trzody chlewnej wedle obowiązującego prawa.

Systemy Ŝywienia i utrzymywania trzody chlewnej wedle obowiązującego prawa. Adam Rogala Specjalista ds. sprzedaŝy 16 września, Pałac w Pakosławiu

Kwestie omawiane w Decyzji Rady z dn. 19 czerwca 1978 (78/923/EEC) dotyczące zawarcia Europejskiej Konwencji o ochronie zwierząt trzymanych do celów gospodarskich regulowane są w prawie polskim Ustawą z dn. 1 sierpnia 1997 o ochronie zwierząt (Dz.U. 1997 Nr 111 poz. 724). PoniewaŜ temat ten jest szerszy, nie zostanie on omówiony w niniejszym rozdziale. Szacuje się, Ŝe w Polsce istnieje potencjał pomieszczeń wystarczający na roczną produkcję ponad 20 mln sztuk świń. W Polsce, jak i w Europie największą rolę odgrywają świnie naleŝące do typu mięsnego, charakteryzujące się przede wszystkim szybkimi przyrostami, ekonomicznym wykorzystaniem paszy na przyrost masy ciała i wysoką mięsnością. Większość tuczników w Polsce utrzymywanych jest do masy ciała średnio 105 kg. W Polsce podstawowym systemem utrzymania jest system ściółkowy. W większości są to chlewnie na płytkiej ściółce, w dalszej kolejności na głębokiej ściółce i na posadzkach o duŝym stopniu nachylenia. Obecnie najczęściej stosowanym sposobem utrzymania jest system rusztowy.

PoniŜej omówię przepisy o dobrostanie zwierząt mające zastosowanie w chowie świń. NajwaŜniejszymi aktami prawnymi są Dyrektywa Rady 2001/88/EC z dn. 23 października 2001 r. określająca standardy minimalne ochrony świń oraz Dyrektywa Rady 2001/88/EC z dn. 23 października 2001 r. zmieniająca Dyrektywę 91/630/EEC o standardach minimalnych ochrony świń. Do świń mają takŝe zastosowanie ogólne przepisy o dobrostanie zwierząt, które jednakŝe nie zostaną omówione w tym wykładzie. Wszystkie zwierzęta naleŝy karmić co najmniej raz dziennie. Jeśli świnie nie są karmione w grupach ze swobodnym dostępem do paszy lub przy pomocy systemu automatycznego zapewniającego diety indywidualne, to wszystkie zwierzęta w grupie powinny otrzymywać paszę jednocześnie (2001/88/EC). Do wszystkich wymogów odnośnie minimalnej powierzchni dla róŝnych kategorii świń odnoszą się zasady zawarte w Dyrektywie Rady.

W pomieszczeniach dla świń niedozwolony jest nieustanny hałas o natęŝeniu przekraczającym 85 db (2001/88/EC). Minimalne wymagane oświetlenie chlewni wynosi 40 lux (2001/88/EC). Oświetlenie takie moŝe być wymagane z uwagi na konieczność poprawnego wykonywania czynności przez pracowników oraz unikania wypadków, podczas gdy zalecenia często przekraczają ten poziom. Dyrektywa (2001/88/EC) stwierdza, iŝ zwierzęta ranne lub chore naleŝy przemieszczać do kojców indywidualnych (nie zaś na stanowiska). Świniom naleŝy zapewnić dostęp do wystarczających ilości materiałów do rycia. Dyrektywa (2001/88/EC) wymienia tu słomę, siano, trociny, wióry oraz torf pasteryzowany. Materiały nie mogą być szkodliwe dla zdrowia zwierząt. Przepis ten obowiązuje dla wszystkich chlewni od dnia 1 stycznia 2003.

Maciory zasuszone i prośne Dyrektywa Rady 2001/88/EC z dn. 23 października 2001 r. określająca standardy minimalne ochrony świń podaje następujące zasady: Od dnia 1 stycznia 2006 zakazane jest stosowanie uwięzi we wszystkich pomieszczeniach dla macior i loszek. Zasada ta obowiązuje dla wszystkich chlewni nowych i modernizowanych. Maciory i loszki trzyma się w grupach w okresie od jednego tygodnia po kryciu do jednego tygodnia przed wyproszeniem. Zasada ta obowiązuje od dnia 1 stycznia 2003 dla wszystkich chlewni nowych i od dnia 1 stycznia 2013 dla wszystkich działających chlewni. Przepisu nie stosuje się natomiast wobec gospodarstw trzymających mniej niŝ 10 macior.

Powierzchnia i podłoga maciory Na jedną maciorę musi przypadać co najmniej 2,25 m 2, powierzchnię tą naleŝy jednak zwiększyć o 10% (2,48 m 2 ) jeśli grupa liczy sobie mniej niŝ sześć macior. Jeśli w grupie jest więcej niŝ 40 macior, powierzchnię na jedno zwierzę moŝna zmniejszyć o 10% (2,03 m 2 ). Na jedną loszkę musi przypadać co najmniej 1.64 m 2, powierzchnię tą naleŝy jednak zwiększyć o 10% (1,80 m 2 ) jeśli grupa liczy sobie mniej niŝ sześć loszek. Jeśli w grupie jest więcej niŝ 40 loszek, powierzchnię na jedno zwierzę moŝna zmniejszyć o 10% (1,48 m 2 ). Na jedną maciorę musi przypadać co najmniej 1,3 m 2 litej podłogi, która powinna stanowić jeden obszar. Podłoga lita posiada nie więcej niŝ 15% otworów odpływowych. Na jedną loszkę musi przypadać co najmniej 0,95 m 2 litej podłogi, która powinna stanowić jeden obszar. Podłoga lita posiada nie więcej niŝ 15% otworów odpływowych. W przypadku stosowania podłogi rusztowej szczeliny nie mogą być szersze niŝ 20mm, zaś szerokość beleczek musi wynosić co najmniej 80mm.

Wymiary kojców Długość kaŝdej ze ścian kojca nie moŝe wynosić mniej niŝ 2,8 m. W przypadku grup złoŝonych z mniej niŝ sześciu macior długość kaŝdej ze ścian musi wynosić co najmniej 2,4 m. Kojce indywidualne Macior agresywnych lub rannych nie wolno umieszczać na stanowiskach, Muszą one zostać przeniesione do indywidualnych kojców o takich wymiarach, by zwierzę mogło się swobodnie obrócić. Oznacza to, Ŝe długość kaŝdej ze ścian nie moŝe wynosić mniej niŝ 1,45 m. Materiały do rycia śywienie Maciorom naleŝy zapewnić wystarczającą ilość materiałów do rycia. Dyrektywa (2001/88/EC) wymienia tu słomę, siano, trociny, wióry i torf pasteryzowany. Materiały te nie mogą być szkodliwe dla zdrowia zwierząt. Przepis ten obowiązuje dla wszystkich chlewni od dnia 1 stycznia 2003. Dla zaspokojenia potrzeby Ŝucia, maciorom zasuszonym i prośnym, jak równieŝ loszkom, naleŝy zapewnić pokarmy objętościowe o duŝej zawartości włókien oraz energii.

Knury Kojce dla dorosłych knurów muszą mieć powierzchnię co najmniej 6m 2 i obejmować suchy obszar wypoczynkowy. Knur musi takŝe mieć moŝliwość obracania się oraz musi słyszeć, czuć i widzieć inne świnie. Kojce dla knurów wykorzystywane do krycia nie mogą mieć powierzchni mniejszej niŝ 10m 2. Uwaga: Zasada ta obowiązuje dla wszystkich nowych chlewni od dnia 1 stycznia 2003; dla wszystkich działających chlewni zaczeła obowiązywać od dnia 1 stycznia 2005. NaleŜy podkreślić, Ŝe knur moŝe być trzymany w kojcu normalnych rozmiarów, lecz musi zostać przeniesiony do większego kojca na czas krycia. Z jednego kojca do krycia moŝe oczywiście korzystać po kolei kilka knurów. Kojce do krycia naleŝy projektować tak, by zapobiegać urazom u zwierząt (Dyrektywa Rady 98/58/EC z dn. 20 lipca 1998). NaleŜy stwierdzić, Ŝe do kojców stosowanych do krycia odnoszą się wszystkie wymogi odnośnie jakości wyposaŝenia oraz podłogi. Podczas krycia nie wolno stosować jakichkolwiek zabiegów szkodliwych dla zwierząt.

Maciory karmiące i prosięta Dyrektywa Rady 91/630/EEC z dn. 19 listopada 1991 określa minimalne standardy ochrony świń. W porównaniu z Dyrektywą Rady 2001/88/EC, wspomina ona konkretnie o standardach ochrony macior karmiących i prosiąt. Macior nie wolno trzymać na uwięzi po dniu 1 stycznia 2006; dopuszcza się natomiast trzymanie macior na stanowiskach indywidualnych. Przycinanie ogona i zębów nie powinno być wykonywane rutynowo. Jeśli zabiegi te okaŝą się konieczne, naleŝy je wykonywać w ciągu pierwszych siedmiu dni Ŝycia. Odsadzanie prosiąt moŝna przeprowadzić najwcześniej po trzech tygodniach Ŝycia, o ile gospodarstwo posiada specjalne do tego celu kojce, a w stadach technologicznych po 4 tygodniach.

Warchlaki O warchlakach wspominają jedynie Dyrektywy 91/630/EEC i 2001/88/EC, gdzie podane są wymagania co do minimalnej swobodnej powierzchni zaleŝnie od wagi świń. Warchlaki definiuje się jako świnie w wieku do 10 tygodni, lecz wymagania w zakresie powierzchni określa się według wagi zwierzęcia. Jeśli zachodzi konieczność połączenia świń z róŝnych grup, naleŝy to robić wkrótce po odsadzeniu i nie później. Świnie ranne lub chore naleŝy tymczasowo przenieść do kojca indywidualnego. W miarę moŝliwości naleŝy unikać i zwalczać zachowania agresywne i obgryzanie ogonów. Jeśli zwierzęta nie są Ŝywione ad libitum, naleŝy zadbać o to, by wszystkie mogły pobierać paszę w tym samym czasie. W przypadku stosowania betonowych podłóg rusztowych, szerokość szczelin nie moŝe przekraczać 14 mm, zaś minimalna szerokość beleczek musi wynosić 50mm. Warchlaki objęte są ogólnymi przepisami o ochronie zwierząt. W prawie polskim nie ma odpowiedników powyŝszych przepisów; istnieją jedynie zalecenia.

Tuczniki Tuczniki wymienione zostały jedynie w Dyrektywach 91/630/EEC i 2001/88/EC, gdzie podane są minimalne wymogi co do swobodnej przestrzeni. Tuczniki definiuje się jako zwierzęta w wieku powyŝej 10 tygodni, lecz wymogi co do przestrzeni określane są według wagi tuczników. Świnie ranne lub chore naleŝy tymczasowo przenieść do kojca indywidualnego. NaleŜy unikać i w miarę moŝliwości zwalczać agresję oraz obgryzanie ogonów wśród zwierząt. Jeśli zwierzęta nie mają swobodnego dostępu do paszy, naleŝy zapewnić moŝliwość jednoczesnego podawania paszy wszystkim świniom w grupie. W przypadku stosowania betonowych podłóg rusztowych, szerokość szczelin nie moŝe przekraczać 18mm, zaś minimalna szerokość beleczek musi wynosić 80mm. Tuczniki objęte są ogólnymi przepisami o ochronie zwierząt. W prawie polskim nie ma odpowiedników powyŝszych przepisów; istnieją jedynie zalecenia.

Wymagania ogólne W pomieszczeniach dla świń naleŝy zapewnić: utrzymanie właściwej temperatury oświetlenie światłem dziennym lub sztucznym, przystosowane do gatunku i kategorii zwierząt wymaganą wymianę powietrza zabezpieczenie przed wpływami atmosferycznymi oraz wilgocią z podłoŝa, a takŝe przed zalegającymi odchodami zwierzęcymi; odprowadzenie ścieków ze stanowisk dla zwierząt do odpowiednich szczelnych zbiorników; wyposaŝenie w instalacje i urządzenia dostosowane do przeznaczenia pomieszczeń; odpowiednie warunki do pracy obsługi.

Budynek produkcyjny powinien spełniać równieŝ wymagania ewakuacyjne, które są następujące: odległość od najdalszego stanowiska dla zwierząt do wyjścia ewakuacyjnego nie powinna przekraczać przy ściółkowym utrzymaniu świń 50 m, a przy bezściółkowym 75 m; przy bezściółkowym utrzymaniu świń, jeśli ich liczba nie przekracza 15 sztuk, naleŝy stosować co najmniej jedno wyjście ewakuacyjne; w budynku przeznaczonym dla większej liczby świń niŝ 15 sztuk naleŝy stosować co najmniej dwa wyjścia, a z pomieszczeń podzielonych na sektory co najmniej jedno wyjście ewakuacyjne w kaŝdym sektorze; wrota i drzwi chlewni powinny zawsze otwierać się na zewnątrz budynku. Woda przeznaczona dla ludzi i zwierząt oraz do celów technologicznych musi być naleŝytej jakości i odpowiadać warunkom podanym w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 4 września 2000 r. w sprawie warunków, jakim powinna odpowiadać woda do picia i na potrzeby gospodarcze (Dz.U. nr 82, poz.937).

Pomieszczenia dla świń i ich wyposaŝenie muszą być wykonane z materiałów nieszkodliwych dla zdrowia zwierząt i nadawać się do czyszczenia i dezynfekcji. Podłoga w pomieszczeniach dla zwierząt powinna być gładka i nie śliska oraz stanowić twardą, równą i stabilną powierzchnię Zwierzęta muszą mieć zapewniony stały dostęp do wody. Dla zapewnienia odpowiednich warunków bytowych zwierzętom, określa się przytoczone poniŝej minimalne wymiary stanowisk i wskaźniki wielkości powierzchni w budynkach. Są to wytyczne technologiczne nie mające rangi rozporządzenia czy teŝ ustawy, dotychczas obowiązujące w Polsce i regulujące warunki utrzymania zwierząt. Były one opracowywane i zalecane przez Instytut Zootechniki, IBMER i BISPROL. Wielkość kojca dla świń utrzymywanych pojedynczo powinna wynosić co najmniej: dla knura - 6,00 m 2, dla loch - wymiar kojca 2,0 m x 0,6 m - 1,20 m 2, dla loch w okresie odchowu prosiąt - 3,50 m 2, dla knurów i loszek hodowlanych o masie ciała 30-110 kg - 2,70 m 2.

Powierzchnia kojca dla świń utrzymywanych grupowo powinna wynosić w przeliczeniu na jedno zwierzę co najmniej: dla loch - 1,60 m 2 ; dla prosiąt odsadzonych i warchlaków: - o masie ciała do 10 kg 0,15 m 2 ; - o masie ciała 10-20 kg - 0,20 m 2 ; - o masie ciała 20-30 kg - 0,30 m 2 ; dla knurków i loszek hodowlanych o masie ciała 30-110 kg - 1,40 m 2 ; dla tuczników: - o masie ciała 30-50 kg - 0,40 m 2, - o masie ciała 50-85 kg - 0,55 m 2 ; - o masie ciała 85-110 kg - 0,65 m 2, - o masie ciała ponad 110 kg - 1,00 m 2.

W przypadku utrzymywania świń w systemie otwartym powierzchnia przypadająca na 1 sztukę dorosłą powinna wynosić nie mniej niŝ 15 m 2. Zwierzęta muszą mieć zapewnioną moŝliwość ochrony przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi i drapieŝnikami. Świnie nie mogą być utrzymywane na uwięzi. Stanowisko dla loch z prosiętami powinno być wyposaŝone one w przegrodę zabezpieczającą prosięta przed przygnieceniem. Oświetlenie dzienne pomieszczeń inwentarskich określa się stosunkiem oszklonej powierzchni okien do powierzchni podłogi pomieszczenia. Oświetlenie sztuczne pomieszczeń powinno odpowiadać oświetleniu naturalnemu w godzinach pomiędzy 9 00 a 17 00. Polskie przepisy dotyczące minimalnych wymagań dla ochrony świń nie mają rangi ustawy lub rozporządzenia. Dlatego teŝ w przyszłości naleŝy opracować je zgodnie z wymaganiami Dyrektyw Rady 2001/88/EC z dnia 28 października 2001 i 91/630/EEC, które dotyczą minimalnych standardów ochrony świń.

Dyrektywa Rady 96/61/EC z dn. 4 września 1996 r. Celem Dyrektywy jest osiągnięcie zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń środowiska powstających (wśród wielu innych źródeł) w gospodarstwach prowadzących intensywny chów drobiu i trzody chlewnej w ilościach przekraczających: 40.000 stanowisk dla drobiu 2.000 stanowisk do chowu świń rzeźnych (ponad 30 kg), lub 750 stanowisk dla macior. Dyrektywa określa środki pozwalające zapobiegać lub redukować zanieczyszczenie powietrza, wody i gleby w wyniku emisji. Podaje takŝe sposoby postępowania z odpadami w celu osiągnięcia wyŝszego poziomu ochrony środowiska jako całości.

Wymagania świń w zakresie temperatur i wilgotności powietrza Gatunek i kategoria zwierząt Temperatura minimalna w st.c Temperatura maksymalna w st. C Wilgotność powietrza w % Świnie Knury stadne Lochy luźne i nisko prośne Lochy wysoko prośne Lochy karmiące Prosięta do 14 dni Prosięta od 14 do 28 dni Prosięta starsze Warchlaki Tuczniki Knurki i loszki hodowlane 12,0 12,0 15,0 18,0 24,0 18,0 18,0 17,0 15,0 14,0 15,0 15,0 19,0 20,0 28,0 23,0 21,0 19,0 18,0 17,0 75 70 70 70 60 60 60 60 70 70

Wymagania w zakresie oświetlenia pomieszczeń dla świń Gatunek zwierząt lub rodzaj pomieszczeń Oświetlenie dzienne (stosunek okien do podłogi ) Oświetlenie sztuczne (natęŝenie w lx) Knury, lochy luźne i prośne Knurki i loszki hodowlane Lochy karmiące Prosięta odsadzone Pomieszczenia dla tuczników Pomieszczenia paszarni 1:20 1:20 1:20 1:25 1:30 1:15 20-30 20-30 20-30 20-30 20-30 50 Oświetlenie nocne (dyŝurne) pomieszczeń 3-5

Wentylacja i wymagana wielkość wymiany powietrza w chlewniach Gatunek i kategoria zwierząt Wymiana powietrza w m3/1 szt./ h zima Wymiana powietrza w m3/1 szt./ h lato Knury, lochy luźne i prośne (180 kg) Lochy karmiące (200 kg) Prosięta odsadzone w wieku do 12 tygodni (30 kg) Knurki i loszki hodowlane (100 kg) Tuczniki (100 kg) 20 50 8 20 15 100 150 30 90 80

Gnojowica W polskim ustawodawstwie odpowiednikiem Dyrektywy Azotanowej jest Ustawa o Nawozach i NawoŜeniu z dnia 26 lipca 2000 r (Dz. U. Nr 89, poz. 991) znowelizowana 2.04.2004r( Dz.U.) oraz Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania. (Dz. U. z dnia 13 czerwca 2001 r.) oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych(dz.u. 4.44 z 15 stycznia 2003 r). Ustawa definiuje,ŝe nawozy naturalne są to odchody zwierząt, obornik, gnojówka i gnojowica, przeznaczone do rolniczego wykorzystania. Zgodnie z powyŝszymi aktami prawnymi, nawozy naleŝy stosować w sposób, który nie powoduje zagroŝeń dla zdrowia ludzi i zwierząt. Nawozy naturalne w postaci stałej powinny być przechowywane w pomieszczeniach inwentarskich lub na nieprzepuszczalnych płytach, zabezpieczonych przed przenikaniem wycieku do gruntu oraz posiadających instalację odprowadzającą wyciek do szczelnych zbiorników. Nawóz naturalny w postaci płynnej naleŝy przechowywać wyłącznie w szczelnych i zamkniętych zbiornikach o pojemności 11 m3 na 1 DJP na 6-cio miesięczny okres magazynowania, lub 7,5 m3 pojemności zbiornika na 1 DJP przy 4- miesięcznym okresie.

Nawozy naturalne oraz organiczne w postaci stałej oraz płynnej powinny być stosowane w okresie od dnia 1 marca do dnia 30 listopada, z wyjątkiem nawozów stosowanych na uprawy pod osłonami (szklarnie, inspekty, namioty foliowe). Nawozy naturalne oraz organiczne powinny być przykryte lub wymieszane z glebą nie później niŝ następnego dnia po ich zastosowaniu, z wyjątkiem nawozów stosowanych w lasach oraz na uŝytkach zielonych. Nawozy naturalne mogą być stosowane w odległości co najmniej 20 m od strefy ochronnej źródeł wody, ujęć wody, brzegu zbiorników oraz cieków wodnych, kąpielisk zlokalizowanych na wodach powierzchniowych oraz obszarów morskiego pasa nadbrzeŝnego. Dawka nawozu naturalnego, zastosowana w ciągu roku, nie moŝe zawierać więcej niŝ 170 kg azotu (N) w czystym składniku na 1 ha uŝytków rolnych co odpowiada 45m 3 gnojowicy /ha/rok, a w związku z tym, zgodnie z Kodeksem Dobrej Praktyki Rolniczej obsada zwierząt nie powinna przekroczyć 1,5 DJP na 1 ha uŝytków rolnych. Drugim aktem prawnym UE w zakresie ochrony środowiska przed zanieczyszczeniami w tym zanieczyszczeniami pochodzącymi z hodowli zwierząt jest Dyrektywa 96/61/EG Rady z 24. września 1996 dotycząca zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczeniaśrodowiska.

IDENTYFIKUJ SIĘ Z NAJLEPSZYMI!