żywienia i stan odżywienia poszczególnych grup ludności 5. choroby zakaźne 6. poziom higieny w zakresie ochrony zdrowia w różnych grupach społecznych

Informacja o stanie sanitarnym i sytuacji epidemiologicznej powiatu białostockiego w roku 2012 0

Zadaniem Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest ochrona zdrowia ludzkiego przed wpływem czynników szkodliwych lub uciążliwych, w tym głównie profilaktyka chorób zakaźnych i zawodowych. Realizacja powyższego odbywa się poprzez prowadzenie systematycznego nadzoru nad: warunkami higieny środowiska stanem sanitarnym zakładów opieki zdrowotnej przestrzeganiem zasad profilaktyki chorób zakaźnych i zakażeń warunkami higieny pracy w zakładach pracy warunkami zdrowotnymi żywności i żywienia warunkami higieny nauczania i wychowania w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych Celem działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest eliminowanie lub ograniczanie zagrożeń zdrowotnych występujących w wymienionych wyżej obszarach. Kluczowe znaczenie mają te zagrożenia dla zdrowia, które związane są z powszechną i długotrwałą ekspozycją człowieka na ich oddziaływanie. Czynniki, które niosą ww. zagrożenia to: 1. jakość wody wykorzystywanej do picia i na potrzeby gospodarcze 2. sposób gromadzenia i utylizacji odpadów stałych i płynnych 3. środowisko pracy dzieci, młodzieży i dorosłych 4. jakość żywności, jej zanieczyszczenia chemiczne i mikrobiologiczne, sposób żywienia i stan odżywienia poszczególnych grup ludności 5. choroby zakaźne 6. poziom higieny w zakresie ochrony zdrowia w różnych grupach społecznych Przedstawione materiały obrazują stan sanitarny powiatu białostockiego za rok 2012 w porównaniu z sytuacją w roku poprzednim. Przedstawiono także działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej podejmowane w analizowanym okresie w celu eliminacji lub ograniczenia określonych zagrożeń zdrowotnych wymienionych na wstępie. 1

Dane demograficzne powiatu białostockiego na dzień 31 grudnia 2011 PSSE Białystok Stan w dniu 31.12.2011r. Pow.w km² Liczba mieszkańców Gęstość zaludnienia Struktura ludn. wg. płci Urodzenia żywe Przyrost naturalny Zgony Mężczyźni Kobiety na 1000 w licz.bez na 1000 w licz.bez na 1000 w licz.bez. Ludność w wieku poproduk. Białystok 102 294298 2885 138302 155996 9,68 2849 1,89 557 7,79 2292 50122 Choroszcz m. 17 5732 337 2832 2900 8,59 49 1,05 6 7,54 43 938 Choroszcz gm. 147 8395 57 4225 4170 9,22 77 0,84 7 8,38 70 1279 Czarna Białostocka m. 14 9774 698 4713 5061 7,05 69-1,12-11 8,18 80 1606 Czarna Białostocka gm. 192 2068 11 1043 1025 6,27 13-7,23-15 13,49 28 437 Dobrzyniewo Duże gm. 161 8565 53 4272 4293 12,44 106 1,06 9 11,39 97 1305 Gródek gm. 429 5680 13 2750 2930 8,26 47-6,15-35 14,4 82 1412 Juchnowiec Kośc. gm. 171 14859 87 7405 7454 12,12 178 2,72 40 9,4 138 2008 Łapy m. 12 16200 1350 7856 8344 7,27 118 0,74 12 6,53 106 2660 Łapy gm. 116 6520 56 3220 3300 7,2 47-5,05-33 12,25 80 1337 Michałowo m. 2 3206 1603 1576 1630 8,74 28 1,56 5 7,18 23 611 Michałowo gm. 407 3988 10 2019 1969 8,68 35-11,41-46 20,09 81 1278 Poświętne gm. 115 3693 32 1888 1805 9,15 34 1,08 4 8,07 30 751 Supraśl m. 6 4693 782 2230 2463 6,2 29-4,7-22 10,9 51 827 Supraśl gm. 183 9230 50 4533 4697 10,99 100 3,19 29 7,8 71 1239 Suraż m. 34 1007 30 494 513 11,98 12 2 2 9,98 10 182 Suraż gm. 43 1068 25 530 538 6,57 7-11,27-12 17,84 19 278 Turośń Kośc. gm. 140 5832 42 2922 2910 9,41 54 2,09 12 7,32 42 953 Tykocin m. 29 2002 69 951 1051 10,01 20-2 -4 12,01 24 368 Tykocin gm. 178 4475 25 2218 2257 7,83 35-5,59-25 13,42 60 915 Wasilków m. 28 10226 365 4894 5332 11,49 116 4,86 49 6,64 67 1397 Wasilków gm. 99 4473 45 2208 2265 12,57 55 5,03 22 7,54 33 679 Zabłudów m. 14 2503 179 1219 1284 9,22 23-1,2-3 10,42 26 349 Zabłudów gm. 326 6609 20 3342 3267 10,06 66-2,44-16 12,49 82 1382 Zawady gm. 112 2903 26 1491 1412 6,47 19-7,84-23 14,31 42 570 PSSE Białystok 3077 437999 142 209133 228866 9,56 4186 1,16 509 8,4 3677 74883 2

I. Sytuacja epidemiologiczna powiatu białostockiego w roku 2012 1. Choroby szerzące się drogą pokarmową W roku 2012 nie notowano na obszarze powiatu białostockiego zachorowań na dur brzuszny, dury rzekome, wystąpiło jedno zatrucie jadem kiełbasianym. Wystąpiły 2 ogniska zatrucia pokarmowego wywołane pałeczką Salmonella Enteritidis. Przyczyną zatrucia pokarmowego było nieprzestrzeganie podstawowych zasad higieny. W omawianym okresie sprawozdawczym zachorowanie na salmonelozę w stosunku do roku 2011 wzrosło o 61% (2011-26, 2012-42). Przyczyny zachorowań to przede wszystkim nie przestrzeganie podstawowych zasad higieny oraz brak znajomości norm przechowywania żywności oraz jej ochrony przed zanieczyszczeniem mikrobiologicznym. W 2012 r. zarejestrowano zmniejszenie o 26 % zachorowań na wirusowe zakażenia jelitowe. Czynnik etiologiczny wywołujący zachorowania to w większości przypadków rotawirus. Ilość zachorowań na wirusowe zakażenia jelitowe u dzieci do lat 2 (2012 115) oraz biegunki u dzieci do lat 2 (2012 22) jest porównywalna z liczbą zachorowań w 2011 roku. Na obszarze powiatu białostockiego w roku sprawozdawczym nie odnotowano zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu A (tzw. żółtaczka pokarmowa). 2. Sytuacja epidemiologiczna w zakażeniach krwiopochodnych W powiecie ziemskim w 2012 r. zarejestrowano wzrost zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu B ( 2012-21, 2011-16) oraz odnotowano spadek( 2012-17, 2011-21) zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C. Należy zwrócić uwagę, iż obecnie istnieje większe ryzyko zakażenia HCV niż HBV, gdyż odporność populacji na wirusa wzw typ B została podniesiona szczepieniami ochronnymi (obowiązkowymi dla dzieci, młodzieży, pracowników ochrony zdrowia i osób dializowanych jak również szczepieniami zalecanymi). W przypadku wzw typ C brak opracowanej skutecznej szczepionki uniemożliwia bierne uodpornianie populacji. Problemem niezmiernie ważnym dla zapobiegania i zwalczania wzw C, podobnie jak wzw B jest przeprowadzanie skutecznej sterylizacji sprzętu medycznego w zakładach ochrony zdrowia, jak i w gabinetach kosmetycznych, fryzjerskich, tatuażu, gdzie dokonuje się czynności, w trakcie których dochodzi do naruszenia ciągłości tkanek ludzkich. 3. Sytuacja epidemiologiczna w chorobach, przeciwko którym stosowane są obowiązkowe szczepienia ochronne W roku 2012 podobnie jak w latach poprzednich nie występowały na obszarze powiatu białostockiego zachorowania na błonicę (dyfteryt), tężec, nagminne porażenie dziecięce (polio), i odrę. 3

Liczba zachorowań na różyczkę w stosunku do 2011 r. uległa zmniejszeniu (2011-22, 2012-5 ). Wprowadzenie w 2004 roku masowych szczepień dzieci w 13 miesiąca życia szczepionką skojarzoną p/odrze,śwince i różyczce powinno z biegiem lat doprowadzić do eliminacji tej choroby, tak jak to miało miejsce w przypadku odry. Szczepienia te dają długotrwałą odporność i są narzędziem eliminacji patogenów krążących w populacji. Ewentualnym rezerwuarem wirusa mogą być osoby nie szczepione. Liczba zachorowań na krztusiec w roku 2012 nie uległa poprawie w stosunku do 2011 roku, zanotowano duży wzrost z 9 do 54 zarejestrowanych przypadków. W roku 2012 nastąpił wzrost o 36% zachorowań na ospę wietrzną w stosunku do roku 2011 (w r. 2011-494, w r. 2012-676). Ospa wietrzna ze względu na wielką zaraźliwość jest w dalszym ciągu problemem epidemiologicznym Szerzy się drogą kropelkową przez kontakty bezpośrednie i pośrednie. Stąd tak liczne zachorowania w skupiskach dzieci tj. w przedszkolach i szkołach podstawowych. Dostępne szczepionki p/ospie wietrznej w ramach szczepień zalecanych wpływają na uodpornienie populacji. W roku sprawozdawczym ilość zachorowań na świnkę (nagminne zapalenie przyusznic) nie uległa zmianie w stosunku do roku 2011. (2011-7, 2012-7). Mają na to wpływ obowiązkowe jak i zalecane szczepienia ochronne. 4. Inne Odnotowano wzrost zachorowań na bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (2012 10, 2011 6). Ilość zachorowań na wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych utrzymuje się na tym samym poziomie, co w 2012 roku. Jednym z najistotniejszych problemów epidemiologicznych powiatu białostockiego są choroby odkleszczowe. Analizując zachorowania na wirusowe zapalenie mózgu przenoszone przez kleszcze stwierdzamy, że liczba zachorowań utrzymuje się na stałym poziomie. Na tę sytuację epidemiologiczną ma zapewne wpływ możliwość zaszczepienia się przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu w ramach szczepień prowadzonych w grupach ryzyka, zalecanych dla osób pracujących na terenach o nasilonym występowaniu tej choroby; dot. to m.in. osób zatrudnionych przy eksploatacji lasu, stacjonującemu wojsku, funkcjonariuszom straży pożarnej i granicznej. Uodpornienie przeciw KZM nie chroni jednak przed inną groźną chorobą przenoszoną również przez kleszcze tj. boreliozą. W roku 2012 nastąpił wzrost o 16% zachorowań na boreliozę.- odnotowano 91 zachorowań (w 2011 78 zachorowań). Bliskość puszczy Białowieskiej i Knyszyńskiej sprzyjają powstawaniu ognisk przyrodniczych, w których patogeny krążą wśród naturalnych gospodarzy. Województwo podlaskie jest terenem endemicznym dla boreliozy i kleszczowego zapalenia mózgu. Innym ważnym problemem pozostają nadal pokąsania przez nieznane (wałęsające się, bezpańskie) zwierzęta, po których konieczne jest podejmowanie szczepień przeciw wściekliźnie. W roku 2012 liczba osób poddanych szczepieniom przeciwko wściekliźnie po pokąsaniu przez zwierzęta podejrzane o tę chorobę wynosiła 28 (w 2011r.- 30 ). 4

Zaobserwowano znaczny spadek zachorowań na płonicę (szkarlatynę) w porównaniu z rokiem 2011. ( 2011-77, w 2012-28 ). W roku 2012 na obszarze powiatu białostockiego zarejestrowano 296 przypadków podejrzeń zachorowania na grypę, w tym nie notowano zachorowań na grypę typu AH1N1. Zachorowania i zapadalność na choroby zakaźne w roku 2012 w porównaniu do lat poprzednich- Białystok powiat ziemski * Jednostka chorobowa 2010 2011 2012 liczba zapadalność liczba zapadalno ść liczba zapadalność Salmonellozy 43 30,8 26 18,5 42 29,2 Wirusowe zakażenia jelitowe 286 204,8 393 279,6 289 201,1 Wirusowe zakażenia jelitowe u dzieci do lat 2 143 5087,2 169 6046,5 115 4163,6 Biegunka u dzieci do lat 2 15 533,6 12 429,3 22 796,5 Wirusowe zapalenie wątroby typ A 2 1,4 - - - - Wirusowe zapalenie wątroby typ B 2 1,4 16 11,4 21 14,6 Wirusowe zapalenie wątroby typ C definicja 2005 Wirusowe zapalenie wątroby typ C definicja 2009 6 4,3 18 12,8 12 2 1,4 17 12,1 14 9,7 Różyczka 8 5,7 22 15,7 5 3,5 Krztusiec 45 32,2 9 6,4 54 37,6 Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych Wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych Wirusowe zapalenie mózgu przenoszone przez kleszcze 4 2,9 6 4,3 10 4,3 8 5,7 4 2,8 4 2,8 22 15,8 25 17,8 20 6,9 Borelioza 58 41,5 78 55,5 91 63,3 Płonica (szkarlatyna) 38 27,2 77 54,8 28 19,5 Ospa wietrzna 681 487,7 494 351,5 676 470,4 Świnka 13 9,3 7 5,0 7 4,9 8,4 Źródło: PSSE-Białystok * -zapadalność liczona jest na 100 00 mieszkańców Liczba ludności w powiecie ziemskim 143701, w tym dzieci do lat 2 2762 (stan na 31.12.2011r.). 5

5. Bieżący nadzór nad placówkami opieki zdrowotnej W roku 2012 sporządzono 87 protokołów, w tym 19 z uchybieniami. Ogółem wydano 83 decyzje administracyjne. Nadzorowano jeden szpital publiczny w Choroszczy, w którym dokonano trzech kontroli. Kontrole w obiektach służby zdrowia działających na terenie powiatu białostockiego nie wykazały większych uchybień sanitarnych. Podmioty lecznicze wykonujące ambulatoryjne świadczenia zdrowotne oraz praktykę zawodową w większości przypadków spełniają warunki obowiązujących przepisów prawa. Na podstawie prowadzonego nadzoru należy stwierdzić, iż kierownicy przejawiają ogromną dbałość w zakresie zapewnienia jak najlepszego stanu technicznego. Stale podnoszony jest standard obiektów. Najczęściej stwierdzane usterki natury technicznej to: zniszczone powierzchnie ścian i sufitów oraz sprzętu będącego na wyposażeniu, uszkodzenia stolarki drzwiowej i okiennej, nieszczelności wykładziny podłogowej, ubytki oraz pęknięcia płytek glazury i terakoty, zniszczona armatura łazienkowa, popękana tapicerka foteli, uszkodzone szafki. Naprawy ww. nieprawidłowości odbywają się sukcesywnie i w krótkim czasie. Na uwagę zasługuje szpital SP Psychiatryczny ZOZ im. S. Deresza w Choroszczy, na terenie którego w okresie ostatnich dwóch lat przeprowadzono i prowadzi się nadal duże prace modernizacyjne i remontowo-budowlane. W zakresie bieżącego stanu sanitarnego nie stwierdzono rażących zaniedbań. Podczas kontroli stwierdzano na ogół przestrzeganie zasad aseptyki, w tym prowadzenia dekontaminacji narzędzi i sprzętu medycznego. Zwracano szczególną uwagę na stosowanie środków indywidualnej ochrony personelu medycznego (rękawice, fartuchy). W większości skontrolowanych podmiotów leczniczych stanowiska do mycia rąk personelu wyposażone były w: umywalki z ciepłą i zimną wodę, podajniki na ręczniki jednorazowego użytku lub suszarki elektryczne, pojemniki na mydło w płynie oraz preparat dezynfekcyjny do rąk, kosze na zużyte ręczniki. Przy umywalkach najczęściej zapewniono baterie wody uruchamiane bez kontaktu z dłonią. W przypadku zastosowania suszarek elektrycznych do rąk zalecano sukcesywnie wymieniać na ręczniki jednorazowe. Zauważyć należy, że powszechne staje się stosowanie jednorazowego sprzętu w wielu dziedzinach z zakresu usług medycznych, natomiast tam gdzie mają zastosowanie narzędzia wielorazowego użycia terminy ważności i miejsce przechowywania wysterylizowanego materiału i sprzętu były prawidłowe. W trakcie przeprowadzanych inspekcji czystość bieżąca pomieszczeń oraz urządzeń sanitarnych była zachowana. Drobne usterki sanitarne usuwane były w terminie natychmiastowym. Należy zwrócić uwagę iż stale podnoszony poziom wiedzy personelu medycznego w zakresie przestrzegania procedur higienicznych ma wpływ na stan higieniczny, co skutkuje obniżeniem się ilości zakażeń szpitalnych, chorób zawodowych i zwiększeniem bezpieczeństwa podmiotów leczniczych 6

6 Ocena w zakresie szczepień ochronnych za rok 2012 W 2012 roku 27 świadczeniodawców prowadziło szczepienia ochronne w powiecie. W trakcie wykonywania czynności kontrolnych w placówkach podlegających nadzorowi Powiatowej Stacji Sanitarno-epidemiologicznej w Białymstoku pracownicy zwracali szczególną uwagę na: a) opracowanie i wdrożenie przez kierowników zakładów opieki zdrowotnej procedur zapobiegających zakażeniom i chorobom zakaźnym związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, b) kwalifikacje w zakresie szczepień ochronnych personelu medycznego pracującego w punktach szczepień, c) sposób przekazywania kart uodpornienia między świadczeniodawcami, d) sposób prowadzenia rejestrów osób przybyłych i wybyłych z placówek, e) prawidłową gospodarkę szczepionkami, f) zachowanie warunków łańcucha chłodniczego, g) prawidłowe wykonywanie sprawozdań kwartalnych i rocznych (błędy omawiano w trakcie kontroli), h) wykorzystanie preparatów szczepionkowych wysoce skojarzonych do szczepień zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych, i) prowadzono bieżący instruktaż w zakresie szczepień ochronnych. Analiza procentowa wykonawstwa szczepień w powiecie białostockim za rok 2012 100% procentowe wykonawstwo szczepień 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 94,09% 97,80% 95,20% 95,20% 90,08% 98,08% 95,70% 10% 0% p/wzw typ B (rocznik 2012-2008) p/błonicy, tężcowi (rocznik 2012-1993) p/krztuścowi (rocznik 2012-2003) p/polio (rocznik 2012-2003) p/haemophilus influenzae typu b (rocznik 2012-2008) p/śwince- odrze- różyczce (roczniki 2011-1997) p/ różyczce dziewczynki (roczniki 2003-1997) Wykonawstwo szczepień we wszystkich rocznikach w roku 2012 było stosunkowo wysokie. 7

Warunki zdrowotne bytowania człowieka obiekty komunalne obiekty żywienia i żywności zakłady pracy obiekty nauczania i wychowania nadzór zapobiegawczy działalność z zakresu promocji zdrowia 8

Obiekty komunalne I. Ocena zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia W 2012r. ludność analizowanego powiatu była zaopatrywana w wodę dostarczaną przez 65 wodociągów posiadających ujęcia na terenie tego powiatu, w tym wodociąg Białystok zapewniający wodę przeznaczoną do spożycia ludności powiatu białostockiego grodzkiego i części ludności gmin Wasilków, Choroszcz i Supraśl oraz wodociąg Iwanki, którego ujęcie znajduje się na terenie gminy Narew. Wodociąg Iwanki dostarczał wodę dla części mieszkańców gminy Michałowo. Wodę o niekwestionowanej jakości dostarczały 43 wodociągi (uwzględniono również wodociągi Białystok i Iwanki). Do gmin, na terenie których jakość wody nie budziła żadnych zastrzeżeń, należały: Dobrzyniewo Duże, Gródek, Poświętne, Suraż i Zawady. Jakość wody przeznaczonej do spożycia kwestionowano w 22 wodociągach na terenie 10 gmin z uwagi na następujące parametry: 1.Zabłudów mangan, 2.Dobrzyniówka mętność, 3.Krynickie amonowy jon, 4.Kuriany barwa, amonowy jon, 5.Garbary mangan, barwa, mętność, amonowy jon, 6.Sokole mętność, 7.Szymki mangan, barwa, mętność, amonowy jon, zapach, 8. Studzianki mętność, 9.Juchnowiec żelazo, barwa, mętność, amonowy jon, 10.Kleosin barwa, amonowy jon, og. liczba mikroorganizmów w 22 ºC po 72h, 11.Ignatki Osiedle barwa, 12.Niemczyn zapach, 13.Łapy amonowy jon, 14.Bokiny mangan, żelazo, amonowy jon, 15.Płonka amonowy jon, 16.Uhowo mętność, 17.Pomigacze barwa, jon amonowy, 18.Barszczewo mętność, barwa, amonowy jon, 19.Pawły bakterie gr. coli, 20 Sobolewo bakterie gr. coli, 21.Tołcze barwa, 22.Pajewo bakterie gr. coli. 9

w1 wodociągu - Wasilków - Czarna Białostocka - Supraśl - Choroszcz - Tykocin Wykaz gmin, w których kwestionowano jakość wody do spożycia w: w 2 wodociągach - Turośń Kościelna w 3 wodociągach - Michałowo - Juchnowiec Kościelny w 4 w 5 wodociągach wodociągach - Łapy - Zabłudów 5 1 2 1 1 Wodę o niewłaściwej jakości -poniżej 50 dni dostarczało 15 urządzeń wodociągowych, -od 51 do 100 dni dostarczały 3 wodociągi -powyżej 100 dni w 4 urządzeniach wodociągowych. W przypadkach, gdy jakość wody nie odpowiadała obowiązującym wymaganiom sanitarnym, nadawano do administratorów stosownych wodociągów telefonogramy, następnie wydawano decyzje. Gdy była kwestionowana jakość wody w nadzorowanych wodociągach ze względu na obecność w niej bakterii grupy coli, wówczas informowano o tym fakcie również każdorazowo właściwe terenowo organy administracji samorządowej, Podlaskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Białymstoku i Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego w Białymstoku. Łącznie nadano 28 telefonogramów i wydano 35 decyzji. W telefonogramach informowano administratorów wodociągów o kwestionowanych parametrach wody w pobranych próbkach oraz nakazywano podjęcie stosownych działań w celu poprawy jakości wody w danym wodociągu. Po zakończeniu każdego półrocza wystosowywano do władz samorządowych oceny jakości wody w nadzorowanych wodociągach, jednocześnie zobowiązując je do przekazania tych ocen mieszkańcom stosownych miejscowości - w sposób ogólnie przyjęty na podległym terenie. W wyniku prowadzonego postępowania administracyjnego na koniec 2012r. uzyskano poprawę jakości wody w 21 wodociągach. W jednym wodociągu, tj. Kuriany, jakość wody nadal nie odpowiadała obowiązującym wymaganiom sanitarnym. Była ona kwestionowana z uwagi na ponadnormatywną zawartość amonowego jonu oraz nieakceptowalną barwę. Do działań naprawczych, jakie przeprowadzali administratorzy w wodociągach, w których wystąpiła niewłaściwa jakość wody do spożycia, należały: płukanie instalacji wodociągowej i urządzeń uzdatniających gdy wystąpiły przekroczenia parametrów fizykochemicznych, dezynfekcja wody gdy kwestionowano jakość wody pod względem mikrobiologicznym. Informacje o jakości wody w danych wodociągach były umieszczane przez właścicieli tych wodociągów na ich stronach internetowych lub tablicach ogłoszeń zamieszczonych w ich urzędach (urzędach miejskich bądź gminnych) lub w poszczególnych miejscowościach bądź sołectwach. 10

II. Obiekty użyteczności publicznej Szalety publiczne Kontrolowano 4 ubikacje publiczne: w Zabłudowie, Ogrodniczkach, Supraślu oraz przy dworcu PKP w Łapach. Jako obiekt zły pod względem sanitarno-technicznym oceniono ustęp przy dworcu w Łapach. Wydano decyzję z nakazem usunięcia uchybień. W związku z tym, że firma prowadząca szalet nie wywiązywała się ze zobowiązań, nałożono kolejno dwie grzywny. Następnie wydano decyzję wygaszającą postępowanie w związku z tym, że toaleta została okresowo wyłączona z użytkowania, a firma prowadząca szalet zlikwidowana. W pozostałych obiektach nie stwierdzono nieprawidłowości. W dniu kontroli ich stan sanitarno-techniczny nie budził zastrzeżeń. Baseny kąpielowe Na terenie powiatu są 3 obiekty: basen odkryty przy Centrum Konferencyjno Bankietowym w Rozłogach, basen kryty w Michałowie oraz powstały w roku 2012 basen przy Domu Wypoczynkowym Knieja Al. Niepodległości 6 w Supraślu. Kontrole tych obiektów nie wykazały nieprawidłowości. W pływalniach krytych ściany i podłogi posiadały powierzchnie łatwo zmywalne, gładkie, umożliwiające mycie i dezynfekcję. Nie stwierdzono zaniedbań w utrzymaniu bieżącej czystości. Sprzęt do nauki pływania był utrzymany czysto. Otoczenie obiektów uporządkowane, drogi dojazdowe utwardzone. Woda w basenach była poddawana dezynfekcji podchlorynem sodu. Próbki wody pobierano następująco: - w Rozłogach w sezonie letnim jedna próbka wody, - w Michałowie kontrolowano czterokrotnie jakość wody w trzech nieckach, - w Supraślu pobrano dwa razy po dwie próbki. Jakość wody w żadnym przypadku nie budziła zastrzeżeń. Domy opieki dla osób starszych i niepełnosprawnych Nadzorem objęto 5 placówek. -Dom Złota Jesień w Wólce Ratowieckiej, -Dom Pogodnej Starości Sokół w Sokolu Białostockim, -Dom Pomocy Społecznej Spokojna Przystań w Garbarach, -Środowiskowy Dom Samopomocy w Łapach, -Dom Pomocy Społecznej w Tykocinie. Nieprawidłowości stwierdzono w jednej placówce: Dom Pogodnej Starości w Sokolu zacieki na suficie w jednym pokoju oraz łazience personelu, ubytki płytek na parapecie, brak wieszaków na papier toaletowy w ubikacjach, brak dezynfekcji poduszek, koców, kołder. Wydano decyzję z nakazem likwidacji uchybień. 11

Pozostałe obiekty były utrzymane we właściwym stanie sanitarno-porządkowym. Wszystkie miały bieżącą wodę ciepłą i zimną. Ścieki były odprowadzane do kanalizacji. Odpady komunalne gromadzono w pojemnikach i sukcesywnie wywożono. Otoczenie domów zadbane i uporządkowane. Zakłady fryzjerskie, kosmetyczne i solaria Na terenie powiatu skontrolowano 37 zakładów fryzjerskich, 5 kosmetycznych i 1 fryzjerskokosmetyczny. Ich stan sanitarno-techniczny był właściwy. Wszystkie były zaopatrzone w bieżącą wodę ciepłą i zimną. Posiadały środki do dezynfekcji narzędzi. Elementy wyposażenia miały powierzchnię umożliwiającą mycie i dezynfekcję. Bielizna czysta była przechowywana w wydzielonych szafach. Coraz częściej stosuje się bieliznę jednorazową w zakładach kosmetycznych i jednorazowe ręczniki w zakładach fryzjerskich. W jednym zakładzie stwierdzono brak wentylacji w pomieszczeniu wykonywania usług. W związku z tym wydano jedną decyzję z nakazem usunięcia stwierdzonych uchybień. Pozostałe obiekty spełniały obowiązujące wymagania. Pralnie białe Kontrolą objęto pralnię Baxter znajdująca się w Tykocinie przy ul. Bernardyńskiej 10. Jest to najnowocześniejsza pralnia na terenie powiatu. Posiada barierę higieniczną i jest przystosowana do prania bielizny szpitalnej. Podczas kontroli stwierdzono następujące uchybienia w samochodzie do transportu bielizny zniszczone powierzchnie w części ładunkowej, w budynku pralni w magazynie środków chemicznych ściany i sufit poszarzałe, zniszczone drzwi do szatni, ubytki glazury w części czystej pralni. W związku ze stwierdzonymi uchybieniami wydano decyzję z nakazem likwidacji nieprawidłowości, co zostało już zrealizowane. Baza noclegowa stała i sezonowa W 2012 roku przeprowadzono 24 kontrole sanitarne obiektów należących do bazy noclegowej naszego powiatu, w tym 4 hotele oraz 20 innych obiektów świadczących usługi noclegowe. Skontrolowano także kemping przy Kompleksie hotelarsko-gastronomicznym w Wasilkowie. Uchybienia stwierdzono w 4 obiektach, w tym w jednym hotelu i trzech innych obiektach noclegowych. Wydano 4 decyzje administracyjne z nakazem ich usunięcia. Dotyczyło to następujących obiektów: - Kompleks hotelarsko-gastronomiczny Nad Zalewem w Wasilkowie w części pokoi oraz na korytarzu zniszczone, poplamione ściany i sufity, - Zajazd WIM w Michałowie uchybienia techniczne w pralni, obecnie trwa postępowanie mające na celu doprowadzenie do likwidacji nieprawidłowości, - Zajazd Wiking, Jurowce - zniszczone ściany w części pokoi oraz kabina prysznicowa w jednym pokoju, zniszczony parapet w korytarzu. - Zajazd Leśny, Czarna Białostocka zniszczone schody na klatce schodowej oraz posadzka przy drzwiach wejściowych do części pokoi, zniszczone zasłonki prysznicowe w niektórych pokojach. W pozostałych obiektach uchybień sanitarnych nie stwierdzono. 12

Dworce i stacje kolejowe W roku 2012 skontrolowano następujące obiekty: - dworzec kolejowy w Łapach, który został ponownie udostępniony podróżnym. Kontrola wykazała bardzo zniszczone ściany i sufity oraz stolarkę okienną i drzwiową w poczekalni dla podróżnych. Została wydana decyzja z nakazem usunięcia uchybień, - dworzec kolejowy w Czarnej Białostockiej stwierdzono zniszczone ściany i parapety w poczekalni, wydano decyzję z nakazem doprowadzenia obiektu do właściwego stanu sanitarnotechnicznego, co zostało wykonane, - dworzec kolejowy w Wasilkowie kontrola wykazała zniszczone ściany i drzwi w poczekalni, zniszczone ściany w wc. Wydano decyzję z nakazem likwidacji uchybień. Polecenia zostały wykonane, - przystanek kolejowy w Zdrodach Nowych, gm. Poświętne stwierdzone uchybienia to zniszczone ściany, sufity, stolarka okienna i drzwiowa w poczekalni dla podróżnych, wydana decyzja doprowadziła do likwidacji ww. nieprawidłowości, - przystanek kolejowy w Machnaczu gm. Czarna Białostocka bez uchybień. Ogółem skontrolowano 5 obiektów. Nieprawidłowości stwierdzono w 4, w związku z tym wydano 4 decyzje administracyjne z nakazem ich usunięcia. Miejsca wykorzystywane do kąpieli Na terenie powiatu nie było kąpielisk. Gminy utworzyły 6 tzw. miejsc wykorzystywanych do kąpieli w następujących miejscowościach : - na rzece Supraśl w Supraślu, - na zalewie w Czarnej Białostockiej, - Wasilków na rzece Supraśl, - Rudnia na zalewie Siemianówka w gminie Michałowo, - Zbiornik Małej Retencji Michałowo, - na rzece Narew w Uhowie. Miejsce wykorzystywane do kąpieli w Zarzeczanach, gm. Gródek w roku 2012 było nieczynne w związku z pracami budowlanymi związanymi z zagospodarowaniem zbiornika rekreacyjnoretencyjnego. Zgodnie z obowiązującym prawodawstwem obowiązek kontroli jakości wody spoczywał na organizatorze, który pobierał próbki jeden raz przed sezonem i co najmniej raz w ciągu sezonu. Woda we wszystkich miejscach odpowiadała wymaganiom sanitarnym. Stan sanitarno-porządkowy plaż nie budził zastrzeżeń. Wszystkie miejsca wyznaczone do kąpieli były wyposażone w urządzenia sanitarne utrzymane we właściwym stanie sanitarnym. W Rudni i Uhowie nie było ratowników. Pozostałe miejsca miały stały dozór ratownika. 13

Badanie wody ciepłej w kierunku Legionella sp. W 2012r. przeprowadzono badanie ciepłej wody w kierunku obecności bakterii Legionella sp. z instalacji Domu Pomocy Społecznej w Tykocinie. Badanie wykazało, że woda spełnia obowiązujące wymagania. WNIOSKI: 1. Gminy powinny zwiększyć ilości toalet publicznych na trasach turystycznych. 2..Konieczne jest podjęcie działań mających na celu rozbudowę infrastruktury w miejscach wykorzystywanych do kąpieli, aby podnieść standard wypoczynku turystów i mieszkańców. 3. Niezbędne jest podjęcie działań mających na celu doprowadzenie dworca PKP w Łapach do właściwego stanu technicznego. 14

Obiekty żywności i żywienia I. Ocena stanu sanitarnego obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku W roku 2012 na terenie powiatu białostockiego nadzorowano 809 zakładów żywności i żywienia oraz 10 zakładów produkcji i obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością. Skontrolowano wszystkie obiekty. Wg oceny przeprowadzonej w oparciu o arkusze oceny stanu sanitarnego zakładów oraz oceny subiektywnej 8 zakładów nie spełniało wymagań obowiązującego prawa żywnościowego. Stanowi to 0,6%. Należy stwierdzić, że stan sanitarny zakładów żywności i żywienia w roku 2012, w porównaniu do roku 2011, uległ poprawie. W roku 2012 oceny niezgodne z wymaganiami uzyskało 0,6% zakładów, w roku 2011 1,9%, a w roku 2010 2,0%, co przedstawia poniższy wykres. 2,0% 1,9% 0,6% 100% 90% 80% 70% 60% 50% 98,0% 98,1% 99,4% 40% 30% 20% 10% 0% 2010 2011 2012 odsetek obiektów zgodnych z wymaganiami odsetek obiektów niezgodnych z wymaganiami W roku 2012 znacznej poprawie uległ stan sanitarny sklepów spożywczych oraz zakładów żywienia zbiorowego otwartego. Na takim samym poziomie utrzymywał się stan sanitarny wytwórni lodów, punktów sprzedaży lodów z automatu, piekarni, ciastkarni, wytwórni napojów chłodzących, przetwórni owocowo-warzywnych, zakładów garmażeryjnych, wytwórni octu, innych wytwórni żywności, kiosków, magazynów hurtowych, środków transportu żywności, zakładów należących do grupy inne obiekty obrotu żywnością oraz zakłady żywienia zbiorowego zamkniętego. 15

Odsetek negatywnie ocenianych poszczególnych grup zakładów na przestrzeni lat 2010-2012 przedstawia tabela: 2012 2011 2010 Rodzaj obiektu Ilość zakładów skontrolowanych Ilość zakładów złych % zakładów złych Ilość zakładów kontrolowanych Ilość zakładów złych % zakładów złych Ilość zakładów skontrolowa nych Ilość zakładów złych % zakładów złych Wytwórnie lodów 1 0 1 0 1 0 Automaty do lodów 5 0 2 0 3 0 Piekarnie 12 0 15 0 17 0 Ciastkarnie 6 0 5 0 6 0 Przetwórnie owocowowarzywne Wytwórnie napojów chłodzących 8 0 8 0 8 0 1 0 1 0 2 0 Zakłady garmażeryjne 1 0 3 0 2 0 Wytwórnie octu 1 0 1 0 1 0 Inne wytwórnie żywności 15 0 6 0 6 0 Sklepy spożywcze 410 7 1,7 420 14 3,3 449 17 3,8 w tym super- i hipermarkety 11 0 10 0 6 0 Kioski 9 0 12 0 14 0 Magazyny hurtowe 72 0 64 0 61 0 Obiekty ruchome i tymczasowe 8 0 15 0 1 0 Środki transportu 24 0 60 0 63 0 Inne obiekty obrotu żywnością Zakłady żywienia zbiorowego otwartego w tym: zakłady małej gastronomii Zakłady żywienia zbiorowego zamkniętego, w tym: bufety przy zakładach pracy 16 0 14 0 16 0 142 0 138 1 0,7 144 0 48 0 51 0 61 0 78 1 1,3 67 1 1,5 70 1 1,4 0 stołówki w domach wczasowych 1 0 1 0 1 0 bloki żywienia w szpitalach 1 0 1 0 1 0 kuchnie niemowlęce 0 bloki żyw. w domach opieki społecznej 4 0 4 0 4 0 stołówki szkolne 41 1 2,4 42 1 2,4 37 0 w tym: w systemie cateringowym stołówki w bursach i internatach 24 0 24 0 19 0 2 0 2 0 2 0 stołówki na koloniach 1 0 1 0 2 0 stołówki w żłobkach 2 0 0 stołówki w przedszkolach 22 0 14 0 21 1 4,8 w tym: w systemie cateringowym 8 0 7 0 6 0 stołówki w domach dziecka 0 stołówki w zakładach specjalnych i 1 0 1 0 1 0 16

2012 2011 2010 Rodzaj obiektu Ilość zakładów skontrolowanych Ilość zakładów złych % zakładów złych Ilość zakładów kontrolowanych Ilość zakładów złych % zakładów złych Ilość zakładów skontrolowa nych Ilość zakładów złych % zakładów złych wychowawczych zakłady usług cateringowych 1 0 inne zakłady żywienia 2 0 1 0 1 0 Wytwórnie przedmiotów użytku Miejsca obrotu przedmiotami użytku RAZEM 809 8 1,0 832 16 1,9 864 18 2,1 6 0 7 0 7 0 4 0 4 0 10 0 w tym: hurtownie 4 0 4 0 4 0 sklepy 0 6 0 RAZEM 10 0 11 0 17 0 OGÓŁEM 819 8 0,99 843 16 1,9 881 18 2,0 Z nieprawidłowości najczęściej odnotowywanych w skontrolowanych w 2012 roku zakładach należy wymienić: zły stan techniczny pomieszczeń zakładu, brak zabezpieczenia zakładu przed dostępem szkodników nieszczelne drzwi, brak czystości i porządku, nieprawidłowe warunki przechowywania środków spożywczych: żywność łatwo psująca się przechowywana w temperaturze niezgodnej z deklaracją producentów, brak segregacji asortymentowej środków spożywczych, brak dostatecznej ilości urządzeń do przechowywania artykułów spożywczych, środki spożywcze nieopakowane oferowane do sprzedaży samoobsługowej narażone na zanieczyszczenie i dotykanie przez kupujących, brak do wglądu aktualnych orzeczeń lekarskich do celów sanitarnoepidemiologicznych, brak systematycznych zapisów dokumentujących realizację GHP/GMP, nieprzestrzeganie przez personel ustalonych zasad GHP/GMP lub brak dowodów potwierdzających zachowanie zgodności z zasadami higieny, brak dowodów potwierdzających kontynuację wdrażania procedur opartych na zasadach systemu HACCP. Oprócz kontroli kompleksowych przeprowadzanych z wykorzystaniem arkuszy oceny stanu sanitarnego przeprowadzano również kontrole tematyczne m.in. w zakresie: oceny prawidłowości znakowania środków spożywczych wytwarzanych i wprowadzanych do obrotu w zakładach funkcjonujących na terenie powiatu, oceny stanu sanitarnego bloków żywienia oraz jakości żywienia w zakładach żywienia zbiorowego zamkniętego, ze szczególnym uwzględnieniem placówek prowadzących żywienie dzieci i młodzieży funkcjonujących na terenie działania PSSE, oceny jakości zdrowotnej środków spożywczych krajowych produkowanych i wprowadzanych do obrotu, oceny warunków produkcji i jakości zdrowotnej naturalnych wód mineralnych, wód źródlanych, wód stołowych oraz napojów bezalkoholowych, oceny prawidłowości wprowadzania do obrotu suplementów diety, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz żywności wzbogacanej z uwzględnieniem informacji zawartych w odpowiedziach Głównego Inspektora Sanitarnego na powiadomienia 17

przedsiębiorców składane w trybie art. 29 ustawy z dnia 25.08.2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, nadzoru nad zakładami żywności i żywienia zlokalizowanymi w miejscowościach turystycznych oraz na trasach dojazdowych, oceny prawidłowości stosowania w produkcji i przetwórstwie żywności substancji dodatkowych dozwolonych, aromatów i rozpuszczalników, oceny warunków produkcji przetworów grzybowych, oceny prawidłowości wprowadzania do obrotu grzybów świeżych i przetworów grzybowych, jak też oceny warunków skupu grzybów świeżych oraz owoców sezonowych, oceny prawidłowości wprowadzania do obrotu żywności ekologicznej, nadzoru nad wdrażaniem i stosowaniem przez nadzorowane zakłady systemów bezpieczeństwa żywności opartych o zasady GHP (Dobra Praktyka Higieniczna), GMP (Dobra Praktyka Produkcyjna) oraz system HACCP (Analiza Zagrożeń i Krytyczne Punkty Kontroli), prowadzenia nadzoru nad bezpieczeństwem kosmetyków, ze szczególnym uwzględnieniem kontroli wyrobów przeznaczonych do farbowania włosów oraz past do zębów pod kątem zawartości fluoru. Poza kontrolami kompleksowymi i tematycznymi przeprowadzano kontrole w związku z wnoszonymi przez klientów interwencjami na niewłaściwy stan sanitarny obiektów lub niewłaściwą jakość zdrowotną żywności. W roku 2012 wpłynęły do PSSE w Białymstoku 32 interwencje. W 13 przypadkach interwencje potwierdziły się, co stanowi 40,6%. II. Ocena jakości zdrowotnej środków spożywczych oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością produkowanych i wprowadzanych do obrotu na terenie powiatu białostockiego Plan próbkobrania na terenie działania PSSE, podobnie jak w latach ubiegłych, został określony przez Podlaskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego na podstawie wskazań Głównego Inspektora Sanitarnego. Podlaski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny określił ilość, asortyment oraz kierunki badań środków spożywczych, zarówno w ramach urzędowej kontroli żywności, jak i monitoringu. Niezależnie od powyższego planu pracownicy PSSE, podobnie jak w latach ubiegłych, pobierali próbki do badań laboratoryjnych w przypadku podejrzenia środków spożywczych o niewłaściwą jakość zdrowotną, interwencji od ludności wpływających do PSSE oraz w przypadku wystąpienia zatruć pokarmowych lub zachorowań. W roku 2012 pobrano do badań laboratoryjnych 74 próbki środków spożywczych. Pobrane próbki badane były pod kątem czystości mikrobiologicznej oraz chemicznej. Zakwestionowano 6 próbek środków spożywczych (5 próbek lodów z automatu oraz 1 próbkę jaj). Lody z automatu zakwestionowano z powodu obecności Enterobacteriaceae w 1 g, zaś jaja z uwagi na obecność pałeczki Salmonella. 18

Zbiorcze dane odnośnie jakości zdrowotnej środków spożywczych zbadanych na przestrzeni lat 2010-2012 przedstawia wykres: 0,0% 0,0% 100% 8,1% 90% 80% 70% 60% 50% 100,0% 100,0% 91,9% 40% 30% 20% 10% 0% 2010 2011 2012 odsetek próbek prawidłowych odsetek próbek zakwestionowanych Podsumowując wyniki badań należy stwierdzić, że jakość zdrowotna żywności w roku 2012 w porównaniu do roku poprzedniego pogorszyła się. W roku 2011 badane środki spożywcze nie były kwestionowane. W celu oceny czystości mikrobiologicznej sprzętu i urządzeń pobrano do badań laboratoryjnych 22 próbki wymazów sanitarnych. Zakwestionowano 6 pobranych próbek wymazów, co stanowi 27,3%. Zakwestionowano 3 próbki wymazów z rąk oraz 3 próbki wymazów z drobnego sprzętu produkcyjnego z uwagi na ponadnormatywną ogólną liczbę drobnoustrojów. W celu oceny obecności zanieczyszczeń biologicznych, w tym szkodników i ich pozostałości pobrano do badań laboratoryjnych 1 próbkę zmiotek z piekarni. Próbki nie kwestionowano. W roku 2012 w ramach realizacji zadań ustawowych pracownicy PSSE dokonywali również oceny warunków produkcji oraz jakości zdrowotnej produkowanych i wprowadzanych do obrotu materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością i kosmetyków. W roku 2012 pobrano do badań laboratoryjnych 2 próbki materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością w kierunku migracji globalnej oraz 3 próbki kosmetyków. Próbek materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, ani kosmetyków nie kwestionowano. III. Ocena sposobu oraz jakości żywienia w zakładach żywienia zbiorowego zamkniętego Badaniami sposobu żywienia w 2012 roku objęto 73 obiekty żywienia zbiorowego zamkniętego, w tym 32 zakłady prowadzących żywienie w systemie cateringowym. Oceniano jakość żywienia w 1 bloku żywienia w szpitalu, 1 w stołówce w domach wczasowych, w 4 blokach żywienia w domach opieki społecznej, w 41 stołówkach w szkołach, w tym w 24 stołówkach prowadzących żywienie w systemie cateringowym, w 2 stołówkach w internatach, w 1 stołówce na obozie, 19

w 22 stołówkach w przedszkolach, w tym w 8 stołówkach prowadzących żywienie w systemie cateringowym oraz w 1 stołówce w zakładzie specjalnym i wychowawczym.. Ocenę jakości żywienia przeprowadzano na podstawie teoretycznej analizy jadłospisów oraz dekadowych zestawień produktów zużytych do produkcji posiłków, jak też pobierano próbki posiłków do badań laboratoryjnych. Podczas kontroli oceniono 74 jadłospisów, w tym 1 w bloku żywienia w szpitalu, 1 w stołówce w domach wczasowych, 4 w blokach żywienia w domach opieki społecznej, 22 w przedszkolach, w tym w 8 stołówkach prowadzących żywienie w systemie cateringowym, 41 w szkołach, w tym 24 w stołówkach w szkołach prowadzących żywienie w systemie cateringowym, 2 w internatach, 2 na obozie oraz 1 w stołówce w zakładach specjalnych i wychowawczych. W wyniku oceny stwierdzono że jadłospisy dekadowe planowane były zgodnie z zasadami racjonalnego żywienia. Posiłki podstawowe zawierały w swoim składzie pełnowartościowe białko, sezonowe owoce i warzywa oraz były urozmaicone pod względem kolorystyki i techniki przyrządzania potraw. Do teoretycznej oceny sposobu żywienia pobrano 7 próbek dekadowych zestawień produktów (1 z bloku żywienia w szpitalach, 4 z bloków żywienia w domach opieki społecznej oraz 2 ze stołówek w internatach). Wszystkie oceniane próbki nie spełniały zalecanych norm. Głównym powodem kwestionowania był zawyżony udział energii pochodzącej z tłuszczu w całodziennej racji pokarmowej oraz zaniżona podaż produktów bogatych w wapń i żelazo. W celu oceny sposobu żywienia pobierano również próbki posiłków do badań laboratoryjnych. Pobrano łącznie 10 próbek, w tym 1 próbkę posiłku obiadowego (w 1 stołówce na koloniach) oraz 9 próbek posiłków stanowiących całodzienną rację pokarmową. Posiłki stanowiące całodzienną rację pokarmową pobrano w 1 stołówce w internacie i w 2 blokach żywienia w domach opieki społecznej. W wyniku wykonanych badań laboratoryjnych wszystkie pobrane próbki posiłków zostały zakwestionowane. Główną przyczyną kwestionowania pobranych próbek była ich nieprawidłowa wartość kaloryczna za wysoka wartość energetyczna posiłków obiadowych, zaś za niska kolacji. Ponadto w części przypadków wykazano zawyżony udział energii pochodzącej z tłuszczu oraz za dużą zawartość chlorku sodu w posiłkach podawanych na śniadanie, obiad i kolację. Sposób żywienia w roku 2012 utrzymywał się na takim samym poziomie, jak w latach poprzednich. 20

IV. Działalność administracyjna i represyjna będąca wynikiem urzędowych kontroli żywności na przestrzeni lat 2010-2012 - wykres: 1200 1000 1085 1106 1036 800 600 881 881 843 843 807 807 400 200 252 94 285 96 174 91 0 2010 2011 2012 Ilość obiektów w ewidencji Ilość obiektów skontrolowanych Ilość przeprowadzonych kontroli Ilość wydanych decyzji Ilość mandatów W roku 2012 w celu poprawy stanu sanitarnego wydano 174 decyzje administracyjne, a w 934 przypadkach wydano decyzje umarzające (kontrole bez uchybień). Ponadto w 2012 roku wydano 102 decyzje dotyczące zatwierdzenia nowouruchomionych obiektów oraz 1 decyzję odmawiającą wpisu zakładów do rejestru (zakład nie spełniał wymagań obowiązującego prawa żywnościowego). WNIOSKI Podsumowując wyniki przeprowadzanych działań kontrolnych należy stwierdzić, że: 1. Stan sanitarny zakładów branży spożywczej funkcjonujących na terenie działania Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Białymstoku na przestrzeni ostatnich lat ulega dalszej poprawie natomiast jakość zdrowotna żywności produkowanej i wprowadzanej do obrotu uległa pogorszeniu. 2. Jakość sposobu żywienia w zakładach żywienia zbiorowego w dalszym ciągu jest niezadowalająca i od lat nie ulega poprawie, pomimo kierowania wystąpień do osób planujących i realizujących żywienie wskazujących na potrzebę planowania żywienia zgodnie z zasadami racjonalnego żywienia w obiektach. Na powyższe wpływa zbyt mała stawka żywieniowa. 21

Zakłady pracy Oddział Higieny Pracy wykonuje zadania z zakresu ochrony zdrowia populacji ludzi pracujących. Dwa podstawowe cele tj.: poprawa warunków pracy w aspekcie zdrowotnym, profilaktyka chorób zawodowych i parazawodowych są realizowane poprzez: lustrację stanowisk pracy w zakładach, ocenę zdrowotną warunków środowiska pracy, pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, ocenę stopnia narażenia na czynniki szkodliwe i uciążliwe dla zdrowia, monitoring zagrożeń zawodowych, ocenę podejmowanych środków zapobiegawczych, ocenę ryzyka zawodowego, ocenę badań kontrolnych lekarskich pracowników i prowadzonej profilaktyki zawodowej, promocję zdrowia w środowisku pracy, egzekwowanie poprawy na drodze postępowania administracyjnego. Ponadto w dziedzinie bieżącego nadzoru sanitarnego egzekwujemy przestrzeganie przez osoby wprowadzające substancje i preparaty chemiczne do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz przez użytkowników substancji i mieszanin chemicznych obowiązków wynikających z ustawy o substancjach i preparatach chemicznych i rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady, przestrzeganie przez podmioty wprowadzające do obrotu prekursory narkotyków grupy 2 i 3 obowiązków wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady, przestrzeganie zakazu produkcji i obrotu środków zastępczych ( dopalaczy ) wynikającego z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, przestrzeganie przepisów dotyczących wprowadzania do obrotu produktów biobójczych i substancji czynnych oraz ich stosowania w działalności zawodowej, przestrzeganie przepisów dotyczących wprowadzania do obrotu i stosowania oraz właściwości środków powierzchniowo czynnych i detergentów. Kontrola przestrzegania ww. przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne ma na celu wdrożenie zasad określających warunki, zakazy lub ograniczenia produkcji, wprowadzania do obrotu lub stosowania substancji i mieszanin chemicznych oraz środków powierzchniowo czynnych i detergentów, w celu ochrony przed szkodliwym wpływem tych substancji i preparatów na zdrowie człowieka lub na środowisko, 22

zapobieganie zagrożeniom zdrowia ludzi, które mogą być wynikiem działania produktów biobójczych, zwalczanie niedozwolonego obrotu substancjami, których używanie może prowadzić do narkomanii. W roku 2012 na obszarze powiatu białostockiego zewidencjonowano 719 zakładów pracy podlegających nadzorowi Oddziału Higieny Pracy Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Białymstoku. Z tego skontrolowano 194 zakłady, w których występują czynniki szkodliwe i uciążliwe dla zdrowia. W tej grupie 28 to zakłady, w których występują czynniki rakotwórcze i mutagenne. Ocena zagrożenia czynnikami szkodliwymi dla zdrowia I. Liczba osób zatrudnionych w zakładach skontrolowanych - 8304 II. Liczba osób pracujących w kontakcie z czynnikami rakotwórczymi i mutagennymi- 109, w tym m. in.: 1. w zakładach produkcji metalowych wyrobów gotowych 21 os., 2. w zakładach produkcji wyrobów z drewna 19 os., 3. w zakładach budowlanych 16 os., 4. w zakładach produkcji maszyn i urządzeń 10 os., 5. w innych zakładach 43 os. Zatrudnieni na terenie powiatu białostockiego są eksponowani na następujące czynniki rakotwórcze i mutagenne: 1. Czynniki fizyczne promieniowanie jonizujące - 3 os. 2. Czynniki chemiczne związki chromu (VI) - 30 os., ditlenek niklu - 20 os., tlenek niklawy - 20 os., benzyna, niskowrząca benzyna niespecyfikowana 15 os., benzen 5 os., tlenek chromu (VI) 4 os., azbest - 1 os dichromian(vi)potasu 1 os. 3. Procesy technologiczne prace związane z narażeniem na pył drewna twardego - 25 os., procesy technologiczne związane z narażeniem na działanie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych 23 os. 23

Na ww. czynniki rakotwórcze i mutagenne największa ilość pracowników jest eksponowana w następujących zakładach: 1. Kotniz w Zaściankach 18 os., 2. Metalowiec Białystok Sp. z o. o. w Fastach 10 os., 3. Zakład Stolarski Złoty Sęk w Czarnej Białostockiej 10 os., 4. Plus Sp. jawna Stacja Paliw Orlen Porosły 12 os. W celu zminimalizowania zawodowego narażenia pracujących na czynniki rakotwórcze w środowisku pracy podejmowane są wielokierunkowe działania profilaktyczne. Radykalną metodą jest eliminacja czynnika rakotwórczego z procesu technologicznego, zamiana na inny nie rakotwórczy lub zminimalizowanie czasu ekspozycji podczas procesu pracy. Narażenie na fizyczne i chemiczne czynniki rakotwórcze jest także minimalizowane poprzez różnorodne ochrony zbiorowe i indywidualne. Ograniczany jest dostęp tych czynników do organizmu pracownika poprzez rozwiązania techniczne wentylacji, hermetyzację i automatyzację procesów technologicznych, bezpośrednie ochrony dróg oddechowych, środki ochrony kończyn górnych i dolnych. Dobrze zabezpieczeni są pracownicy obsługujący urządzenia emitujące promieniowanie jonizujące. Od wielu lat monitorowane są dawki promieniowania poprzez dozymetrię indywidualną każdego pracownika. W lustrowanych w 2012 roku zakładach, w których kontrolowano realizację przepisów prawnych dot. czynników rakotwórczych i mutagennych stwierdzono, że 25 % pracodawców nie przestrzegało tych przepisów. Nieprawidłowości wyegzekwowano poprzez nakazy administracyjne. III. Liczba osób pracujących w ekspozycji na czynniki szkodliwe dla zdrowia (bez czynników rakotwórczych i mutagennych) - 4526 os., w tym : l. Czynniki fizyczne hałas słyszalny - 2458 os., hałas ultradźwiękowy 2 os., pyły - 823 os., wibracja miejscowa 353 os., wibracja ogólna - 660 os., mikroklimat zimny/gorący 29 os., pola i promieniowania elektromagnetyczne - 4 os. 2. Czynniki chemiczne związki manganu - 115 os., związki żelaza - 109 os., tlenek węgla - 87 os., aceton 85 os., 24

tlenki azotu - 76 os., octan etylu 58 os., toluen - 36 os., miedź i jej związki - 35 os., ksylen 25 os. Ponadto zatrudnieni w zakładach powiatu białostockiego są eksponowani w środowisku pracy na następujące zidentyfikowane i badane czynniki chemiczne szkodliwe dla zdrowia: chlor, cyna i jej nieorganiczne związki, dwutlenek węgla, kwas azotowy, ditlenek siarki, formaldehyd, kwas octowy, octan butylu, alkohol n-butylowy, alkohol etylowy, alkohol izopropylowy, trimetylobenzen, etylobenzen, heptan, heksan. 3. Czynniki biologiczne (wirusy, bakterie, grzyby, pasożyty wewnętrzne ) - 1835 os. Przepisy prawne odnoszące się do problematyki szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy zaczęły obowiązywać od 2005 roku i obecnie stwierdzamy, że większość pracodawców realizuje wymogi w nich zawarte. W tej ponad czterotysięcznej grupie eksponowanych na czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy - 71 osób pracowało w narażeniu na hałas powyżej dopuszczalnego natężenia. Najwięcej narażonych na czynniki szkodliwe dla zdrowia w wartościach ponadnormatywnych pracuje w: zakładach produkcji wyrobów z drewna 27 os., zakładach produkcji wyrobów tekstylnych - 16 os., zakładach naprawczo-konserwacyjnych maszyn 17 os., W sumie w 7 zakładach stwierdzono przekroczenia wskaźnika oceny narażenia -najwyższego dopuszczalnego natężenia czynnika szkodliwego dla zdrowia pracowników, m. in. w Warsztaty Wagonów Kolejowych w Łapach - 17 os., Zakłady Przemysłu Pasmanteryjnego Pasmanta S.A. w Halickich k/kurian 16 os., Dak-Pol Zakład Drzewny Sp. z o. o. w Czarnej Białostockiej - 12 os., W celu obniżenia narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy, pracodawcy obligowani decyzjami administracyjnymi, wdrażają różnorodne środki zaradcze. Najbardziej efektywne okazały się przedsięwzięcia techniczne i technologiczne w zakresie: skrócenie rzeczywistego czasu ekspozycji ( rotacja, dublowanie pracowników ), modernizacji parku maszynowego, zmian procesów technologicznych, technicznych rozwiązań tłumienia hałasu i wibracji, napraw, konserwacji sprzętu i maszyn, wymiany sprzętu 25

Powyższe działania pozwoliły na obniżenie ponadnormatywnych wartości stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia do wartości poniżej norm higienicznych, między innymi w: 1. W zakładzie System Gazociągów Tranzytowych EUROPOL GAZ S.A. Tłocznia i Pomiarownia Gazu w Kondratkach obniżono dla 10 osób hałas do obowiązujących norm na stanowisku operatora-mechanika i operatora-elektryka. Kontrola urządzeń i odczyty pomiarów dokonywane są obecnie w dyspozytorni bez konieczności wchodzenia do pomieszczeń z pracującymi urządzeniami. 2. W firmie Biuro i Meble Łapy obniżono do obowiązujących norm natężenie hałasu dla 3 pracowników na stanowisku ślusarza-spawacza poprzez reorganizację stanowiska pracy i przeniesienie stanowiska do oddzielnego pomieszczenia i w ten sposób odizolowania od hałasu, którego źródłem były sąsiednie maszyny w hali. 3. W CEZAR S.A. Białystok-Zaścianki obniżono najwyższe stężenie chwilowe toluenu do obowiązujących norm, poprzez wymianę instalacji wentylacji mechanicznej miejscowej. Poprawiono w ten sposób warunki pracy dla 2 pracowników. 4. W BRADRO P.Braun, M.Droździewicz s.j. Ogrodniczki obniżono do obowiązujących norm higienicznych hałas słyszalny na stanowisku obsługi maszyn tartacznych poprzez konserwację i naprawę maszyn oraz wprowadzenie systemu pracy rotacyjnej. Warunki poprawiono dla 8 pracowników. 5. W CHM Sp. z o.o. Lewickie obniżono do obowiązujących norm hałas na stanowisku obsługi prasy w kuźni poprzez naprawę i konserwację urządzenia oraz rotacje pracowników. Warunki poprawiono dla 2 pracowników. 6. W STABART Zakład Stolarski S.Perkowski Gąsówka Osse obniżono do obowiązujących norm higienicznych zapylenie na stanowisku stolarza poprzez przegląd wentylacji centralnej i wymianę filtrów. Warunki poprawiono dla 2 pracowników. Zakłady także wyznaczają i oznakowują strefy zagrożeń wokół źródeł emisji szkodliwego promieniowania, hałasu i czynników rakotwórczych co daje również efekt istotnego zmniejszenia stopnia narażenia. W przypadku wyczerpania możliwości technicznych, technologicznych i organizacyjnych stosowane są środki ochrony indywidualnej. Dobrze dobrane ochrony osobiste, posiadające certyfikaty na znak bezpieczeństwa i deklarację zgodności oraz egzekwowanie ich stosowania przez pracowników w procesie pracy powoduje minimalizację lub eliminację narażenia na określony czynnik szkodliwy dla zdrowia. Prowadzony monitoring badań omówionych wyżej zagrożeń zawodowych pozwala na bieżącą identyfikację tych czynników szkodliwych dla zdrowia oraz ocenę stopnia narażenia. W trakcie przeprowadzonych kontroli stwierdzono, że 61 pracodawców nie dokonywało, w sposób określony w przepisach, badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Stanowiło to 31% skontrolowanych pracodawców. Nieprawidłowości wyegzekwowano na drodze administracyjnych decyzji. 26

W wyniku rocznej działalności wydano 109 decyzji na stwierdzone nieprawidłowości, w efekcie czego poprawiono warunki zdrowotne środowiska pracy dla 393 pracowników. Choroby zawodowe Następstwem oddziaływania szkodliwych i uciążliwych warunków pracy są choroby zawodowe. W 2012 roku z obszaru powiatu ziemskiego otrzymano 14 orzeczeń lekarskich dotyczących chorób zawodowych. Po dokonaniu analizy zgromadzonych dokumentów i stopnia narażenia zawodowego na czynniki szkodliwe dla zdrowia wydano 12 decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej i 2 decyzje o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej. Nadal utrzymuje się na wysokim poziomie ilość zachorowań na zakaźne choroby zawodowe odkleszczowe, tj. boreliozę, która dotyczy rolników i pracowników leśnych. W pozostałych przypadkach odnotowujemy spadek ilości stwierdzanych chorób zawodowych. Struktura stwierdzonych chorób zawodowych w 2012 roku i analiza porównawcza z okresem lat od 2004 roku. Jednostka chorobowa 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych 2 Alergiczny nieżyt nosa 1 Przewlekłe choroby narządu głosu 1 1 1 1 Choroby skóry 1 Choroby zakaźne i inwazyjne, w tym: 21 24 19 7 23 14 13 19 11 - wzw typ C 1 1 - -kleszczowe zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych 3 3 2 2 2 3 - borelioza 17 24 16 5 21 14 11 15 11 Zespół cieśni nadgarstka 1 Zawodowe uszkodzenie słuchu 1 OGÓŁEM 21 24 21 8 25 15 15 20 12 Istotna w zapobieganiu chorobom zawodowym jest prawidłowa realizacja wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich pracowników oraz prowadzona profilaktyka lekarska w zakładach. W większości skontrolowanych w roku sprawozdawczym zakładów pracy nie stwierdzono istotnych nieprawidłowości z zakresu profilaktycznych badań lekarskich pracowników. Pracownicy w większości przypadków kierowani są z właściwą częstotliwością na te badania, a przeprowadzane badania dodatkowe są adekwatne do narażeń zawodowych, co świadczy, że informacja w skierowaniu udzielana przez pracodawców o zagrożeniach zawodowych w środowisku pracy zatrudnionych, jest pełna i zgodna z rzeczywistością. Badania te wykonuj ą placówki służby zdrowia i lekarze posiadający odpowiednie uprawnienia. 27

Wśród kontrolowanych zakładów w sześciu stwierdzono zatrudnienie pracowników bez aktualnych badań okresowych. W roku minionym stwierdzono prawidłową realizację monitoringu stanu zdrowia pracowników wykonujących pracę w warunkach występowania przekroczeń wskaźników oceny czynnika szkodliwego dla zdrowia. Analizy stanu zdrowia są pełne i coraz bardziej przystępne dla pracodawców, umożliwiające obserwację rozwoju procesu skutków zdrowotnych w związku z narażeniem, co umożliwia właściwą profilaktykę i niedopuszczenie do rozwoju chorób zawodowych. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi niebezpiecznymi W celu egzekwowania przepisów ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach oraz ustawy o produktach biobójczych przeprowadzono następujące ilości kontroli : - u wprowadzających do obrotu niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne, - u stosujących te substancje i preparaty w działalności zawodowej, - u wprowadzających do obrotu produkty biobójcze, - 3 u pierwszych wprowadzających do obrotu detergenty. Stwierdzono nieprzestrzeganie obowiązujących przepisów w zakresie ww. ustaw przez - 33% podmiotów wprowadzających do obrotu niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne, - 14% podmiotów stosujących te substancje i preparaty w działalności zawodowej, - 33% podmiotów wprowadzających do obrotu produkty biobójcze, - 33% podmiotów wprowadzających do obrotu detergenty. Nadzór nad realizacją zapisów ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii Prekursory grupy 2 i 3 w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii to substancje służące do produkcji narkotyków lub substancje będące substratami w reakcjach chemicznych prowadzących do otrzymania narkotyków. Na obszarze powiatu są wprowadzane do obrotu i stosowane następujące prekursory ww. grup: aceton, toluen, kwas siarkowy. W roku minionym nie stwierdziliśmy nieprawidłowości i niedozwolonego obrotu prekursorami. Nie odnotowano przypadku zgłoszenia przez podmioty gospodarcze okoliczności takich jak nietypowe zamówienia lub transakcje z udziałem prekursorów narkotyków, które mogły budzić podejrzenie, iż substancje wprowadzane do obrotu mogły być wykorzystane do celów nielegalnego wytwarzania środków odurzających lub substancji psychotropowych. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Białymstoku prowadzi monitoring obecności na rynku środków zastępczych ( dopalacze ) poprzez planowane kontrole obiektów stacjonarnych (sklepy, kluby, salony gier, centra rozrywkowe i inne ), kontrole przeprowadzane na skutek zgłoszonych interwencji, kontrole przeprowadzone na skutek zgłoszeń podejrzeń o obrocie środkami zastępczymi uzyskanych od Policji i Służby Celnej oraz poprzez uczestniczenie w kontrolach zainicjowanych przez Policję. W roku 2012 nie stwierdzono na terenie powiatu obiektów wprowadzających dopalacze. 28

Obiekty nauczania i wychowania Na terenie powiatu ziemskiego nadzorem objęto 98 placówek nauczania, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży, w tym 1 żłobek, 21 przedszkoli, 17 innych form wychowania przedszkolnego funkcjonujących w szkołach, 27 samodzielnych szkół podstawowych, 3 filie szkół podstawowych, 6 samodzielnych gimnazjów, 19 zespołów szkół, 1 szkołę średnią, 2 internaty, 1 placówkę opiekuńczowychowawczą. Skontrolowano wszystkie ewidencjonowane zakłady nauczania i wychowania. Przeprowadzono 94 kontrole sanitarne. W wyniku stwierdzenia naruszeń przepisów prawa wydano 16 decyzji administracyjnych. Podczas prowadzonego nadzoru dokonano oceny: 1. Stanu sanitarnego i technicznego obiektów nauczania i wychowania oraz warunków do utrzymania higieny osobistej. 2. Organizacji zajęć w szkołach w aspekcie higieny procesu nauczania. 3. Przestrzegania przepisów w zakresie stosowania substancji chemicznych i ich mieszanin. 4. Zaopatrzenia placówek nauczania i wychowania w wodę. 5. Organizacji i sposobu dożywiania dzieci i młodzieży w szkołach. 6. Dowożenia dzieci do szkół. 7. Opieki nad dziećmi w wieku do lat 3. 1. Stan sanitarny i techniczny obiektów nauczania i wychowania oraz warunków do utrzymania higieny osobistej w szkołach Wydano 16 decyzji administracyjnych na poprawę stanu technicznego obiektów, znajdujących się w nich urządzeń i sprzętu. Kontynuowano postępowanie administracyjne wszczęte w latach ubiegłych. Wydano 31 decyzji administracyjnych prolongujących terminy wykonania decyzji wydanych w latach poprzednich. Ze względu na brak środków finansowych przewidzianych na prace remontowe, terminy wykonania decyzji prolongujących ustalano głównie na 2013 rok. Wyegzekwowano wykonanie w całości 5 decyzji administracyjnych wydanych w 2012 roku i 22 decyzji administracyjnych wydanych w latach ubiegłych. Uznano stan sanitarno-techniczny jednej szkoły jako zły ( Szkoła Filialna w Brzozowie Starym wchodząca w skład Zespołu Szkół w Poświętnym). W 4 szkołach stwierdzono złe warunki do utrzymania higieny osobistej, w tym w 2 szkołach z powodu braku dostępu uczniów do ciepłej bieżącej wody oraz w 2 szkołach z powodu złego stanu technicznego pomieszczeń sanitarnych uczniów. W porównaniu do roku 2011 stan uległ poprawie w 5 szkołach, w których to zapewniono uczniom dostęp do ciepłej bieżącej wody w pomieszczeniach sanitarnych. Szczegółowe informacje w rozbiciu na rodzaje zakładów nauczania i wychowania przedstawiono w tabeli: 29

Nadzór sanitarny nad placówkami nauczania i wychowania w 2012 roku Rodzaj zakładu liczba zakładów w ewidencji publicznych niepublicznych liczba zakładów skontrolowanych liczba kontroli ogółem liczba placówek o złym stanie sanitarnotechnicznym Złe warunki do utrzymania higieny Liczba wydanych decyzji w związku ze stwierdzonymi uchybieniami żłobki 1 0 1 1 2 0 0 2 przedszkola 21 15 6 21 22 0 0 2 punkty przedszkolne 17 15 2 17 9 0 0 0 szkoły podstawowe 27 25 2 27 28 0 1 4 filie szkół podstaw. 3 3 0 3 3 0 0 0 gimnazja 6 6 0 6 6 0 0 0 zespoły szkół 19 19 0 19 21 1 3 8 śr. szk. zawodowe 1 1 0 1 1 0 0 0 internaty 2 2 0 2 2 0 0 0 placówki opiekuńczowychowawcze 1 0 1 1 1 0 0 0 OGÓŁEM 98 86 12 98 94 1 4 16 Ponadto wyodrębniono funkcjonowanie w zespołach szkół następujących rodzajów placówek nauczania i wychowania: Zespoły Szkół Ogólnokształcących - 19 zespołów w tym: 1 1 2 5 1 16 17 Przedszkola Szkoły podstawowe Licea ogólnokształcące Technika Szkoły Podstawowe filialne Gimnazja Szkoły zawodowe W jednym skontrolowanym obiekcie pełniącym opiekę nad dziećmi w wieku do 3 lat stwierdzono zaniedbania w zakresie czystości i porządku. Zastosowano sankcję karną w postaci mandatu na kwotę 200 zł. Ponadto w wyniku stwierdzonych nieprawidłowości wydano decyzję administracyjną nakazującą usunięcie uchybień. W następstwie wydanych nakazów właściciel podjął decyzję o rozwiązaniu placówki w zakresie opieki nad dziećmi w wieku do 3 lat. Nadzór sanitarny nad pozostałymi placówkami nauczania i wychowania funkcjonującymi na terenie powiatu białostockiego pełnił Podlaski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Białymstoku. 30

2. Organizacja zajęć w szkołach w aspekcie higieny procesu nauczania Higieniczną ocenę rozkładów lekcji przeprowadzono w 71 zakładach (szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych) obejmując badaniem 197 oddziałów. W wyniku prowadzonego nadzoru ustalono, że w 23 placówkach obowiązywały przerwy 5-minutowe i uczniowie 2 szkół rozpoczynali lekcje przed godziną 8.00. Ponadto rozkłady zajęć kwestionowano z powodu rozpoczynania zajęć o niestałej porze w poszczególne dni tygodnia: 50 45 40 47 liczba szkół 35 30 25 20 15 22 10 5 0 11 szkoły podstawowe (samodzielne i funkcj. w zespołach szkół) 1 0 9 gimnazja (samodzielne i funkcj. w zespołach szkół) 1 0 2 3 0 0 szkoły ponadgimnazjalne (samodzielne i funkcjonujace w zespołach) liczba skontrolowanych szkół w aspekcie higienicznej organizacji zajęć 5-minutowe przerwy rozpoczynanie zajęć przed godziną 8 kończenie zajęć pomiędzy godziną 16-19 W stosunku do roku ubiegłego zmniejszyła się liczba szkół rozpoczynających zajęcia przed godziną 8.00 i liczba szkół, w których obowiązywały przerwy 5-minutowe. Nie odnotowano szkół prowadzących nauczanie w systemie dwuzmianowym. 3. Stosowanie substancji chemicznych i ich mieszanin Nadzór nad substancjami chemicznymi i ich mieszaninami sprawowano w 10 szkołach. Na koniec roku odnotowano posiadanie odczynników chemicznych przez 10 szkół w ilości 66 kg. Nie stwierdzono substancji chemicznych przeterminowanych. Nie odnotowano nieprawidłowości w zakresie stosowania i przechowywania odczynników chemicznych w pracowniach szkolnych. 4. Zaopatrzenie placówek nauczania i wychowania w wodę Nadzorowane zakłady nauczania i wychowania w 2012 roku korzystały z wody dobrej jakości. Poprawie uległ stan wody pochodzącej z wodociągów, które w 2011 roku zaopatrywały 7 placówek nauczania i wychowania w wodę warunkowo dopuszczoną do użycia. 31

Wykaz szkół korzystających z wody warunkowo dopuszczonej do użytku: Źródło zaopatrzenia w wodę 2011 2012 wodociąg publiczny w Pajewie -Zespół Szkół w Radulach (SP, G) woda dobrej jakości wodociąg publiczny w Studziankach wodociąg publiczny w Zabłudowie - Punkt Przedszkolny w Studziankach - Szkoła Podstawowa w Studziankach Przedszkole w Zabłudowie - Szkoła Podstawowa w Zabłudowie - Gimnazjum w Zabłudowie woda dobrej jakości woda dobrej jakości Jedna placówka - Szkoła Podstawowa w Konopkach Pokrzywnicy (uczęszczało do niej 23 uczniów i 16 dzieci w wieku przedszkolnym ) do celów spożywczych korzystała z wody butelkowanej, a z wody z wodociągu lokalnego tylko do celów sanitarnych (z powodu niespełnienia parametrów fizyko-chemicznych). W roku sprawozdawczym nie wystąpiły placówki zaopatrywane w wodę złej jakości. 5. Organizacja i sposób dożywiania uczniów w szkołach Dożywianie uczniów prowadziło 68 szkół, w tym 28 szkół podstawowych, 6 gimnazjów, 17 szkół podstawowych i 14 gimnazjów funkcjonujących w zespołach szkół oraz 3 szkoły ponadgimnazjalne. Uczniowie otrzymywali posiłki ciepłe (dwudaniowe i jednodaniowe), drugie śniadania napoje. Ciepłe posiłki zapewniono uczniom w 66 szkołach. Z tej formy dożywiania skorzystało 5379 uczniów, w tym z obiadów 5235 i z posiłków jednodaniowych 144 uczniów. Napój otrzymało 5461 dzieci w 42 szkołach, drugie śniadanie 75 uczniów w 4 szkołach. Szczegółowe informacje z uwzględnieniem typów szkół oraz realizowanych form dożywiania przedstawia tabela: Dożywianie uczniów w szkołach Rodzaj placówki Ogólna liczba szkół prowadzących dożywianie szkoły podstawowe 28 gimnazja 6 szkoły podstawowe w zespołach szkół) gimnazja (w zespołach szkół) szkoły ponadgimnazjalne 17 14 OGÓŁEM 68 3 Liczba szkół Forma dożywiania wydających posiłki Liczba uczniów Posiłki korzystających z obiad posiłek śniadanie napój dofinan I-daniowy dożywiania sowane liczba szkół 24 2 3 22 26 liczba uczniów 2295 36 52 2845 1013 liczba szkół 6 0 0 2 6 liczba uczniów 673 0 0 239 307 liczba szkół 16 1 1 15 17 liczba uczniów 1477 90 23 2290 700 liczba szkół 13 1 0 3 14 liczba uczniów 752 18 0 87 411 liczba szkół 3 0 0 0 3 liczba uczniów 38 0 0 0 26 liczba szkół 62 4 4 42 66 liczba uczniów 5235 144 75 5461 2431 32

Ponadto zapewniono owoce i warzywa 2674 uczniom w 30 szkołach podstawowych. W stosunku do roku ubiegłego wzrosła o 57% ilość uczniów korzystających z owoców i warzyw w szkołach oraz wzrosła o 57% ilość szkół uczestniczących w wydawaniu owoców i warzyw uczniom. W ramach napoju dzieciom wydawano głównie mleko. 6. Dowożenie dzieci do szkół wiejskich Dowożenie autobusami szkolnymi Dojazdy autobusami kursowymi PKS Dojazdy PKP Dojazdy autobusami MPK Zapewniona opieka pedagoga lub osoby dorosłej szkoły podstawowe 16 - - - 16 gimnazja 6 1 - - 6 zespoły szkół 13 2-1 13 W szkołach na nadzorowanym terenie uczniowie nie korzystali z prywatnych środków transportu opłacanych przez urzędy gmin. Szkoły nie organizowały dwóch kursów dowożenia dzieci do domu, aby zapewnić wcześniejsze odwiezienie dzieci młodszych. Opiekę pedagoga zapewniono we wszystkich szkołach, w których dzieci dowożono autobusami szkolnymi. Wyjazdy do szkół podstawowych najczęściej odbywały się w godz. 7 00-7 20, najwcześniej o godz. 6 40.W większości szkół gimnazjalnych wyjazdy do szkoły odbywały się ok. godz. 7 00, najwcześniej o godz. 6 45. Uczniowie zespołów szkół w większości placówek wyjeżdżali ok. godz. 7 00, najwcześniej o godz.6 40 oraz w 1 szkole (Zespół Szkół w Radulach) ok godz. 8 00 (ze względu na dojazdy zajęcia rozpoczynały się o godz. 8 55 ). Uczniowie szkół podstawowych najczęściej powracali do domu w godzinach 15 00-16 00 najwcześniej ok. godz. 14 30, gimnazjów w godz. 14 30-16 30 ; zaś zespołów szkół 14 30-16 40. W 12 szkołach podstawowych, 6 gimnazjach i 12 zespołach szkół uczniowie oczekiwali na autobusy szkolne w świetlicach, a w pozostałych szkołach w innych pomieszczeniach, jak sale lekcyjne, biblioteki, czytelnie. We wszystkich szkołach zapewniono opiekę pedagoga. Dojeżdżającym uczniom zapewniono możliwość korzystania z ciepłych posiłków. Nie zapewniono możliwości korzystania z posiłków w 1 szkole podstawowej. 7. Opieka nad dziećmi w wieku do lat 3 W roku sprawozdawczym skontrolowano dwie placówki sprawujące opiekę nad dziećmi w wieku do lat 3 prowadzone przez osoby fizyczne. W obu z nich stwierdzono uchybienia. Jedna z tych placówek w wyniku stwierdzonych zaniedbań i nieprawidłowości z początkiem 2012 roku została zlikwidowana, a w drugiej właściciel poprawił warunki pobytu dzieci. Ponadto pozytywnie zaopiniowano pod względem bezpieczeństwa i higieny trzy nowo powstałe niepubliczne żłobki, które zostaną objęte bieżącym nadzorem sanitarnym w 2013 roku. 33

WNIOSKI 1. Z roku na rok wzrasta ilość uczniów korzystających z owoców i warzyw wydawanych przez szkoły podstawowe. 2. Na terenie powiatu powstały niepubliczne placówki sprawujące opiekę nad dziećmi w wieku do lat 3. 3. W roku 2012 nie odnotowano placówek nauczania i wychowania zaopatrywanych w wodę złej jakości i warunkowo dopuszczoną do użycia. 34

Zapobiegawczy nadzór sanitarny Prowadzony jest stały nadzór sanitarno-higieniczny nad projektowanymi i będącymi w realizacji obiektami, mający na celu zapewnienie optymalnych warunków sanitarno-higienicznych produkcji oraz pracy, odpoczynku i pobytu ludzi w nowobudowanych, przebudowywanych i modernizowanych obiektach budowlanych. Podczas uzgadniania dokumentacji projektowej jak i podczas kontroli obiektów w trakcie realizacji można wyeliminować szereg nieprawidłowości natury sanitarno-higienicznej, co często w zrealizowanym już zakładzie ze względów technicznych nie jest możliwe. W roku 2012 Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Białymstoku wydał na terenie powiatu ziemskiego: 1. opinie w sprawie obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięć mogących oddziaływać na środowisko (w tym ewentualne określenie zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko) przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach: - opinie stwierdzające obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko z jednoczesnym określeniem zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko- 30 - opinie nie stwierdzające obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko - 53 - opinie oceniające oddziaływanie przedsięwzięć nie zaliczanych do mogących oddziaływać na środowisko z uwagi na wystąpienia urzędów miast i gmin - 25 - opinie określające zakres raportu o oddziaływaniu na środowisko - 0 2. opinie dot. przedsięwzięć mogących oddziaływać na środowisko określających warunki ich realizacji: - pozytywnie - 14 - pozytywnie z zastrzeżeniami - 0 - negatywnie - 0 - umarzające postępowanie - 0 3. postanowienia i opinie dotyczące uzgodnienia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, - pozytywnie ( w formie postanowienia) - 13 - pozytywnie ( w formie opinii) - 13 - pozytywnie z zastrzeżeniami - 0 - negatywnie - 0 - umarzające postępowanie - 0 4. uzgodnienia dotyczące studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego: - pozytywnie - 0 - pozytywnie z zastrzeżeniami - 0 35

- negatywnie - 0 - umarzające postępowanie - 0 5. uzgodnienia zakresu i stopnia szczegółowości informacji zawartej w prognozie oddziaływania na środowisko - pozytywnie - 10 - pozytywnie z zastrzeżeniami - 0 - negatywnie - 0 - umarzające postępowanie - 0 6. uzgodnienia projektów technicznych na etapie pozwolenia na budowę lub zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części, - pozytywnie - 1 - pozytywnie z zastrzeżeniami - 0 - negatywnie - 0 - umarzające postępowanie - 0 7. wydawanie decyzji zgody na rozszerzanie cmentarzy komunalnych (dotyczy cmentarza w Łapach), - pozytywnie - 0 - pozytywnie z zastrzeżeniami - 0 - negatywnie - 1 - umarzające postępowanie - 1 8. opinie w sprawie zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym: - pozytywnie - 12 - pozytywnie z zastrzeżeniami - 0 - negatywnie - 0 - umarzające postępowanie - 2 9. wydawanie decyzji o spełnieniu wymagań jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia dla podmiotów leczniczych przed rejestracją ( w organie wojewody) - pozytywnie - 12 - pozytywnie z zastrzeżeniami - 0 - negatywnie - 0 - umarzające postępowanie - 0 10. wydawanie decyzji o spełnieniu wymagań jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia dla praktyk zawodowych przed rejestracją ( w izbach lekarskich) - pozytywnie - 3 - pozytywnie z zastrzeżeniami - 0 - negatywnie - 0 - umarzające postępowanie - 0 36

11. decyzje dot. programów dostosowawczych pomieszczeń i urządzeń dla podmiotów leczniczych przed rejestracją i praktyk zawodowych - pozytywnie - 5 - pozytywnie z zastrzeżeniami - 0 - negatywnie - 0 - umarzające postępowanie - 1 12. opinie sanitarne odnośnie przydatności do użytkowania innych obiektów (między innymi: apteki,.) - pozytywnie - 4 - pozytywnie z zastrzeżeniami - 0 - negatywnie - 0 - umarzające postępowanie - 0 13. opinie dotyczące odstępstw od warunków technicznych - pozytywnie - 1 - pozytywnie z zastrzeżeniami - 0 - negatywnie - 0 - umarzające postępowanie - 0 14. ilość kontroli w terenie - 39 Ponadto należy stwierdzić, iż obiekty przekazywane do użytkowania w roku 2012, w stosunku do obiektów przekazywanych w latach ubiegłych charakteryzowały się podobnym standardem wykończenia wnętrz. 37

Działalność z zakresu promocji zdrowia Działania podejmowane w 2012 roku przez Sekcję Promocji Zdrowia Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Białymstoku wynikały z : - Ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej z 14 marca 1985 roku - Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007-2015 - zaleceń Ministerstwa Zdrowia oraz Światowej Organizacji Zdrowia - sytuacji epidemiologicznej na świecie w Polsce oraz w województwie podlaskim i powiecie białostockim - potrzeb środowiska lokalnego Biorąc pod uwagę powyższe pracownicy Sekcji Promocji Zdrowia realizowali działania, których celem było podnoszenie świadomości, wykształcenie pozytywnych nawyków, zachowań i troski o własne zdrowie i środowisko, a co za tym idzie zmniejszenie zagrożeń zdrowotnych z uwzględnieniem przede wszystkim potrzeb środowiska lokalnego. Dominujące problemy zdrowotne społeczeństwa, problemy środowiska szkolnego skłaniały do realizacji długofalowych programów edukacyjnych, akcji specjalnych i innych działań. Szczegółowe działania podejmowane w ramach programów i interwencji nieprogramowych w roku 2012 ilustrują poniższe tabele a) programy L.p Nazwa interwencji programowej Podjęte działania Adresaci Szacunkowa liczba odbiorców 1. 2. Pierwotna profilaktyka wrodzonych wad cewy nerwowej Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w tym: Program Czyste powietrze wokół nas - kontynuacja współpracy z Archidiecezjalnym Duszpasterstwem Rodzinnym (zaopatrywanie w materiały edukacyjne do prowadzenia zajęć przez doradców rodzinnych - ekspozycje form wizualnych - monitorowanie realizacji programu w szkołach (wizytacje programowe) - ocena realizacji programu na podstawie sprawozdań od koordynatorów szkolnych i przeprowadzonych wizytacji - w ramach realizacji programu w placówkach prowadzono: - prelekcje, pogadanki, wykłady, szkolenia, projekcje filmów, ekspozycje form wizualnych, rozmowy indywidualne - - pozyskanie przedszkoli do realizacji programu - organizacja i przeprowadzenie szkolenia dla przedszkolnych koordynatorów programu - dystrybucja materiałów edukacyjnych do przedszkoli - poradnictwo, instruktaże indywidualne 38 pielęgniarki nauczyciele ZOZ-y koordynatorzy o-z Dzieci przedszkolne i ich rodzice 191 z 4 szkół 292odbiorców z 2 placówek

L.p 3. 4. 5. Nazwa interwencji programowej Program Nie pal przy mnie proszę Program Znajdź właściwe rozwiązanie Program Profilaktyki HIV/AIDS oraz akcji Światowy Dzień AIDS Podjęte działania udzielane koordynatorom i realizatorom programu - monitorowanie realizacji programu w przedszkolach (wizytacje programowe) - ocena realizacji programu na podstawie sprawozdań od koordynatorów i przeprowadzonych wizytacji - pozyskanie szkół do realizacji programu - organizacja i przeprowadzenie szkolenia dla szkolnych koordynatorów programu - dystrybucja materiałów edukacyjnych do szkół - poradnictwo, instruktaże indywidualne udzielane koordynatorom i realizatorom programu - monitorowanie realizacji programu w szkołach (wizytacje programowe) ocena realizacji programu na podstawie sprawozdań od koordynatorów - pozyskanie szkół do realizacji programu - organizacja i przeprowadzenie szkolenia dla szkolnych koordynatorów programu - dystrybucja materiałów edukacyjnych do szkół - poradnictwo, instruktaże indywidualne udzielane koordynatorom i realizatorom programu - monitorowanie realizacji programu w szkołach (wizytacje programowe) ocena realizacji programu na podstawie sprawozdań od koordynatorów - opracowanie harmonogramu działań w ramach Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV - przesłanie wytycznych do zakładów opieki - zdrowotnej, placówek nauczania i wychowania oraz urzędów miast i gmin na terenie działania PSSE Białystok - organizacja punktów informacyjnoedukacyjnych, prowadzenie konkursów dot profilaktyki HIV/AIDS podczas festynów i imprez - organizacja programu i obchodów akcji w Radio Akadera - ekspozycja form wizualnych w PSSE - dystrybucja materiałów o tematyce HIV/AIDS do podległych placówek i osobom zgłaszającym się do sekcji - umieszczenie informacji na stronie internetowej PSSE monitoring realizacji programu, wizytacje programowe w wybranych placówkach Adresaci Dzieci z klas I- III oraz ich rodzice uczniowie kl. IV-VI, oraz gimnazjów ogół społeczeństwa Szacunkowa liczba odbiorców 386 odbiorców z 3 placówek 1645odbiorców z 9 placówek 2156 odbiorców 6. Odświeżamy Nasze Miasta (TOB3CIT) - Narady programowe z współrealizatorami programu - Rozdawnictwo materiałów osobom zgłaszającym się do PSSE Białystok. - Przesłanie Informacji o programie i spotu do urzędów Gmin i Miast (elektronicznie - prośba o zamieszczenie spotu, oznakowywanie miejsc wolnych od tytoniu) ogół społeczeństwa (osoby dorosłe) 380 osób 39

L.p Nazwa interwencji programowej 7. Trzymaj formę Podjęte działania - Propagowanie treści antynikotynowych i związanych z ustawą antynikotynową : konkursy i rozdawnictwo materiałów tematycznych na festynach i imprezach plenerowych - Organizacja konkursu telefonicznego w Radio Akadera - organizacja i przeprowadzenie szkolenia dla szkolnych koordynatorów programu - dystrybucja materiałów edukacyjnych do szkół - realizacja programu w szkołach na podstawie własnych projektów - w ramach realizacji programu w szkołach prowadzono: szkolenia nauczycieli, wykłady i prelekcje dla rodziców i uczniów, pogadanki, instruktaże, pokazy, ćwiczenia, emisje filmów, ekspozycje form wizualnych, konkursy plastyczne, sprawnościowe, wiedzy, imprezy prozdrowotne, rajdy, wycieczki, festyny, przedstawienia teatralne, zajęcia informatyczne, monitorowanie - monitoring realizacji programu w szkołach (wizytacje programowe) - ocena realizacji programu na podstawie sprawozdań od koordynatorów szkolnych i przeprowadzonych wizytacji Adresaci uczniowie klas V-VI szkół podstawowych i gimnazjów nauczyciele rodzice Szacunkowa liczba odbiorców Uczestniczyło 3010 uczniów i rodziców z15 szkół podstawowych i gimnazjów 8. Stres pod kontrolą - pozyskanie szkół do realizacji programu - szkolenie koordynatorów szkolnych programu - realizacja programu w szkołach - edukacja uczniów według scenariuszy zajęć, emisja filmu na temat stresu - monitorowanie realizacji programu w placówkach - ocena realizacji programu na podstawie wizytacji placówek i sprawozdań szkolnych koordynatorów b) interwencje nieprogramowe koordynatorzy pielęgniarki szkolne, uczniowie klas maturalnych 306 uczniów z 3 szkół L.p Nazwa interwencji nieprogramowej Podjęte działania Adresaci Szacunkowa liczba odbiorców 1 2 3 4 5 - przesłanie wytycznych dotyczących akcji do zakładów opieki zdrowotnej, placówek nauczania i wychowania, władz samorządowych powiatu białostockiego na terenie działania PSSE Białystok Światowy Dzień bez - przesłanie informacji do władz Tytoniu oraz Rzuć ogół 1. samorządowych powiatu białostockiego Palenie Razem z Nami społeczeństwa - działania edukacyjne prowadzone w środowisku lokalnym przez placówki podległe PSSE Bialystok - przygotowanie form wizualnych do prezentacji na terenie PSSE - dystrybucja materiałów antynikotynowych 40 3008 odbiorców

2 Bezpieczny wypoczynek podczas ferii letnich i zimowych do podległych placówek i osobom zainteresowanym problemem - organizacja Światowego Dnia bez Tytoniu oraz Światowego Dnia Rzucania Palenia w Radio Akadera - dystrybucja materiałów antynikotynowych do podległych placówek i osobom zainteresowanym problemem - wypożyczanie filmów - umieszczenie informacji na stronach internetowych PSSE, partnerów i współrealizatorów - rowadzenie zajęć edukacyjnych, konkursów, zabaw, rozdawnictwo materiałów edukacyjnych podczas ferii zimowych, kolonii i półkolonii letnich uczestnicy placówek wypoczynku letniego i zimowego 138 odbiorców 3. Hasło roku i Światowy Dzień Zdrowia - przesłanie wytycznych dotyczących hasła roku do zakładów opieki zdrowotnej i placówek nauczania i wychowania na terenie działania PSSE Białystok - dystrybucja materiałów edukacyjnych do podległych placówek i osobom zainteresowanym - opracowanie i przygotowanie form wizualnych do prezentacji na terenie PSSE i podczas imprez plenerowych - umieszczenie informacji na stronie internetowej PSSE ogół społeczeństwa bezpośrednio 30 ZOZów Letnia Szkoła Bezpieczeństwa 2012 41