Wpływ dodatku oleju słonecznikowego lub CLA w dawkach pokarmowych dla tuczników na umięśnienie i profil kwasów tłuszczowych w tkankach

Tom XXIII Rośliny Oleiste 2002 Władysław Migdał 1, Tadeusz Barowicz 2, Franciszek Borowiec 3, Marek Pieszka 2 1 Akademia Rolnicza w Krakowie, Katedra Hodowli Trzody Chlewnej 2 Instytut Zootechniki w Krakowie, Zakład Paszoznawstwa i Surowców Pochodzenia Zwierzęcego 3 Akademia Rolnicza w Krakowie, Katedra Żywienia Zwierząt Wpływ dodatku oleju słonecznikowego lub CLA w dawkach pokarmowych dla tuczników na umięśnienie i profil kwasów tłuszczowych w tkankach Effect of sunflower oil or conjugated linoleic acids (CLA) addition in feed rations for fatteners on meatness and fatty acid profile in tissues Słowa kluczowe: Key words: tuczniki, żywienie, olej słonecznikowy, CLA, tkanki, kwasy tłuszczowe fatteners, feeding, sunflower oil, CLA, tissues, fatty acids Badania przeprowadzono na tucznikach mieszańcach [ ( wbp pbz) pietrain)], które od 70 do 130 kg masy ciała otrzymywały do woli mieszankę pełnodawkową wraz z 2% dodatkiem oleju słonecznikowego (grupa I kontrolna) oraz 2% dodatkiem izomerów sprzężonego kwasu linolowego (CLA) (grupa II doświadczalna). Po uboju określono mięsność tuczników przy pomocy aparatu Piglog 105 oraz grubość słoniny według metodyki SKURTCH. Mięsność tuczników otrzymujących dodatek izomerów sprzężonego kwasu linolowego CLA była statystycznie nieistotnie wyższa (51,27%) w porównaniu z tucznikami otrzymującymi dodatek oleju słonecznikowego (50,07%). U tuczników otrzymujących dodatek CLA obserwowano jednocześnie statystycznie nieistotne zmniejszenie grubości słoniny w porównaniu z tucznikami grupy kontrolnej. Ponadto pobrano próbki schabu (m. longissimus dorsi), szynki (m. semimembranosus), słoniny grzbietowej (na granicy kręgów piersiowych i lędźwiowych) i wątroby w których oznaczono profil kwasów tłuszczowych ekstraktu eterowego. Izomery sprzężonego kwasu linolowego (CLA) wspomagają wzrost mięśni oraz The researches were carried out on crossbred fatteners [ ( Polish Large White Polish Landrace) Pietrain)], which were fed ad libitum from 70 kg body weight to 130 kg body weight with all-mash with participation of 2% addition of sunflower oil (I control group) and 2% addition of conjugated linoleic acid (CLA) (II experimental group). After slaughtering the leanness of fatteners was evaluated using Piglog 105 as well as the backfat thickness according to SKURTCh methodology. Leanness of fatteners, which were fed with addition of conjugated linoleic acid (CLA) was higher /differences were statistically not significant/ (51.27%) than leanness of fatteners, which were fed with addition of sunflower oil (50.07%). Fatteners which received addition of CLA had statistically not significant thicker backfat than fatteners from control group. Moreover the samples of loin (m. longissimus dorsi), ham (m. semimembranosus), backfat (on the dividing line of thoracolumbar vertebraes) and liver were taken. In all samples the fatty acid profile in ether extract was estimated. Dietary conjugated linoleic acid (CLA) supports the muscle growth and reduce

188 Władysław Migdał... zmniejszają odkładanie tłuszczu. Obecność CLA w dawkach pokarmowych dla tuczników obniża poziom nienasyconych kwasów tłuszczowych w tłuszczu tkanek. Obserwowano spadek poziomu wielonienasyconych kwasów tłuszczowych oraz spadek proporcji kwasów z rodziny n-6 do n-3. fat deposition. The presence of CLA in feed doses for fatteners decreased the level of unsaturated fatty acids in tissue fat. The level of polyunsaturated fatty acids was observed to decrease. This led to changes in the proportion of n-6 to n-3 PUFA. Wprowadzenie Wartość dietetyczna wieprzowiny zależy od zawartości białka, tłuszczu, a szczególnie nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz od poziomu cholesterolu. Konsument wieprzowiny zainteresowany jest produktami o niskiej zawartości cholesterolu oraz tłuszczu, a szczególnie kwasów tłuszczowych o działaniu hipercholesterolemicznym. Do kwasów tych należą kwasy tłuszczowe o średniej długości łańcucha węglowego: laurynowy C 12:0, mirystynowy C 14:0, palmitynowy C 16:0. Jednonienasycone kwasy tłuszczowe wykazują korzystne działanie przeciwmiażdżycowe. Jednak najkorzystniejszy wpływ na zdrowie człowieka posiadają kwasy wielonienasycone, głównie z rodziny omega 6 (linolowy C 18:2 ) i omega 3 (linolenowy C 18:3 ). Bogatym źródłem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych są oleje roślinne oraz tłuszcz ryb i zwierząt morskich, zwłaszcza z zimnych akwenów (Ziemlański 1996). W tłuszczu pochodzenia zwierzęcego przeważają nasycone kwasy tłuszczowe. Preferowanie lepszego umięśnienia zwierząt na drodze selekcji doprowadziło do zmniejszenia ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych w tłuszczu podskórnym i narządowym. Szczególnie dotyczy to trzody chlewnej (Janitz 1996). Jakość wieprzowiny i jej walory dietetyczne uzależnione są zarówno od czynników genetycznych, jak i środowiskowych, szczególnie żywieniowych. Poprzez selekcje i odpowiednie krzyżowanie oraz dobór pasz obniżających poziom cholesterolu jak również odpowiedni termin uboju można wpływać na profil kwasów tłuszczowych oraz poziom cholesterolu w mięśniach tuczników (Barowicz i Pietras 1998). W latach osiemdziesiątych XX wieku poznano sprzężony kwas linolowy (CLA), który jest mieszaniną geometrycznych i pozycyjnych izomerów kwasu linolowego. Przyjmuje się, że o aktywności biologicznej CLA decydują dwa zasadnicze izomery kwasu linolowego: cis-9, trans-11 oraz trans-9, cis-11. Sprzężony kwas linolowy jest obecny w większości produktów spożywczych, jednak jego zawartość rośnie w miarę ich przetwarzania. W trakcie termicznej obróbki produktów zwierzęcych powstaje aż 8 izomerów kwasu linolowego. W przyrodzie podstawowym źródłem CLA są procesy enzymatycznej biohydrogenacji kwasu linolowego w żwaczu zwierząt przeżywających. Na skalę techniczną CLA uzyskiwany jest w trakcie procesów rafinacji oleju słonecznikowego (Eggert i in. 2001).

Wpływ dodatku oleju słonecznikowego lub CLA... 189 Według dotychczasowych badań dla organizmu zwierzęcego CLA jest czynnikiem wzrostowym, odpornościowym i przeciwnowotworowym (Bassaganya- Riera i in. 2001, Eggert i in. 2001). Zwierzęta otrzymujące CLA charakteryzują się wzrostem odporności na działanie toksyn bakteryjnych, w tym patogennej E. coli. Wykazano również zdolność sprzężonego kwasu linolowego do obniżania zawartości cholesterolu we krwi oraz jego antymiażdżycowe działanie (Pariza i in. 2000). Przejawia się ono obniżaniem w surowicy zawartości trójglicerydów, poziomu cholesterolu całkowitego, frakcji cholesterolu związanej z lipoproteidami LDL oraz zawężeniem proporcji frakcji LDL/HDL. Redukcja otłuszczenia tuszy oraz wzbogacenie tkanek w sprzężony kwas linolowy może mieć duże znaczenie dla konsumentów wieprzowiny. Wieprzowina taka może być uznana za żywność funkcjonalną na rynku. Celem badań było określenie wpływu dodatku oleju słonecznikowego lub sprzężonego kwasu linolowego (CLA) w dawkach pokarmowych dla tuczników na umięśnienie i profil kwasów tłuszczowych tkanek. Materiały i metody Doświadczenie przeprowadzono na 16 tucznikach krzyżówkowych [ ( wbp pbz) pietrain)], które od 70 do 130 kg masy ciała otrzymywały do woli mieszankę pełnodawkową wraz z: grupa I kontrolna 2% dodatkiem oleju słonecznikowego, grupa II doświadczalna 2% dodatkiem izomerów sprzężonego kwasu linolowego (CLA) (Edenor UKD, Henkel). Skład kwasów tłuszczowych oleju słonecznikowego oraz oleju CLA przedstawiono w tabeli 1. Tuczniki pochodziły z 2 miotów po tym samym knurze rasy Pietrain. Z każdego miotu 4 loszki oraz 4 wieprzki przydzielono do grup doświadczalnych. Tuczniki obu grup doświadczalnych otrzymywały mieszankę pełnodawkową o wartości: 12,68 MJ EM, 16% białka ogólnego, 6,5% włókna surowego, 6,5% tłuszczu surowego, 0,78% lizyny, 0,51% metioniny + cystyny. W ekstrakcie eterowym mieszanki pełnodawkowej stwierdzono 82,41% nienasyconych kwasów tłuszczowych (UFA) w tym 26,15% jednonienasyconych kwasów tłuszczowych (MUFA) i 56,26% wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (PUFA). Spośród wielonienasyconych kwasów tłuszczowych 7,74% stanowiły kwasy z rodziny n-3, natomiast 48,52% kwasy z rodziny n-6. Po uboju określono mięsność tuczników przy pomocy aparatu Piglog 105 oraz grubość słoniny według metodyki SKURTCH. Po przeprowadzeniu dysekcji pobrano próbki z mięśnia najdłuższego (m. longissimus dorsi) w okolicy ostatniego kręgu piersiowego i pierwszego kręgu lędźwiowego, mięśnia półbłoniastego szynki (m. semimembranosus), słoniny grzbietowej (na granicy kręgów piersiowych i lędźwiowych) oraz wątroby.

190 Władysław Migdał... Tabela 1 Skład kwasów tłuszczowych (w % sumy kwasów) oleju słonecznikowego i oleju CLA Fatty acid composition (in % of total fats) sunflower oil and CLA oil Kwasy tłuszczowe Fatty acids C 12:0 C 14:0 C 16:0 C 16:1 C 18:0 C 18:1 C 18:2 n-6 CLA C 18:3 n-3 C 20:0 C 20:1 C 20:4 n-6 C 22:0 C 24:0 Inne Other Nasycone kwasy tłuszczowe Saturated fatty acids (SFA) Jednonienasycone kwasy tłuszczowe Monounsaturated fatty acids (MUFA) Wielonienasycone kwasy tłuszczowe Polyunsaturated fatty acids (PUFA) Olej słonecznikowy Sunflower oil 0,10 6,75 0,10 3,70 24,60 63,35 0,10 0,10 0,20 0,40 0,60 11,35 24,70 63,95 Olej CLA CLA oil 0,20 0,10 3,40 0,10 1,70 29,40 2,00 61,30* 0,30 0,30 0,10 1,10 5,80 29,80 63,30 * W skład CLA wchodziły następujące izomery CLA oil is built from following isomers: C 18:2 tt 0,8%, C 18:2 c9t11 9,1%, C 18:2 t8c10 9,5%, C 18:2 c11t13 10,5%, C 18:2 t10c12 10,2%, C 18:2 cc 21,2%. Tłuszcz z próbek pobranych tkanek ekstrahowano metodą Folch a (Folch i in. 1957) używając mieszaniny chloroformu z metanolem (2:1 obj./obj.). Estryfikację prowadzono stosując 14% fluorek boru w metanolu. Estry kwasów tłuszczowych ekstrahowano przy użyciu n-heptanu i analizowano przy użyciu chromatografu gazowego firmy VARIAN 3400 CX z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym.

Wpływ dodatku oleju słonecznikowego lub CLA... 191 Stosowano kolumnę DB-23 firmy J&W Scientific długości 30 m, średnicy 0,53 mm i warstwie filmu 0,5 µm. Stosowano temperatury: dozownika 200 C, detektora 240 C, kolumny początkową 100 C (przez 2 min.), 160 C (przez 5 min.) i 205 C (przez 8 min.). Jako gaz nośny zastosowano argon. W mięśniu najdłuższym i półbłoniastym szynki oznaczono zawartość cholesterolu zgodnie z metodyką podaną przez Rhee i in. (1982). Uzyskane wyniki opracowano statystycznie przy pomocy programu SAS (SAS/STAT 1989). Wyniki i ich dyskusja Mięsność tuczników otrzymujących dodatek izomerów sprzężonego kwasu linolowego CLA była statystycznie nieistotnie wyższa (51,27%) w porównaniu z tucznikami otrzymującymi dodatek oleju słonecznikowego (50,07%) tabela 2. Ponadto u tuczników otrzymujących dodatek CLA obserwowano jednocześnie statystycznie nieistotne zmniejszenie grubości słoniny w porównaniu z tucznikami grupy kontrolnej. Obniżenie grubości słoniny oraz wzrost mięsności tuczników otrzymujących izomery sprzężonego kwasu linolowego obserwowali Eggert i in. (2001) dodatek 1% CLA-60 zawierającego 58,62% izomerów sprzężonego oleju linolowego oraz Thiel-Cooper i in. (2001) dodatek 0,12; 0,25; 0,5 lub 1% CLA Pharma Nutrients, Oak Brook, II zawierającego 60,5% izomerów sprzężonego kwasu linolowego. Thiel-Cooper i in. (2001) obserwowali ponadto zwiększenie przyrostów dziennych masy ciała tuczników otrzymujących 1% CLA. W tabeli 3 przedstawiono profil kwasów tłuszczowych tłuszczu schabu, w tabeli 4 profil kwasów tłuszczowych tłuszczu szynki, w tabeli 5 profil kwasów tłuszczowych tłuszczu wątroby, natomiast w tabeli 6 profil kwasów tłuszczowych tłuszczu słoniny grzbietowej. W tłuszczu schabu, szynki i słoniny tuczników otrzymujących sprzężony kwas linolowy stwierdzono statystycznie istotny (P 0,05) wzrost nasyconych kwasów tłuszczowych kosztem nienasyconych kwasów tłuszczowych głównie kosztem kwasu linolowego. Zwiększa się natomiast udział nasyconych kwasów tłuszczowych głównie kwasów C 16:0 i C 18:0 oraz kwasu linolenowego C 18:3. Podobne zmiany stwierdzili Eggert i in (2001) podając tucznikom od 75 do 120 kg masy ciała 1% CLA-60. Thiel-Cooper i in. (2001) podając świniom rosnącym od 26 do 116 kg masy ciała różne poziomy CLA (0; 0,12; 0,25; 0,5 lub 1%) obserwowali wzrost poziomu kwasu linolowego oraz oleinowego w tłuszczu śródmięśniowym. Wzrost poziomu nienasyconych kwasów tłuszczowych w tłuszczu tkanek najłatwiej osiągnąć poprzez podawanie świniom rosnącym pełnotłustych śrut nasion roślin oleistych lub oleju.

Wartość rzeźna tuczników The slaughter value of fatteners Tabela 2 Grupy żywieniowe Feeding groups Mięsność według systemu EUROP Meatiness according to EUROP system [%] nad łopatką over the shoulder Średnia grubość słoniny [mm] Average backfat thickness [mm] na krzyżu na grzbiecie in the sacral region over the loin eye I II III średnia z 5 pomiarów mean of 5 measurements I z udziałem 2% oleju słonecznikowego with 2% sunflower oil II z udziałem 2% CLA with 2% CLA oil 50,07 51,27 33,0 20,0 20,1 15,8 21,6 22,1 30,8 19,4 19,2 13,5 20,9 20,8 SEM* 1,20 0,60 0,42 0,38 0,31 0,50 0,45 * SEM standard error of the mean

Wpływ dodatku oleju słonecznikowego lub CLA... 193 Zawartość kwasów tłuszczowych w tłuszczu mięśnia najdłuższego tuczników The content of fatty acids in loin (m. longissimus dorsi) fat Kwasy tłuszczowe Fatty acids Grupy żywieniowe Feeding groups I II SEM Tabela 3 Istotność różnic Significance different Kwasy tłuszczowe Fatty acids = 100% C 14:0 1,02 1,36 0,10 X C 16:0 21, 84 23,12 0,72 NS C 16:1 2,87 2,54 0,13 NS C 18:0 11,41 14,20 0,19 NS C 18:1 40,72 39,02 0,89 NS C 18:2 16,58 14,04 0,93 NS C 18:3 0,83 1,12 0,04 NS CLA 0,0 1,81 0,26 XX C 20:1 0,76 0,96 0,03 NS C 20:2 0,56 0,38 0,03 NS C 20:4 2,19 0,98 0,14 XX inne others 1,22 0,47 0,08 XX Nasycone kwasy tłuszczowe Saturated fatty acids SFA 34,27 38,68 0,72 X Kwasy nienasycone Unsaturated fatty acids UFA 65,73 61,32 0,72 X Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe Essential fatty acids EFA 17,41 15,16 0,90 X Kwasy jednonienasycone Monounsaturated fatty acids MUFA 44,35 42,52 0,93 NS Kwasy wielonienasycone Polyunsaturated fatty acids PUFA 20,16 18,33 0,74 NS Kwasy neutralne i hipocholesterolemiczne Fatty acids having desirable neutral or hypocholesterolemic effect in humans 77,14 75,52 0,82 NS DFA (C 18:0 + UFA) Kwasy hipercholesterolemiczne Hypercholesterolemic fatty acids 22,86 24,48 0,80 NS OFA (C 14:0 + C 16:0 ) Kwasy wielonienasycone n-3 Polyunsaturated fatty acids n-3 PUFA n-3 0,83 1,12 0,04 NS Kwasy wielonienasycone n-6 Polyunsaturated fatty acids n-6 PUFA n-6 18,77 15,02 0,90 NS UFA/SFA 1,92 1,58 0,07 X PUFA n-6/pufa n-3 22,61 13,41 0,87 XX Cholesterol mg/100 g świeżej tkanki Cholesterol mg/100 g of fresh tissue 60,26 63,96 1,33 NS I z udziałem 2% oleju słonecznikowego with 2% sunflower oil II z udziałem 2% CLA with 2% CLA oil NS różnice statystyczne nieistotne non significant differences X P 0,05 XX P 0,01

194 Władysław Migdał... Tabela 4 Zawartość kwasów tłuszczowych w tłuszczu mięśnia półbłoniastego szynki tuczników The content of fatty acids in ham (m. semimembranosus) fat Kwasy tłuszczowe Fatty acids Grupy żywieniowe Feeding groups I II SEM Istotność różnic Significance different Kwasy tłuszczowe Fatty acids = 100% C 14:0 0,92 1,14 0,09 NS C 16:0 20,86 22,24 0,43 NS C 16:1 2,26 2,76 0,13 NS C 18:0 10,92 12,53 0,42 NS C 18:1 42,49 39,25 0,54 NS C 18:2 17,19 15,35 0,47 NS C 18:3 0,88 0,93 0,04 NS CLA 0,0 1,39 0,32 XX C 20:1 0,68 1,01 0,04 X C 20:2 0,54 0,56 0,03 NS C 20:4 2,77 2,14 0,15 NS inne others 0,49 0,70 0,09 NS Nasycone kwasy tłuszczowe Saturated fatty acids SFA 32,70 35,91 0,39 X Kwasy nienasycone Unsaturated fatty acids UFA 67,30 64,09 0,39 X Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe Essential fatty acids EFA 18,07 16,28 0,36 X Kwasy jednonienasycone Monounsaturated fatty acids MUFA 45,43 43,02 0,53 X Kwasy wielonienasycone Polyunsaturated fatty acids PUFA 21,38 20,37 0,32 NS Kwasy neutralne i hipocholesterolemiczne Fatty acids having desirable neutral or hypocholesterolemic effect in humans DFA (C 18:0 + UFA) 78,22 76,62 0,57 NS Kwasy hipercholesterolemiczne Hypercholesterolemic fatty acids OFA (C 14:0 + C 16:0 ) 21,78 23,38 0,39 NS Kwasy wielonienasycone n-3 Polyunsaturated fatty acids n-3 PUFA n-3 0,88 0,93 0,04 NS Kwasy wielonienasycone n-6 Polyunsaturated fatty acids n-6 PUFA n-6 19,96 17,49 0,32 NS UFA/SFA 2,06 1,78 0,06 X PUFA n-6/pufa n-3 22,68 18,81 0,78 X Cholesterol mg/100 g świeżej tkanki Cholesterol mg/100 g of fresh tissue 61,85 64,20 1,23 NS I z udziałem 2% oleju słonecznikowego with 2% sunflower oil II z udziałem 2% CLA with 2% CLA oil NS różnice statystyczne nieistotne non significant differences X P 0,05 XX P 0,01

Wpływ dodatku oleju słonecznikowego lub CLA... 195 Zawartość kwasów tłuszczowych w tłuszczu wątroby tuczników The content of fatty acids in liver fat Kwasy tłuszczowe Fatty acids Grupy żywieniowe Feeding groups I II SEM Tabela 5 Istotność różnic Significance different Kwasy tłuszczowe Fatty acids = 100% C 14:0 0,19 0,23 0,04 NS C 16:0 13,49 14,16 0,28 NS C 16:1 0,42 0,46 0,06 NS C 18:0 30,11 30,34 0,24 NS C 18:1 14,91 15,31 0,26 NS C 18:2 20,40 20,07 0,20 NS C 18:3 0,53 0,87 0,06 X CLA 0,0 1,20 0,30 XX C 20:1 0,22 0,38 0,03 X C 20:2 0,74 0,69 0,04 NS C 20:3 0,46 0,78 0,05 X C 20:4 17,61 14,71 0,48 X inne others 0,92 0,80 0,04 NS Nasycone kwasy tłuszczowe Saturated fatty acids SFA 43,79 44,73 0,37 NS Kwasy nienasycone Unsaturated fatty acids UFA 56,21 55,27 0,37 NS Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe Essential fatty acids EFA 20,93 20,94 0,20 NS Kwasy jednonienasycone Monounsaturated fatty acids MUFA 15,55 16,15 0,32 NS Kwasy wielonienasycone Polyunsaturated fatty acids PUFA 39,74 37,12 0,39 X Kwasy neutralne i hipocholesterolemiczne Fatty acids having desirable neutral or hypocholesterolemic effect in humans 86,32 85,61 0,52 NS DFA (C 18:0 + UFA) Kwasy hipercholesterolemiczne Hypercholesterolemic fatty acids 13,68 14,39 0,26 NS OFA (C 14:0 + C 16:0 ) Kwasy wielonienasycone n-3 Polyunsaturated fatty acids n-3 PUFA n-3 0,53 0,87 0,06 X Kwasy wielonienasycone n-6 Polyunsaturated fatty acids n-6 PUFA n-6 38,01 34,78 0,22 X UFA/SFA 1,28 1,24 0,10 NS PUFA n-6/pufa n-3 71,72 39,98 0,97 XX I z udziałem 2% oleju słonecznikowego with 2% sunflower oil II z udziałem 2% CLA with 2% CLA oil NS różnice statystyczne nieistotne non significant differences X P 0,05 XX P 0,01

196 Władysław Migdał... Zawartość kwasów tłuszczowych w tłuszczu słoniny grzbietowej tuczników The content of fatty acids in backfat Kwasy tłuszczowe Fatty acids Grupy żywieniowe Feeding groups I II SEM Tabela 6 Istotność różnic Significance different Kwasy tłuszczowe Fatty acids = 100% C 14:0 1,16 1,46 0,03 X C 16:0 20,95 21,69 0,18 NS C 16:1 1,81 1,79 0,05 NS C 18:0 11,25 12,73 0,20 NS C 18:1 40,12 38,45 0,29 NS C 18:2 21,01 17,55 0,18 XX C 18:3 1,51 1,57 0,04 NS CLA 0,0 1,83 0,31 XX C 20:1 0,95 1,34 0,03 X C 20:2 0,96 0,78 0,02 X inne others 0,28 0,81 0,04 XX Nasycone kwasy tłuszczowe Saturated fatty acids SFA 33,36 35,88 0,33 NS Kwasy nienasycone Unsaturated fatty acids UFA 66,64 64,12 0,32 NS Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe Essential fatty acids EFA 22,52 19,12 0,21 XX Kwasy jednonienasycone Monounsaturated fatty acids MUFA 42,88 41,58 0,40 NS Kwasy wielonienasycone Polyunsaturated fatty acids PUFA 23,48 21,73 0,38 X Kwasy neutralne i hipocholesterolemiczne Fatty acids having desirable neutral or hypocholesterolemic effect in humans 79,38 76,85 0,20 NS DFA (C 18:0 + UFA) Kwasy hipercholesterolemiczne Hypercholesterolemic fatty acids 22,11 23,15 0,18 NS OFA (C 14:0 + C 16:0 ) Kwasy wielonienasycone n-3 Polyunsaturated fatty acids n-3 PUFA n-3 1,51 1,57 0,04 NS Kwasy wielonienasycone n-6 Polyunsaturated fatty acids n-6 PUFA n-6 21,01 17,55 0,18 XX UFA/SFA 1,99 1,79 0,04 X PUFA n-6/pufa n-3 13,91 11,18 0,25 X I z udziałem 2% oleju słonecznikowego with 2% sunflower oil II z udziałem 2% CLA with 2% CLA oil NS różnice statystyczne nieistotne non significant differences X P 0,05 XX P 0,01

Wpływ dodatku oleju słonecznikowego lub CLA... 197 Borowiec i in. (1998) podając tucznikom mieszankę pełnodawkową z udziałem śruty z pełnotłustych nasion rzepaku również stwierdzili najwyższy wzrost poziomu kwasów linolowego i linolenowego w tłuszczu szynki. Podobne tendencje obserwowali Ostoja i in. (1996) oraz Falkowski i in. (1997). Tłuszcz śródmięśniowy schabu był bardziej stabilny i nie reagował w takim stopniu na podanie tłuszczu z dużym udziałem egzogennych kwasów tłuszczowych. Zastosowanie śruty z pełnych nasion rzepaku w mieszankach pełnodawkowych dla tuczników przyczyniło się do podwyższenia zawartości kwasu linolowego i linolenowego przy jednoczesnym obniżeniu ilości kwasu palmitynowego i stearynowego (Busboom i in. 1991, Lipiński i in. 1996). Podobne efekty obserwowali Grela (1992 i 1995) po podaniu tucznikom oleju sojowego, Myer i in. (1992) po podaniu oleju rzepakowego oraz Barowicz i in. (1996) po podaniu oleju słonecznikowego. Podanie oleju arachidowego o wysokiej zawartości kwasu oleinowego spowodowało wzrost zawartości tego kwasu w tłuszczu śródmięśniowym do 54% (Myer i in. 1992), a oleju słonecznikowego spowodowało wzrost zawartości kwasu linolenowego w tłuszczu słoniny (do 9%) tuczników otrzymujących olej lniany (Fontanillas i in. 1998). Barowicz i in. (1997) podając tucznikom mieszankę pełnodawkową z 4 lub 8% dodatkiem śruty z pełnych nasion lnu stwierdzili obniżenie zawartości tłuszczu w mięśniach oraz wzrost zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych typu n-3 (głównie linolenowego) przy jednoczesnym obniżeniu zawartości nasyconych kwasów tłuszczowych. Biorąc pod uwagę zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dotyczące żywieniowych norm dziennego spożycia poszczególnych rodzajów tłuszczów należy dążyć do zacieśniania stosunku kwasów z rodziny n-6 do kwasów z rodziny n-3 do wartości 4:1 oraz do ustalenia stosunku wielonienasyconych kwasów tłuszczowych do nasyconych kwasów tłuszczowych na poziomie 1:1. W analizowanych tkankach stosunek kwasów z rodziny n-6 do kwasów z rodziny n-3 po podaniu tucznikom CLA wahał się od 13,4 (w schabie) do 18,8 (w szynce), podczas gdy po podaniu oleju słonecznikowego 22,6. Natomiast stosunek wielonienasyconych do nasyconych kwasów tłuszczowych wynosił od 0,59 (schab) do 0,65 (szynka) u tuczników otrzymujących olej słonecznikowy i od 0,48 (schab) do 0,56 (szynka) u tuczników otrzymujących CLA w dawkach pokarmowych. Jednocześnie suma kwasów linolowego i linolenowego w tłuszczu schabu i szynki tuczników otrzymujących dodatek CLA wynosiła około 15%. Taki udział niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych w tłuszczu schabu i szynki jest najbardziej odpowiedni (Lipiński i in. 1996). W tłuszczu tuczników otrzymujących sprzężony kwas linolowy (CLA) stwierdzono obecność CLA 1,81% w tłuszczu schabu, 1,39% w tłuszczu szynki, 1,83% w tłuszczu słoniny grzbietowej i 1,2% w tłuszczu wątroby. Jednocześnie w mięśniach schabu i szynki tuczników otrzymujących dodatek CLA w dawkach pokarmowych obserwowano statystycznie nieistotny wzrost poziomu cholesterolu.

198 Władysław Migdał... Obecność CLA w tłuszczu tkanek tuczników otrzymujących dodatek tego kwasu w dawkach pokarmowych obserwowali zarówno Eggert i in. (2001), Ramsay i in. (2001), jak i Thiel-Cooper i in. (2001). Tak więc poprzez odpowiednie żywienie świń można wzbogać wieprzowinę w sprzężony kwas linolowy (CLA), który ma korzystny wpływ na organizm człowieka. Dalszych badań wymaga problem wpływu CLA na cechy sensoryczne wieprzowiny. Wnioski 1. Udział izomerów sprzężonego kwasu linolowego w dawkach pokarmowych dla rosnących świń poprawia umięśnienie tuszy, co ma szczególne znaczenie przy tuczu do wyższej masy ciała. 2. Obecność CLA w dawkach pokarmowych dla tuczników obniża poziom nienasyconych kwasów tłuszczowych w tłuszczu tkanek. 3. Poprzez odpowiednie żywienie można wzbogacić wieprzowinę w sprzężony kwas linolowy. Conclusions 1. The addition of conjugated linoleic acid in feed doses for growing pigs ameliorated the musculature of the carcass what is especially important in fattening to higher body weight. 2. The presence of CLA in feed doses for fatteners decreased the level of unsaturated fatty acids in tissue fat. 3. It is possible to enrich the pork meat in conjugated linoleic acid by proper feeding. Literatura Barowicz T., Brzóska F., Pietras M., Gąsior R. 1997. Hipocholesteremiczny wpływ pełnych nasion lnu w diecie tuczników. Med. Wet. 53: 164-167. Barowicz T., Pietras M. 1998. Wpływ źródła nienasyconych kwasów tłuszczowych w dawce pokarmowej oraz płci zwierząt na wybrane wskaźniki lipidowe krwi i w mięśniu najdłuższym u tuczników. Rocz. Nauk. Zoot. 25: 3, 83-97. Barowicz T., Pietras M., Brzóska F., Kołat S. 1996. Użytkowość, jakość tusz i mięsa rosnących świń otrzymujących w dawce dodatek oleju rybnego lub słonecznikowego. Konferencja Genetyczne

Wpływ dodatku oleju słonecznikowego lub CLA... 199 i środowiskowe uwarunkowania wartości rzeźnej i jakości mięsa zwierząt. Lublin, 13-14. 06.1996, 101-105. Bassaganya-Riera J., Hontecillas-Magarzo R., Bregendahl K., Wannemuehler M.J., Zimmerman D.R. 2001. Effects of dietary conjugated linoleic acid in nursery pigs of dirty and clean environments on growth, empty body composition, and immune competence. J. Anim. Sci. 79: 714-721. Borowiec F., Migdał W., Furgał K., Koczanowski J., Tuz R., Micek P. 1998. Wpływ udziału surowych lub parowanych nasion rzepaku w mieszankach pełnodawkowych na umięśnienie i skład chemiczny mięsa tuczników. Rośliny Oleiste XIX (1): 195-203. Busboom J.R., Rule D.C., Colin D., Heald T., Mazhar A. 1991. Growth, carcass characteristics, and lipid composition of adipose tissue and muscle of pigs fed canola. J. Anim. Sci. 69: 1101-1108. Eggert J.M., Belury M.A., Kempa-Steczko A., Mills S.E., Schinckel A.P. 2001. Effects of conjugated linoleic acid on the belly firmness and fatty acid composition of genetically lean pigs. J. Anim. Sci. 79: 2866-2872. Falkowski J., Kozera W., Bugnacka D., Kozłowski M., Meller Z. 1997. Wpływ mieszanek z udziałem produktów rzepakowych na jakość mięsa i tłuszczu śródmięśniowego knurów ubijanych w wieku 7 i 24 miesięcy. Acta Acad. Agricult. Tech. Olst. Zootechnica 46: 53-61. Folch J., Lees M., Stanley G.H.S. 1957. A simple method for the isolation and purification of total lipids from animal tissue. J. Biol. Chem. 226: 497-509. Fontanillas R., Barroeta A., Baucells M.D., Guardiola F. 1998. Backfat fatty acid evolution in swine fed diets high in either cis-monounsaturated, trans, or (n-3) fats. J. Anim. Sci. 76: 1045-1055. Grela E. 1992. Wpływ oleju sojowego i witaminy E w żywieniu tuczników na zawartość kwasów tłuszczowych w sercu. Medycyna Wet. 48: 7, 329-331. Grela E.R. 1995. Skład kwasów tłuszczowych w mięśniach rosnących świń żywionych paszą z dodatkiem oleju sojowego i witaminy E. Międzynarodowa Konferencja Perspektywy hodowli zwierząt w Polsce, Wrocław, 18-19.09.1995, 2: 85-89. Janitz W. 1996. O żywieniowych właściwościach tłuszczów zwierzęcych-pozytywnie. Gospodarka Mięsna 10: 40-41. Lipiński K., Ostoja H., Tywończuk J., Korzeniowski W. 1996. Jakość tkanek tłuszczowych i mięsnych tuczników żywionych mieszankami pełnoporcjowymi ze zróżnicowanym udziałem nasion rzepaku. Konferencja Genetyczne i środowiskowe uwarunkowania wartości rzeźnej i jakości mięsa zwierząt. Lublin, 13-14.06.1996, 101-105. Myer R.O., Johnson D.D., Knauft D.A., Gorbet D.W., Brendemuhl J.H., Walker W.R. 1992. Effect of feeding high-oleic-acid peanuts to growing-finishing swine on resulting carcass and meat quality characteristics. J. Anim. Sci. 70: 3734-3741. Ostoja H., Lipiński K., Korzeniowski W., Tywończuk J. 1996. Wpływ zastosowania w mieszankach paszowych gniecionych nasion rzepaku na skład kwasów tłuszczowych i zawartość cholesterolu w tkankach tuczników. Acta Acad. Agricult. Tech. Olst. Zootechnica 45: 151-161. Pariza M.W., Park Y., Cook M.E. 2000. Mechanisms of action of conjugated linoleic acid: Evidence and speculation. Proc. Soc. Exp. Biol. Med. 223: 8-13. Ramsay T.G., Evock-Clover C.M., Steele N.C., Azain M.J. 2001. Dietary conjugated linoleic acid alters fatty acid composition of pig skeletal muscle and fat. J. Anim. Sci. 79: 2152-2161. Rhee K.S., Dutson T.R., Smith G.C., Hostetler R.L., Reiser R. 1982. Effects of changes in intermuscular and subcutaneous fat levels on cholesterol content of raw and cooked beef steaks. J. Food Sci. 47: 716-719. SAS/STAT. 1989. Guide for Personal Computers. Ver. 6, SAS Inst. Inc., Cary, NC.

200 Władysław Migdał... Thiel-Cooper R.L., Parrish Jr.F.C., Sparks J.C., Wiegand B.R., Ewan R.C. 2001. Conjugated linoleic acid changes swine performance and carcass composition. J. Anim. Sci. 79: 1821-1828. Ziemlański Ś. 1996. Tłuszcze w żywieniu człowieka nowe koncepcje i zalecenia. Przemysł Spożywczy. 10: 10-12.