Analiza potencjału rozwojowego funkcji metropolitalnych obszarów aglomeracji miejskich województwa śląskiego, będących ośrodkami wzrostu gospodarczego województwa śląskiego w kontekście procesów zachodzących na regionalnym rynku pracy - kultura i przemysły kreatywne Konferencja podsumowująca projekt systemowy: Strategiczne zarządzanie zmianami nowe czynniki rozwoju województwa śląskiego w kontekście stanu i kierunków rozwoju regionalnego rynku pracy. Katowice, 23 listopada 2012
Cele i zakres badania DIAGNOZA: Zdiagnozowanie zasobów kultury i przemysłów kreatywnych w ujęciu przestrzennym i funkcjonalnym PROGNOZA: tendencje rozwojowe przemysłów kreatywnych REKOMENDACJE: Wskazanie kierunków i działań w ramach tworzenia miast kreatywnych
Definicja sektora Twórczość literacka, artystyczna Twórcy i instytucje kultury Działalność instytucji sztuki Biblioteki, muzea i obiekty zabytkowe Wytwarzanie : Wydawnictwa (książek, płyt, multimediów) Przemysł filmowo-telewizyjny: tworzenie, filmów, nagrań wideo i programów telewizyjnych Nagrania dźwiękowe i muzyczne Przemysły kreatywne z sektora kultury Dystrybucja: Sprzedaż gazet, książek, muzyki i nagrań wideo Dystrybucja, wyświetlanie filmów, nagrań wideo i nadawanie programów Usługi telewizji kablowych Reprodukcje zapisanych nośników informacji Handel antykami Przemysły kreatywne spoza sektora kultury Specjalistyczne projektowanie (design) Wydawanie oprogramowania (gry komputerowe, multimedia) Usługi architektoniczne Usługi fotograficzne Produkcja zabawek Reklama Działalność związana z organizacją targów, wystaw i kongresów Agencje informacyjne
Opis sektora Województwo na tle Polski Udział instytucji kultury w województwie śląskim do Polski 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 2000 1500 1000 500 0 Zwiedzający muzea na 1000 mieszkańców Wysokie wydatki gospodarstw domowych na kulturę w skali kraju Dużo instytucji kultury ogółem, mało w przeliczeniu na mieszkańca Wysoka partycypacja w instytucjach kultury, ale z istotnymi wyjątkami
Opis sektora przemysły kreatywne 3% podmiotów związanych z przemysłami kreatywnymi poniżej średniej krajowej (3,3%) To jest 10% podmiotów kreatywnych w Polsce Najbardziej skoncentrowane (względem zaludnienia) w aglomeracjach: bielskiej i częstochowskiej Aglomeracja górnośląska dominuje pod względem absolutnej liczby podmiotów i mieści 54% podmiotów kreatywnych w województwie (bielska 8%, rybnicka i częstochowska po 7%) Profile aglomeracji: bielska - specjalizuje się w sprzedaży dóbr kulturowych, wydawaniu oprogramowania, organizacji targów częstochowska w produkcji zabawek, specjalistycznym projektowaniu górnośląska wszechstronna, silna w nagraniach dźwiękowych rybnicka najmniej rozwinięta, ale przoduje w radiofonii i telewizji
Zatrudnienie w sektorze Udział przemysłów kreatywnych w zatrudnieniu Zatrudnienie w przemysłach kreatywnych 43,5 tys. zatrudnionych w przemysłach kreatywnych 2,2% ogółu zatrudnionych w województwie 12,3% zatrudnionych w przemysłach kreatywnych w Polsce Tendencja rosnąca, dość niewrażliwa na zmiany koniunkturalne Wzrost udziału mężczyzn w zatrudnieniu w sektorze
Zatrudnienie - kompetencje Mocne strony pracowników Dobre wykształcenie w dziedzinie sztuki Kompetencje praktyczne nabyte w pracy Współpraca w zespole Pasja, zaangażowanie, misja Kompetencje deficytowe w publicznych instytucjach kultury Nowoczesne zarządzanie (programowe i organizacją) Inicjatywa, kreatywność Promocja, nawiązywanie kontaktów Obsługa klienta, popularyzacja, edukacja ICT i nowe technologie Komunikacja Przedsiębiorczość Deficyty systemu edukacji Popularyzacja kultury Edukacja artystyczna Promocja Praca projektowa, inicjatywa i animacja funkcjonowanie na rynku pracy / własny biznes
Wartość dodana sektora Udział wartości dodanej województwa śląskiego do Polski w 2008 r. W sumie 2,01 mld zł 1,4% wartości dodanej w województwie; poniżej przeciętnej w Polsce 2,6% 6,9% wartości sektora w Polsce 72,1% wytworzone w aglomeracjach, podobna struktura jak w województwie
Wartość dodana sektora Struktura wartości dodanej przemysłów kreatywnych w aglomeracjach
Wybrane branże kreatywne
Rozwinięta branża - przykłady Design Silesia (EFS POKL) Miejski System Informacji w Zawierciu Specjalistyczne projektowanie przykłady i tendencje Śląski Klaster Dizajnu (Śląski Zamek Sztuki i Przedsiębiorczości w Cieszynie) Śląska Sieć na Rzecz Wzornictwa (ZPORR) Wystawa Najlepsze Projekty Dyplomowe warsztaty projektowe Letnia Szkoła Designu. Tendencje nowoczesne technologie zmiany w strukturze demograficznej znaczenie stylu życia ukierunkowanie działalności na użytkownika
Koncepcja łańcucha podażowego Kolejne warstwy łańcucha reprezentują branże coraz mniej powiązane z procesem kreatywnym: 1. Branże bezpośrednio związane z tworzeniem dóbr kulturowych. 2. Działalność usługowa wspierająca warstwę pierwszą. 3. Wytwarzanie są dóbr trwałych wykorzystywanych w procesie tworzenia. 4. Wytwarzanie półproduktów na potrzeby niższych warstw, handel hurtowy dobrami kreatywnymi, wytwarzanie dóbr i usług komplementarnych w stosunku do konsumpcji dóbr kreatywnych. 5. Dostarczanie dobra kreatywnego finalnemu odbiorcy. (wg Frontier Economics)
Specjalistyczne projektowanie wartość dodana łańcu 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 Wartość dodana łańcucha podażowego wg warstw Zegary, zegarki, biżuteria - produkcja Odzież - produkcja Zegary, zegarki, biżuteria - hurt Wyroby tekstylne - produkcja Zegary, zegarki, biżuteria - detal 3,22 mld zł - 12,5% wartości dodanej w Polsce Dobrze rozwinięta produkcja i samo projektowanie Projektowanie wytwarza niewielką część wartości dodanej łańcucha 400 Odzież - hurt Odzież - detal 200 0 Specjalistyczne projektowanie Artykuły użytku domowego - produkcja Artykuły użytku domowego - hurt Artykuły użytku domowego - detal Warstwa 1. Warstwa 2. Warstwa 3. Warstwa 4. Warstwa 5.
Turystyka miejska cechy i tendencje Cechy w regionie Potencjał obiektów postindustrialnych Możliwość adaptacji na cele kulturalne i rozrywkowe Tendencje Przejście od przemysłu wydobywczego do usług Moda na turystykę miejską Otwierania się historycznych miejsc na artystyczne działania i współpracę
Turystyka miejska wartość dodana Wartość dodana łańcucha podażowego wg warstw 700 600 500 400 300 200 100 0 Przygotowanie i podawanie napojów Placówki gastronomiczne Hotele, zakwaterowanie Działalność historycznych Transport miejski i Usługi w zakresie miejsc i budynków podmiejski rezerwacji Działalność Pośrednicy muzeów turystyczni Warstwa 1. Warstwa 2. Warstwa 3. Warstwa 4. Warstwa 5. 809 mln zł 10,8% wartości dodanej w Polsce Bardzo dobra infrastruktura gastronomiczna i transportowa Słaba infrastruktura hotelarska w miastach Słabe pośrednictwo turystyczne
Przemysł muzyczny cechy i tendencje Cechy w regionie region atrakcyjny dla muzyków i odbiorców Bogactwo gatunków od muzyki tradycyjnej po współczesną Wysokie na tle kraju zaangażowanie w nieprofesjonalnych zespołach muzycznych Rozwinięta edukacja muzyczna (szkoły, Akademia Muzyczna) Popularność i jakość imprez festiwali, teatru muzycznego dla różnych odbiorców Obiekty np. Spodek, nowa siedziba NOSPR Radio: dobry oddział radia publicznego, ciekawe stacje lokalne Tendencje Zmiany uczestnictwa w kulturze Rosnąca popularność festiwali, malejąca instytucji kultury Konkurencja mediów elektronicznych - wybór odbiorcy Piractwo Profesjonalizacja branży
Przemysł muzyczny wartość dodana 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Wartość dodana łańcucha podażowego wg warstw Nadawanie programów Nagrania dźwiękowe i muzyczne Działalność twórcza - muzyka Reprodukcja zapisanych nośników informacji Produkcja sprzętu telekomunikacyjn ego Elektryczne artykuły użytku domowego - hurt Nagrania dźwiękowe, audiowizualne - wyspecjalizowane sklepy Sprzęt audiowizualny - wyspecjalizowane sklepy Warstwa 1. Warstwa 2. Warstwa 3. Warstwa 4. Warstwa 5. 313 mln zł 6,4% wartości dodanej w Polsce Bardzo dobrze rozwinięta działalność twórcza, koncertowa Względnie słabo rozwinięta radiofonia (w sensie ilościowym) Łańcuch skoncentrowany w aglomeracjach
Współpraca i tendencje rozwojowe w dziedzinie kultury i w przemysłach kreatywnych
Stan współpracy w sektorze Organizacje pozarządowe - kulturalne Samorząd IOB Instytucje kultury Biznes - ogólnie Firmy kreatywne Szkoły, uczelnie Media
Działalność artystyczna i instytucje kultury - publiczne Działalność artystyczna i instytucje kultury - niepubliczne Branża filmowotelewizyjna i inne media Wydawnictwa i wytwórnie Architektura Reklama Design Usługi fotograficzne Sprzedaż produktów kultury Organizacja wystaw i konferencji Produkcja zabawek Stan współpracy w sektorze Współpraca pomiędzy branżami wg PKD Reklama 16 32 25 37 12 42 21 32 3 9 3 Informacja, prasa lub media elektroniczne 27 23 16 21 12 23 21 29 4 6 2 Sztuki plastyczne lub fotografia 30 21 13 12 11 16 13 46 2 6 0 Architektura lub design 6 7 5 10 46 14 49 5 1 4 0 Oprogramowanie i multimedia 13 6 8 24 20 13 30 20 3 3 1 Edukacja kulturalna, animacja kultury 37 25 13 15 2 8 8 14 6 5 1 Muzyka 26 30 13 8 3 7 4 7 1 3 0 Muzea, galerie lub zabytki 29 16 4 13 11 3 4 11 3 0 1 Branża filmowa lub telewizyjna 15 16 26 8 1 7 4 13 0 1 0 Teatr 28 20 9 6 2 6 1 11 0 4 0 Biblioteki, archiwa 23 7 3 14 5 2 4 2 4 0 0 Literatura 19 8 4 12 1 1 0 1 8 0 0 Inne branże związane z twórczością 2 6 3 8 0 0 0 1 0 0 0 Współpraca raczej wewnątrz własnej branży Wszyscy współpracują z mediami i branżą reklamową (promocja) Ale są przypadki współpracy pomiędzy branżami szansa dla usług i produktów wielodyscyplinarnych
Literatura Oprogramowanie i multimedia Teatr Film lub telewizja Informacja, prasa lub media elektroniczne Muzyka Reklama Architektura lub design Sztuki plastyczne lub fotografia Biblioteki, archiwa, muzea lub zabytki Stan współpracy w sektorze Współpraca pomiędzy branżami wg deklaracji Branże z których pochodzą respondenci Najszerzej współpracują: Edukacja Branże z którymi współpracowali Literatura 20 4 9 6 10 13 6 3 10 8 Oprogramowanie i multimedia 11 32 7 8 16 13 26 32 27 7 Teatr 9 4 25 15 10 30 17 5 17 6 Branża filmowa lub telewizyjna 3 4 16 32 10 21 19 4 21 5 Informacja, prasa lub media elektroniczne 16 21 17 14 31 32 45 26 45 10 Muzyka 10 9 18 16 15 46 24 7 21 6 Reklama 14 15 14 24 28 32 81 30 50 6 Architektura lub dizajn 4 8 6 7 10 6 26 85 17 1 Sztuki plastyczne lub fotografia 13 15 16 13 19 24 37 25 68 8 Biblioteki, archiwa 13 2 9 4 9 10 8 8 7 12 Muzea, galerie lub zabytki 12 5 15 8 13 17 15 19 22 8 Edukacja kulturalna, animacja kultury 16 7 24 18 19 32 29 13 36 12 N 46 57 29 45 49 65 119 139 138 17 Media Reklama
Działalność artystyczna i instytucje kultury - publiczne Działalność artystyczna i instytucje kultury - niepubliczne Branża filmowo-telewizyjna i inne media Wydawnictwa i wytwórnie Architektura Reklama Design Usługi fotograficzne Sprzedaż produktów kultury Organizacja wystaw i konferencji Produkcja zabawek Stan współpracy w sektorze Współpraca z otoczeniem Współpraca ze szkołami oferta dla uczniów, ale nie współpraca w zakresie kształcenia kadr Szkoły, placówki edukacyjne 26 54 19 37 10 19 17 32 13 9 2 Uczelnie, środowiska naukowe 21 36 13 27 18 14 21 12 5 5 0 Stowarzyszenia i fundacje działające na rzecz społeczności lokalnych, edukacji, integracji 27 39 13 19 14 12 10 16 3 6 2 Producenci specjalistycznego sprzętu dla Państwa branży 16 13 13 19 14 13 27 21 2 5 3 Hotele lub restauracje 21 19 11 16 14 17 17 16 1 8 1 Podmioty z branży rozrywki, sportu lub wypoczynku 23 27 12 20 3 9 14 13 0 4 0 Kluby, kawiarnie, miejsca spotkań 16 18 8 16 7 16 14 12 2 7 2 Agenci promujący artystów 17 23 9 8 0 7 1 6 0 6 0 Organizacje turystyczne lub promujące region 13 21 3 8 0 9 2 6 3 1 0 Instytucje prowadzące doradztwo dla przedsiębiorstw 6 3 3 6 9 5 13 4 1 3 0 Instytucje oferujące pożyczki lub dotacje dla przedsiębiorstw 7 3 4 5 8 7 11 0 0 3 0 Organizacje ekologiczne 4 9 5 3 3 5 6 2 0 2 0 Sektor pozarządowy i branże kreatywne spoza sektora kultury (architektura, reklama, design) najbardziej otwarte na współpracę (szerokie grono dostawców i klientów)
Współpraca zakres i tendencje Współpraca instytucji publicznych i NGO z biznesem: finansowanie w zamian za promocję, raczej niż wspólne przedsięwzięcia Poszukiwanie nowych formuł promocji z wykorzystaniem zasobów kultury Współpraca firm kreatywnych w obrębie swojego łańcucha podażowego Instytucje publiczne zainteresowane współpracą ale obawa przed komercjalizacją i brak inicjatywy NGO otwarte na współpracę nie boją się komercjalizacji Firmy Ostrożne zainteresowanie Warunek: zmiana postaw i potencjału po stronie instytucji publicznych Niewielka zdolność stron od zainicjowania współpracy
Trendy rozwojowe Uczestnictwo w kulturze 2002-2010 Wydatki na kulturę na 1 mieszkańca Udział w seansach filmowych i przedstawieniach wzrastał do 2009 r. (GUS) Spadek zainteresowania ofertą publicznych ośrodków kultury i bibliotek Wydatki JST na kulturę na osobę poniżej średniej krajowej; rosną, ale wolniej niż w reszcie kraju.
Rekomendacje
Wyzwania, wnioski Oferta kulturalna i instytucje kultury Szeroka oferta kulturalna, ale wiele wydarzeń znajduje małą liczbę odbiorców niska jakość lub braki promocji. Egalitarny model uczestnictwa w kulturze najczęściej: odbiorca wybiera ofertę atrakcyjną, do której jest zachęcany, nie wydarzenia i produkty kulturalne stwarzające dystans pomiędzy odbiorcą a dziełem, wymagają dyscypliny i wysiłku. Wzrastające wykorzystanie mediów i nośników elektronicznych i multimedialnych sposobów komunikacji Słabość instytucji kultury w zakresie popularyzacji, edukacji, informacji.
Rekomendacje Oferta kulturalna i instytucje kultury Model relacji partnerskiej pomiędzy twórcą/instytucją a odbiorcą Promocja oferty kulturalnej atrakcyjna, z możliwością interakcji odbiorcy z dziełem Edukacja kulturalna dla wszystkich grup wiekowych Formy szkolne i pozaszkolne (instytucje publiczne i niepubliczne) wrażliwość i ułatwienie odbioru własna kreatywność odbiorcy, dialog, przełamywanie dystansu Dostępność dziedzictwa połączona z ochroną informacja turystyczna, w tym w językach obcych uatrakcyjnienie sposobu prezentacji zbiorów Rewizja zasad dostępu do archiwów, digitalizacja, upowszechnianie Wsparcie instytucji kultury kształtowanie i promocja oferty Wsparcie poprzez szkolenia, doradztwo, wymianę doświadczeń, klastry, przepływ umiejętności z sektora prywatnego.
Wyzwania, wnioski Środowisko i przedsiębiorstwa kreatywne Przedsiębiorstwa kreatywne podlegają prawom rynku i doświadczają trudności w funkcjonowaniu na nim (pogłębianych przez ryzykowny charakter przedsięwzięć) Brak problemów, które uzasadniałyby tworzenie instrumentów wsparcia bezpośredniego dedykowanych dla tego sektora Kluczowe dla rozwoju firm kreatywnych jest środowisko kreatywne i to ono bezpośrednie decyduje o tym, czy przedsiębiorczość kreatywna może być kołem zamachowym gospodarki regionu Działania zmierzające do zmiany wizerunku województwa poprzez kulturę odnoszą pozytywny skutek zwł. wykorzystanie i promocja dziedzictwa materialnego
Rekomendacje Środowisko i przedsiębiorstwa kreatywne Wsparcie sektora przez działania pośrednie wspierające środowisko Polityka miejska (w tym rewitalizacja) i promocja regionu Przestrzenie publiczne łączące biznes, kulturę i rekreację i wyspecjalizowane w ofercie kulturalnej i rozrywkowej zgodnej ze stylem życia środowisk twórczych i klasy kreatywnej Tworzone we współpracy ze środowiskami Wykorzystanie lokalnych zasobów (w tym dziedzictwo niematerialne, urbanistyka, architektura) Sztuka w przestrzeni publicznej funkcja edukacyjna i promocyjna Wsparcie przedsięwzięć kulturalnych atrakcyjnych dla mieszkańców i turystów Wsparcie projektów integracyjnych, aktywizujących, edukacyjnych z wykorzystaniem kultury (mikrodotacje, uproszczone procedury) Promocja regionu we współpracy z branżą turystyczną
Rekomendacje Środowisko i przedsiębiorstwa kreatywne Kompetencje twórców i przedsiębiorców kreatywnych Wsparcie IOB i organizacji branżowych Promocja twórców, np. wydawnictwa branżowe, wydarzenia promocyjne Klastry Doradztwo i szkolenia dla przedsiębiorstw Współpraca z uczelniami i instytucjami nauki (np. design) Kształcenie twórców obok umiejętności artystycznych, także : Umiejętności przedsiębiorcze własna działalność, własne projekty, fundraising, autopromocja Umiejętności edukacyjne umiejętność popularyzacji swojej dziedziny nie tylko po kierunku edukacja artystyczna Praktyki w przedsiębiorstwach, zaangażowanie pracodawców w proces kształcenia.
Wyzwania, wnioski Współpraca Prowadzona głównie w obrębie własnej branży, sektora i łańcucha podażowego Współpraca pomiędzy sektorem publicznym/ngo a biznesem głównie tradycyjna: promocja sponsora Możliwości współpracy wykraczającej poza dotychczasowy zakres Częściowo nie występują, z braku potencjalnych korzyści dla obu stron Częściowo nie są dostrzegane. Brak pomysłów i zdolności do zainicjowania Wzajemna nieznajomość, nieufność, różnica kultur organizacyjnych, negatywne doświadczenia lub wyobrażenia Pojedyncze dobre praktyki
Promocja współpracy ukazywanie możliwości zaangażowanie do promocji liderów, twórców dobrych praktyk Ukazywanie korzyści dla każdej ze stron biznesu, instytucji kultury, instytucji edukacyjnych, administracji, NGO, IOB Tworzenie środowiska i warunków do współpracy Rekomendacje Współpraca Przyciąganie środowisk (przestrzenie, wydarzenia, miejsca spotkań i wymiany myśli) Informacja o ofercie kulturalnej i możliwościach współpracy w tym funkcjonalna strona www skierowana zwłaszcza do instytucji i firm Organizacja współpracy Platformy tematyczne / grupy robocze (horyzontalna + dla wybranych branż): koordynowane przez UM, angażujące przedstawicieli samorządu, sektora, NGO, IOB, nauki wspólne wypracowanie i realizacja koncepcji wsparcia branży i współpracy. Otwarte! Konsultacja strategii i RPO ze środowiskami Rola władz miejskich inicjowanie współpracy w skali aglomeracji i miasta.
Dziękujemy za uwagę. www.ibs.org.pl