Komisja Projektu Planu Nadleśnictw LKP Puszcza Białowieska 3.X.2012 Gospodarcza aktywność człowieka jej wybrane aspekty w relacji do stanu gleb i siedlisk Puszczy Białowieskiej. Dyskusja Plan seminarium: 1 Wyjazd autokaru z Białegostoku 2 3 4 Część kameralna seminarium, aula CN-B ZWL PB w Hajnówce Część terenowa seminarium grądy, leśne siedliska hydrogeniczne Część terenowa seminarium -zbiornik wodny Topiło. Autokar (40-45 os.), zbiórka przy budynku LP (ul. Rocha / Lipowa) Referaty, dyskusja, serwis kawowy. Odkrywki glebowe, dyskusja. Dyskusja, poczęstunek przy ognisku. Wyjazd - 8:00 10.00-11.45 wyjazd: 12.00 12.30 14.30 ok. 15.00-17.00 Dojazd do Białegostoku ok. 19.00 1
Gospodarcza aktywność człowieka jej wybrane aspekty w relacji do stanu gleb i siedlisk Puszczy Białowieskiej Marek Ksepko Janusz Porowski
Puszcza Białowieska do 1945 r. i po 1945 r. 1933 r: Powierzchnia ok. 105 000 ha BPN Źródło: Faliński,1968 Powierzchnia ok. 151 000 ha Źródło: BULiGL, 2011 Powierzchnia 63 147,60 ha Nadleśnictwa ok. 49,500 ha
Puszcza Białowieska do 1945 r. i po 1945 r. BPN Źródło: Faliński,1968 Powierzchnia ok. 151 000 ha Źródło: BULiGL, 2011 Powierzchnia 63 147,60 ha Nadleśnictwa ok. 49,500 ha
Udział świerka i sosny w drzewostanach PB 1933 r. Powierzchnia wg gat. panujących: Św - 15,6 % So - 51,7 % 2012 r. Powierzchnia wg gat. panujących Św 27,1 % So - 28,7 % 2012 r. Świerk wg gat. rzeczywistych pow. 28,08 % (13 845,54 ha) miąższość - 34,97 % (5 749165 m 3 )
Tradycyjne, wielofunkcyjne użytkowanie Puszczy Białowieskiej w XV-XVIII wieku Łowy królewskie Użytkowanie na podstawie praw wchodowych: - sianożęcia - bartnictwo - pozyskanie budulca i opału Król Władysław Jagiełło polujący w Puszczy Białowieskiej w 1409 i 1426 r. rysunek z 1903 roku Polowania królów
Ogrody do polowań z końca XVI w. - BPN "Pozycya Białowieża z dwoma oznaczonymi do Polowania Ogrodami". Mapa z 1784 r. Sosna zwyczajna na grądzie
Z historii wchody Sianożęcia łąki w dolinach rzek i grądy (użytkowanie dna lasu) Bartnictwo So, Db rzadziej lipa. w BPN 70-100 barci Pozyskanie opału Wyrąb i wywóz drzew powalonych Przybliżone rozmieszczenie wchodów do Puszczy Białowieskiej w XVI wieku Źródło: Revizya pushch (1559), Hedemann (1939), za Samojlik 2011
Hajnówka Topiło 15.04.2016 Z historii wchody Pożary się częste w Puszczy biorą z nieostrożności bartników, kiedy idąc za barciami od uroczyska do uroczyska przy głowniach pałających zaprószą choć i nie chcąc ale zawsze przez nieostrożność ogień Memoriał sekretarza Łowiectwa JKM Gotfryda Henryka Harnaka do króla Stanisława Augusta, 1764 Bartnik białowieski, fot. J. J. Karpiński (1945) Miód i wosk - produkt cenny, waluta Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Oddział OddziałwwBiałymstoku
Produkcja leśna (XVII-XVIII wiek) Koniec XVII wieku wprowadzenie nowych sposobów użytkowania lasu: Rudnie (od ok 1639) Wypalanie potażu (od ok 1675 r.) Produkcja smoły i dziegciu (od ok 1696 r.) Wypalanie węgla drzewnego (II połowa XVII wieku) Komercyjne wyręby (II połowa XVII wieku) - wanczos - klepka - tarcica sosnowa i dębowa - maszty -
Produkcja leśna (XVII-XVIII wiek) Koniec XVII wieku wprowadzenie nowych sposobów użytkowania lasu: Rudnie (od ok 1639) Wypalanie potażu (od ok 1675 r.) Produkcja smoły i dziegciu (od ok 1696 r.) Wypalanie węgla drzewnego (II połowa XVII wieku) Komercyjne wyręby (II połowa XVII wieku) - wanczos - klepka - tarcica sosnowa i dębowa - maszty - 1660 r. pniewszczyzna opłata z wyrobione drewno dla Hospodara
Produkcja leśna (XVII-XVIII wiek) Koniec XVII wieku wprowadzenie nowych sposobów użytkowania lasu:
Tradycyjne, wielofunkcyjne użytkowanie Puszczy Białowieskiej w XV-XVIII wieku Wpływ użytkowania z XV-XVIII na środowisko Puszczy Białowieskiej Na poziomie ekosystemu leśnego (drzewostanu, krajobrazów leśnych) Na poziomie pojedynczych gatunków
Wpływ tradycyjnego użytkowania z XV-XVIII na środowisko Puszczy Białowieskiej Użytkowanie lipy: Darcie łyk - niezbywalne prawo miejscowej ludności łapcie (zwane postołami), łyczaki (używane jako postronki), kitki (plecione worki do pakowania siana), koszyki i łubianki
Zmiany w ekosystemach Puszczy pod wpływem użytkowania w XVI-XVIII wieku Sianożęcia + wypas bydła + ruda darniowa + węgiel drzewny Popioły (potaż) + opał Bartnictwo + wyrób smoły Źródło: Samojlik 2011 Wprowadzenie ognia do lasu wypalanie dna lasu
Wpływ tradycyjnego użytkowania z XV-XVIII na środowisko Puszczy Białowieskiej Uwarunkowania sprzyjające gatunkom światłolubnym Dąbrowy świetliste w PB. J. B. Faliński 1966, 1986
Zmiany w ekosystemach Puszczy pod wpływem użytkowania w XVI-XVIII wieku Użytkowanie + pożary Promocja gat. iglastych - sosny Drzewostany z dominacją sosny - początek XX wieku do 50% Puszczy Białowieskiej Mała epoka lodowa - okres od 1570 do 1850-1900 r. Ochłodzenie klimatu półkuli północnej - ok. 1 C niżej niż w XX. wieku
Puszcza Białowieska po upadku Rzeczpospolitej XVIII/XIX w. Caryca Katarzyna rozdaje część Puszczy największa wycinka drzew w historii Puszczy Ok. 35-40 tys. ha lasu przestaje istnieć
Użytkowania Puszczy Białowieskiej w XIX wieku 1796-1821 intensywna plądrownicza eksploatacja (zręby zupełne) 1821-37 początek "ochrony zwierzyny, wstrzymanie wszelkich cięć - 1811 bardzo duży pożar lasu - 1834 bardzo duży pożar spłonęło 874 ha lasu 1838-63 intensywna eksploatacja, przywrócenie wyrębów (z wyłączeniem miejsc przebywania żubrów zapewnienie spokoju) 1864-96 umiarkowana eksploatacja z wyłączeniem miejsc przebywania żurów 1888-1914 Puszcza własnością carów podporządkowana hodowli zwierzyny Rok 1888 wypas ok. 6500 sztuk bydła + świń
W okresie I wojny światowej W latach 1915 1918 Niemcy wybudowali kilka dużych tartaków, fabrykę suchej destylacji drewna. W Puszczy wybudowali ok. 130 km kolejki wąskotorowej Wycięto na dużych powierzchniach ok. 6 500 ha lasu Pozyskano na terenie całej PB najlepsze drzewa w ilości łącznej ok. 2 600 000 m 3 (grubizny)
The Century European Timber Corporation W 1924 roku młode państwo polskie podpisuje umowę na eksploatację Puszczy Białowieskiej i lasów w okolicach Grodna z brytyjską firmą Umowa eksploatacji drzewostanów na 10 lat 7,2 mln m 3 Roczne pozyskanie ustalono na 325 000 m 3 (1400 ha) Zręby zupełne (kulisowe) szer. 100 m, dł. 1100 m. pow. 12 ha Pozostawienie nasienników Odnowienie do dn. 1.03. trzeciego roku trwania eksploatacji
The Century European Timber Corporation W Hajnówce pracuje jeden z największych tartaków ówczesnej Polski Wybudowano nowe linie kolejki wąskotorowej Wycięto najcenniejsze drzewostany w sąsiedztwie kolejki wąskotorowej Pozostawiono nieodnowione wielkopowierzchniowe zręby zupełne Wycięto ok. 2 500 000 m 3 drewna Rozwiązanie umowy 29.V.1929 r.
Po kulminacji użytkowania Torowiska kolejki wąskotorowej w Puszczy Białowieskiej 1980 r. Źródło: BULiGL
Historia użytkowania drzewostanów Puszczy
Historia użytkowania drzewostanów Puszczy 1400-1600 Łowy królewskie
Historia użytkowania Puszczy Białowieskiej 1915-1918 Rabunkowa eksp. niemiecka The Century European Timber Corporation 650-1300 tys. m3/rok 500 tys. m3/rok 350 tys. m3/rok 47 tys. m3/rok
Kulminacje użytkowania piętno na PB ok. 1800 1915-18 1924-29 1929-39 1800 wycięto ok. 40 000 ha Puszczy (Katarzyna II rozdawnictwo po Powstaniu Kościuszkowskim) 1888-1914 dobra apanażowe Romanowów wielki zwierzyniec 1915-18 wycięto ok. 6 500 ha lasu (zr. zupełne) - najlepsze drzewa w ilości ok. 2 600 000 m 3, łącznie pozyskano ok. 5 000 000 m 3 1924-29 wycięto 2 500 000 m 3 1929-39 wycięto ponad 3 500 000 m 3
Puszcza Białowieska Nadleśnictwo Browsk