POLSKA WIEŚ I ROLNICTWO- POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI A. POLSKA WIEŚ 1. Cechy krajobrazu wiejskiego i miejskiego Krajobraz wiejski (rolniczy) duże otwarte przestrzenie płaska lub lekko pofałdowana powierzchnia terenu, sezonowa zmienność pokrycia terenu, niska i rozproszona zabudowa, słabe zaludnienie. Krajobraz miejski silne przekształcenie krajobrazu naturalnego, gęsta, zwarta i wysoka zabudowa, gęsta sieć ulic, duże natężenie ruchu (ludzi, pojazdów), przeważnie płaska powierzchnia terenu, zmniejszona przezroczystość powietrza. Słowniczek: Użytki rolne- powierzchnia ziemi wykorzystywana do produkcji rolniczej Grunty orne- wykorzystywane są do uprawy różnorodnych roślin Łąki i pastwiska- tereny trwale porośnięte trawą, wykorzystywane do hodowli zwierząt Plantacje, sady- tereny porośnięte tymi samymi roślinami przez wiele lat
2. Typy wsi Okolnica- najstarszy typ wsi ze zwartą zabudową. Do wsi prowadził jeden wjazd Owalnica- niewielka wieś, ze zwartą zabudową, wokół owalnego placu, gdzie najczęściej znajdował się staw lub studnia Ulicówka- typ wsi jednodrożnej, o zwartej rozciągniętej zabudowie. Budynki z jednej, lub dwóch stron drogi
Łańcuchówka- typ wsi zakładanych w średniowieczu, na zalesionych obszarach górskich. Charakteryzuje się luźną zabudową po dwóch stronach drogi/ ulicy. Rzędówka- luźna zabudowa wzdłuż drogi, najczęściej po jej jednej stronie Wielodrożnica- zwarta lub luźna zabudowa, powstającą wzdłuż kilku ulic, o nieregularnym kształcie
Widlica- zwarta zabudowa, skoncentrowana wzdłuż rozwidlających się 2-3 dróg B. ROLNICTWO W POLSCE Warunki panujące w naszym kraju sprzyjają rozwojowi rolnictwa, dlatego uprawa roślin i hodowla zwierząt była głównym źródłem utrzymania Polaków przez wiele setek lat. Rolnictwo- dział gospodarki, w którym wytwarza się żywność i inne surowce. Działalność rolnicza polega na uprawie roślin i hodowli zwierząt 1. Czynniki rozwoju rolnictwa Efektywność naszej pracy, w dużym stopniu zależy od warunków w jakich ją wykonujemy. Efekty pracy rolników uzależnione są od wielu czynników, zarówno przyrodniczych jak i pozaprzyroddniczych Czynniki przyrodnicze ( czyli warunki naturalne) Ukształtowanie powierzchni uprawie roli sprzyjają tereny równinne lub pagórkowate ( Pas Pobrzeży, Niziny, Kotliny) Na Pojezierzach i Pogórzu Karpackim urozmaicona rzeźba utrudnia pracę na roli. Najmniej korzystne warunki do uprawy roli panują w górach Warunki klimatyczne Najistotniejsze cechy klimatu to temperatura (i jej zmiany w ciągu roku) oraz opady Od temperatury zależy długość okresu wegetacyjnego Niekorzystny wpływ na uprawy roślin w Polsce mają częste zmiany pogody : wiosenne przymrozki, katastrofalne susze, powodzie Rodzaj gleby W Polsce największy obszar zajmują gleby o średniej i słabej jakości ( płowe i bielicowe). Powszechnie występują również dość żyzne gleby brunatne. Najżyźniejsze- czarnoziemy i mady zajmują niewielkie powierzchnie
Słowniczek Okres wegetacyjny- to czas w roku, gdy roślinność może się rozwijać, ze względu na dostarczenie im ciepła i wilgoci. Średnia dobowa temperatura wynosi pow. 5 st. C. Czynniki pozaprzyrodnicze Forma własności ziemi( czy są to prywatne gospodarstwa) Wielkość gospodarstw rolnych ( w Polsce dominują gospodarstwa małe, co ma niekorzystny wpływ, ponieważ największe zyski pochodzą z dużych i wyspecjalizowanych gosp. Właściciele małych gospodarstw osiągają małe dochody i nie mogą sobie pozwolić na inwestycje Poziom mechanizacji Poziom wykształcenia rolników ( stwierdzono, że gospodarze, którzy są wykształceni osiągają większe zyski) 2. Produkcja roślinna Polska leży w strefie klimatycznej sprzyjającej uprawie roślin, jednak niektóre z nich jak cytrusy, kawa, ryż muszą być sprowadzane Co uprawia się na gruntach ornych w Polsce? - ziemniaki, rośliny przemysłowe, zboża, warzywa, rośliny pastewne (wykorzystywane jako pasza dla zwierząt) Zboża Pszenica- największe wymagania klimatyczne i glebowe. Z jej ziaren otrzymuje się najlepsze gatunki mąki Żyto niewielkie wymagania glebowe i klimatyczne Pszenżyto- sztucznie wyhodowane z połączenia pszenicy i żyta. Ma mniejsze wymagania glebowe niż pszenica a podobne plony Owies- niewielkie wymagania glebowe i termiczne. Uprawiany głównie w górach. Przetwarza się go na paszę dla koni Jęczmień- ma podobne wymagania glebowe i termiczne co pszenica. Wykorzystywany głównie do produkcji kaszy i piwa Ziemniaki- podstawowy produkt żywieniowy w Polsce Rośliny przemysłowe Buraki cukrowe (produkcja cukru) Rzepak ( prod. Oleju) Len (olej, tkaniny) Tytoń Chmiel
Warzywa i owoce Rozmieszczenie upraw warzyw i owoców uzależnione jest nie tylko od klimatu i jakości gleb ale również od bliskości rynku zbytu, dlatego pola uprawne warzyw i owoców znajdują się w pobliżu dużych miast. Polska jest jednym z największych producentów jabłek na świecie ( najwięksi odbiorcy to Rosja i Ukraina) 3. Chów zwierząt Produkcja roślinna i chów zwierząt pozostają ze sobą w ścisłym związku, ponieważ z roślin ( głównie pastewnych) otrzymuje się paszę dla zwierząt, a z kolei zwierzęta gospodarskie produkują naturalne nawozy ( obornik) Zwierzęta dostarczają produktów dla przemysłu spożywczego : jaja, mięso, tłuszcze Z mleka otrzymuje się śmietanę, sery, masło, jogurty Z mięsa między innymi wędliny, i inne przetwory Surowcami dla innych działów gospodarki są skóra, wełna, pierze W Polsce dominuje chów bydła i trzody chlewnej, następnie chów drobiu i w mniejszym stopniu chów owiec, kóz i koni Bydło Hodowla bydła w Polsce ma długą tradycję, jednak w ostatnich 30 latach pogłowie bydła zmniejszyło się o połowę, m. in z powodu : spadku opłacalności produkcji ( niekorzystne relacje pomiędzy kosztami produkcji do cen uzyskanych za mięso i mleko) oraz choroby BSE ( choroba szalonych krów) kierunki w jakich prowadzi się hodowlę bydła: mięsny mleczny Kierunek mleczny ma większe znaczenie. Wynika to z niewielkiego spożycia mięsa wołowego w porównaniu z mięsem wieprzowym i drobiowym Trzoda chlewna Również duże znaczenie w Polsce ma hodowla trzody chlewnej. W ostatnich 30 latach notuje się spadek liczby sztuk tych zwierząt, ale nie tak duży jak w przypadku bydła.
Dużą zaletą chowu świń jest krótki czas potrzebny do tego aby zwierzęta osiągnęły odpowiednią wagę. Koszty produkcji mięsa wieprzowego są dużo niższe niż koszty produkcji mięsa wołowego Drób To ptactwo hodowlane, w celu uzyskania mięsa, jaj, pierza. Są to kury, gęsi, kaczki, indyki strusie, perliczki, przepiórki Systematycznie wzrasta chów drobiu w Polsce, którego produkty odgrywają coraz większą rolę w wyżywieniu ludności. Ponad 90% znajdującego się drobiu w Polsce, stanowią kury. Mniejsze znaczenie ma hodowla indyków, kaczek i gęsi. Drób występujący w gospodarstwach przeznaczony jest na potrzeby własne, natomiast jaja i mięso drobiowe w sklepach pochodzą najczęściej z wyspecjalizowanych ferm drobiu. Kody na Jajkach: 0- Chów ekologiczny- hodowane w tradycyjny sposób 1- Chów wolnowybiegowy- kury zamykane tylko na noc 2- Chów ściółkowy- hodowane w dużych halach, kury posiadają własną grzędę i ściółkę ze słomy, ale żyją w zamknięciu 3- Chów klatkowy- najgorszy możliwy sposób. Kury całe życie spędzają w klatce. Zazwyczaj po kilka kur w jednej klatce. Brak dostępu do światła słonecznego, karmione sztucznie, bez możliwości swobodnego poruszania się, bez ściółki, podawane są im antybiotyki oraz hormony dla szybkiego wzrostu. Zaburzony sztucznie rytm dnia i nocy aby szybciej składały jaja Owce Liczba hodowanych owiec systematycznie maleje. Spadek ten spowodowany jest coraz mniejszym zapotrzebowaniem na wełnę owczą upadek polskiego przemysłu włókienniczego, tania konkurencja z Azji oraz problemami ze skupem mięsa baraniego Konie Przez długi czas konie były wykorzystywane w rolnictwie i leśnictwie jako siła pociągowa, jednak stopniowo pracę tych zwierząt zastąpiły maszyny. W efekcie pogłowie koni również maleje. Coraz częściej natomiast wykorzystuje się konie dla potrzeb rekreacji i sportu. Wzrasta też zainteresowanie hodowli koni rasowych. Niektóre polskie stadniny koni są znane i cenione na całym świecie. Jedna z nich znajduje się w miejscowości Wygoda, koło Janowa Podlaskiego
Słowniczek Hipoterapia- jest jedną z form rehabilitacji osób niepełnosprawnych, do której wykorzystuje się konie.