Ocena wpływu farmy wiatrowej usytuowanej w obrębie miejscowości Opoczki, Opoki i Zduny na miejscową awifaunę.

Ocena wpływu farmy wiatrowej usytuowanej w obrębie miejscowości Opoczki, Opoki i Zduny na miejscową awifaunę. Opracowanie zostało wykonane przez mgr Macieja Mularskiego na zamówienie firmy Eko Park V sp. z o.o. Al. Jerozolimskie 99/7 02-001 Warszawa Tel.: 691 150 156 1

Spis treści Spis treści... 2 Spis tabel, rysunków i zdjęć... 3 1. Wstęp... 5 2. Opis terenu badań... 6 3. Metodyka zbierania danych... 7 4. Wyniki monitoringu przedrealizacyjnego.... 12 4.1. Okres wędrówki wiosennej.... 13 4.2. Okres lęgowy... 15 4.3. Okres polęgowy.... 19 4.4. Okres wędrówki jesiennej.... 20 4.5. Okres zimowania.... 23 5. Analiza materiału i wnioski.... 24 5.1. Szczegółowy opis awifauny w okresie przelotów wiosennych.... 24 5.2. Szczegółowy opis awifauny lęgowej i polęgowej.... 24 5.3. Szczegółowy opis awifauny notowanej w okresie przelotów jesiennych.... 25 5.4. Podsumowanie okresu wędrówek.... 26 5.5. Wykorzystanie przestrzeni powietrznej przez ptaki.... 26 6. Oddziaływanie na obszary Natura 2000 i inne obszary chronione znajdujące się w okolicy planowanej farmy wiatrowej.... 27 7. Zalecenia odnośnie monitoringu porealizacyjnego.... 29 8. Ocena oddziaływań skumulowanych.... 30 9. Ocena końcowa.... 31 10. Ocena zagrożeń... 33 11. Materiał zdjęciowy przedstawiający otoczenie miejsca posadowienia projektowanej elektrowni wiatrowej.... 35 2

Spis tabel, rysunków i zdjęć Rysunek 1 Mapa terenu badań wykonywanych na działce o numerze ewidencyjnym 144/1 w obrębie Opoki, z zaznaczonymi punktami obserwacyjnymi i trasami transektów.... 9 Rysunek 2 Mapa terenu badań wykonywanych na działkach o numerach ewidencyjnych 154, 193/7, 190/1, 184/2 w obrębie Opoki, z zaznaczonymi punktami obserwacyjnymi i trasami transektów.... 9 Rysunek 3 Mama terenu badań wykonywanych na działkach o numerach ewidencyjnych 109/3, 109/4, 111/3, 111/4 w obrębie Opoczki.... 10 Rysunek 4 Mapa terenu badań wykonanych na działce o numerze ewidencyjnym 124/2 w obrębie Opoczki.... 10 Rysunek 5 Mapa terenu badań wykonanych na działce o numerze ewidencyjnym 5 w obrębie Zduny.... 11 Rysunek 6 Transekty wyznaczone zgodnie ze standardem MPPL.... 11 Rysunek 7 Transekty wyznaczone zgodnie ze standardem MPPL.... 12 Rysunek 8 Natężenie przelatujących ptaków wiosną w okresie migracji wiosennej.... 13 Rysunek 9 Rozkład wysokości pułapu, na jakim przelatywały ptaki.... 14 Rysunek 10 Kierunek strumienia migrujących ptaków.... 14 Rysunek 11 Natężenie przelotu ptaków podczas migracji jesiennej.... 21 Rysunek 12 Rozkład wysokości pułapów na jakich przelatywały ptaki.... 21 Rysunek 13 Kierunek migracji ptaków.... 22 Rysunek 14 Materiał zdjęciowy przedstawiający miejsce posadowienia pierwszej turbiny.. 35 Rysunek 15 Materiał zdjęciowy przedstawiający miejsce posadowienie drugiej turbiny.... 38 Rysunek 16 Materiał zdjęciowy pokazujący miejsce posadowienia trzeciej turbiny.... 41 Rysunek 17 Materiał zdjęciowy przedstawiający otoczenie miejsca posadowienia czwartej turbiny.... 44 Rysunek 18 Materiał zdjęciowy przedstawiający miejsce posadowienia piątej turbiny.... 47 Rysunek 19 Materiał zdjęciowy przedstawiający miejsce posadowienia szóstej turbiny.... 50 Rysunek 20 Materiał zdjęciowy przedstawiający miejsce otoczenia turbiny siódmej... 53 3

Rysunek 21 Materiał zdjęciowy przedstawiający otoczenie ósmej turbiny.... 57 Rysunek 22 Zadrzewienia wzdłuż dróg w obrębie miejsca posadowienia wiatraków.... 60 Rysunek 23 Zabudowania gospodarcze.... 61 Tabela 1 Lokalizacja turbin wiatrowych... 6 Tabela 2 Okresy i liczba obserwacji w sezonie od stycznia 2011 do stycznia 2012 prowadzonych na obszarze oddziaływania projektowanej elektrowni wiatrowej.... 12 Tabela 3 Wykaz gatunków ptaków migrujących wiosną stwierdzonych na obszarze oddziaływania projektowanej elektrowni wiatrowej w obrębie miejscowościach Opoczki, Opoki i Zduny.... 15 Tabela 4 Lista gatunków bytujących na badanych powierzchniach położonych w strefie oddziaływania projektowanej elektrowni wiatrowej w obrębie miejscowości Opoczki..... 16 Tabela 5 Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 1. Pogrubioną czcionką wyróżniono gatunki dominujące (>5%).... 16 Tabela 6. Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 2. Pogrubioną czcionką wyróżniono gatunki dominujące (>5%).... 17 Tabela 7 Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 3. Pogrubioną czcionką wyróżniono gatunki dominujące (>5%).... 17 Tabela 8 Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 4. Pogrubioną czcionką wyróżniono gatunki dominujące (>5%).... 17 Tabela 9 Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 5. Pogrubioną czcionką wyróżniono gatunki dominujące (>5%).... 18 Tabela 10 Skład gatunkowy i liczebność gatunków ptaków stwierdzonych w 2 km strefie buforowej.... 18 Tabela 11 Wykaz gatunków ptaków zaobserwowanych w obrębie posadowienia planowanej turbiny wiatrowej w okresie polęgowym.... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. Tabela 12 Wykaz gatunków ptaków migrujących jesienią stwierdzonych na obszarze oddziaływania projektowanych elektrowni wiatrowych w obrębie miejscowości Opoczki.... 20 Tabela 13 Wykaz gatunków ptaków zimujących stwierdzonych na terenie projektowanej farmy wiatrowej.... 23 4

1. Wstęp Wzrost zainteresowania produkcją energii ze źródeł odnawialnych spowodowany jest perspektywą wyczerpania się paliw nieodnawialnych, rosnącym zapotrzebowaniem na energię oraz ochroną środowiska. Odnawialne źródła energii nie emitują wcale lub drastycznie zmniejszają emisję gazów: tlenku węgla (CO), tlenków azotu (NO X ), dwutlenku siarki (SO 2 ), pyłów i sadzy, a szczególnie, odpowiedzialnego za efekt cieplarniany dwutlenku węgla (CO 2 ). Protokół z Kioto zobowiązuje kraje członkowskie Unii Europejskiej do indywidualnego, bądź wspólnego obniżenia emisji gazów cieplarnianych w latach 2008-2012 o 8% w stosunku do poziomu z roku 1990 i z tego względu odnawialne źródła energii stanowią istotny element polityki energetycznej. Najnowsze badania naukowców dowodzą, że elektrownie wiatrowe nie szkodzą ptakom w takim stopniu w jakim sądzono. Z praktyki wiadomo, że ptaki z reguły omijają elektrownie i wybierając trasy niekolizyjne. American Wind Energy Asocciation w swoich materiałach podaje, iż ptak wejdzie w kolizję z turbiną średnio raz na 8 do 15 lat. Inna, podwyższona śmiertelność ptaków jest zauważana w przypadku terenów z grupami turbin umieszczanych na terenach morskich w pobliżu dużych skupisk ptaków. Dlatego, też by wybrać możliwie najlepsze lokalizacje i zminimalizować możliwość potencjalnego negatywnego oddziaływania turbin wiatrowych na ptaki przed wydaniem właściwych decyzji administracyjnych dla budowy zespołów elektrowni wiatrowych 5

konieczne są co najmniej roczne (umożliwiające zbadanie wszystkich cykli) monitoringi ornitologicznie. Pozwalają one zminimalizować ryzyko śmierci ptaków spowodowane pracą turbin wiatrowych poprzez wyeliminowanie lokalizacji na terenach charakteryzujących się zwiększonym zagęszczeniem ptaków i związanym z nim natężeniem ich lotów. Szczególnie narażone są na negatywne oddziaływania gatunki duże, latające wysoko, w strefie pracy rotora i o niewielkich możliwościach manewrowania w powietrzu, a także ptaki wędrujące w grupach. Monitoringi ornitologiczne pozwalają zatem zmniejszyć, a nawet całkowicie wykluczyć, prawdopodobieństwo takich zdarzeń. 2. Opis terenu badań W ramach przedmiotowego przedsięwzięcia inwestycyjnego przewiduje się, lokalizację 8 turbin wiatrowych w obrębie miejscowości Opoczki, w gminie Aleksandrów Kujawski, na działkach o numerach ewidencyjnych przedstawionych w tabeli. Tabela 1 Lokalizacja turbin wiatrowych Obr. ewidencyjny Opoczki 109/3; 109/4; 111/3; 111/4 19680; 17891; 15033; 1542 124/2 56734 Powiat Aleksandrowski Gmina Akeksandrów Kujawski Obr. ewidencyjny Zduny Działka nr 5 (do dwóch turbin) Powierzchnia działki w mkw 154074 Obr. Ewidencyjny Opoki 154 83057 193/7; 190/1 66019; 50127 6

184/2 50036 144/1 29282 Turbiny wiatrowe będą usadowione na terenie powiatu Aleksandrowskiego, w gminie Aleksandrów Kujawski na obszarze trzech obrębów ewidencyjnych: Obręb Opoczki, dwie turbiny, jedna turbina zlokalizowana będzie na jednej lub większej ilości działek z pośród tych o numerach ewidencyjnych 109/3; 109/4; 111/3; 111/4 druga turbina na działce o numerze 124/2. Obręb Zduny, dwie turbiny, na działce o numerze ewidencyjnym 5. Obręb Opoki, cztery turbiny, na działkach o numerach ewidencyjnych 154; 184/2; 144/1 po jednej turbinie oraz jedna turbina, na jednej lub obu działkach z pośród tych o numerach ewidencyjnych 193/7; 190/1. Teren, na którym ma być realizowana inwestycja jest obecnie użytkowany rolniczo. Dominują wielkopowierzchniowe uprawy zbóż (głównie kukurydza i żyto) i roślin okopowych. W okolicy brak większych zbiorników wodnych i lasów, spotyka się natomiast pojedyncze oczka wodne i zadrzewienia i zakrzaczenia występujące wzdłuż dróg, wokół oczek wodnych i domostw. Gmina Aleksandrów Kujawski objęta jest zasięgiem Równiny Inowrocławskiej, wchodzącej w skład makroregionu Pojezierze Wielkopolskie. Jedynie najbardziej wysunięta na północ (wzdłuż Wisły) jej część objęta jest zasięgiem Kotliny Toruńskiej, makroregion Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka. Obydwa makroregiony leżą w podprowincji Pojezierze Południowobałtyckie. Okolice planowanej inwestycji stanowią pola uprawne, poprzecinane zadrzewieniami i zakrzaczeniami, występującymi szczególnie wzdłuż dróg dojazdowych i rowów melioracyjnych. Brak w okolicy większych zbiorników wodnych, spotyka się natomiast pojedyncze oczka wodne. 3. Metodyka zbierania danych 7

W okresie polęgowym wszystkie obserwacje prowadzone były w ciągu dnia i za każdym razem obejmowały okres świtu lub zmierzchu, w których następuje wzmożona aktywność ptaków. Podczas każdorazowej kontroli prowadzono obserwacje ze stałych punktów, z których widoczny był duży obszar badanej działki. Ponadto, dokonywane były każdorazowe przejścia po stałych trasach transektów. Notowano wszystkie ptaki obserwowane i słyszane. Oznaczano je do danego gatunku na podstawie cech opisywanych w kluczach jak np. Jonsona (1998), a w przypadku głosów m.in. z czteropłytowego wydania Roche (1997). W przypadku ptaków lecących notowano szacunkową wysokość przelotu i jego kierunek. Obserwacjami objęto cały obszar działki na której ma być posadowiona elektrownia wiatrowa. Dodatkowo, w celu ogólnej orientacji w składzie awifauny najbliższej okolicy, dokonano także obserwacji dwukilometrowego obszaru w wokół planowanej inwestycji, zwracając szczególną uwagę na miejsca potencjalnie atrakcyjne dla ptaków. W celu znalezienia gniazd ptaków szponiastych przeprowadzono kontrole pobliskich kompleksów leśnych. W okresie lęgowym zastosowano standard metodyczny MPPL (wg PSEW 2008). Trasa liczenia składała się z równoległych, 1- kilometrowych transektów biegnących w odległości ok. 500m od siebie. W praktyce, wybrana trasa mogła w pewnym stopniu odbiegać od oryginalnie zaplanowanej, przede wszystkim ze względu na trudności związane z dostępem do niektórych miejsc. Zgodnie z wytycznymi zapisywano wszystkie widziane lub zasłyszane ptaki, w podziale na 200- metrowe odcinki transektu. Taka odległość umożliwiała oznaczenie obserwowanych ptaków do gatunku i wykazujących zachowania terytorialne lub lęgowe. W okresie wędrówki wiosennej i jesiennej obserwacje prowadzono ze stacjonarnych punktów położonych w rejonie posadowienia siłowni wiatrowej. Podczas kontroli notowano liczbę osobników wszystkich przelatujących gatunków, kierunek przelotu oraz wysokość lotu. Pułap przelotu podzielono na trzy poziomy: do wysokości 60 m, w przedziale od 60 200 m oraz powyżej 200 m. Obserwacje rozpoczynano o świecie, najpóźniej godzinę po wschodzie słońca i prowadzono je do godziny 12 00, notując natężenie strumienia przelotu ptaków. W okresie zimowym badania prowadzono ze stałych punktów obserwacyjnych, dokonywano także przejść po wyznaczonych transektach. Notowano także dane meteorologiczne takie jak: temperatura, zachmurzenie, widoczność, opad i wiatr (siła i kierunek). 8

Rysunek 1 Mapa terenu badań wykonywanych na działce o numerze ewidencyjnym 144/1 w obrębie Opoki, z zaznaczonymi punktami obserwacyjnymi i trasami transektów. Czerwonym punktem oznaczono punkty obserwacyjne, a czerwoną kreska transekty badawcze. Rysunek 2 Mapa terenu badań wykonywanych na działkach o numerach ewidencyjnych 154, 193/7, 190/1, 184/2 w obrębie Opoki, z zaznaczonymi punktami obserwacyjnymi i trasami transektów. Czerwonym punktem oznaczono punkty obserwacyjne, a czerwoną kreska transekty badawcze. 9

Rysunek 3 Mama terenu badań wykonywanych na działkach o numerach ewidencyjnych 109/3, 109/4, 111/3, 111/4 w obrębie Opoczki. Czerwone kreski przedstawiają wytyczone transekty, a kropki punkty obserwacyjne. Rysunek 4 Mapa terenu badań wykonanych na działce o numerze ewidencyjnym 124/2 w obrębie Opoczki. Czerwone kreski przedstawiają wytyczone transekty, a kropki punkty obserwacyjne. 10

Rysunek 5 Mapa terenu badań wykonanych na działce o numerze ewidencyjnym 5 w obrębie Zduny. Czerwone kreski przedstawiają wytyczone transekty, a kropki punkty obserwacyjne. Rysunek 6 Transekty wyznaczone zgodnie ze standardem MPPL. - kolor czerwony - transekt 1 - kolor czarny - transekt 2 - kolor zielony transekt 3 - kolor fioletowy transekt 4 11

Rysunek 7 Transekty wyznaczone zgodnie ze standardem MPPL. - kolor czerwony - transekt 1 - kolor czarny - transekt 2 - kolor zielony transekt 3 - kolor fioletowy transekt 4 - kolor brązowy transekt 5 4. Wyniki monitoringu przedrealizacyjnego. Monitoring ornitologiczny obejmował łącznie 34 kontrole: Tabela 2 Okresy i liczba obserwacji w sezonie od stycznia 2011 do stycznia 2012 prowadzonych na obszarze oddziaływania projektowanej elektrowni wiatrowej. Okresy obserwacji Liczba obserwacji Okres wędrówki wiosennej (1 marzec 2011 30 kwiecień 2011) 7 Okres lęgowy (od 1maj 2011 30 czerwiec 2011) 7 Okres polęgowy (1 lipiec 2011 31 sierpień 2011) 6 Okres wędrówki jesiennej (1 wrzesień 2011 15 listopad 8 12

2011) Okres zimowania (16 listopad 2011 28 luty 2011) 6 Razem 34 4.1. Okres wędrówki wiosennej. Wiosną obserwowano przelot 18 gatunków ptaków, w tym 2 z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG bociana białego i lerki. Łączna liczba ptaków zaobserwowanych w czasie 7 kontroli wynosiła 329 osobników (Tab. 3.). Najliczniej przelatywały gęsi (gęgawa, zbożowa), szpak, skowronek i oknówka. Rysunek 8 Natężenie przelatujących ptaków wiosną w okresie migracji wiosennej. Natężenie przelotu migrujących ptaków na obszarze projektowanej elektrowni wiatrowej Liczba osobników 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 1 2 3 4 5 6 7 Terminy kontroli 2.03.11 9.03.11 18.03.11 2.04.11 10.04.11 15.04.11 23.04.11 Wiosną największą liczbę przelatujących ptaków zanotowano w pierwszej połowie kwietnia. Stanowiła ona 45,9% ogółu policzonych osobników. 13

Rysunek 9 Rozkład wysokości pułapu, na jakim przelatywały ptaki. 250 Liczebność i wysokość strumienia migrujących ptaków w trakcie wędrówki wiosennej Liczba osobników 200 150 100 50 0 1 2 3 Pułap przelotu Do 60m Od 60 do 200m Powyżej 200m Z danych przedstawionych na rysunku 9 wynika, iż w okresie wiosennym 9,1% ogółu przelatujących ptaków przemieszczało się na wysokości wirników siłowni. Gatunkami najbardziej narażonymi na ewentualną kolizje z rotorem były skowronek i szpak. Ryc. 3. Kierunek strumienia ptaków migrujących w iosną 2009 roku stwkierunek ierdzonych strumienia na obszarze oddziaływ ptaków ania zaobserwowanych projektow anej Turbiny Wiatrow ej Podzamcze w trakcie migracji wiosennej N 15 NW 10 5 NE W 0 E SW SE S Rysunek 10 Kierunek strumienia migrujących ptaków. 14

Wiosną ptaki leciały w kierunku północno-wschodnim i wschodnim, strumień przelotu przecinał prostopadle miejsce posadowienia turbiny wiatrowej. Tabela 3 Wykaz gatunków ptaków migrujących wiosną stwierdzonych na obszarze oddziaływania projektowanej elektrowni wiatrowej w obrębie miejscowościach Opoczki, Opoki i Zduny. Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Suma zaobserwowanych osobników Kierunek lotu Do 60m Wysokość lotu 60 200m Powyżej 200m 1 Lerka Lullula arboreta 15 E, NE 15 2 Dymówka Hirundo rustica 19 NE 19 3 Skowronek Alauda arvensis 29 E, NE 17 12 4 Szpak Sturnus vulgaris 47 NE 23 18 6 5 Paszkot Turdus viscivorus 5 E, SE 5 6 Myszołów Buteo buteo 2 E, NE 2 7 Czapla siwa Ardea cinerea 4 E, NE 4 8 Gęgawa Anser anser 56 E, NE 56 9 Gęś białoczelna Anser albifrons 34 E, NE 34 10 Śpiewak Turdus 12 E, NE 12 philomelos 11 Trzcinniczek Acrocephalus scirpaceus 16 E, SE 16 12 Bocian biały Ciconia ciconia 3 NE 3 13 Zaganiacz Hippolais icterina 14 NE 14 14 Kwiczoł Turdus pilaris 9 NE 9 15 Oknówka Delichon urbica 28 E,NE 28 16 Kos Turdus merula 3 NE 3 17 Bogatka Parus major 22 E 22 18 Modraszka Parus caeruleus 11 E, NE 11 Razem 17 gatunków 329 196 30 103 Pogrubioną czcionką zaznaczono gatunki z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG. 4.2. Okres lęgowy W trakcie trwania okresu lęgowego zarówno na wyznaczonych transektach, jaki w 2- kilometrowej strefie buforowej zaobserwowano obecność 27 gatunków ptaków, w tym 20 odbywających lęgi. Stwierdzono obecność 1 gatunku wymienionego w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG bociana białego. Gniazdował on w kilometrowej strefie potencjalnego oddziaływania turbin. 15

Tabela 4 Lista gatunków bytujących na badanych powierzchniach położonych w strefie oddziaływania projektowanej elektrowni wiatrowej w obrębie miejscowości Opoczki. Kryteria gniazdowania gatunków: A - prawdopodobne, B - możliwe, C pewne. Gatunek Transekt 1 Transekt 2 Transekt 3 A B C A B C A B C Skowronek Oknówka Dymówka Pliszka siwa Szczygieł Wróbel domowy Pliszka żółta Gajówka Potrzos Kawka Bocian biały Sroka Kwiczoł Gatunek Transekt 4 Transekt 5 A B C A B C Skowronek Oknówka Dymówka Pliszka siwa Szczygieł Wróbel domowy Pliszka żółta Gajówka Potrzos Kawka Bocian biały Sroka Kwiczoł Na badanej powierzchni stwierdzono bytowanie 13 gatunków ptaków, gniazdowanie 10 gatunków było pewne, a kolejnych 5 możliwe lub prawdopodobne. Tabela 5 Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 1. Pogrubioną czcionką wyróżniono gatunki dominujące (>5%). 16

GATUNEK LICZBA PAR ZAGĘSZCZENIE (liczba par/1 km x 100 m) DOMINACJA (%) Skowronek Alauda arvensis 6 6,0 54,5% Wróbel domowy Passer domesticus 3 3,0 27,3% Pliszka siwa Motacilla alba 1 1,0 9,1% Pliszka żółta Motacilla flava 1 1,0 9,1% RAZEM 11 12 100 LICZBA GATUNKÓW 4 DŁUGOŚĆ TRANSEKTU 1000 m Tabela 6. Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 2. Pogrubioną czcionką wyróżniono gatunki dominujące (>5%). GATUNEK LICZBA PAR ZAGĘSZCZENIE (liczba par/1 km x 100 m) DOMINACJA (%) Skowronek Alauda arvensis 8 8,0 80% Sroka Pica pica 1 1,0 10% Pliszka żółta Motacilla flava 1 1,0 10% RAZEM 10 10 100 LICZBA GATUNKÓW - 3 DŁUGOŚĆ TRANSEKTU 1000 m Tabela 7 Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 3. Pogrubioną czcionką wyróżniono gatunki dominujące (>5%). GATUNEK LICZBA PAR ZAGĘSZCZENIE (liczba par/1 km x 100 m) DOMINACJA (%) Skowronek Alauda arvensis 9 9,0 37,5% Pliszka siwa Motacilla alba 5 5,0 20,8% Oknówka Delichon urbica 3 3,0 12,5% Szczygieł Carduelis carduelis 3 3,0 12,5% Wróbel domowy Passer domesticus 2 2,0 8,3% Sroka Pica pica 1 1,0 4,2% Potrzos Emberiza schoeniclus 1 1,0 4,2% RAZEM 24 24 100 LICZBA GATUNKÓW 7 DŁUGOŚĆ TRANSEKTU 1000 m Tabela 8 Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 4. Pogrubioną czcionką wyróżniono gatunki dominujące (>5%). GATUNEK LICZBA PAR ZAGĘSZCZENIE (liczba par/1 km x 100 m) DOMINACJA (%) 17

Oknówka Delichon urbica 7 7,0 36,8% Dymówka Hirundo rustica 4 4,0 21,1% Pliszka siwa Motacilla alba 3 3,0 15,8% Wróbel domowy Passer domesticus 2 2,0 10,5% Pliszka żółta Motacilla flava 2 2,0 10,5% Szczygieł Carduelis carduelis 1 1,0 5,3% Razem: 19 19 100 LICZBA GATUNKÓW 6 DŁUGOŚĆ TRANSEKTU 1000 m Tabela 9 Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 5. Pogrubioną czcionką wyróżniono gatunki dominujące (>5%). GATUNEK LICZBA PAR ZAGĘSZCZENIE (liczba par/1 km x 100 m) DOMINACJA (%) Skowronek Alauda arvensis 9 9,0 26,5% Oknówka Delichon urbica 6 6,0 17,7% Pliszka siwa Motacilla alba 6 6,0 17,7% Dymówka Hirundo rustica 5 5,0 14,7% Wróbel domowy Passer domesticus 5 5,0 14,7% Pliszka żółta Motacilla flava 3 3,0 8,8% Razem: 34 34 100 LICZBA GATUNKÓW 6 DŁUGOŚĆ TRANSEKTU 1000 m Tabela 10 Skład gatunkowy i liczebność gatunków ptaków stwierdzonych w 2 km strefie buforowej. Gatunek Liczba par/osobników Kryterium gniazdowania Skowronek 21 par Lęgowy Wróbel domowy 16 par Lęgowy Krzyżówka 2 osobniki Możliwość lęgu Oknówka 10 par Lęgowy Dymówka 7 pary Lęgowy Myszołów 1 osobnik Możliwość lęgu Bocian biały 1 para Lęgowy Potrzeszcz 4 pary Lęgowy Kawka 2 par Lęgowy Bogatka 3 pary Lęgowy Modraszka 6 osobników Prawdopodobnie lęgowy Sroka 3 pary Lęgowy Pleszka 1 para Lęgowy Trznadel 1 pary Lęgowy Pliszka siwa 12 par Lęgowy Pliszka żółta 8 par Lęgowy Krogulec 1 osobnik Możliwość lęgu Trzcinniczek 1 osobnik Możliwość lęgu Łozówka 1 para Lęgowy 18

Rokitniczka 1 para Lęgowy Gajówka 1 para Lęgowy Kwiczoł 2 pary Lęgowy Paszkot 3 pary Lęgowy Szczygieł 5 osobników Prawdopodobni lęgowy Śpiewak 4 osobniki Prawdopodobnie lęgowy Kos 2 pary Lęgowy W grupie gatunków ptaków występujących w 2- kilometrowej strefie buforowej stwierdzono występowanie 26 gatunków, w tym 19 lęgowych, 3 prawdopodobnie lęgowych i 4, których legi są możliwe. Stwierdzono obecność 1 gatunku z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG bociana białego. 4.3. Okres polęgowy. Tabela 11 Wykaz gatunków ptaków zaobserwowanych w obrębie posadowienia planowanej turbiny wiatrowej w okresie polęgowym. Gatunek Liczba osobników Bocian biały Ciconia ciconia 3 Myszołów Buteo buteo 3 Grzywacz Columba palumbus 18 Skowronek Alauda arvensis 20 Dymówka Hirundo rustica 17 Oknówka Delichon urbica 26 Pliszka żółta Motacilla flava 4 Sroka Pica pica 2 Pliszka siwa Motacilla alba 1 Wróbel Passer domesticus 6 Trznadel Emberiza citrinella 5 Razem gatunków: 11 W okresie polęgowym zaobserwowano 11 gatunków ptaków. Największe zgrupowania tworzyły jaskółki dymówki, oknówki oraz skowronki. Zaobserwowano 1 gatunek wymieniony w Załączniku I Dyrektywy Rady Europy 79/409/EWG bociana białego. Stwierdzono obecność 3 osobników należących do tego gatunku. Jest to liczba bardzo niska, zwłaszcza jak na okres polęgowy. Bociany białe są ptakami bardzo 19

towarzyskimi. Chętnie tworzą stada składające się nawet z kilkudziesięciu osobników. Tak niewielka liczba zaobserwowanych ptaków wskazuje, że przebywały na tym obszarze incydentalnie i nie traktują go jako stałego miejsca żerowiskowego lub obszaru koncentracji. 13% wszystkich zaobserwowanych ptaków znajdowało się w strefie oddziaływania turbin. Wśród nich znaczną większość stanowiły dymówka i oknówka. Cechują się one bardzo zwinnym i szybkim lotem dlatego możliwość jej kolizji z pracującą turbiną jest niezwykle mała. 4.4. Okres wędrówki jesiennej. Podczas 8 obserwacji terenowych w okresie wędrówek jesiennych odnotowano 23 gatunki ptaków, w tym 2 wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady Europy 79/409/EWG żuraw i bocian biały. Najliczniejszą grupą były gęgawy, oknówki, skowronki, kawki i gawrony. Pełną listę zaobserwowanych gatunków ptaków, wraz z liczebnością w trakcie kolejnych kontroli pokazano w tabeli 12. Tabela 12 Wykaz gatunków ptaków migrujących jesienią stwierdzonych na obszarze oddziaływania projektowanych elektrowni wiatrowych w obrębie miejscowości Opoczki. Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Łączna liczba zaobserwowanych ptaków Kierunek lotu Wysokość lotu Do 60-60m 200m Powyżej 200m 1 Oknówka Delichon urbica 42 SW 24 18 2 Skowronek Alauda arvensis 37 S 37 3 Bocian biały Ciconia ciconia 5 SW 1 4 4 Szpak Sturnus vulgaris 22 SE 22 5 Myszołów Buteo buteo 2 SW 1 1 6 Pliszka siwa Motacilla alba 16 SW 16 7 Grzywacz Columba palumbus 8 S, SW 8 8 Czapla siwa Ardea cinerea 1 S 1 9 Żuraw Grus grus 4 S 4 10 Kawka Corvus monedula 58 S, SW 34 24 11 Zięba Fringilla coelebs 2 S 2 12 Gęgawa Anser anser 176 SW 47 127 13 Wrona siwa Corvus cornix 3 S 3 14 Wróbel Passer domesticus 8 W 8 domowy 15 Krzyżówka Anas platyrhynchos 6 S 6 16 Sójka Garrulus glandarius 1 E 1 20

17 Sroka Pica pica 1 W 1 18 Sikora Parus major 6 SE 6 bogatka 19 Gawron Corvus frugilegus 18 S 18 20 Szczygieł Carduelis carduelis 4 SW 4 21 Gęś zbożowa Anser fabalis 18 SW 18 22 Kwiczoł Turdus pilaris 5 SW 5 23 Gil Pyrrhula pyrrhula 2 N 2 Razem 23 gatunki 437 193 91 153 Pogrubioną czcionką zaznaczono gatunki z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG W trakcie jesiennych migracji najwięcej, bo aż 47,4% wszystkich ptaków przeleciało w październiku. Te dane przedstawia poniższy wykres: Rysunek 11 Natężenie przelotu ptaków podczas migracji jesiennej. 120 Natężenie strumienia migrujących ptaków w trakcie wędrówki jesiennej 100 Liczba osobników 80 60 40 20 0 1 2 3 4 5 6 7 8 Terminy kontroli 3.09.11 10.09.11 20.09.11 1.10.11 17.10.11 22.10.11 3.11.11 14.11.11 W okresie migracji 20,8% ptaków przelatywało na wysokości oddziaływania turbin. Najbardziej narażonymi na kolizje gatunkami były: oknówka, kawka i gęgawa. Z gatunków znajdujących się w Załączniku I Dyrektywy Rady Europy 79/409/EWG tylko 1 bocian biały znajdował się w tej bardziej narażonej na niebezpieczeństwo grupie. Rysunek 12 Rozkład wysokości pułapów na jakich przelatywały ptaki. 21

250 Liczebność i wysokość przelotu strumiania migrujących ptaków Liczba osobników 200 150 100 50 0 1 2 3 Pułap przelotu Do 50m od 50 do 150m powyżej 150m Ptaki leciały głównie w kierunku wschodnim i południowo-wschodnim. Zasadniczy strumień przelatujących ptaków skierowany był wzdłuż linii posadowienia turbin wiatrowych. Rysunek 13 Kierunek migracji ptaków. 22

Ryc. Kierunek Kierunek strumienia migrujących ptaków migrujących ptaków jesienią na obszarze 2008 roku stw ierdzonych projektowanej na obszarze farmy oddziaływ wiatrowej ania projektow anej Turbiny Wiatrow ej Niestuszew o N 20 W NW 15 10 5 0 NE E SW SE S 4.5. Okres zimowania. W okresie zimowym notowano wszystkie zaobserwowane gatunki ptaków w pasie transektów (szerokość pola obserwacji 200 m), notując kierunek i wysokość, na jakiej się przemieszczały. Wyniki obserwacji zimowania ptaków przedstawia Tabela 10. Tabela 13 Wykaz gatunków ptaków zimujących stwierdzonych na terenie projektowanej farmy wiatrowej. Gatunek Liczba osobników Wysokość lotu Do 60m 60-200m Powyżej 200m Wróbel domowy 10 10 Bogatka 14 14 Sikora uboga 9 9 Sroka 6 6 Modraszka 4 4 Sójka 5 5 Gawron 16 9 5 Wrona siwa 4 4 Bażant 2 2 Myszołów 1 1 Razem 71 65 5 1 Stwierdzona liczba gatunków wyniosła 10, a liczba 71 osobników. Najwięcej było gatunków stacjonarnych takich jak: wróbel, i sikory. Spośród przylatujących na zimowanie 23

gatunków stwierdzono gawrona. W okresie zimy większość osobników skupiona była w sąsiedztwie zabudowań. Około 7 % osobników (wrona siwa) przelatywało w strefie oddziaływania wirników turbin. 5. Analiza materiału i wnioski. 5.1. Szczegółowy opis awifauny w okresie przelotów wiosennych. W trakcie trwania okresu migracji wiosennych dokonano 7 obserwacji terenowych. W ich wyniku stwierdzono występowanie 18 gatunków ptaków, w tym dwóch opisanych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG- bociana białego i lerkę. Znaczna część gatunków obserwowanych w tym okresie była na stałe związana z tym terenem i wykorzystywała go jako bazę żerowiskową lub miejsce lęgowe. Najliczniejszymi przedstawicielami tej grupy były skowronki, oknówki, dymówki i szpaki. Wszystkie te gatunki są typowe dla terenów wiejskich, związane z polami uprawnymi (jak skowronki) lub ze śródpolnymi zadrzewieniami i zabudową gospodarczą jak szpaki. Ptaki te są liczne w skali całego kraju. Bardzo łatwo przystosowują się one do zmian w środowisku. Na tej podstawie można sądzić, że planowana farma wiatrowa nie będzie stanowiła dla nich większego zagrożenia. Do najliczniej występujących gatunków, które widziane były na tym obszarze tylko w trakcie migracji należą gęsi: gęgawa i białoczelna. Przelatywały w niewielkich kluczach w znacznej większości powyżej zakresu oddziaływania turbin. Łącznie widziano 90 osobników należących do obu tych gatunków. Świadczy to o tym, że w pobliżu nie znajduje się żaden ważny szlak migracyjny tych ptaków. Gęsi nigdy nie zatrzymywały się na obszarze planowanej elektrowni wiatrowej, na której zresztą brak jest terenów o charakterze preferowanych przez nie żerowisk. Zaobserwowano również niewielkie stada czajek, które przelatywały stosunkowo nisko lub odpoczywały na badanym obszarze przed dalszą podróżą. Ich niewielka liczba oraz bardzo niski pułap lotu powoduje, ze projektowana inwestycja nie jest dla nich zagrożeniem. 5.2. Szczegółowy opis awifauny lęgowej i polęgowej. 24

Monitorowany teren planowanej inwestycji w okresie lęgowym i polęgowym charakteryzował się stosunkowo niska bioróżnorodnością. Także liczba par lęgowych była niska. Stwierdzono obecność 20 gatunków lęgowych, bytujących zarówno w bezpośrednim otoczeniu farmy wiatrowej jak i w 2- kilometrowej strefie buforowej. Dominującymi gatunkami lęgowymi na wszystkich badanych powierzchniach był skowronek, oknówka, dymówka oraz pliszka siwa. Są to ptaki pospolite, synantropijne i ściśle związane z krajobrazem rolniczym. Gniazdują one na obszarze łąk, pastwisk lub jak jaskółki w zabudowaniach gospodarczych, które były obecne w końcowych odcinkach wyznaczonych transektów. Inwentaryzacja prowadzona metodyką stosowaną w monitoringu pospolitych ptaków lęgowych (MPPL) pozwoliła wykazać łącznie 32 pary skowronków, 16 par oknówek, 9 par dymówek i 15 par pliszki siwej w strefie bezpośredniego oddziaływania inwestycji. W strefie buforowej zinwentaryzowano dodatkowo 21 pary skowronków, 10 pary oknówek i 7 par dymówek, 16 par wróbli i 12 par pliszek siwych. Gatunki te stanowiły najistotniejsze składniki dominujące w tym ekosystemie. Wśród ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG zaobserwowano 1 gatunek- bociana białego. Gniazdował on w 2 kilometrowej strefie buforowej. W okresie polęgowym widziano 3 osobniki należące do tego gatunku. Prawdopodobnie wykorzystują one teren projektowanej farmy jako miejsce żerowiskowe ze względu na duże urozmaicenie terenu. Jednak ich liczba na tym obszarze jest niewielka- co pozwala wnioskować, że przyszła inwestycja nie będzie dla tych ptaków większym zagrożeniem. 5.3. Szczegółowy opis awifauny notowanej w okresie przelotów jesiennych. Skład awifauny obserwowanej w okresie przelotów jesiennych różnił się od tego, stwierdzonego w trakcie migracji wiosennej. Zaobserwowano znacznie większe ilości gęgaw, oknówek i skowronków. Te dwa ostanie gatunki tworzyły duże stada lecące w kierunku zimowisk, często zatrzymujące się i żerujące- oknówki zbierają pokarm lecąc nisko nad ziemią, a skowronki z powierzchni gleby. Podobnie jak podczas wędrówki wiosennej także teraz znaczny udział wśród widzianych gatunków miały te bytujące na badanym obszarze przez cały rok lub przez jego większą część. Bardzo niewiele było przelatujących ptaków leśnych, co zapewne ma związek z generalnie otwartym charakterem wszystkich powierzchni. Spośród gatunków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG widziano 25

bociana białego i żurawia. Łącznie zaobserwowano 9 osobników tych ptaków ale tylko 1 poruszał się na wysokości działania wirników. 5.4. Podsumowanie okresu wędrówek. Skład gatunkowy ptaków obserwowanych podczas wędrówki wiosennej i jesiennej był mocno zróżnicowany. Na początku okresu przeważały oknówki i skowronki, które miejscowe pola uprawne wykorzystywały jako teren żerowiskowy. Były to zarówno ptaki miejscowe jak i migranty. Oba te gatunki lecąc w kierunku terenów zimowiskowych często się zatrzymują, gromadzą w stada, które mogą liczyć czasem nawet kilkaset osobników. Na badanym obszarze zaobserwowano jedynie nieliczne stada liczące po kilkanaście osobników, co świadczy, że obszar projektowanej farmy wiatrowej znajduje się poza miejscem ich gromadzenia się. W drugiej części sezonu przelotów dominowała gęś gęgawa. Jej liczebność także była stosunkowo niska w porównaniu do stad jakie ten gatunek może tworzyć. Wynika z tego, że ten obszar leży poza szlakiem ich migracji. Na obszarze farmy stwierdzono też kilkadziesiąt osobników szpaków, kawek i gawronów, które wykorzystują pola uprawne jako teren żerowiskowy. Obserwacje wykazały, że przemieszczają się one niedużymi stadami po okolicznych polach, gdzie szukają pożywienia. Z racji tego, ze są to ptaki mało wybredne i ich baza pokarmowa jest bardzo zróżnicowana potencjalny wpływ inwestycji na ich populacje wydaje się być minimalny. 5.5. Wykorzystanie przestrzeni powietrznej przez ptaki. Intensywność użytkowania przestrzeni powietrznej przez ptaki nad planowaną farmą wiatrową jest stosunkowo niska. W każdym okresie roku większą część gatunków stanowią małe ptaki wróblowi, które latają nisko nad ziemią, znacznie poniżej 60m. Do gatunków najbardziej narażonych na kontakt z łopatami śmigieł wiatraków należą skowronki, oknówki i kawki a w okresie przelotów także gęgawy. Na wysokości od 60 do 200m znajdowała się mniej niż ¼ populacji. Obszar farmy charakteryzował się niską intensywnością lotów patrolowych dużych ptaków, w tym drapieżnych i bocianów. Większość osobników tych gatunków zaobserwowano w 2- kilometrowej strefie buforowej. Na obszarze inwestycji ich obecność 26

głównie była powiązana z wykonywanymi pracami rolnymi, w trakcie których łatwiej o pożywienie. Stwierdzono także sporadyczne przeloty ptaków wodnych takich jak krzyżówki, które przemieszczały się między występującymi w okolicy oczkami wodnymi. 6. Oddziaływanie na obszary Natura 2000 i inne obszary chronione znajdujące się w okolicy planowanej farmy wiatrowej. Teren posadowienia farmy wiatrowej znajduje się poza granicami jakichkolwiek obszarów chronionych. Najbliższe obszary Natura 2000 znajdują się w odległości co najmniej 9 km od planowanej inwestycji i są to: - Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Ciechocinek. - Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Włocławska Dolina Wisły. - Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Nieszawska Dolina Wisły. - Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Dolina Dolnej Wisły. Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Ciechocinek położny jest w miejscowości Ciechocinek na Kujawach. Jest stosunkowo niewielki, o powierzchni niewiele ponad 13 ha. Sześćdziesiąt procent powierzchni ostoi pokryte jest przez siedliska wymienione w Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej (na terenie ostoi odnotowano występowanie trzech takich siedlisk, w tym bardzo dobrze zachowane śródlądowe błotniste solniska z solirodkiem). O szczególnej wartości przyrodniczej tego obszaru stanowi fakt, iż jest to jedyne w Polsce śródlądowe stanowisko soliroda zielonego oraz astra solnego, zasilane naturalną solanką. 27

Solirody to rośliny z rodziny szarłatowatych. Podobnie jak aster solny to sukulenty, magazynujące wodę w swych tkankach. Z racji tego, że jest to ostoja florystyczna projektowana inwestycja nie może wywierać na nią żadnego negatywnego wpływu, a wręcz przeciwnie, pomagając zredukować emisję CO 2 przyczynia się do ochrony tych siedlisk. Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Włocławska Dolina Wisły zlokalizowany jest w centralnej Polsce, na w Kotlinie Toruńskiej. Ostoja obejmuje około 30 km odcinek doliny Wisły między tamą we Włocławku, a miejscowością Nieszawa. Obszar obejmuje koryto rzeki Wisły oraz terasę zalewową wraz z otaczającym obszarem i z lokalnie występującymi stromymi stokami doliny. Typowe dla tego odcinka Wisły jest występowanie licznych łach piaszczystych i mulistych nanosów w korycie. O dużych wartościach przyrodniczych obszaru decyduje występowanie 11 rodzajów siedlisk, 58 gatunków zwierząt i 3 gatunki roślin cennych dla ochrony przyrody europejskiej. Największą powierzchnię spośród cennych siedlisk zajmują lasy łęgowe i nadrzeczne zarośla wierzbowe (13%) i zmiennowilgotne łąki (10%). W wodach Wisły żyje kilka rzadkich gatunków ryb m.in. kiełb białopłetwy, koza i minog rzeczny. Obszar jest ważnym miejscem z punktu widzenia ochrony ptaków. Stwierdzono tu 47 gatunków ptaków cennych dla ochrony przyrody w Europie m.in. bocian czarny, bielik, żuraw i derkacz. Obszar obejmuje część ekologicznego korytarze Wisły, który jest ważnym szlakiem migracji wielu gatunków roślin i zwierząt. Projektowana inwestycja nie stanowi potencjalnego zagrożenia dla awifauny tego regionu. Przeprowadzony monitoring wykazał niską bioróżnorodność tego obszaru, nie stwierdzono także podwyższonej liczebności migrantów. Ma to związek z faktem, ze ptaki przemieszczają się wzdłuż koryta rzeki i terenów jej przyległych. Obszar farmy wiatrowej jest wystarczająco oddalony by nie był wykorzystywany przez ptaki. Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Nieszawska Dolina Wisły położony w SE części Kotliny Toruńskiej będącej częścią Pradoliny Toruński-Eberswaldzkiej obejmuje 22,5 km odcinek Wisły wraz z terenami zalewowymi między Nieszawą a ujściem Drwęcy. Granice tego obszaru przebiegają wzdłuż krawędzi skarpy terasy zalewowej lub wałów przeciwpowodziowych. Na omawianym terenie zanotowano obecność 10 rodzajów siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej, 12 gatunków z załącznika II tej Dyrektywy (szczególnie bogata fauna ryb z minogiem rzecznym i introdukowanym łososiem atlantyckim) oraz 35 gatunków ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej. 28

Projektowana inwestycja nie stanowi potencjalnego zagrożenia dla awifauny tego regionu. Przeprowadzony monitoring wykazał niską bioróżnorodność tego obszaru, nie stwierdzono także podwyższonej liczebności migrantów. Ma to związek z faktem, ze ptaki przemieszczają się wzdłuż koryta rzeki i terenów jej przyległych. Obszar farmy wiatrowej jest wystarczająco oddalony by nie był wykorzystywany przez ptaki. Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Dolina Dolnej Wisły obejmuje prawie naturalną dolinę Dolnej Wisły bez odcinka ujściowego - na odcinku pomiędzy Włocławkiem a Przegaliną. Dno doliny leży na wysokość od 1 do 50 m n.p.m. Rzeka płynie w naturalnym korycie prawie na całym odcinku, z namuliskami, łachami piaszczystymi i wysepkami, w dolinie zachowane są starorzecza i niewielkie torfowiska niskie; brzegi pokryte są mozaiką zarośli wierzbowych i lasów łęgowych, a także pól uprawnych i pastwisk. Miejscami dolinę Wisły ograniczają wysokie skarpy, na których utrzymują się murawy kserotermiczne i grądy zboczowe. Gniazduje tu ok.180 gatunków ptaków. Teren stanowi ostoję dla ptaków migrujących i zimujących (m.in. zimowisko bielika). Występują tu co najmniej 44 gatunki ptaków wymienione w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Szczególne znaczenie mają populacje gatunków takich jak: bielik, gęś, nurogęś, ohar, rybitwa białoczelna, rybitwa rzeczna, zimorodek, ostrygojad, bielaczek. W stosunkowo wysokim zagęszczeniu występuje także derkacz, mewa czarnogłowa, sieweczka rzeczna. Bogata fauna innych zwierząt kręgowych, bogata flora roślin naczyniowych (ok.1350 gatunków) z licznymi gatunkami zagrożonymi i prawnie chronionymi, silnie zróżnicowane zbiorowiska roślinne, w tym zachowane różne typy łęgów, a także cenne murawy kserotermiczne wskazuje na bardzo wysoką wartość przyrodniczą tego obszaru. Projektowana inwestycja nie stanowi potencjalnego zagrożenia dla awifauny tego regionu. Przeprowadzony monitoring wykazał niską bioróżnorodność tego obszaru, nie stwierdzono także podwyższonej liczebności migrantów. Ma to związek z faktem, ze ptaki przemieszczają się wzdłuż koryta rzeki i terenów jej przyległych. Obszar farmy wiatrowej jest wystarczająco oddalony by nie był wykorzystywany przez ptaki. 7. Zalecenia odnośnie monitoringu porealizacyjnego. Monitoring porealizacyjny zgodnie z wytycznymi odnośnie oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki powinien się składać z dwóch równolegle prowadzonych bloków badań. 29

Pierwszy z nich to odzwierciedlenie badań przedrealizacyjnych. Musi on obejmować następujące prace: - Liczenie z transektów (badanie dynamiki zgrupowań ptaków w cyklu rocznym) - Liczenie z punktów obserwacyjnych (badanie użytkowania przestrzeni powietrznej) - Cenzus lęgowych gatunków kluczowych - Badanie rozpowszechnionych ptaków w standardzie MPPL - Identyfikacja zgrupowań i koncentracji Badania te powinny być wykonane trzykrotnie w ciągu pięciu lat. Analiza wpływu farmy wiatrowej na użytkowanie terenu przez ptaki powinna wykorzystywać dwa plany badawcze: - BACI (lub BA) porównujący dane z tych samych punktów i transektów z okresu przed i po realizacji projektu - Analizę gradientu (impact gradient analysis) zastosowaną do danych porealizacyjnych i prowadzoną w gradiencie odległości od siłowni. Ponadto musi zostać przeprowadzony drugi moduł badań terenowych, czyli monitoring ofiar kolizji. Celem tych badań jest oszacowanie śmiertelności ptaków w przeliczeniu na rok/ na turbinę albo na rok / na megawat mocy nominalnej. 8. Ocena oddziaływań skumulowanych. Prognoza oddziaływania skumulowanego planowanej inwestycji na lokalne i ponadlokalne populacje awifauny jest aspektem wieloczynnikowym. Wystąpienie tych zagrożeń zależy od następujących czynników: ukształtowania terenu, warunków hydrologicznych, obecności miejsc, w których ptaki mogłyby odpocząć i nabrać sił przed dalszą podróżą, występowania korytarzy migracyjnych, natężenia działalności człowieka na danych obszarach (obecności miast, skupisk przemysłu, sieci elektroenergetycznych, intensywności użytkowania gruntów ornych, jak również inwestycji liniowych takich jak drogi, koleje, mosty, i inne przedsięwzięcia infrastrukturalne). Wszystko to składa się na różnorodność typów siedlisk przyrodniczych na danym obszarze. Często istnieje bezpośredni związek pomiędzy różnorodnością siedlisk przyrodniczych występujących na obszarze projektowanej inwestycji oraz możliwościami wykorzystania tego terenu do lęgów, wypoczynku i żerowania poszczególnych gatunków. Materiał uzyskany w oparciu o badania terenowe w miejscu lokalizacji inwestycji szczególnie zaś niska różnorodność gatunkowa, brak szlaków migracyjnych, niskie natężenie 30

obecności par lęgowych, brak w najbliższej okolicy miejsc koncentracji ptaków jak również niska liczebność gatunków ptaków objętych Załącznikiem I Dyrektywy Rady 79/409/EWG nie dają podstaw do przewidywania negatywnego oddziaływania skumulowanych oddziaływań na awifaunę. Analizowana inwestycja nie powinna przyczynić się do wzrostu śmiertelności gatunków migrujących. Mimo, że w pobliskim otoczeniu istnieją lub są planowane nowe elektrownie to zarówno odległości dzielące te lokalizacje oraz niewielka liczba planowanych turbin powoduje, że pomiędzy nimi jest wystarczająca, bezpieczna przestrzeń, która może być użytkowana przez lokalne i ponad-lokalne populacje. Dodatkowo ryzyko skumulowanego oddziaływania minimalizuje fakt, iż na terenie planowanych elektrowni wiatrowych oraz w ich najbliższej okolicy nie stwierdzono występowania szlaków migracyjnych ptaków. Ograniczają się one głównie do koryta Wisły, które jest chronione obszarami Natura 2000. Intensywność przelotu nad farmą wiatrową była niska, nie stwierdzono także dużych grup żurawi, bocianów białych i innych ptaków z załącznika I i II Dyrektywy Rady 79/409/EWG. W trakcie prowadzenie obserwacji nie widziano także większych grup migrujących ptaków w najbliższej okolicy projektowanej inwestycji. Obszar, na którym mają być posadowione wiatraki nie jest również miejscem koncentracji bocianów, gęsi, siewek i innych ptaków wodno- błotnych. Także lokalne populacje cechowały się niską liczebnością i ubogim składem gatunkowym. Na podstawie wyników monitoringu i analizy literatury można stwierdzić, że projektowane turbiny wiatrowe ani samodzielnie, ani w kumulacji z innymi istniejącymi bądź też planowanymi nie spowodują powstania bariery ekologicznej, która skutkowałaby zmianą obecnego stanu liczebności istniejących już populacji, jak również zauważalną zmianą komfortu bytowania ptaków w rozpatrywanym rejonie lokalizacji inwestycji. 9. Ocena końcowa. Na badanym obszarze w strefie oddziaływania projektowanych elektrowni wiatrowych w obrębie miejscowości Opoki, Opoczki i Zduny stwierdzono obecność 27 gatunków ptaków, zaobserwowano gniazdowanie 20 gatunków, a kolejnych 7 gatunków było możliwe lub prawdopodobne. 31

Dominującymi gatunkami są ptaki krajobrazu rolniczego: skowronek, oknówka, pliszka siwa i dymówka. Pozostałe gatunki takie jak: wróbel, szpak, cierniówka skupione były w zakrzewieniach oraz w zadrzewieniach, ogrodach i sadach skupionych przy zabudowaniach gospodarskich. Poza okresem lęgowym na obszarze oddziaływania projektowanego parku wiatrowego nie ma żerowisk jesiennych i zimowych. Podczas obserwacji wędrujących ptaków nie stwierdzono nad obszarem projektowanych elektrowni wiatrowych szczególnego natężenia ptaków mogących świadczyć o istnieniu korytarza. Ptaki wędrowały szerokim frontem, a liczba przelatujących osobników nie była znaczna. Wiosną obserwowano przelot 18 gatunków ptaków, w tym 2 z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG bociana białego i lerkę. Najliczniej przelatywały gęsi (gęgawa, białoczelna), szpak, dymówka i oknówka. Największą liczbę przelatujących ptaków zanotowano w pierwszej połowie kwietnia. Stanowiła ona 45,9% ogółu policzonych osobników. Jesienią nad obszarem projektowanych elektrowni wiatrowych obserwowano przelot 23 gatunków ptaków, w tym 2 z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG - bocian biały, żuraw. Najliczniejsze gatunki to: gęsi (gęgawa, zbożowa), oknówka, dymówka, skowronek i szpak. Największe natężenie przelotu miało miejsce w październiku. Przeleciało wówczas 47,4% ogółu obserwowanych ptaków. Gatunki o dużych rozmiarach ciała takie jak gęsi i żurawie przemieszczały się, z reguły na wysokościach przekraczających zasięg wirników turbin. Ptaki wróblowate leciały z reguły na wysokości poniżej 60 m. W trakcie migracji wiosennej 9,1% ogółu przelatujących ptaków przemieszczało się na wysokości wirników siłowni. Podczas przelotu jesiennego 20,8% ptaków przelatywało na pułapie oddziaływania wirników turbin. W grupie gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG stwierdzono występowanie 3 gatunków: bocian biały, żuraw i lerka. Wymienione gatunki rozmieszczone były głównie w 2 kilometrowej strefie buforowej. 32

10. Ocena zagrożeń Utrata miejsc lęgowych spowodowana budową dróg dojazdowych i podstaw turbin dotyczyć będzie głównie skowronka, pliszki siwej i pliszki żółtej. Ryzyko dziennych kolizji z turbinami ptaków lęgowych nie powinno być duże. Podczas obserwacji stwierdzono, że większość ptaków przemieszcza się na wysokości poniżej 60 m. W okresie zimowym w strefie oddziaływania turbin przebywa niewiele ptaków. Skupiają się one głównie w sąsiedztwie terenów zabudowanych, od których turbiny oddalone są, o co najmniej 400 m. Nie stwierdzono również, aby badany obszar był żerowiskiem ptaków drapieżnych, zwłaszcza myszołowa. W okresie polęgowym i podczas migracji wiosennej i jesiennej nie można wykluczyć zaistnienia kolizji ptaków z turbinami. W okresie polęgowym zaobserwowano 11 gatunków ptaków. Największe koczujące stada tworzyły oknówka, szpak, skowronek i dymówka. Gatunkami narażonymi na kolizje z siłowniami były: oknówka, skowronek, dymówka. Wiosną 9,1% ogółu przelatujących ptaków przemieszczało się na wysokości wirników siłowni. Gatunkami najbardziej narażonymi na kolizje z turbinami były: skowronek i szpak Jesienią na pułapie oddziaływania wirników turbin przelatywało 20,8% ptaków. Gatunkami potencjalnie narażonymi na kolizję były: oknówka, kawka i gęgawa. Zestawienie parametrów (wg kryteriów PSEW 2008) lokalizacji projektowanych elektrowni wiatrowych w obrębie miejscowości Opoki, Zduny i Opoczki uwzględnionych w ocenie końcowej wykonanej po przeprowadzeniu monitoringu. Parametr lokalizacji / prawdopodobieństwo negatywnego oddziaływania niskie Lęgowe ptaki drapieżne + Zimujące ptaki drapieżne + Inne duże ptaki lęgowe (żurawie, bociany) + Występowanie gatunków o niekorzystnym statusie ochronnym Gatunki gniazdujące kolonijnie + Liczebność migrantów + Występowanie wąskich gardeł szlaków migracyjnych + Występowanie dużych zgrupowań pozalęgowych i/lub regularnych przelotów lokalnych Oddziaływanie na OSOP Natura 2000 (wynikające z odległości od granic obszaru i składu gatunkowego) + + + średnie wysokie bardzo wysokie 33

Oddziaływanie na inne powierzchniowe formy ochrony przyrody (wynikające z odległości od granic obszaru i + składu gatunkowego) *Liczba turbin w projekcie: 8 + * Projekty składające się z <1,5> - prawdopodobieństwo niskie; (5,15> - średnie; (15,25> - wysokie; <25, ) bardzo wysokie (wg kryteriów PSEW 2008) Na podstawie analizy monitoringu awifauny można stwierdzić, że projektowanych elektrowni wiatrowych w obrębie Opoki, Zduny i Opoczki nie wpłynie istotnie na obniżenie zasobów gatunków lęgowych i zimujących. Nie będzie miała ona również większego wpływu na śmiertelność ptaków podczas migracji jednak nie można wykluczyć zaistnienia w tym okresie pojedynczych kolizji z turbinami. Krytyczne okresy dla migrujących ptaków przypadają jesienią na październik, wiosną na kwiecień. Ze względu na małą liczbę migrantów jak i gatunków stale występujących na tym obszarze nie przewiduje się możliwości istotnego negatywnego oddziaływania projektowanej elektrowni wiatrowej na populacje ptaków we wszystkich okresach roku. Według kryteriów stosowanych w ocenie ryzyka planowanej inwestycji na awifaunę, zebrane dane wskazują, że projekt inwestycji w planowanym miejscu może być realizowany. Po uruchomieniu farmy niezbędne będzie przeprowadzenie, zgodnego z założeniami PSEW 2008, monitoringu porealizacyjnego. 34

11. Materiał zdjęciowy przedstawiający otoczenie miejsca posadowienia projektowanej elektrowni wiatrowej. Rysunek 14 Materiał zdjęciowy przedstawiający miejsce posadowienia pierwszej turbiny (działka o numerze 109/3; 109/4; 111/3; 111/4). 35

Rysunek 15 Materiał zdjęciowy przedstawiający miejsce posadowienie drugiej turbiny (działka o numerze ew 5). 38

Rysunek 16 Materiał zdjęciowy pokazujący miejsce posadowienia trzeciej turbiny (działka nr 5). 41

Rysunek 17 Materiał zdjęciowy przedstawiający otoczenie miejsca posadowienia czwartej turbiny (działka 124/2). 44

Rysunek 18 Materiał zdjęciowy przedstawiający miejsce posadowienia piątej turbiny (działka 144/1). 47

Rysunek 19 Materiał zdjęciowy przedstawiający miejsce posadowienia szóstej turbiny (działka o numerze 154). 50

Rysunek 20 Materiał zdjęciowy przedstawiający miejsce otoczenia turbiny siódmej (działka o num 184/2). 53

Rysunek 21 Materiał zdjęciowy przedstawiający otoczenie ósmej turbiny (działka o num 193/7 i 190/1). 57

Rysunek 22 Zadrzewienia wzdłuż dróg w obrębie miejsca posadowienia wiatraków. 60

Rysunek 23 Zabudowania gospodarcze. 61