Nowy rzad i koalicja * Ponad polowa Polaków (56%) uwaza, ze Jerzy Buzek bedzie dobrym premierem. Przeciwnego zdania jest 7% badanych. Nie sprecyzowalo swojej opinii w tej sprawie 37% zapytanych osób. * Dwie piate badanych (41%) stwierdzilo, ze sklad nowego rzadu jest dobry. Zle ocenilo go 24% respondentów. Uchylilo sie od oceny 35%. * Jako zwolennicy koalicji AWS/UW zadeklarowalo sie 52% zapytanych. Jej przeciwnicy to 23% ankietowanych. Co czwarty Polak (25%) nie potrafil badz nie chcial zadeklarowac sie jako zwolennik lub przeciwnik koalicji. * Zdecydowanie wiecej jest osób (53%) twierdzacych, ze nowy rzad bedzie lepszy od poprzedniego, niz uwazajacych, ze bedzie gorszy (18%). Nie zajelo stanowiska w tej sprawie 29% badanych. * Wsród Polaków przewaza poglad (57%), ze nowy rzad wprowadzi pewne zmiany. Tylko 8% spodziewa sie zasadniczego przelomu, a 23% jest zdania, ze ten rzad nie wniesie nic nowego do polityki. 12% nie mialo zdania na ten temat. Warszawa, grudzien 1997 OBOP Sp. z o.o., ul. Dereniowa 11, 02-776 Warszawa, tel. (0-22) 644 99 73, 648 20 44-46, fax 644 99 47, obop@obop.com.pl, www.obop.com.pl
Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystywanie w innej formie danych, informacji i opracowan zamieszczanych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania zródla. Po przeprowadzonych we wrzesniu biezacego roku wyborach parlamentarnych, powstal w Polsce nowy rzad. Juz po przeglosowaniu przez Sejm wotum zaufania do niego, Osrodek Badania Opinii Publicznej zapytal Polaków o stosunek do nowego Premiera i jego rzadu oraz tworzacej ten rzad koalicji 1. Czy Jerzy Buzek bedzie dobrym premierem Profesor Jerzy Buzek bedzie dobrym premierem - tego zdania jest przeszlo polowa Polaków (56%), w tym 7% wypowiada swoje opinie w sposób zdecydowany. Przeciwna opinie, ze Jerzy Buzek bedzie zlym premierem, wyraza 7% badanych. Nie potrafi tego ocenic 37% respondentów. Najwieksze nadzieje Polacy wiazali z pierwszym premierem III Rzeczypospolitej Tadeuszem Mazowieckim 2, bo az 78% ankietowanych u progu sprawowania przez niego wladzy wyrazilo przekonanie, ze bedzie dobrym premierem. Nastepnie w kolejnosci uzyskanych pozytywnych ocen uplasowali sie Hanna Suchocka (65%), Józef Oleksy (63%) i Waldemar Pawlak (62%). Premier Jerzy Buzek w tym rankingu znajduje sie na piatym miejscu (56%). Mniejsze nadzieje respondenci wiazali z Janem Olszewskim (54%) i Janem Krzysztofem Bieleckim (44%). Po objeciu wladzy przez Wlodzimierza Cimoszewicza ponad polowa Polaków (55%) uznala, ze powolanie nowego premiera jest korzystne dla Polski. Troche inaczej ulozyla sie kolejnosc w przypadku wskazan respondentów na odpowiedz negatywna. Najmniej osób uwazalo, ze bedzie zlym premierem Tadeusz Mazowiecki (3%), nastepnie Jerzy Buzek (7%), Hanna Suchocka (8%), Jan Krzysztof Bielecki (13%), Waldemar Pawlak (14%), Józef Oleksy(16%) i Jan Olszewski (23%). 22% badanych uznalo wówczas, ze powolanie Wlodzimierza Cimoszewicza na stanowisko premiera nie jest korzystne dla Polski. 1 Badanie zrealizowano 8-12 listopada 1997 roku. Próba losowa 1140 mieszkanców kraju od 16 roku zycia. Blad statystyczny dla takiej wielkosci próby nie przekracza +/-3% przy wiarygodnosci oszacowania równej 95%. 2 W marcu 1995 roku u progu i w lutym 1996 roku pytania byly inaczej sformulowane, o czym nalezy pamietac porównujac wyniki sondazy przeprowadzonych w momencie obejmowania wladzy przez kolejnych premierów. 2
Najwiecej osób nie potrafilo - w momencie objecia przez niego urzedu - wypowiedziec sie konkretnie na temat przyszlego premierostwa Jana Krzysztofa Bieleckiego. Niezdecydowanych bylo wtedy az 43%. Wielu respondentów nie jest w stanie takze przewidziec, czy dobrym premierem bedzie Jerzy Buzek (37%). W stosunku do innych premierów badani byli bardziej zdecydowani, choc kategorie trudno powiedziec wybralo w wypadku Waldemara Pawlaka 27%, Hanny Suchockiej - 24%, Jana Olszewskiego i Wlodzimierza Cimoszewicza - po 23%, a Józefa Oleksego 21%. Najbardziej wyrazista postacia dla ankietowanych byl Tadeusz Mazowiecki - 19% zapytanych osób nie potrafilo przewidziec jakim bedzie on premierem. Tabela 1 W pazdzierniku, po wyborach parlamentarnych zostal powolany nowy rzad Jerzego Buzka. Jak sie Panu(i) wydaje, czy Jerzy BUZEK bedzie dobrym premierem? Jan Krzysztof BIELECKI Tadeusz MAZOWIECKI Waldemar PAWLAK Hanna SUCHOCKA Jan OLSZEWSKI Wlodzimierz CIMOSZEWICZ 3 Józef OLEKSY 4 Data badan: IX 89 I 91 I 92 VII 92 XI 93 III 95 II 96 XI 97 1. zdecydowanie tak 25% 4% 6% 12% 10% 9% 13% 7% 2. raczej tak 53% 78% 40% 44% 48% 54% 53% 65% 52% 62% 54% 63% 42% 55% 49% 3. raczej nie 3% 10% 18% 7% 12% 13% 15% 6% 4. zdecydowanie nie 0% 3% 3% 13% 5% 23% 1% 8% 2% 14% 3% 16% 7% 22% 1% 56% 7% 5. trudno powiedziec 19% 43% 23% 27% 24% 21% 23% 37% Czesciej nadzieje z premierem Jerzym Buzkiem wiaza osoby lepiej wyksztalcone, (podstawowe 50%, zasadnicze 55%, srednie 59%, wyzsze 64%), czesciej badani znajdujacy sie w dobrej sytuacji materialnej (66%), niz sredniej (57%) i zlej (46%). Przewidywanie, ze profesor Buzek bedzie dobrym premierem zalezne jest takze od czestotliwosci praktyk religijnych respondentów. Najwiekszy jest odsetek osób uwazajacych, ze Jerzy Buzek bedzie dobrym premierem wsród praktykujacych regularnie - 62%, nastepnie praktykujacy nieregularnie - 51%, najmniejszy wsród niepraktykujacy - 43%. 3 pytanie brzmialo: Czy powolanie nowego premiera, Wlodzimierza Cimoszewicza, jest korzystne dla kraju?. 4 pytanie brzmialo: Jak sie Panu(i) wydaje, czy Józef Oleksy bedzie dobrze wypelnial obowiazki premiera? 3
Bardzo wyraznie róznicuja stosunek do nowego premiera poglady polityczne badanych (lewicowe 41%, centrolewicowe 58%, prawicowe 76%, centroprawicowe 79%) a takze ich preferencje partyjne (UW 85%, AWS 84%, UP 67%, ROP 62%, PSL 56%, SLD 39%). Najczesciej przypuszczaja, ze Jerzy Buzek bedzie zlym premierem osoby w wieku miedzy 50 a 59 rokiem zycia (14%), prywatni przedsiebiorcy (14%), niepraktykujacy (15%), badani majacy poglady lewicowe (25%) i potencjalni wyborcy Sojuszu Lewicy Demokratycznej (23%) oraz badani bardzo zainteresowani polityka (24%). Opinie o nowym rzadzie Dwie piate respondentów (41%) odpowiedzialo, ze sklad nowego rzadu jest dobry, w tym tylko nieliczni (2%) uwazaja, iz jest on bardzo dobry. Co czwartemu badanemu (24%) nie podoba sie sklad nowego rzadu, z tego 4% jest zdania, ze jest on bardzo zly. Nie wyrazilo swojego zdania 35% zapytanych. Pytanie to nasz Osrodek zadal takze u progu dzialalnosci rzadów Jana Krzysztofa Bieleckiego, Jana Olszewskiego i Waldemara Pawlaka. Najwiecej osób (51%) wyrazilo sie pozytywnie o skladzie rzadu Waldemara Pawlaka. Rzad Jerzego Buzka otrzymal drugie co do wielkosci poparcie (41%). Sklady rzadów Jana Krzysztofa Bieleckiego (36%) i Jana Olszewskiego (27%) ocenione byly od niego mniej pozytywnie. Odwrotna byla kolejnosc negatywnych ocen nowych ekip rzadowych. Zdecydowanie najbardziej surowo oceniono sklad nowopowstalego podówczas rzadu Jana Olszewskiego (51%). Jako zly sklad rzadu Jana Krzysztofa Bieleckiego ocenilo 27%, Jerzego Buzka 24% i Waldemara Pawlaka 21%. Istnieja tez róznice w odsetku osób, które nie potrafily oceniac nowopowstalych rzadów. I tak nie mialo zdania o rzadzie Jana Krzysztofa Bieleckiego 37%. Podobna liczba respondentów nie zdecydowala sie ocenic rzadu Jerzego Buzka (35%). Wiecej osób ocenialo rzady Waldemara Pawlaka (nie wypowiedzialo sie 28% zapytanych) i Jana Olszewskiego (22% odpowiedzialo trudno powiedziec). 4
Tabela 2 Co sadzi Pan(i) o skladzie nowego rzadu? Wydaje mi sie, ze jest to sklad: (rzad Jerzego Buzka) (rzad Waldemara Pawlaka) (rzad Jana Olszewskiego) (rzad Jana Krzysztofa Bieleckiego) Data badan: I 91 I 92 XI 93 XI 97 1. bardzo dobry 2% 0% 3% 2% 2. raczej dobry 34% 36% 27% 27% 48% 51% 39% 3. raczej zly 23% 40% 18% 20% 4. bardzo zly 4% 27% 11% 51% 3% 21% 4% 41% 24% 5. trudno powiedziec 37% 22% 28% 35% Sklad nowego rzadu czesciej oceniaja pozytywnie mezczyzni niz kobiety, czesciej osoby, które nie skonczyly 40 lat niz starsze. Opinia o rzadzie wyraznie jest uzalezniona od sytuacji materialnej respondentów (im lepsza sytuacja materialna, tym lepsza ocena skladu rzadu) oraz od praktyk religijnych (najlepiej oceniaja sklad rzadu osoby regularnie praktykujace, najgorzej - niepraktykujacy). Sposród grup spoleczno-zawodowych rzad jest oceniany najlepiej przez kierowników i specjalistów. Wyraznie lepiej oceniaja sklad rzadu respondenci majacy poglady prawicowe i centroprawicowe niz lewicowe i centrolewicowe, a takze potencjalni wyborcy AWS, UW i ROP niz zwolennicy PSL i UP. Wyborcy SLD oceniaja sklad rzadu zdecydowanie najbardziej surowo. Porównanie dwóch rzadów Nieco ponad polowa Polaków (53%) jest zdania, ze obecny rzad bedzie lepszy od poprzedniego, w tym 8% to ci, którzy uwazaja, ze bedzie zdecydowanie lepszy. Tego, ze nowy rzad bedzie gorszy od poprzedniego spodziewa sie 18% badanych, w tym 4% przypuszcza, ze bedzie on zdecydowanie gorszy. Nie wyrazilo swojego zdania 29%. To, ze ktos z respondentów uwaza, ze nowy rzad bedzie lepszy od poprzedniego, nie musi oznaczac, ze dobrze ocenia sklad nowego rzadu. Porównujac dane zawarte w tabelach 2 i 3 mozemy zauwazyc, ze wiecej osób uwaza, iz obecny rzad bedzie lepszy od poprzedniego niz, ze 5
nowy rzad ma dobry sklad. Wiecej jest tez respondentów uwazajacych, ze nowy rzad ma zly sklad, niz tych, którzy sa zdania, iz rzad ten bedzie gorszy od poprzedniego. Najlepsze prognozy respondentów dotyczace tego, czy nowy rzad bedzie lepszy od poprzednika byly w momencie powstania rzadu Waldemara Pawlaka. O tym, ze bedzie on lepszy od poprzedniego przekonanych bylo 55% badanych, ze bedzie gorszy - 12%. Rzad Jerzego Buzka optymistycznie ocenila podobna liczba respondentów (53%), pesymistycznie zas nieco wiecej badanych niz rzad lidera PSL (18%). Z rzadami Jana Krzysztofa Bieleckiego i Jana Olszewskiego wiazano nieco mniejsze nadzieje jezeli chodzi o to, czy beda lepsze od rzadów poprzednich, choc przy prognozach dotyczacych wszystkich nowopowstajacych rzadów, o które pytalismy, wyraznie wiecej bylo osób uwazajacych, ze obejmujacy wladze rzad bedzie lepszy od ustepujacego. 5 Tabela 3 Jak Pan(i) sadzi, czy ten rzad bedzie lepszy, czy gorszy od poprzedniego? Bedzie: (rzad Jerzego Buzka) (rzad Waldemara Pawlaka) (rzad Jana Olszewskiego) (rzad Jana Krzysztofa Bieleckiego) Data badan: I 91 I 92 XI 93 XI 97 1. zdecydowanym lepszy 4% 4% 8% 8% 2. raczej lepszy 44% 48% 42% 46% 47% 55% 45% 3. raczej gorszy 11% 22% 10% 14% 4. zdecydowanym gorszy 3% 14% 5% 27% 2% 12% 4% 53% 18% 5. trudno powiedziec 38% 27% 33% 29% Polityka nowego rzadu Badani raczej nie spodziewaja sie po nowym rzadzie przelomu w dotychczasowej polityce. Tylko 8% respondentów uwaza, ze nowy rzad dokona takiego przelomu. Nieco wiecej osób, bo prawie jedna czwarta (23%) jest zdania, ze rzad nie wniesie nic nowego do dotychczasowej polityki. Wiekszosc Polaków (57%) przypuszcza, ze rzad ten wprowadzi pewne zmiany. Nie ma zdania na ten temat 12% ankietowanych. 5 Nie ma danych dotyczacych rzadów Tadeusza Mazowieckiego, Hanny Suchockiej i Wlodzimierza Cimoszewicza. 6
Zaden z rzadów (o które zapytal OBOP) w fazie rozpoczynania swej dzialalnosci, nie wzbudzil szczególnych nadziei Polaków na to, ze dokona zasadniczego przelomu w dotychczasowej polityce. Najwiecej, bo 8% badanych jest zdania, ze takiego przelomu dokona rzad Jerzego Buzka, najmniej bo 3% bylo zdania, ze przelom bedzie dzielem rzadu Józefa Oleksego. Wiekszosc respondentów w wypadku wszystkich rzadów diagnozowala, ze rzad przeprowadzi pewne zmiany. Najwiecej osób takich zmian spodziewalo sie po rzadzie Waldemara Pawlaka, najmniej po rzadzie Jana Olszewskiego. Troche tylko bardziej byly zróznicowane opinie mówiace, ze dany rzad nie wniesie nic nowego do polityki. Najwiecej osób nie spodziewalo sie zmian po rzadach Józefa Oleksego (34%) i Jana Olszewskiego (33%). Najmniej ankietowanych przypuszczalo, ze nic nie zmieni w polityce rzad Waldemara Pawlaka (14%). Na tle innych rzadów obecny rzad oceniany jest przez sredni odsetek badanych (23%) jako ten, który nic nowego nie wniesie do polityki. Tabela 4 Z która z opinii o nowym rzadzie byl(a)by Pan(i) sklonny(a) sie zgodzic: (rzad Jerzego Buzka) (rzad Józefa Oleksego) (rzad Waldemara Pawlaka) (rzad Jana Olszewskiego) (rzad Jana Krzysztofa Bieleckiego) Data badan: I 91 I 92 XI 93 III 95 XI 97 1. rzad ten dokona zasadniczego przelomu w dotychczasowej polityce 5% 6% 7% 3% 8% 2. rzad ten wprowadzi pewne zmiany 57% 53% 67% 55% 57% 3. rzad ten nie wniesie nic nowego do dotychczasowej polityki 23% 33% 14% 34% 23% 4. trudno powiedziec 15% 8% 12% 9% 12% Rzad i koalicja Prawie polowa Polaków uznala, ze koalicja AWS/UW musiala powstac, bo inaczej, w sytuacji po wyborach, nie mozna byloby stworzyc wiekszosciowego, stabilnego rzadu. Dla 15% 7
ankietowanych jest to koalicja najlepsza i sa oni zadowoleni, ze powstala. Z kolei 17% to przeciwnicy obecnej koalicji, sa oni zdania, iz zle sie stalo, ze powolano koalicje AWS/UW, lepiej byloby ich zdaniem, gdyby rzad tworzyly inne ugrupowania. Nie wypowiedzialo sie w tej sprawie 22% ankietowanych. Respondenci, którzy stwierdzili, ze bardzo dobrze lub zle sie stalo, ze powstala ta koalicja, udzielali odpowiedzi raczej ze wzgledu na kryterium osobistego, zdecydowanego stosunku do koalicji. Odpowiedz zas druga - mówiaca o obiektywnych przyczynach powstania koalicji AWS/UW, mogla byc udzielona przez osoby próbujace oceniac sytuacje bez zaangazowania, odwoluje sie bowiem do argumentacji istotnej bez wzgledu na osobisty stosunek do koalicji. Jezeli by to rozumowanie bylo trafne, to mozna wyciagnac wniosek, ze wiecej jest osób, dla których w ocenie faktu powstania rzadzacej koalicji w takim a nie innym skladzie istotniejsze sa kryteria zwiazane z faktycznym ukladem sil w parlamencie i mozliwosciami stworzenia nowego, stabilnego rzadu (46%), niz kryteria stanowiace o ich osobistej sympatii lub antypatii do koalicji (15% + 17% = 32%). Tabela 5 Przedstawimy Panu(i) trzy opinie o nowym rzadzie. Czy móglby(moglaby) Pan(i) powiedziec, które ze stwierdzen jest najblizsze Pana(i) opinii: 1. koalicja AWS/UW jest dla Polski najlepsza i bardzo dobrze sie stalo, ze ona powstala 15% 2. koalicja AWS/UW musiala powstac, bo inaczej, w sytuacji po wyborach, nie mozna byloby stworzyc wiekszosciowego, stabilnego rzadu 46% 3. zle sie stalo, ze powolano koalicje AWS/UW, lepiej byloby, gdyby rzad tworzyly inne ugrupowania 17% 4. trudno powiedziec 22% Opinia o koniecznosci powstania koalicji AWS/UW w celu stworzenia wiekszosciowego rzadu bardzo wyraznie zróznicowane jest ze wzgledu na wyksztalcenie badanych (im wyzsze wyksztalcenie, tym opinia ta czesciej wystepuje) oraz ze wzgledu na sytuacje materialna respondentów (im lepsza sytuacja materialna, tym czesciej udzielana jest ta odpowiedz. 8
Przekonanie to najczesciej wyrazali badani przyznajacy sie do pogladów centroprawicowych oraz wyborcy Ruchu Odbudowy Polski i Unii Wolnosci, najrzadziej osoby o pogladach lewicowych i badani chcacy glosowac na Sojusz Lewicy Demokratycznej. Akceptacja rzadzacej koalicji Ponad polowa Polaków (52%) zadeklarowala sie jako zwolennicy obecnej koalicji rzadzacej AWS/UW, w tym 9% to zdecydowani zwolennicy. Przeciwników koalicji jest 23%, w tym zdecydowanych 5%. Nie okreslilo swojego stosunku do niej 25% badanych. Widac wiec - porównujac do pytania przedstawionego w tabeli 2 - ze wiekszy jest odsetek zwolenników koalicji AWS/UW, niz osób akceptujacych sklad obecnego rzadu. Przeciwników rzadu i koalicji za to jest mniej wiecej tyle samo. Tabela 6 Jak okreslil(a)by Pan(i) swój stosunek do obecnej koalicji rzadzacej AWS/UW. Czy jest Pan(i) jej zwolennikiem czy przeciwnikiem? Jestem jej: 1. zdecydowanym zwolennikiem 9% 2. raczej zwolennikiem 43% 3. raczej przeciwnikiem 18% 4. zdecydowanym przeciwnikiem 5% 52% 23% 5. trudno powiedziec 25% Koalicja ma nieco wiecej zwolenników majacych wyzsze wyksztalcenie niz srednie, zasadnicze i podstawowe, wiecej jest ich wsród kierowników i specjalistów niz w innych grupach spoleczno zawodowych. Koalicje popiera wiekszy odsetek badanych regularnie praktykujacych niz nieregularnie, najmniej - niepraktykujacych. Czym lepsza sytuacja materialna respondenta, tym wieksze prawdopodobienstwo, ze bedzie on zwolennikiem rzadzacej koalicji. Podobnie czesciej deklaruja poparcie dla koalicji ankietowani dobrze oceniajacy kierunek biegu spraw w kraju, niz ci, którzy uwazaja, ze sprawy ida w zlym kierunku. Na to czy respondenci sa zwolennikami, czy tez przeciwnikami rzadzacej koalicji maja duzy wplyw ich poglady polityczne. Koalicja AWS/UW ma zwolenników przede wszystkim wsród osób 9
o pogladach prawicowych i centroprawicowych, duzo mniej jest ich wsród respondentów o pogladach centrolewicowych, a wielokrotnie mniej wsród badanych przyznajacych sie do pogladów lewicowych. Sposród elektoratów partyjnych najczesciej sa zwolennikami rzadzacej koalicji potencjalni wyborcy Akcji Wyborczej Solidarnosc, Unii Wolnosci i Ruchu Odbudowy Polski. Wyborcy Sojuszu Lewicy Demokratycznej sa w swej wyraznej wiekszosci przeciwnikami koalicji AWS/UW, zwolenników koalicji jest wsród nich duzo mniej niz wsród wyborców innych partii, tym niemniej, az 17% chcacych glosowac na SLD zadeklarowalo, ze sa zwolennikami koalicji AWS/UW. Ugrupowanie decydujace w nowej koalicji Polowa Polaków (49%) twierdzi, ze Akcja Wyborcza Solidarnosc bedzie wazniejsza w koalicji rzadzacej, bedzie miala decydujacy w niej glos. Co dziesiaty badany (10%) wskazal na Unie Wolnosci. Prawie co czwarty (23%) odpowiedzial, ze oba ugrupowania beda równymi partnerami. Nie mialo wyrobionego zdania 18% respondentów. Zwolennicy obu ugrupowan wchodzacych w sklad koalicji, maja tendencje do czestszego niz ogól Polaków dostrzegania wiekszej potencjalnej roli swojej formacji w sojuszu rzadowym, a takze do niedoceniania znaczenia drugiego czlonu koalicji. Na przewage AWS wskazalo 57% potencjalnych wyborców tego ugrupowania i 44% zwolenników UW. O tym, ze wazniejsza bedzie Unia Wolnosci przekonanych jest 6% elektoratu AWS i 20% deklarujacych chec glosowania na UW. Na odpowiedz, ze oba ugrupowania beda równymi partnerami solidarnie wskazuja wyborcy AWS i UW czesciej niz zwolennicy innych partii, nie wchodzacych w sklad koalicji. Tabela 7 Które ugrupowanie - Pana(i) zdaniem - bedzie wazniejsze, bedzie mialo decydujacy glos w tej koalicji? 1. AWS 49% 2. UW 10% 10
3. oba ugrupowania beda równymi partnerami 23% 4. trudno powiedziec 18% 11