BADANIE OPINII FARMACEUTÓW NT. RECEPTURY APTECZNEJ NA ZLECENIE ZWIĄZKU PRACODAWCÓW APTECZNYCH PHARMANET POWÓD przeprowadzenia ankiety wśród farmaceutów Obecnie, w Polsce obowiązek wykonywania receptury aptecznej spoczywa na wszystkich aptekach. Ustawodawca w 2002 r. odstąpił od podziału aptek ogólnodostępnych na typy: A (prowadzące obrót lekami gotowymi i sporządzające leki recepturowe) i B (prowadzące obrót wyłącznie lekami gotowymi). Obecny stan rzeczy budzi sprzeciw części farmaceutów. Zwracają oni uwagę, że w wielu krajach sporządzaniem leków recepturowych zajmują się tylko wyspecjalizowane placówki. Farmaceuci nie negują faktu, że nowoczesna receptura stwarza wiele możliwości i jest bardzo potrzebna. Zgodnie, podkreślają jej walory - możliwość transdermalnego podawania niektórych obciążających układ pokarmowy substancji czy indywidualizację terapii, a więc wyjście poza lek populacyjny, nieuwzględniający wielu osobniczych cech pacjenta. Niemniej środowisko farmaceutów sygnalizuje, że system sporządzania i dystrybucji leków robionych - w obecnym kształcie - nie działa. Przypominają, że dawny podział (na apteki typu A i B) zapewniał wysoką jakość przygotowywanych leków recepturowych, zabezpieczał przed uchybieniami, umożliwiał specjalizację aptek i rozwijanie szerokiej współpracy między farmaceutami a specjalistami z zakresu dermatologii, pediatrii czy okulistyki.
Krytyczne głosy odnośnie przepisów regulujących recepturę apteczną w Polsce stały się bezpośrednim impulsem do przeprowadzenia wśród farmaceutów badania opinii. Analiza realizowana na zlecenie Związku Pracodawców Aptecznych PharmaNET ma być przyczynkiem do dyskusji odnośnie rozwijania nowoczesnej receptury aptecznej w Polsce, specjalizacji aptek oraz poszerzenia dostępu do leków recepturowych. Poznanie opnie środowiska farmaceutów pozwoli wyznaczyć kierunek tych zmian. ZAKRES przeprowadzonej ankiety wśród farmaceutów Badanie opinii realizowane było od marca do grudnia 2014 roku. W badaniu wzięło udział 1140 mgr farmacji z 16 województw. Badanie przeprowadzono za pomocą ankiety do samodzielnego wypełnienia, która dystrybuowana była podczas cyklu Regionalnych Konferencji Naukowo-Szkoleniowych DLAFARMACEUTY.INFO zorganizowanych w 17 miastach w Polsce (Toruń, Olsztyn, Katowice, Poznań, Rzeszów, Białystok, Gdańsk, Warszawa, Szczecin, Gorzów Wielkopolski, Kraków, Opole, Lublin, Kielce, Wrocław, Zielona Góra, Łódź). Ankieta zawierała 4 pytania.
OPINIE FARMACEUTÓW odnośnie zasad funkcjonowania receptury aptecznej w Polsce wyniki ankiety Pytanie 1 Proszę oszacować jaki procent wszystkich leków sprzedawanych w Pana/Pani aptece stanowią leki recepturowe? Proszę oszacować jaki procent wszystkich leków sprzedawanych w Pana/Pani aptece stanowią leki recepturowe? 40% 35% 30% 25% 15% 10% 5% 0% 8% 36% 33% 13% 2% 3% 1% 2% 0% 1% 0% 0% 1% udział %
Pytanie 2 Czy uważa Pan/Pani utrzymywanie receptury aptecznej (wyposażenie, surowce, odczynniki itd.) za rentowne przedsięwzięcie? Czy uważa Pan/Pani utrzymywanie receptury aptecznej (wyposażenie, surowce, odczynniki itd.) za rentowne przedsięwzięcie? 80% 74% 60% 40% 25% 0% 1% tak nie brak odpowiedzi udział %
Pytanie 3 W wielu krajach Europy nie ma obowiązku prowadzenia receptury aptecznej w każdej aptece. Leki recepturowe wykonują zainteresowane apteki oraz certyfikowane laboratoria, pozostałe apteki pośredniczą w przekazywaniu recepty do odpowiedniej apteki. Czy taki model sprawdziłby się w Polsce? W wielu krajach Europy nie ma obowiązku prowadzenia receptury aptecznej w każdej aptece. Leki recepturowe wykonują zainteresowane apteki oraz certyfikowane lab. Czy taki model sprawdzi się w Polsce? 80% 79% 60% 40% 1% 0% tak nie brak danych udział %
Pytanie 4 Czy spotkał/a się Pan/Pani osobiście lub słyszał o kimś, komu apteka odmówiła zrealizowania leku recepturowego? Czy spotkał się Pan/Pani osobiście lub słyszał o kimś, komu apteka odmówiła zrealizowania leku recepturowego? 100% 80% 60% 40% 0% 85% 14% 1% tak nie brak danych udział %
WNIOSKI Z analizy ankiet wynika, że w części aptek leki recepturowe, na tle wszystkich wydawanych leków, stanowią bardzo mały odsetek. Zdecydowana większość ankietowanych 82%, wskazało, iż leki recepturowe stanowią nie więcej niż 10% wszystkich sprzedawanych przez nich leków. Tylko 10% ankietowanych oszacowało, iż leki recepturowe stanowią w ich aptekach więcej niż 10% sprzedaży wszystkich leków. Zdecydowana większość farmaceutów 74% uważa utrzymanie receptury aptecznej za nierentowne przedsięwzięcie. W opinii farmaceutów dobrym rozwiązaniem byłoby zniesienie wymogu prowadzenia receptury w każdej aptece. Leki recepturowe wykonywałyby tylko zainteresowane apteki oraz certyfikowane laboratoria, pozostałe apteki pośredniczyłby jedynie w przekazywaniu recepty, a następnie wydawałby gotowy lek. Za takim modelem, który obowiązuje już m.in. w Holandii, Belgii oraz Francji opowiedziało się 79% ankietowanych farmaceutów. Taki schemat organizacji sprzedaży leków recepturowych byłby, korzystny również dla pacjentów. Pomimo obowiązku realizowania receptury aptecznej przez apteki powstałe po 2001 r. aż 85% ankietowanych farmaceutów spotkało się w swojej praktyce osobiście lub słyszało o kimś, komu apteka odmówiła zrealizowania leku recepturowego.
REKOMENDACJE Rezygnacja ze zbędnych wymogów lokalowych. Specjalizacja aptek i wprowadzenie certyfikowanych laboratoriów jako dodatkowy mechanizm podnoszący bezpieczeństwo pacjenta. Prawo Farmaceutyczne nakłada na wszystkie apteki ogólnodostępne obowiązek realizacji leków recepturowych. Apteki powstałe po 2001 roku muszą posiadać specjalne pomieszczenie - wyposażone m. in. w odpowiednie urządzenia wentylacyjne zapewniające minimum 2-krotną wymianę powietrza w ciągu godziny oraz w urządzenia eliminujące nadmierne nasłonecznienie - do sporządzania leków recepturowych. Apteka musi być wyposażona w urządzenia umożliwiające sporządzanie leków, jak również ich prawidłowe przechowywanie. W skład podstawowego wyposażenia powinny wejść m.in.: - loża recepturowa kryta tworzywem łatwo zmywalnym, odpornym na chemikalia, - szkło do przygotowywania leków recepturowych, - naczynia i utensylia recepturowe, odpowiednio oznakowane, do przygotowywania leków recepturowych, z wydzieleniem naczyń i utensyliów dla środków z grupy bardzo silnie działających. Obowiązek sporządzania leków recepturowych w każdej aptece powstałej po 2001r. przysparza niejednokrotnie wiele problemów organizacyjnych, technicznych oraz finansowych. Apteki muszą zapewnić odpowiednią infrastrukturę i wyposażenie do sporządzania leków jak również odpowiednie przeszkolenie pracowników. Brak zachowania należytych standardów może nieść za sobą poważne konsekwencje dla bezpieczeństwa zdrowia pacjentów. W ostatnich latach odnotowuje się coraz więcej przypadków działań niepożądanych w związku z procesem przygotowywania leków recepturowych w aptekach.
Dlatego też pożądane byłoby umożliwienie realizacji usług tego typu jedynie wybranym, wyspecjalizowanym aptekom oraz certyfikowanym laboratoriom. W ten sposób apteki, które bezpośrednio nie przygotowywałyby leków recepturowych, pośredniczyłyby jedynie w realizacji recepty na podstawie umów zawartych z inną apteką lub laboratorium, tak aby pacjent mógł odebrać gotowy lek w aptece w której złożył receptę. Dzięki tak skonstruowanemu systemowi pacjent miałby gwarancję, że w każdej aptece otrzyma w szybkim czasie lek wysokiej jakości sporządzony przez doświadczonego farmaceutę, a właściciel apteki mógłby sam decydować czy chce zainwestować w recepturę apteczną czy też podpisać umowę z innym certyfikowanym podmiotem. Opracowanie: Anna Ciepiela, Monika Gackiewicz