Rachunkowość kreatywna, czyli jak nie dać się oszukać Piotr Rybicki Karpacz, 7 czerwca 2014r. godz. 9.00-10.00 1
Plan spotkania Wstęp Rachunkowość kreatywna definicja Parę słów o zysku netto Przykłady (aż 13) Zakończenie 2
Zastrzeżenie Przedstawione przykłady prezentują autentyczne dane finansowe spółek giełdowych, jednakże nie należy ich traktować jako analizę konkretnego przypadku, lecz jako próbę pokazania jak czytać dane zawarte w sprawozdaniach finansowych na podstawie wyrywkowych danych. Omówione przykłady mają charakter edukacyjny i tak należy je traktować. Nie stanowią one również rekomendacji, ani oceny konkretnego podmiotu. Nie są również przykładami negatywnej rachunkowości kreatywnej. 3
2013 4
5
6
Zamiast wstępu... 7
Mogę obronić zarówno tezę, (1) iż rachunkowość kreatywną stosują wszystkie firmy, jak i całkowicie przeciwną (2) nie ma w Polsce rachunkowości kreatywnej 8
Ile razy od ubiegłorocznej Konferencji WallStreet 17 posądzono firmy o stosowanie rachunkowości kreatywnej? 9
Odpowiedź: 1 (słownie: jeden) 10
Tak się osiąga odlotowe zyski (1/2) Na poprawę wyników finansowych Polskich Lini Lotniczych wpłynęła aktualizacja majątku, a nie faktyczna restrukturyzacja firmy - ustalił "Dziennik Gazeta Prawna". Ministerstwo Skarbu Państwa twierdzi, że to nie jest kreatywna księgowość ( ) Na początku kwietnia Polskie Linie Lotnicze ogłosiły, że w 2013 r. zamiast straty na poziomie 196 mln zł wygenerowały 26 mln zł zysku ( ) Według naszych informacji, poprawa wyników LOT to efekt inżynierii finansowej. Polegała ona na decyzji zarządu spółki o aktualizacji wyceny majątku i obciążeniu odpisami wyniku finansowego za 2012 r., a nie na udanej restrukturyzacji. 11
Tak się osiąga odlotowe zyski (2/2) Zarząd LOT bardzo sprytnie obniżył więc raty amortyzacyjne, a w rezultacie koszty operacyjne spółki, jedynie za pomocą manipulacji księgowych. Co więcej, aktualizacja wartości aktywów niefinansowych w bilansie 2012 r. stworzyła możliwości zmniejszenia kosztów amortyzacji środków trwałych nie tylko w 2013 r., ale też w 2014 i 2015 r. Daje to możliwość poprawienia wyniku operacyjnego o zysk z planowanej sprzedaży samolotów embraer 170 i 175. Ich obecna wartość jest zaniżona, a zysk powinien być znaczny, ponieważ wysokość odpisu aktualizującego ich wartość dokonanego w bilansie za 2012 r. wynosiła 240,6 mln zł. Źródło: http://biznes.interia.pl/wiadomosci/news/tak-sie-osiaga-odlotowe-zyski,2009694,4199 12
Źródło: Akcjonariusz nr 1/2014 13
Co to jest rachunkowość kreatywna? 14
2013 15
Źródło: Akcjonariusz nr 1/2014 16
Płaszczyzny rachunkowości kreatywnej Można zatem wyróżnić cztery płaszczyzny, co do których pojęcie rachunkowość kreatywna jest używane. 1. Pierwsza płaszczyzna dotyczy pozytywnego przekazu jaki daje rachunkowość kreatywna, gdy jest to wybór rozwiązań, jakie dopuszcza ustawa o rachunkowości które mają na celu jak najbardziej obiektywne (tj. rzetelnie i jasno) zaprezentowanie liczb w sprawozdaniu finansowym. Zarząd dokonuje takich wyborów, aby odbiorca sprawozdania finansowego miał jak najbardziej prawdziwy obraz sytuacji finansowej i majątkowej. Takie postrzeganie rachunkowości kreatywnej jest wskazane i pożądane i absolutnie nie ma znamion nadużyć czy fałszowania danych. Bardziej w tym przypadku będziemy mówić o polityce rachunkowości niż rachunkowości kreatywnej. Źródło: Akcjonariusz nr 1/2014 17
2. Druga płaszczyzna wynika po części z pierwszej i dotyczy sytuacji kiedy celem sporządzającego sprawozdanie finansowe nie jest wybranie optymalnych rozwiązań, ale takich, które upiększą liczby. Z formalnego punktu widzenia oznacza to wybór takiego rozwiązania (dopuszczonego ustawą o rachunkowości), które będzie ukierunkowane na przekazanie określonej informacji odbiorcy. To rozwiązanie to klasyczna rachunkowość kreatywna. Źródło: Akcjonariusz nr 1/2014 18
3. Trzecia płaszczyzna to bardzo duża nadinterpretacja pojęcia rachunkowości kreatywnej i przypisywanie jako coś kreatywnego wszystkich nadużyć i przestępstw. Rachunkowość kreatywna jest tutaj rozumiana np. jako kradzież gotówki z kasy, ukrywanie lub zawyżanie pewnych wydatków lub kosztów, sporządzanie sprawozdania finansowego niezgodnie z przepisami. Jak łatwo zauważyć mamy tutaj do czynienia głównie z łamaniem prawa, a nie z typową rachunkowością kreatywną. Źródło: Akcjonariusz nr 1/2014 19
4. Czwarta płaszczyzna jest najtrudniejsza do uchwycenia, ale też i najtrudniejsza do zrealizowania. Otóż dotyczy ona przypadków, gdy jeszcze przed zakończeniem roku (np. w październiku czy listopadzie) zawiera się takie umowy, czy dokonuje takich działań, które mają na celu zaprezentowanie danych w sprawozdaniu finansowym w określony sposób. Przykładem takich działań może być świadome renegocjowanie umów, które ma na celu szybsze lub późniejsze poniesienie kosztów np. wynagrodzeń lub usług obcych. Trudno mówić w tym przypadku o przekroczeniu prawa, trudno też jednoznacznie określić czy to już rachunkowość kreatywna czy jeszcze rozwiązania wymuszone otoczeniem rynkowym. Źródło: Akcjonariusz nr 1/2014 20
a więc dwa najczęstsze cele rachunkowości kreatywnej: 1. Ukrycie strat 2. Pokazanie zysku 21
Czy zysk netto powinien być podstawą analizy? 22
Czy zysk netto powinien być podstawą analizy? Wszystkie wskaźniki giełdowe budowane są w oparciu o zysk netto (C/Z, C/WK) Jak powstaje zysk? zysk = przychody koszty - zalety zysku netto: a) zrozumiały przekaz, b) wiele wskaźników liczonych na jego podstawie, c) prezentowany w wielu miejscach - wady zysku netto: a) duża podatność na kreatywność, b) duża przypadkowość, c) przecenianie jego wartości 23
Czy zysk netto powinien być podstawą analizy? Przykład Dziś Dziś dokonuje transakcji a więc mam przychody, koszty oraz ZYSK 24
Następuje zdarzenie, które definitywnie oznacza stratę Strata Dziś Dziś dokonuje transakcji a więc mam przychody, koszty oraz ZYSK 25
Następuje zdarzenie, które definitywnie oznacza stratę Strata W którym momencie uznać stratę za stratę? Dziś Dziś dokonuje transakcji a więc mam przychody, koszty oraz ZYSK 26
Następuje zdarzenie, które definitywnie oznacza stratę A Strata B W którym momencie uznać stratę za stratę? C D E F G Dziś Dziś dokonuje transakcji a więc mam przychody, koszty oraz ZYSK 27
Zysk netto bardzo łatwo może stać się narzędziem rachunkowości kreatywnej 28
Praktyczne przykłady 29
Przykład 1 Dobry wynik kwartalny 30
Źródło: miesięcznik Kapitałowy, wrzesień 2013 31
2013 32
33
Zapamiętaj: jeden dobry kwartał to nie zawsze początek eldorado; na szczęście czasami tak 34
Przykład 2 Które poziomy zysku analizować? 35
36
Zapamiętaj: zysk netto może być mylący; analizuj wszystkie poziomy rachunku zysków i strat 37
Przykład 3 Prezentacja danych 38
39
Zapamiętaj: to zawsze subiektywny wybór 40
Przykład 4 Odroczony podatek dochodowy 41
42
43
Zapamiętaj: odroczony podatek dochodowy może być ujemny (tzn. poprawić wynik i to czasami istotnie) 44
Przykład 5 Zdarzenia jednorazowe 45
46
47
48
49
Zapamiętaj: szukaj zdarzeń jednorazowych; zdarzenia jednorazowe mogą skutecznie zamazać rzeczywisty wynik finansowy 50
Przykład 6 Duża zmienność wyników 51
Źródło: http://www.bankier.pl 52
? Źródło: http://www.bankier.pl 53
Zapamiętaj: duża zmienność trudności w prognozowaniu 54
Przykład 7 4 kwartały? 55
56
57
Zapamiętaj: 4 kwartały to nie zawsze rok 58
Przykład 8 Odpisy aktualizujące 59
Źródło: Akcjonariusz nr 2/2014 60
61
Zapamiętaj: ZAWSZE analizuj odpisy aktualizujące 62
Przykład 9 Amortyzacja 63
64
Zapamiętaj: analizuj również amortyzację 65
Przykład 10 Jest dobrze! 66
Źródło: bankier.pl 67
Zapamiętaj: straty nie muszą być ujawnione wtedy, gdy tobie się wydaję, że powinny być ujawnione 68
Przykład 11 Rezerwy (i wszystko jasne) 69
70
Zapamiętaj: zawsze sprawdzaj jakość zysku 71
Przykład 12 Mała refleksja przed finałem 72
73
Przykład 13 Co się tak naprawę liczy? 74
2013 75
76
Zapamiętaj: Gotówka, gotówka i jeszcze raz gotówka 77
Zamiast zakończenia... 78
Mogę obronić zarówno tezę, (1) iż rachunkowość kreatywną stosują wszystkie firmy, jak i całkowicie przeciwną (2) nie ma w Polsce rachunkowości kreatywnej 79
Odpowiedź na to pytanie pozostawiam otwartą 80
Dziękuję za uwagę Zapraszam do kontaktu: www.nadzorkorporacyjny.pl rybicki@nadzorkorporacyjny.pl 81