Komponent nr : 1 Działanie nr: 3 Data: Autor / osoba odpowiedzialna: Grzegorz Fiedorowicz i Jacek Łojek - IBMER

Transkrypt

1 Farm Standards KWESTIE TECHNICZNE Komponent nr : 1 Działanie nr: 3 Data: Autor / osoba odpowiedzialna: Grzegorz Fiedorowicz i Jacek Łojek - IBMER Tytuł: Porównanie polskich i unijnych przepisów analiza prawna w celu wypracowania standardów w zakresie hodowli koni Instytucje realizujące: Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa Polska i Duńskie Centrum Doradztwa Rolniczego Dania Spis treści 1. Wprowadzenie 2. Stan pogłowia, sposoby i kierunki chowu koni 3. Podstawowe unormowania formalno-prawne unijne w porównaniu z polskimi 4. Propozycje zmian i uzupełnień polskich uwarunkowań formalnoprawnych w celu dostosowania ich do wymagań UE Publikacja sfinansowana ze środków pomocowych Unii Europejskiej. Publikacja ta odzwierciedla poglądy instytucji realizujących projekt i nie musi być tożsama z oficjalnym stanowiskiem UE. Strona 1 z 9

2 1. WPROWADZENIE W Polsce w ostatnich latach wprowadzono nowe regulacje prawne w zakresie chowu i hodowli zwierząt gospodarskich uwzględniając dyrektywy Unii Europejskiej. W przeciwieństwie do innych gatunków zwierząt gospodarskich, zarówno w ustawodawstwie europejskim, jak i polskim, nie istnieją żadne szczegółowe rozporządzenia w sprawie warunków utrzymania uwzględniających dobrostan i behawior koni. Jednakże główne dyrektywy unijne dotyczące dobrostanu zwierząt muszą być przestrzegane przez rolników trzymających konie. Oznacza to, ze opracowanie osobnych standardów dla tego gatunku zwierząt w gospodarstwach rolnych opierać się będzie na szczegółowych zaleceniach podawanych w poradnikach i podręcznikach oraz doświadczeniach terenowych stadnin koni. Polskie ustawodawstwo i uregulowania resortowe zakresie chowu i hodowli zwierząt gospodarskich dotyczą w ogólnym zakresie - również koni. 2. STAN POGŁOWIA, SPOSOBY I KIERUNKI CHOWU KONI Aktualnie w Polsce, wg stanu z r. 2001, stan pogłowia koni wynosi 550 tys. szt., z tego 541 tys. szt. w sektorze gospodarstw prywatnych (98%) i 9 tys. szt. w państwowych stadninach. Prognoza na 2010 rok przewiduje spadek do ok. 350 tys. szt. koni i stan taki powinien być utrzymywany w perspektywie. Spadek pogłowia koni następuje głównie ze względu na duże możliwości eksportu żywca końskiego z Polski. Główne kierunki użytkowania koni: - sportowo-turystyczne i agroturystyka1, - mięsne: dotuczanie koni starszych i eksport młodych koni mięsnych, - robocze realizowane w niewielkim zakresie w małych i średnich gospodarstwach rolnych oraz leśnictwie. Struktura rasowa krajowego pogłowia koni: - konie zimnokrwiste ok. 60% pogłowia, 1 Decyzja rady 78/923/EEC oraz dyrektywa rady 98/58/EC dotyczy tylko zwierząt trzymanych w celach gospodarskich. Przepisy nie obejmują zwierząt trzymanych w celach sportowych i turystycznych. Istnieją przepisy unijne dla stacji unasieniania. Strona 2 z 9

3 - konie gorącokrwiste ok. 38% pogłowia (głównie konie sportowe), - konie małe i prymitywne 2% (koniki polskie i hucuły). W chowie masowym zwierzęta utrzymywane są w pomieszczeniach o obsadzie mieszanej, przeważnie przy oborach dla krów, rzadko przy chlewniach lub owczarniach, często w systemie stanowiskowym uwięziowym. W gospodarstwach hodowlanych konie utrzymywane są w specjalnie budowanych stajniach. W większości z nich konie utrzymywane są w systemie boksowym. Biegalnie stosuje się w największych stadninach państwowych i prywatnych. W chowie koni w Polsce rozróżnia się trzy typy stajen: - stanowiskowe, - boksowe, - bieganie. Stanowiska umożliwiają oszczędność miejsca, lecz nie zapewniają koniowi swobody ruchu, gdyż stoją one przywiązane do żłobów. W stanowiskach utrzymywane są konie robocze i rzeźne. Wymiary stanowisk (wraz ze żłobem 3,00 3,10 x 1,60 1,80 m. Przegrody stanowiskowe wykonywane są w postaci ścianek działowych o wysokości 1,50 m, a od strony żłobu - podwyższona kratownicą do wysokości 2,00 2, 50 m. Boksy są znacznie bardziej wygodne niż stanowiska, gdyż zapewniają większą swobodę ruchu stojącym w nich koniom. W boksach utrzymywane są konie sportowe i hodowlane klacze źrebne, klacze ze źrebiętami ssącymi, ogiery czołowe oraz młodzież (przeważnie po dwie sztuki). Boksy dla ogierów maja ściany o wysokości 2,00 2,50 m, przeważnie częściowo w górnej części ażurowane (powyżej 1,60 m wysokości). W boksach dla klaczy i młodzieży ściana od korytarza jest najczęściej pełna o wysokości 1, 20 1, 50 m, a ściany boczne, częściowo u góry ażurowane 2, 00 m wysokości. Boks dla ogiera powinien mieć powierzchnię m², klacze hodowlane również taką powierzchnię o wymiarach 4, 00 x 3, 50 m. Drzwi do boksów muszą się otwierać na korytarz, a ich szerokość wynosić 1,20 1,40 m. Strona 3 z 9

4 Biegalnie są to duże powierzchnie o konstrukcji bezsłupowej, w której konie poruszają się swobodnie. Żłoby w biegalniach są umieszczone wzdłuż ścian, a konie wiązane są tylko na czas karmienia. W biegalniach utrzymywana jest przede wszystkim młodzież, klacze jałowe lub klacze ze źrebiętami. Na jednego konia, w zależności od wieku i kalibru powinno przypadać 5 7 m², a dla klaczy ze źrebiętami 8 m². W stajniach stanowiskowych i boksowych do pojenia koni są instalowane poidła samoczynne. 3. PODSTAWOWE UNORMOWANIA FORMALNO-PRAWNE UNIJNE W PORÓWNANIU Z POLSKIMI Dyrektywa Unii Europejskiej 78/923/EEC, Dyrektywa Rady z dnia 19 czerwca 1978 r. dotycząca zawarcia Europejskiej Konwencji o ochronie zwierząt trzymanych dla celów gospodarskich oraz Dyrektywa Rady 98/58/EC z dnia 20 lipca 1998 r. dotycząca ochrony zwierząt trzymanych do celów gospodarczych. Ww. dyrektywy UE regulują zalecenia postępowania ze zwierzętami. Podstawowe aspekty tych dyrektyw z punktu widzenia utrzymania koni: - ochrona zwierząt trzymanych dla celów gospodarskich, zwłaszcza w nowoczesnych systemach intensywnej produkcji; - podane są minimalne standardy ochrony zwierząt gospodarskich; - aneks do dyrektywy zawiera działy: pracownicy (zwierzętami zajmować się powinna wystarczająca liczba pracowników posiadających odpowiednie umiejętności, wiedzę i kwalifikacje zawodowe), kontrola stanu zwierząt, prowadzenie rejestrów, swoboda poruszania się, budynki i pomieszczenia, zwierzęta trzymane na wolnym powietrzu, sprzęt zautomatyzowany lub zmechanizowany, pożywienie i inne substancje odżywcze, okaleczenia zwierząt i inne zabiegi hodowlane; - urządzenia do karmienia i pojenia zwierząt muszą być zaprojektowane, skonstruowane i umieszczone tak, by zminimalizować ryzyko zanieczyszczenia pokarmu lub wody; Strona 4 z 9

5 - zwierzęta trzymane na wolnym powietrzu należy, w miarę potrzeby, chronić przed niekorzystnymi warunkami pogodowymi, drapieżnikami, oraz innymi zagrożeniami dla zdrowia. Podstawowym polskim aktem prawnym w zakresie chowu i hodowli dotyczącym gatunku koni jest ustawa o ochronie zwierząt z dnia r. (Dz.U. nr 111 poz. 724, 1997 r.), która reguluje postępowanie ze zwierzętami. Wybrane aspekty z punktu widzenia utrzymania koni to: - zwierzę jako istota żyjąca, zdolna do odczucia cierpienia nie jest rzeczą; człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę, czyli humanitarne jego traktowanie; - zabrania się okrutnego traktowania zwierząt, a m.in. zadawania dotkliwego bólu, przymuszania do niektórych zachowań głodem, działaniem prądu elektrycznego, pojenia i karmienia przemocą, rażącego zaniedbania w warunkach utrzymania, pielęgnacji i odpowiedniego mikroklimatu, właściwych uwięzi; - zabezpieczenia dobrostanu zwierzętom; - stan zwierząt należy kontrolować w odstępach wystarczających do uniknięcia niepotrzebnego cierpienia, a w przypadku zwierząt trzymanych w nowoczesnych systemach chowu intensywnego co najmniej raz dziennie; - obieg powietrza, poziom zapylenia, względna wilgotność powietrza oraz stężenie gazów należy utrzymywać na poziomie nieszkodliwym dla zwierząt; - zobowiązanie Ministerstwa Rolnictwa do wydania rozporządzenia dot. szczegółowych warunków utrzymania poszczególnych gatunków zwierząt gospodarskich, w tym koni. Szczegółowe polskie przepisy wykonawcze do ustawy o ochronie zwierząt oraz zmiana ustawy z r (Dz. U. nr 135 poz.1141, 2002 r.) w porównaniu do przepisów unijnych pozwalają na stwierdzenie, że w aspekcie chowu i hodowli koni nie ma przestrzeni niezbędnych do uzupełnienia. Można wymienić Rozp. Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze zwierząt Strona 5 z 9

6 gospodarskich (Dz. U. nr 118 poz. 1268, 2001 r.). Niektóre istotne szczegóły rozporządzenia (pod kątem utrzymania koni): W pomieszczeniach przeznaczonych do hodowli lub chowu zwierząt, pracodawca powinien zapewnić w szczególności: - utrzymywanie czystości i porządku, w tym regularne usuwanie odchodów; - zwalczanie gryzoni, owadów i szkodliwych mikroorganizmów; - niedopuszczania do zagrzybienia ścian i sufitów; - utrzymywanie właściwej wentylacji. W pomieszczeniach inwentarskich niedopuszczalne jest: - używanie ognia otwartego oraz palenia tytoniu; - wykonywanie nagłych ruchów oraz wydawanie dźwięków mogących niepokoić zwierzęta; - podchodzenie w bezpośrednie sąsiedztwo zwierząt w sposób niezauważalny dla zwierzęcia. W pomieszczeniu inwentarskim: - powierzchnia podłogi korytarza powinna być nienasiąkliwa i ograniczająca poślizg; - szerokość korytarza powinna umożliwiać stosowanie urządzeń technicznych i narzędzi do dostarczania i dozowania pasz, zapewnić łatwy i bezpieczny dostęp do zwierząt oraz bezpieczne wykonywanie czynności związanych z ich obsługą; - kanały odprowadzające ścieki i mocz powinny być odpowiednio zabezpieczone, - drzwi powinny być otwierane na zewnątrz, - powinny być zastosowane urządzenia techniczne i narzędzia ułatwiające pracę przy dostarczaniu i dozowaniu pasz, usuwaniu odchodów zwierzęcych oraz pojenie zwierząt. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75, poz r.). Niektóre ważne szczegóły z punktu widzenia utrzymania koni: Strona 6 z 9

7 - pomieszczenie przeznaczone dla inwentarza żywego powinno odpowiadać potrzebom wynikającym z zasad racjonalnego utrzymywania zwierząt oraz odpowiednich warunków pracy obsługi; - należy zapewnić oświetlenie światłem dziennym lub sztucznym, przystosowanym do gatunków i kategorii zwierząt, - utrzymanie właściwej temperatury; - zabezpieczenie przed wpływami atmosferycznymi oraz wilgocią z podłoża i zalegających odchodów zwierzęcych; - odprowadzenia ścieków ze stanowisk dla zwierząt do zewnętrznych lub wewnętrznych zbiorników szczelnych, - wyposażenie w instalację i urządzenia elektryczne, dostosowane do przeznaczenia pomieszczeń oraz odpowiednie warunki pracy obsługi. Przepisy polskie w ww. zakresie są zgodne z przepisami i zaleceniami unijnymi. Natomiast odczuwa się brak Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (którego projekt był opracowany w 1998 r.) w sprawie szczegółowych warunków utrzymania zwierząt gospodarskich w tym koni. Wspomniany projekt określał standardy technologiczne i wymagania mikroklimatyczne m.in. w stajniach. W świetle przepisów UE należałoby ten przepis wprowadzić. Zalecenia dotyczące mikroklimatu pomieszczeń w stajniach nie wynikają z ww. przepisów, a z poradników zarówno polskich, jak i unijnych. Przedstawia je poniższa tabela. Strona 7 z 9

8 Tabela 1. Porównanie zaleceń unijnych i polskich względem mikroklimatu. Wyszczególnienie Porównanie zaleceń UE Polski Maksymalne dopuszczenia stężenia szkodliwych gazów: - CO ppm 2000 ppm - NH 3 20 ppm 20 ppm - H 2 S 0,5 ppm 1,2 ppm Poziom zapylenia (maksimum) 4 mg/1 m 3 pow. brak danych Temperatura pomieszczenia stajennego (maks.) C C Wymiana powietrza w stajni 4 razy/h 4 razy/h Powierzchnia okien w stosunku do powierzchni podłogi 5-7 % plus 2,5 3,0 W/m 2 7 % (1:15) Wilgotność względna powietrza % max. 80 % max. Poziom hałasu w stajni 65 db max. 80 db max. Źródło: 1. Łojek J., Chrzanowski S Stan i perspektywy rozwoju hodowli i produkcji koni. Technical cooperation programme. FAO. Materiał do restrukturyzacji produkcji zwierzęcej w Polsce. SGGW Warszawa s Pruski W., Grabowski J., Schuch S Hodowla koni. Tom III. PWRiL Warszawa. 3. Rokicki E., Kolbuszewski T Higiena zwierząt. Fundacja Rozwój SGGW. 4. Zwoliński J Hodowla koni. Wyd. III. PWRiL Warszawa. Różnice istotne dotyczą dopuszczalnego stężenia szkodliwych gazów: CO 2 i H 2 S oraz wilgotności względnej powietrza. W trakcie opracowywania standardów dla gospodarstw rolnych kwestia ta zostanie rozstrzygnięta, z uwzględnieniem różnicy klimatyczno-fenologicznej. Strona 8 z 9

9 4. PROPOZYCJE ZMIAN I UZUPEŁNIEŃ POLSKICH UWARUNKOWAŃ FORMALNO-PRAWNYCH W CELU DOSTOSOWANIA ICH DO WYMAGAŃ UE Dokonane porównanie polskich aktów prawnych z Unijnymi dotyczących chowu i hodowli koni wskazuje na zbieżność w zakresie ogólnym. Brak jest unormowań prawnych w zakresie szczegółów w technologii chowu koni. Zarówno w krajach unijnych jak i w Polsce należałoby opracować szczegółowe przepisy w formie standardów technologicznych dotyczących chowu i hodowli koni. Strona 9 z 9