Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Projekt WND-POIG 01.01.01-00-009/09 ODPADY NIEORGANICZNE PRZEMYSŁU CHEMICZNEGO FORESIGHT TECHNOLOGICZNY Założenia i stan realizacji PROJEKTU PROJEKT REALIZUJE KONSORCJUM: Instytut Nawozów Sztucznych Oddział Chemii Nieorganicznej w Gliwicach lider Instytut Ochrony Środowiska Fundacja Progress and Business Terminy: styczeń 2010 grudzień 2011 VIII Konferencja TECHNOLOGIE BEZODPADOWE I ZAGOSPODAROWANIE ODPADÓW W PRZEMYŚLE I ROLNICTWIE Międzyzdroje 15.06. - 18.06.2010
2 Foresight - definicja MNiSW Według definicji Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego: Foresight to systematyczny, przyszłościowy sposób docierania do informacji w celu budowania średnio- lub długookresowej wizji rozwojowej, jej kierunków i priorytetów, a w tym kontekście podejmowanie bieżących decyzji i mobilizowanie wspólnych działań. 2
Foresight technologiczny Technology foresight to specjalna procedura prognostyczna wykorzystująca różne metody analityczne. W Unii Europejskiej została przyjęta jako zalecane podejście w zakresie myślenia i działania odnośnie do przyszłości. Foresight technologiczny polega na systematycznej ocenie w długiej perspektywie przyszłości nauki i techniki, ekonomii i społeczeństwa, w powiązaniu z umiejętnością dobierania strategicznych technologii przynoszących najlepsze ekonomiczne i społeczne korzyści. Elementy foresightu technologicznego: Identyfikacja kluczowych technologii w przyszłości; Ocena szans i zagrożeń dla technologii; Identyfikacja działań, które należy podjąć w celu rozwoju technologii; Budowa scenariuszy rozwoju. 12 elementów analizy zakresu FT za Keenan, Miles, (2003) 3
Cel Projektu Celem Projektu jest opracowanie alternatywnych scenariuszy rozwoju dla gospodarki odpadami nieorganicznymi powstającymi w przemyśle chemicznym oraz wskazanie nowych kierunków badań w zakresie przyjaznych ekologicznie technologii nieorganicznych. Określona zostanie wizja rozwoju w perspektywie do roku 2030. Przemysł chemiczny produkujący według klasycznych technologii generuje relatywnie duże ilości odpadów stałych. Przedstawienie decydentom analiz stanu dotychczasowego i najbardziej prawdopodobnych scenariuszy rozwoju gospodarki odpadowej przemysłu nieorganicznego pomoże przygotować odpowiednie działania wyprzedzające, zarówno naukowe jak i techniczne, gwarantujące zrównoważony rozwój tej istotnej gałęzi gospodarki. Ponadto wyniki badań będące rezultatem Projektu powinny być wykorzystane do tworzenia, a następnie realizacji, polityki naukowej i innowacyjnej państwa w zakresie objętym badaniem. 4
W Polsce zrealizowano już szereg projektów typu foresight, w tym Foresight Polska 2020, ale żaden z nich nie obejmował w dostatecznym zakresie problemu odpadów nieorganicznych przemysłu chemicznego. Przemysł chemiczny wytwarza uciążliwe dla środowiska odpady przemysłowe. Według Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2010 [uchwała RM nr 233, Monitor Polski nr 90 poz. 946, 947 z dnia 29.12.2006] odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów przemysłu chemii nieorganicznej (grupa 06) wytwarzają głównie zakłady produkujące nawozy, sodę, pigmenty, ale także huty miedzi i stali Uzasadnienie Projektu Sektor chemiczny w Polsce wytwarza znaczącą część PKB, ale jest postrzegany jako uciążliwy dla środowiska oraz dla zdrowia ludzi. Z drugiej strony jest niezbędny dla sprawnego funkcjonowania innych dziedzin gospodarki. 5
Metodologia model ewolucji technologii i popytu 1. Analiza danych ekonomicznych i technologicznych ( analizy stanu wiedzy, analizy delfickie dwie rundy, panele) 2. Weryfikacja wskazań ekspertów zawartych w ankietach delfickich 3. Wskazywanie sposobów osiągnięcia określonych celów rozwoju technologii i gospodarki (budowa scenariuszy rozwoju przy różnych warunkach brzegowych) 4. Klasyfikacja i badanie modeli rynku technologii i produktów 5. Tworzenie baz wiedzy na temat technologii 6
Instytut Nawozów Sztucznych Oddział Chemii Nieorganicznej IChN w Gliwicach Przedmiotem działania Instytutu jest: prowadzenie prac naukowo badawczych, rozwojowych i wdrożeniowych, zwłaszcza w obszarze technologii nieorganicznej, uwzględniających w szczególności aspekt ekologiczny proponowanych rozwiązań; opracowywanie nowych technologii pozwalających na uzyskiwanie produktów wysokiej czystości i specjalnego przeznaczenia; optymalizacja istniejących procesów technologicznych; opracowywanie metod utylizacji oraz unieszkodliwiania odpadów. Obszary działalności Instytutu w zakresie ochrony środowiska: oczyszczanie ścieków komunalnych i przemysłowych z zanieczyszczeń ropopochodnych i metali ciężkich neutralizacja skażonej gleby poprzez stabilizację jonów różnych metali utylizacja odpadowych kwasów w kierunku uzyskania produktów użytecznych ekologiczne metody składowania popiołów usuwanie metali ciężkich z odcieków ze składowisk komunalnych i przemysłowych granulacja lub brykietowanie odpadów przemysłowych 7
Ośrodek Główny ul. Krucza 5/11d, 00-548 Warszawa tel.: +48 22 621-36-70; fax: +48 22 629-52-63 Instytut z upoważnienia MŚ i GIOŚ pełni następujące funkcje wynikające ze zobowiązań międzynarodowych Polski: -Krajowego Centrum Referencyjnego w zakresie jakości powietrza i emisji zanieczyszczeń do powietrza, -Krajowego punktu kontaktowego ds. Konwencji Sztokholmskiej w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych, -Krajowego punktu kontaktowego dla Międzynarodowego Rejestru Potencjalnie Toksycznych Substancji Chemicznych (IRPTC/UNEP), -Krajowego Centrum Kontaktowego ds. Programu Kartowania EKG ONZ www.ios.edu.pl Pola badawcze Instytutu: - opracowywanie podstaw polityki ekologicznej państwa - kompleksowe badania środowiska - ochrona atmosfery - ochrona klimatu - ochrona przed hałasem i wibracjami - ochrona krajobrazu i żywych zasobów wodnych - ochrona i odnowa biologicznie czynnej powierzchni ziemi - ochrona i odnowa zasobów wodnych - gospodarowanie odpadami w środowisku - gospodarowanie chemikaliami w środowisku 8
Fundacja Progress and Business Rok założenia: 1991 Organizacje założycielskie: Uniwersytet Jagielloński, Kraków Akademia Górniczo Hutnicza, Kraków Duński Instytut Technologiczny, Taastrup Minister Przemysłu i Handlu, Warszawa DHN Polskiej Akademii Nauk, Warszawa Izba Przemysłu Chemicznego, Warszawa Instytut Chemii Przemysłowej, Warszawa Marold AG, Triesten Misją Fundacji "Progress and Business jest działanie na rzecz rozwoju współpracy polskich instytucji badawczych, uczelni wyższych i przedsiębiorstw wdrażających nowe technologie, w tym organizowanie transferu know-how. Usługi doradcze Centrum Transferu Technologii należą do najważniejszych dzie- dzin działalności Fundacji, która posiada zarówno doświadczoną kadrę, jak i bogaty zasób doświadczeń oraz bazę danych klientów. Fundacja aktywnie działa na rzecz finansowania innowacji i transferu technologii, opracowała program roadmappingu technologicznego dla polskich firm, który będzie finansowany w 100% ze środków POIG. Centrum Nauk o Decyzji i Prognozowania Fundacji wykonuje ekspertyzy w zakresie foresightu i prognozowania dla instytucji rządowych i samorządów uczestniczących m.in. w realizacji Regionalnych Strategii Innowacji i w opracowywaniu programów doradczo-badawczych w zakresie foresightu technologicznego dla firm. 9
Eksperci zewnętrzni 1) Doświadczeni pracownicy nauki (reprezentujący nie tylko wiedzę dyscyplinarną, ale też mający doświadczenie w pracach interdyscyplinarnych); 2) Młodzi pracownicy nauki (niedawno po doktoracie, w wieku do 40 lat); 3) Reprezentanci firm, najchętniej z szerszym doświadczeniem, np. w izbach gospodarczych; 4) Pracownicy urzędów państwowych i samorządowych, członkowie parlamentu, reprezentanci sejmików wojewódzkich; 5) Przedstawiciele mediów i wybranych organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną środowiska. Ankieta eksperta na stronie: http://www.inorganicwaste.eu w zakładce Dla ekspertów 10
Zadania Projektu Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. I kwartał 2010 II kwartał 2010 III kwartał 2010 IV kwartał 2010 I kwartał 2011 II kwartał 2011 III kwartał 2011 IV kwartał 2011 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rozwój technologii - stan wiedzy Stan prawnyaktualny i przewidywany 1 Dostosowanie metodologii badań Organizacja, promocja i portal Projektu 2 Badania, analizy, panele 3 Scenariusze rozwoju Konferen cja końcowa raport 4 Milestone: 1. Raport wiedzy 2. Raport metodologiczny 3. Analiza wyników badania delfickiego i paneli ekspertów 4. Synteza - Raport końcowy 11
Stan realizacji Projektu Strona Projektu www.inorganicwaste.eu Forum Projektu https://www.inorganicwaste.eu/phpbb3/index.php 12
Stan realizacji Projektu Raport wiedzy. Prognozy rozwoju przemysłu chemicznego w Europie za szczególnym uwzględnieniem przemysłu nieorganicznego i nawozowego autor: Wojciech Lubiewa-Wieleżyński, Prezes Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego Stan aktualny gospodarki odpadami nieorganicznymi w polskim przemyśle chemicznym; inwentaryzacja odpadów nieorganicznych przemysłu chemicznego, autorzy: dr inż. Andrzej Paszek, mgr inż. Ewa Kużdżał (Instytut Nawozów Sztucznych Oddział Chemii Nieorganicznej IChN w Gliwicach) Kierunki rozwoju wybranych technologii nieorganicznych przegląd literatury autorzy: dr inż. Barbara Walawska, dr inż. Joanna Gluzińska (Instytut Nawozów Sztucznych Oddział Chemii Nieorganicznej IChN w Gliwicach Przegląd możliwości odzysku odpadów nieorganicznych przemysłu chemicznego autor: dr inż. Stanisław Folek (Instytut Nawozów Sztucznych Oddział Chemii Nieorganicznej IChN w Gliwicach) Stan prawny aktualny i przewidywany w krajach Wspólnoty Europejskiej istotny dla gospodarki odpadami nieorganicznymi przemysłu chemicznego autorzy: mgr inż. Krzysztof Czarnomski, mgr inż. Renata Osiecka (Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie) Analiza przewidywanych zmian IPPC o istotnym znaczeniu dla przemysłu nieorganicznego autorzy: prof.dr hab. Jerzy Zwoździak, (Politechnika Wrocławska), dr inż. Tomasz Kosiński) Analiza środowiskowo-społeczna autor: mgr Magdalena Głogowska (Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie) Podsumowanie 13
Wynik końcowy Raporty i scenariusze Raport Końcowy zawierający scenariusze rozwoju Wersja pełna Wersja skrócona Scenariusze rozwoju przemysłu nieorganicznego (3) wygenerowane przy różnych warunkach brzegowych: - neutralny, - pesymistyczny - optymistyczny. Obie wersje raportu będą dostępne w formie: - internetowej on-line na portalu projektu po zakończeniu, - w postaci publikacji (numer specjalny pisma naukowotechnicznego), - publikacja w kwartalniku IOŚ Ochrona środowiska i Zasobów Naturalnych - na konferencji końcowej (referaty i materiały konferencyjne) 14
Wszystkich zainteresowanych tematem zapraszamy do udziału w Projekcie w charakterze niezależnych ekspertów zewnętrznych Kontakt: bcichy@ichn.gliwice.pl lub poprzez naszą stronę: www.inorganicwaste.eu biuro@inorganicwaste.eu Aby zostać ekspertem należy wypełnić i podpisać ankietę eksperta Eksperci niezależnie od siebie wypełniają ankietę I rundy badania Delphi II runda badania to ankieta zawężająca obszar badania Po opracowaniu obu rund badania eksperci poznają wyniki ankiet Niektórzy eksperci będą proszeni o udział w panelach tematycznych Wyniki projektu będą szeroko dostępne na portalu projektu, o terminie publikacji zawiadomimy wszystkich ekspertów Wszyscy eksperci otrzymają certyfikat eksperta Projektu 15