacji, o jej znaczeniu i efektach. Dlatego wiele uwagi poświęcono na dotarcie do społecznej świadomości mieszkańców gminy i dostarczenie im informacji o zaletach rewitalizacji i procesach towarzyszących wyprowadzaniu poszczególnych miejsc z sytuacji kryzysowej. Pomocne okazały się tutaj narzędzia informatyczne głównie strona internetowa gminy, ale korzystano także z niestandardowych sposobów komunikacji ze społecznością lokalną, np. angażując księży, którzy przekazywali informacje w czasie ogłoszeń parafialnych i wskazywali miejsca, w których można poszerzyć wiedzę bądź wziąć udział w warsztatach. 11.1.1 Diagnozowanie obszaru zdegradowanego Pierwszym krokiem w diagnozowaniu sytuacji na obszarze gminy Ciężkowice było przeprowadzenie dwóch ankiet: skierowanej do wszystkich mieszkańców pytano w niej m.in. o ocenę jakości życia w gminie, dostępność usług publicznych (i rzeczywiste miejsca korzystania z nich przez mieszkańców), najważniejsze problemy społeczne, gospodarcze, przestrzenne i środowiskowe. Co istotne pytania były tak sformułowane, aby dawały obraz sytuacji nie na obszarze całej gminy, ale danej jednostki urbanistycznej, w której mieszka wypełniający. Pytano także o priorytetowe działania lokalne, które należy podjąć, aby poprawić jakość i komfort życia najmniejszych społeczności. Konsultacje trwały od 26 stycznia 2016 roku do 15 marca 2016 (tj. 49 dni), a liczba poprawnie wypełnionych ankiet wyniosła 311, tj. 75,7% wszystkich ankiet, których łącznie zebrano 411. skierowanej do lokalnych liderów (radnych, sołtysów, większych przedsiębiorców, instytucji kultury, opieki społecznej, przedstawicieli NGO, lokalnych liderów). Ocenie jakościowej poddano w niej szereg zagadnień zgrupowanych w takich obszarach tematycznych jak: sfera przestrzenna, środowiskowa, S t r o n a 127

infrastruktura techniczna, gospodarka, zdrowie, edukacja, bezpieczeństwo, sfera społeczna, kultura, turystyka, rekreacja, promocja. Także w tym wypadku pytano o kluczowe problemy oraz priorytetowe działania. Inna była też metoda dystrybucji ankiety docierała ona bezpośrednio na adres poczty elektronicznej wytypowanych osób, niemniej i w tym przypadku zwrot był bardzo relatywnie duży i w odniesieniu do poprawnie wypełnionych ankiet wyniósł 40,4% wysłanych ankiet (co w liczbach bezwzględnych dało wynik 19 poprawnie wypełnionych ankiet). Kolejne 14,9% (tj. 7 ankiet) wypełnionych zostało w sposób niepełny. Badanie prowadzono pomiędzy 8 lutego 2016 roku, a 15 marca 2016 (tj. 37 dni). Drugi krok stanowiły warsztaty rewitalizacyjne. Był to moment szerokiego zaprezentowania idei rewitalizacji, osadzenia w kontekście strategicznym procesów rozwojowych gminy, a także pokazania dobrych i złych praktyk działań rewitalizacyjnych. W części warsztatowej skupiono się na pogłębionym diagnozowaniu przyczyn powstawania problemów w sferze społecznej, gospodarczej, przestrzennej i środowiskowej oraz próbie osadzania poszczególnych zjawisk w konkretnych, wskazanych jednostkach urbanistycznych gminy Ciężkowice. Warsztaty rewitalizacyjne odbyły 3 lutego 2016 roku i zgromadziły ok. 45 osób. Rysunek 33. Warsztaty rewitalizacyjne w Sali Muzeum Przyrodniczego w Cieżkowicach Źródło: Pro Regio Consulting Opracowane wyniki obu ankiet (zaprezentowane w raporcie z tego etapu konsultacji), wyniki prac warsztatowych i nałożone na to eksperckie analizy ilościowe w układzie jednostek urbanistycznych, pozwoliły wskazać te tereny, w których suma negatywnych zjawisk społecznych oraz towarzyszących im zjawisk gospodarczych, przestrzennych i środowiskowych wskazuje, iż obszar można uznać za zdegradowany. 11.2 Partycypacja społeczna na etapie przygotowywania Gminnego Programu Rewitalizacji 11.2.1 Wyznaczanie obszaru rewitalizacji Wyniki pierwszego etapu konsultacji społecznych w tym graficzna mapa problemów oraz wiedza o istocie i miejscu koncentracji problemów pozwoliły przystąpić do określenia obszarów o największym zagęszczeniu zjawisk negatywnych. Do ostatecznego wskazania obszaru rewitalizacji wykorzystano metodę badań fokusowych (zogniskowanych wywiadów grupowych), z uwzględnieniem wyników z zebranych i opracowanych materiałów. W badaniu wzięli udział przedstawiciele Urzędu Gminy Ciężkowice, instytucji odpowiedzialnej za pomoc społeczną, instytucji związanych z kulturą, turystyką i promocją, przedstawiciele NGO oraz przedstawiciele lokalnej społeczności z obszarów uznanych za zdegradowane. S t r o n a 128

Do przeprowadzenia zogniskowanych wywiadów grupowych skonstruowany został scenariusz wywiadu, mający postać określonych pytań badawczych oraz wypunktowanych kwestii, które omawiano z uczestnikami badania. Scenariusz pełnił w badaniu rolę bazy i zestawu wskazówek, natomiast moderatorzy na bieżąco reagowali na przebieg dyskusji i dostosowywali pytania do zachowania uczestników i biegu wydarzeń. Scenariusz opracowany na potrzeby badań, składał się z 9 tematycznie podzielonych części. Pierwsze 3 pełniły rolę wstępu i wprowadzenia do istotnej dla badacza części wywiadu (w której moderatorzy mogli wysłuchać opinii zebranych na interesujące ich tematy). Uczestnikom został w nich przybliżony projekt i cele badania. Omówiona została również istota techniki zogniskowanych wywiadów grupowych oraz rola moderatorów w trakcie przeprowadzania badania. Uczestnicy i moderatorzy mogli też się zapoznać, co pozytywnie wpływało na przebieg dyskusji, dzięki przełamaniu barier i obaw osób biorących udział wywiadzie. Po części wprowadzającej, badanie podzielono na 4 obszary, w których pytania koncentrowały się wokół zagadnień będących właściwym obiektem zainteresowania badaczy. Pierwszy obszar zawierał pytania stanowiące wstęp do dyskusji na temat sfery społecznej gminy Ciężkowice. Kolejne dotyczyły sfery gospodarczej gminy, przestrzennej oraz środowiskowej. Istotą prowadzonego badania było osadzenie omawianych problemów w bardzo konkretnym miejscu, w którym ich koncentracja jest największa. Ostatni element scenariusza wywiadu miał na celu zachęcenie do dyskusji nad komunikacją pomiędzy instytucjami funkcjonującymi na terenie gminy Ciężkowice oraz relacjami pomiędzy centrum gminy, a jej peryferiami. Uczestnicy mieli możliwość porównania ze sobą różnych obszarów gminy Ciężkowice. Scenariusz zakończony był podsumowaniem przeprowadzonego badania. Zawierał on ogólne pytania dotyczące tworzenia programów rewitalizacji oraz wykorzystania techniki zogniskowanych wywiadów grupowych do zbierania niezbędnych informacji. Miał także na celu zbudowanie pozytywnej relacji między moderatorami i uczestnikami dyskusji, przydatnej w przypadku przeprowadzania innych badań w przyszłości. W wyniku przeprowadzonych badań fokusowych uzyskano obraz szczególnej koncentracji obszarowej zdiagnozowanych problemów. Jednocześnie wskazano te miejsca i projekty, których potencjał pozytywnego oddziaływania na dany obszar, ale też na społeczność całej jednostki urbanistycznej, a nierzadko całej gminy, jest największy. Nałożenie perspektywy koncentracji problemów i potencjału dla ich rozwiązania pozwoliło wyznaczyć obszar rewitalizacji. 11.2.1.1 Konsultacje społeczne wyznaczonego obszaru zdegradowanego i zrewitalizowanego Zgodnie z zapisami ustawowymi, wyznaczony obszar zdegradowany i zrewitalizowany poddano konsultacjom społecznym. Ogłoszenie o konsultacjach zamieszczono w zakładce rewitalizacyjnej oraz w BIPie, a po 7 dniach od zamieszczenia informacji rozpoczęto proces konsultacji. Miał on formę zarówno bierną (zgłaszanie uwag ustnie i pisemnie), jak i czynną (spotkanie konsultacyjne). Przeprowadzone konsultacje nie zmieniły wyznaczonego obszaru. Raport z przeprowadzonych konsultacji opublikowano w zakładce rewitalizacyjnej oraz w BIPIe. S t r o n a 129

Rysunek 34. Ogłoszenia dot. konsultacji umieszczone na stronach BIP Urzędu Gminy Ciężkowice Źródło: www.ciezkowice.pl Konsultacjom obszarów towarzyszyły także konsultacje trybu wyłaniania Komitetu Rewitalizacyjnego. Co prawda ustawa mówi, iż komitet powinien zostać wyłoniony najpóźniej w ciągu 3 miesięcy od zakończenia prac nad dokumentem, niemniej jednak samorząd Ciężkowic zdecydował, iż chce już na tym etapie rozpocząć formowanie się Komitetu Rewitalizacji. 11.2.2 Pogłębiona diagnoza obszaru rewitalizacji Najważniejszym celem pogłębionej analizy obszaru rewitalizacji było osadzenie procesu budowy programu rewitalizacji w lokalnym środowisku, bo tylko to gwarantuje trafność sformułowania celów rewitalizacji oraz adekwatność przedsięwzięć rewitalizacyjnych. To właśnie mieszkańcy obszaru rewitalizacji określili hierarchię zdiagnozowanych problemów, wskazując w ten sposób swoje priorytety w zakresie jakości życia. Pogłębionej diagnoza obszaru rewitalizacji dokonano na podstawie analizy desk research zgromadzonych danych statystycznych i dwóch technik badań jakościowych: zogniskowanych wywiadów grupowych wywiadów z liderami lokalnymi z obszaru rewitalizacji. 11.2.3 Tworzenie Gminnego Programu Rewitalizacji Także w tym przypadku zdecydowano się na szeroki proces uspołecznienia oraz włączenia i zaangażowania mieszkańców gminy Ciężkowice w tworzenie Programu. Pierwszym etapem były szerokie konsultacje internetowe listy działań i projektów rewitalizacyjnych. Moderatorom procesu chodziło o to, by w maksymalnie dużym stopniu zaangażować lokalną społeczność w proces współdecydowania o kierunkach podejmowanych działań. Z tego względu zdecydowano się na zamieszczenie na specjalnym formularzu wstępnej listy zadań rewitalizacyjnych z prośbą o: wskazanie 5 zadań priorytetowych dla rozwiązania zdiagnozowanych problemów społecznych, gospodarczych, przestrzennych i środowiskowych; wskazania zadań dodatkowych, ważnych z punktu widzenia respondenta, a nieujętych na wstępnej liście. Działanie to miało na celu zaangażowanie lokalnej społeczności w proces współdecydowania o wyborze najważniejszych zadań i projektów, które będą w jak największym stopniu odpowiadać na społeczne zapotrzebowanie i wpływać na poprawę sytuacji na obszarach uznanych za wymagające rewitalizacji. W badaniu trwającym aż 190 dni (tj. od 24.04.2016 do 31.10.2016) wypowiedziało się 41 osób, w tym 33 (tj. 80,5%) wypełniając ankietę do końca wraz ze wskazaniem zadań. W ten sposób opracowano listę działań i projektów rewitalizacyjnych, które udało się w drodze konsultacji ułożyć w sposób obrazujący priorytety i oczekiwania lokalnej społeczności gminy Ciężkowice. S t r o n a 130

Ostatnim elementem partycypacji były warsztaty rewitalizacyjne, na które zaproszono lokalnych liderów. W ich trakcie analizując uzyskane wyniki dotyczące hierarchicznego układu zadań zastanawiano się nad priorytetami w zakresie działań rewitalizacyjnych, które zostały zasygnalizowane przez lokalną społeczność. W ten sposób zdefiniowano wizje rewitalizacji, cele strategiczne i wiodące kierunki interwencji, które wynikają ze wszystkich wcześniejszych etapów konsultacji społecznych i są ujęte w formie ostatecznej listy projektów rewitalizacyjnych. Rysunek 35. Praca nad celami GPR Źródło: Pro Regio Consulting Dodatkowo przedmiotem warsztatów było znalezienie lokalnych liderów, którzy mogliby propagować ideę rewitalizacyjną wśród mieszkańców i umieliby wciągnąć lokalną społeczność do aktywnych działań na rzecz swoich małych ojczyzn. W trakcie warsztatów udało się także opracować założenia wiodących projektów rewitalizacyjnych i przekazać je pracownikom Urzędu Gminy w Ciężkowicach do dalszego (formalnego) opracowania, tak aby mogły być wdrożone w życie w najbliższym czasie (z uwzględnieniem posiadanych środków finansowych). 11.2.3.1 Konsultacje społeczne Gminnego Programu Rewitalizacji Zgodnie z zapisami ustawowymi opracowany Program został poddany konsultacjom społecznym. Ogłoszenie o konsultacjach zamieszczono w zakładce rewitalizacyjnej oraz w BIPie, a po 7 dniach od zamieszczenia informacji rozpoczął się proces konsultacji. Jednocześnie dokument przesłano do zaopiniowania instytucjom wskazanym w art. 17, ustęp 2, tiret 4 a i b. Ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji. 11.3 Partycypacja społeczna na etapie realizacji Gminnego Programu Rewitalizacji 11.3.1 Mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców i innych podmiotów i grup aktywnych na terenie gminy w proces rewitalizacji Szerokie upowszechnienia informacji o rewitalizacji i partycypacyjny model opracowywania Gminnego Programu Rewitalizacji będzie się przekształcał w partycypacyjny model wdrażania, a wokół grupy uczestniczącej w pracach nad dokumentem będą pojawiały się kolejne podmioty lokalne angażujące się w działania rewitalizacyjne. 11.3.2 Komitet Rewitalizacji Włączenie lokalnych społeczności w działania rewitalizacyjne to warunek konieczny do osiągnięcia głównego celu rewitalizacji, czyli poprawy jakości życia. Mieszkańcy muszą mieć poczucie, że zmiany w ich otoczeniu kształtowane są z myślą o nich i przy ich udziale. Zostanie im to zapewnione m.in. poprzez możliwość uczestnictwa w pracach Komitetu Rewitalizacji. Stanowi on forum współpracy i dialogu interesariuszy z organami gminy w sprawach dotyczących przygotowania, prowadzenia i oceny rewitalizacji oraz pełni funkcję S t r o n a 131

opiniodawczo-doradczą burmistrza. Uprawniony jest do wyrażania opinii oraz podejmowania inicjatyw i rozwiązań odnoszących się do rewitalizacji gminy Ciężkowice. W skład Komitetu rewitalizacji wchodzą: przedstawiciele Urzędu Gminy Ciężkowice i jednostek organizacyjnych; przedstawiciele Rady Miejskiej; przedstawiciele każdego obszaru zdegradowanego delegowani przez organy stanowiące jednostek pomocniczych wchodzących w skład danego obszaru zdegradowanego; przedstawiciele sektora społecznego (organizacji pozarządowych i grup nieformalnych, działających na terenie gminy Ciężkowice); przedstawiciele podmiotów prywatnych (prowadzących działalność gospodarczą na obszarze zdegradowanym); przedstawiciele mieszkańców. Prace nad powołaniem Komitetu Rewitalizacji rozpoczęto już w momencie dokonywania delimitacji, wychodząc z założenia, że ciało powinno zostać powołane możliwe szybko, aby mogło być zaangażowane w proces tworzenie Gminnego Programu Rewitalizacji. Uchwała Rady Miejskiej w Ciężkowicach w sprawie określenia zasad wyznaczania składu oraz zasad działania Komitetu Rewitalizacji została przyjęta 28 kwietnia 2016 roku (Uchwała Nr XV/ 105 /16 Rady Miejskiej w Ciężkowicach w sprawie określenia zasad wyznaczania składu oraz zasad działania Komitetu Rewitalizacji). Zgodnie z przyjętym regulaminem odbędzie się otwarty nabór na członków Komitetu, w następstwie którego burmistrz powoła Komitet Rewitalizacji. Komitet Rewitalizacji będzie podstawowym narzędziem dalszego rozwijania i aktualizowania dokumentu, ale także miejscem upowszechniania informacji o samym Programie, jak i jego efektach wśród lokalnej społeczności oraz miejscem pozyskiwania informacji o nowo pojawiających się potrzebach, które powinny znaleźć swoje odzwierciedlenie w aktualizacji Programu. 11.3.3 Partnerstwo zasady współpracy pomiędzy sektorem publicznym, społecznym i gospodarczym Wdrażanie projektów rewitalizacyjnych na zdegradowanych obszarach gminy Ciężkowice nie ma szans powodzenia bez udanej współpracy pomiędzy sektorem społecznym, gospodarczym i publicznym. W związku z tym określenie zasad i sposobów współuczestnictwa wszystkich interesariuszy jest kluczowym elementem osiągnięcia zgodności podejmowanych działań z potrzebami i oczekiwaniami społeczności lokalnej, ograniczenia występowania konfliktów oraz kosztów ich rozwiązywania, a także podstawą wzmacniania społeczeństwa obywatelskiego. Współpraca międzysektorowa w realizacji zapisów Gminnego Programu Rewitalizacji odbywać się będzie w trzech zintegrowanych wymiarach: merytorycznym poprzez wspólne podejmowanie decyzji, rozwiązywanie problemów; organizacyjnym polegającym na angażowaniu specyficznych i unikalnych zasobów oraz kompetencji charakterystycznych dla danego sektora i wzajemnym ich uzupełnianiu podczas realizacji wspólnych projektów; finansowym opierającym się na współudziale finansowym wszystkich partnerów poprzez zapewnienie wkładu własnego w realizację określonych przedsięwzięć i wykorzystanie koncepcji partnerstwa publiczno-prywatnego. Partnerstwo trzech sektorów: publicznego, społecznego i gospodarczego opiera się na podstawowych zasadach stanowiących fundament wspólnych działań: respektowanie własnych potrzeb, możliwości i dążenie do osiągnięcia kompromisu, przejrzystość podejmowanych działań, otwarty dialog z mieszkańcami. Rola partnerskiej współpracy w procesie rewitalizacji obszarów objętych kryzysem jest szczególnie istotna zarówno z punktu widzenia społecznej użyteczności Programu, jak i wymogów stawianych przez Unię Europejską. W tym celu już na etapie konstruowania Programu ogromną rolę zarówno opiniotwórczą, jak i ważnego kreatora zdarzeń w Programie, a także niezwykle istotny element uspołecznienia i promocji samego Programu, przypisano Komitetowi Rewitalizacji S t r o n a 132

składającemu się z przedstawicieli gminy, jednostek gminnych, lokalnych przedsiębiorców, przedstawicieli organizacji pozarządowych, partnerów społecznych i mieszkańców obszaru zdegradowanego. Kluczowe było wyłonienie członków Komitetu Rewitalizacji już w trakcie prac nad opracowywaniem Gminnego Programu Rewitalizacji, aby włączyć ciało doradcze w proces przygotowawczy. Wydaje się, iż tak silne umocowanie w procesie realizacji Programu czynnika społecznego i niezależnego gwarantuje wypracowanie spójnego i wspólnego sposobu działania ponad jednostkowymi celami partnerów procesu (władz lokalnych, beneficjentów Programu, podmiotów włączanych) i da rzeczywisty impuls do rozwoju terenów rewitalizowanych i w konsekwencji całej gminy. Ponadto dla pełniejszego zrealizowania zasad partnerstwa planuje się także wykorzystać następujące instrumenty: Stworzone zostanie w ramach działalności Operatora Programu tzw. One Stop Centre (Centrum Jednej Wizyty), pozwalającego w jednym miejscu i krótkim czasie na uzyskanie pełnej informacji o: możliwościach zainwestowania, możliwościach pozyskania partnera, przetargach i konkursach ofert organizowanych w ramach realizacji Programu. Uwzględniona zostanie w bieżącej pracy Urzędu Gminy w Ciężkowicach potrzeba koordynacji działań programowych i planistycznych, dostosowanych do zapisów Programu Rewitalizacji, co bezpośrednio łączy się z możliwością wykorzystywania Programu do poszerzania bazy inwestycji publicznych oraz do włączania partnerów społecznych w system finansowania i realizacji gminnych inwestycji; Wykorzystanie stron internetowych gminy m.in. do: public relations Gminnego Programu Rewitalizacji z informowaniem o warunkach włączenia się do Programu z nowymi działaniami i projektami (aktualizacja Programu), prowadzenia bazy Znajdź partnera do projektu, informowania o możliwości pozyskania środków na projekty związane z celami rewitalizacji. Inicjowanie i organizowanie dyskusji publicznej, związanej z istotnymi fazami procesu rewitalizacji, bądź zmianami mogącymi wpłynąć na jego realizację z udziałem: przedstawicieli władz, regionu, instytucji uczestniczących w realizacji polityki regionalnej, Operatora, Komitetu Rewitalizacji i innych zainteresowanych partnerów społecznogospodarczych (przedstawicieli organizacji pozarządowych, nauki, kultury, biznesu, samorządów zawodowych, itp.). 11.3.4 Instrumenty wsparcia beneficjentów działań rewitalizacyjnych Poza działaniami informacyjnymi (wymienione w rozdziale Promocja i informacja) warto wykorzystywać narzędzia, których celem jest wsparcie beneficjentów Gminnego Programu Rewitalizacji: Szkolenia i seminaria dla instytucji zaangażowanych we wdrażanie Programu Rewitalizacji oraz beneficjentów i potencjalnych beneficjentów, na temat m.in.: możliwości udziału w Programie (aktualizacji), zarządzania projektami, monitorowania realizacji projektów, zasad finansowania projektów; Nadzór i wparcie (organizacyjne, doradcze, techniczne) Beneficjentów Zewnętrznych Programu Rewitalizacji przy wypełnianiu obowiązków promocyjnych, związanych z unijnym źródłem finansowania, takich jak przygotowywanie, zgodnie z obowiązującymi zasadami. S t r o n a 133

11.3.5 Instrumenty włączające społeczność lokalną w działania rewitalizacyjne Wśród działań skierowanych do społeczności lokalnej można wykorzystać następujące instrumenty: festyny, święta ulicy/sołectwa; warsztaty dot. przedsięwzięć rewitalizacyjnych oraz wspólnego podejmowania nowych aktywności realizowane z uwzględnieniem technik partycypacyjnych (np. world cafe, narada obywatelska, spacery badawcze, kawiarnia obywatelska); lekcje w szkołach poświęcone rozwojowi społeczno-gospodarczemu i rewitalizacji; konkursy na koncepcje architektoniczno-urbanistyczne zagospodarowania terenów rewitalizowanych; konkursy w mediach (plastyczne, fotograficzne, dla wspólnot mieszkaniowych, inwestorów); uroczystości związane z zakończeniem realizacji projektów. 11.4 Partycypacja społeczna na etapie oceny efektów Gminnego Programu Rewitalizacji Niezbędnym elementem zarządzania procesem rewitalizacji jest uwzględnianie w nim udziału społecznego nie tylko na etapie planowania i wdrażania, ale także w momencie oceny efektów wdrożenia Gminnego Programu Rewitalizacji. Konieczne jest podsumowanie efektów procesu rewitalizacji oraz prognozę ich trwałości oraz efektów synergicznych i mnożnikowych. Ten etap, z tego względu, że ostatni, jest często pomijany, jednak nie można do tego dopuszczać. Celem oceny końcowej nie jest bowiem tylko zweryfikowanie, czy cele rewitalizacji zostały w pełni osiągnięte, czy też nie. Celem jest również ocena trwałości osiągniętego stanu, w tym przede wszystkim trwałości dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego obszaru rewitalizacji. Celem jest także podjęcie decyzji o ewentualnym przedłużeniu działań rewitalizacyjnych oraz ich zaprojektowanie. Przeprowadzenie tego etapu nie jest możliwe bez udziału mieszkańców. Ocena Programu powinna obejmować diagnozę czynników społecznych, gospodarczych, przestrzenno-funkcjonalnych i techniczno-środowiskowych obszaru rewitalizacji opartą na wskaźnikach oraz opinie mieszkańców. Partycypacja społeczna na etapie oceny rewitalizacji uwzględnia aktywny udział mieszkańców poprzez uczestnictwo w pracach Komitetu Rewitalizacji oraz w szerokich konsultacjach społecznych. Formy i narzędzia aktywnego włączenia mieszkańców w ocenę efektów Gminnego Programu Rewitalizacji wykorzystywanie na końcowym etapie: badania sondażowe na temat oceny procesów rewitalizacji, ankiety z wykorzystaniem mediów społecznościowych: sondy na stronie www, wydarzenia na facebooku, badania fokusowe dot. jakości życia na obszarze rewitalizacji, debata z władzami publicznymi na temat rewitalizacji, analiza postrzegania zmian przez mieszkańców na obszarze rewitalizacji, debaty publiczne, warsztaty sektorowe, festyny, święta miejscowości połączone z prezentacją efektów rewitalizacji, konkursy, spacery rewitalizacyjne, warsztaty z mieszkańcami (world cafe, kawiarenka obywatelska). Opisywane instrumenty powinny każdorazowo być dostosowane do lokalnych warunków oraz możliwości działania. Dla partycypacji społecznej w rewitalizacji ważne są przy tym umiejętności osób animujących proces oraz ich otwartość na współpracę z mieszkańcami i ich organizacjami. Bez owej otwartości i pełnej gotowości do współpracy instrumenty partycypacji nie będą spełniały swej roli. S t r o n a 134

ZAŁĄCZNIK Mapa Gminy Ciężkowice obrazująca podstawowe kierunki zmian funkcjonalno-przestrzennych obszaru rewitalizacji (opracowana z wykorzystaniem treści mapy zasadniczej o skali 1:5 000) S t r o n a 135