Materiał dla studentów Wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych (studium przypadku) Nazwa przedmiotu: Statystyka Kierunek studiów: Dla wszystkich studentów (przedmiot podstawowy) Studia I stopnia/studia II stopnia Opracował/a: Dr Wiktoria Wróblewska Instytut Statystyki i Demografii/ Kolegium Analiz Ekonomicznych Warszawa, 2010
I. Informacje wstępne Praca nad przypadkiem pozwala na zastosowanie wiedzy teoretycznej wyniesionej z zajęć ze statystyki do analizy danych rzeczywistych pochodzących z badania i ma słuŝyć przełoŝeniu teorii na praktykę oraz zachęcić do stosowania nabytych umiejętności w przyszłości, np. w procesie studiowania i pisania pracy na stopień. W trakcie pracy przydatne będą umiejętności odnoszące się do analizy struktury (prezentacje graficzne i tabelaryczne oraz wyznaczanie miar połoŝenia, zróŝnicowania i asymetrii rozkładu), a takŝe znajomość podstaw wnioskowania statystycznego. Zaproponowany kejs ma na celu głębsze wejście w problematykę porządkowania i prezentowania informacji statystycznych oraz ujawnia moŝliwe trudności i ograniczenia, z którymi moŝna się spotkać w przypadku analizy danych rzeczywistych. Uczy wyboru miar i krytycznej interpretacji uzyskanych wyników oraz pokazuje, Ŝe naleŝy szukać róŝnych rozwiązań, które mogą słuŝyć lepszemu poznaniu i opisowi zjawiska. Zakres analiz w ramach studium przypadku pozwala takŝe formułować wnioski dotyczących całej populacji na podstawie wyników uzyskanych w próbie. II. Harmonogram/scenariusz realizacji/kolejność działań 1. Proszę zapoznać się z informacjami zawartymi w opisie przypadku (p.iii) i danymi zawartymi w pliku: struktura zbioru, opis i kategorie zmiennych. Dokonać selekcji posiadanych informacji i określić zmienne, które mogą być pomocne do opisu poziomu wydatków konsumpcyjnych gospodarstw domowych województwa mazowieckiego w 2008 roku. 2. Korzystając z odpowiedniej procedury w programie komputerowym dokonać wstępnej analizy opisowej danych dotyczących poziomu wydatków na towary i usługi konsumpcyjne obejmującej: zakres zmienności (wartości minimalne i maksymalne), miary połoŝenia, miary zróŝnicowania i asymetrię rozkładu. 2
3. Co moŝna zrobić z problemem duŝej zmienności i silnej asymetrii uzyskanej dla danych indywidualnych? Zaproponować dalsze metody postępowania. (Dyskusja na forum grupy) 4. Zaproponować sposób grupowania danych: wybór sposobu prezentacji graficznej i tabelarycznej danych dla zmiennej wydatki konsumpcyjne oraz wyznaczyć miary połoŝenia (średnia, mediana) na podstawie danych pogrupowanych). (Praca małym zespole 2-osobowym). 5. Porównać uzyskane wyniki oraz dokonać ich krytycznej oceny korzystając z wiedzy teoretycznej ze statystyki. (Dyskusja na forum grupy) 6. Które ze zmiennych charakteryzujących respondenta mogą być wzięte pod uwagę jako zmienne powiązane (róŝnicujące) poziom wydatków? (W przypadku realizacji przypadku z wykorzystaniem arkusza kalkulacyjnego Excel pomocne mogą być załączone wydruki z programu SPSS). 7. Zaproponować postępowanie mające na celu uogólnienie uzyskanych wyników na całą populację gospodarstw domowych województwa mazowieckiego. Wykonać odpowiednie analizy i podać komentarz dla uzyskanych wyników. 8. Jakie moŝna wskazać mocne i słabe strony zastosowanych analiz statystycznych? Czy widzisz ich przydatność da analiz danych społecznych i ekonomicznych? Czy sądzisz, Ŝe będziesz mógł wykorzystać te metody w przyszłości, np. przy pisaniu pracy licencjackiej? III. Opis przypadku/sytuacji Badanie BudŜetów Gospodarstw Domowych (BBGD) jest to powtarzalne badanie przekrojowe realizowane od prawie trzydziestu lat przez Główny Urząd Statystyczny na duŝej próbie ponad 30 tys. gospodarstw domowych 1. Od 1997 roku badanie to weszło w skład Europejskiego Programu Badań Gospodarstw Domowych (ECHP). Badanie to jest reprezentacyjne i stanowi dobre źródło informacji o warunkach bytu ludności, strukturze i poziomie dochodów oraz wydatkach gospodarstw domowych w Polsce. W ramach badania BBGD przeprowadzany jest wywiad dotyczący charakterystyki społeczno-demograficznej gospodarstwa domowego i jej poszczególnych członków obejmujący informacje demograficzne, społeczne i ekonomiczne, a takŝe dotyczące 1 Gospodarstwo domowe stanowią osoby spokrewnione lub niespokrewnione, mieszkające razem i utrzymujące się wspólnie. 3
warunków mieszkaniowych i inne. Wylosowane do badania gospodarstwo domowe dokonuje w ksiąŝeczce budŝetowej zapisów odnośnie wszystkich przychodów, jakie wpłynęły do gospodarstwa domowego w badanym miesiącu oraz wszystkich rozchodów związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego, czy uŝytkowaniem gospodarstwa rolnego, które są podstawą do ustalenia wysokości dochodów i wydatków miesięcznych gospodarstw domowych. Dla celów studium przypadku z bazy danych indywidualnych wybrano informacje odnoszące się do gospodarstw domowych województwa mazowieckiego. W szczególności przedmiotem analizy w naszym studium przypadku są wydatki na towary i usługi konsumpcyjne gospodarstw domowych w tym województwie w 2008 roku. Wydatki na towary i usługi konsumpcyjne obejmują wydatki poniesione na zakup towarów i usług konsumpcyjnych 2, w skład których wchodzą: Ŝywność, napoje, odzieŝ, artykuły farmaceutyczne, dobra trwałego uŝytkowania (np. samochody, pralki, lodówki, telewizory), opłaty za uŝytkowanie mieszkania, nośniki energii, transport, łączność, kultura i edukacja. Wśród danych dotyczących gospodarstwa domowego, obok wydatków konsumpcyjnych, znalazły się m.in.: dochód rozporządzalny 3 oraz pozostałe wydatki 4. Dane demograficzne oraz społeczne, zawarte w pliku z danymi, takie jak: płeć, wiek, poziom wykształcenia, grupa społeczno-ekonomiczna charakteryzują głowę gospodarstwa domowego 5. Plik z danymi indywidualnymi obejmujący 5299 rekordów jest zapisany w arkuszu kalkulacyjnym Excel ( bdg_2008_wydatki.xls ) oraz w programie SPSS v.16 2 Wydatki na towary i usługi konsumpcyjne obejmują wydatki poniesione na towary i usługi zakupione za gotówkę, równieŝ przy uŝyciu karty płatniczej lub kredytowej i na kredyt, wartość artykułów otrzymanych bezpłatnie oraz wartość spoŝycia naturalnego. 3 Dochód rozporządzalny jest sumą bieŝących dochodów (pienięŝnych i niepienięŝnych) gospodarstwa domowego pomniejszoną o podatki od dochodów, spadków, darowizn oraz nieruchomości. Przeznaczony jest na wydatki na cele konsumpcyjne, pozostałe wydatki i przyrost oszczędności. 4 Pozostałe wydatki obejmują m.in. kwoty przekazane innym gospodarstwom domowym i instytucjom niekomercyjnym, w tym dary; koszty zakwaterowania młodzieŝy i studentów uczących się poza domem; alimenty i niektóre podatki, np. od sprzedaŝy nieruchomości 5 Głową gospodarstwa domowego jest ta osoba, która całkowicie lub w przewaŝającej części dostarcza środków utrzymania danemu gospodarstwu domowemu. JeŜeli dwie lub więcej osób dostarczają środków utrzymania w jednakowym stopniu, za głowę gospodarstwa domowego uznaje się tę osobę, która tymi środkami rozporządza. 4
( bdg_2008_wydatki.sav ). Informacje podstawowe o zmiennych (nazwa, typ, opis kategorii itp.) zamieszczony jest w Załączniku. W trakcie pracy nad przypadkiem mogą być pomocne takŝe inne wydruki z wybranymi wynikami analiz (z programu SPSS) zamieszczone w Załączniku. IV. Wymagane rezultaty pracy i ich forma Oczekiwanym rezultatem pracy nad studium przypadku będzie wszechstronna analiza poziomu wydatków konsumpcyjnych w gospodarstwach domowych w województwie mazowieckiem w 2008 roku. Na analizę będą się składać wyniki uzyskane w kolejnych krokach realizacji studium przypadku przez studentów, będące efektem ich wyborów odnoszących się do prezentacji graficznych i tabelarycznych, a takŝe zastosowanych miar opisowych i wnioskowania statystycznego. Wyniki analizy mogą być zapisane przez studentów na nośnikach danych lub ich indywidualnych kontach internetowych, co pozwoli studentom wrócić do studium przypadku i zastosowanych rozwiązań w przyszłości. 5