Nowoczesna wieś to korzyść dla miasta

Wieś to nie tylko miejsce życia i pracy rolników STR. VI Bieżace informacje dotyczące wykorzystania środków z PROW STR. IX Miesięcznik dotyczący Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 GRUDZIEŃ 2009 Nowoczesna wieś to korzyść dla miasta STR. III Nabór wniosków na działanie związane z ochroną lasów STR. VIII

spis treści Z O S T A T N I E J C H W I L I Już w grudniu można obejrzeć w telewizji publicznej spoty reklamowe, które promują PROW. Decyzją Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w spotach biorą dział rolnicy i producenci rolni, którzy już skorzystali z programu. Hasło kampanii promocyjnej to,,nowoczesna wieś to korzyść dla miasta. Plan emisji spotu reklamowego w 16 oddziałach terenowych TVP: 144 emisji w godz. 17.30-17.57 (16 oddziałów + TVP 2) oraz w godz. 18-19.30 oraz TVP1-7 (spotów) emisji od 20.12 do 27.12 Przykładowo: 20.12 - po programie Tydzień (godz. 8.20) 21.12 - przed Agrobiznesem (godz. 12.10) 25.12 - po Klanie (godz. 18.05) T E M A T M I E S I Ą C A Nowoczesna wieś to korzyść dla miasta Rozmowa z Michałem Marciniakiem, Dyrektorem Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi S T R O N A III Redaktor prowadzący Michał Kret PROWieści przygotowywane są w Wydziale Monitorowania i Sprawozdawczości Dep. ROW. Tel. +48 22 623 24 83, +48 22 623 20 04 Fot. na okładce PROW, Stock Warsztaty robocze na koniec prezydencji szwedzkiej _ Wieś to nie tylko miejsce życia i pracy rolników _ Środki na pomoc lasom VIII Bieżąca informacja o stanie realizacji PROW _ Informacja ogólna _ 2 Działania Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013 4 Aktualności _ 6 Działanie 111 Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie_ 11 Działanie 112 Ułatwianie startu młodym rolnikom 12 Działanie 113 Renty strukturalne 13 Działanie 114 Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów 14 Działanie 121 Modernizacja gospodarstw rolnych 15 Działanie 123 Działanie 125 Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej _ 16 Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa _ 17 Działanie 132 Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności 18 Działanie 133 Działania informacyjne i promocyjne _ 19 Działanie 142 Grupy producentów rolnych 20 Działanie 211/212 Działanie 214 Działanie 221/223 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)_ 21 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) _ 22 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne 23 Działanie 311 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej _ 24 Działanie 312 Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw_ 25 Działanie 321 Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej 26 Działanie 313/322/323 Odnowa i rozwój wsi_ 27 OŚ IV LEADER _ 28 Pomoc techniczna _ 29 Informacja o stanie realizacji Programu Rozwoju _ Obszarów Wiejskich 2007-2013 _ 30 V VI IX Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013 II

TEMAT MIESIĄCA Nowoczesna wieś to korzyść dla miasta Rozmowa z Michałem Marciniakiem, Dyrektorem Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi To pierwszy numer,,prowieści w nowej formule edycyjnej. Dlaczego zdecydował się Pan na zmiany? Michał Marciniak: Nasz miesięcznik musi zmieniać się w taki sposób, jak życzą sobie tego nasi czytelnicy. Dlatego właśnie wspólnie z zespołem redakcyjnym postanowliśmy, że,,pro- Wieści będą ewolucyjnie poszerzane o wywiady, teksty opisujące wydarzenia związane z PROW, a także materiały pokazujące korzyści z programu. Jednocześnie nie rezygnujemy z części statystycznej, która jest bogatym źródłem informacji o PROW dla specjalistów. Miesięcznik będzie więc bardziej przypominał gazetę, ale zachowa także funkcję narzędzia dla specjalistów. Czy czytelnicy będą mieli możliwość decydowania o treści magazynu? Oczywiście, że tak. Gazeta musi być żywa, a interakcja z odbiorcą jest niezbędna. W stopce redakcyjnej znajdują się dane kontaktowe do naszych pracowników i naszego Departamentu. Bardzo proszę o sygnalizowanie nam o czym chcielibyście Państwo przeczytać w PROWieściach, jakiej tematyce poświęcić więcej uwagi i czego brakuje w magazynie. Obecnie myślimy o papierowej wersji magazynu, która byłaby narzędziem ułatwiającym pracę osobom, które działają na rzecz rozwoju polskiej wsi. W Internecie z pewnością pozostawimy rozbudowaną część statyczną Zależy mi także na Państwa uwagach dotyczących kampanii promującej PROW, którą w grudniu rozpoczęliśmy w telewizji publicznej. W tej sprawie także proszę o kontaktowanie się z naszym Departamentem, namiary znajdują się w stopce redakcyjnej. Spoty zostały przygotowane z myślą nie tylko o rolnikach, ale także mieszkańcach miast, którzy powinni dowiedzieć się jakie zmiany zachodzą na wsi i jakie korzyści czerpią z nich mieszkańcy aglomeracji miejskich. W jaki sposób, poza zmianą w formule miesięcznika, chciałby Pan promować PROW jako narzędzie do zdobywania środków na zmiany na wsi? W grudniu ruszyła kampania spotów reklamujących PROW. Spoty te można oglądać w telewizji publicznej. Pokazujemy w nich PROW jako program przyjazny beneficjentom. Dlatego też poprosiliśmy o pomoc osoby, które już skorzystały z funduszy pomocowych PROW. W reklamie występuje więc rolnik i producent owoców, którzy rzeczywiście otrzymali już środki z programu. Hasło kampanii to NOWOCZESNA WIEŚ TO KORZYŚĆ DLA MIASTA. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 jest największym jeśli chodzi o wielkość budżetu programem z tego zakresu w Unii Europejskiej. Czy zarządzanie tak dużą pulą pieniędzy to duże wyzwanie i odpowiedzialność? Rzeczywiście, jest to program o bardzo dużej skali. I to nie tylko w kategoriach przewidzianych w nim środków finansowych, bo dysponujemy kwotą przekraczającą 17 mld euro, ale również jeśli chodzi o różnorodność celów, FOT. Magdalena Dawidowicz PROWieści grudzień 2009 III

jakie powinien realizować oraz służących temu działań. Dlatego też, z Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich wiążą się duże oczekiwania społeczne, nie tylko naszych obywateli potencjalnych beneficjentów, ale także szerszej międzynarodowej publiczności. Dysponujemy przecież pieniędzmi pochodzącymi od podatnika europejskiego, które zobowiązani jesteśmy umiejętnie wykorzystać. Jakie są zatem główne priorytety realizowane w ramach Programu? Na jakie cele można pozyskiwać środki finansowe? Na poziomie wspólnotowym, ustanowione zostały trzy główne cele, które Polska realizuje w ramach Programu. Po pierwsze, należy się skupić na poprawie konkurencyjności rolnictwa. Na to zadanie przeznaczono w budżecie programu ponad 40% całości dostępnych środków. Poprawa ta realizowana jest dzięki uruchamianiu działań umożliwiającym rolnikom modernizację prowadzonych gospodarstw rolnych, nabywanie niezbędnych do skutecznego nimi zarządzania umiejętności poprzez uczestnictwo w projektach szkoleniowych i doradczych, a także dzięki wspieraniu sektora przetwórstwa rolnego. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich to jednak nie tylko konkurencyjność. Duży nacisk kładziony jest również na środowisko oraz szeroko rozumiany rozwój obszarów wiejskich. Należy także dodać, iż obecnie w końcowej fazie jest przygotowywanie zmian Programu związanych z wynikami przeglądu Wspólnej Polityki Rolnej. PROWieści grudzień 2009 temat miesiąca Jakie zmiany do wspólnotowej polityki rozwoju obszarów wiejskich zostały wprowadzone w wyniku wspomnianych przez Pana ustaleń? Rada Unii Europejskiej postanowiła uwzględnić w najbliższych latach dodatkowe cele, jakie powinny być realizowane przez państwa członkowskie w ramach ich programów rozwoju obszarów wiejskich, w zależności od własnych, specyficznych potrzeb, a ukierunkowane na priorytety Wspólnoty. Priorytety te obejmują m.in. przeciwdziałanie zmianom klimatycznym, różnorodność biologiczną, restrukturyzację przetwórstwa mlecznego oraz infrastrukturę Internetu szerokopasmowego na obszarach wiejskich. W jaki sposób zmieni się zatem w najbliższym czasie PROW? Jakiej wielkości środki dodatkowo otrzyma w związku z tymi zmianami Polska? Łącznie w ramach tak zwanych nowych wyzwań mamy do dyspozycji blisko 170 milionów euro. Ponad jedną trzecią tej kwoty zamierza przeznaczyć się na wsparcie sektora mleczarskiego, który stanowi znaczący element polskiej produkcji rolnej. Jednak relatywnie duże rozdrobnienie produkcji mleka w naszym kraju, w porównaniu z innymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej, zmusza nas do bezwzględnego przyspieszenia działań na rzecz restrukturyzacji sektora. Cel taki zamierzamy osiągnąć poprzez, z jednej strony, modernizację produkcji mleka, zwłaszcza w gospodarstwach o dużej towarowości, a więc produkującymi co najmniej 100 tys. l mleka rocznie. Z drugiej zaś strony, wsparcie otrzymać będą mogli również rolnicy, którzy zdecydują się na zmianę kierunku produkcji, a tym samym zrezygnują z dotychczas prowadzonej produkcji mlecznej. Takie posunięcia przyczynią się do zwiększenia potencjału produkcyjnego oraz konkurencyjności gospodarstw mleczarskich i poprawi pozycję sektora na rynku europejskim. Drugim kluczowym elementem projektowanych zmian Programu jest rozwój infrastruktury szerokopasmowego Internetu na obszarach wiejskich. Słabo rozwinięta infrastruktura techniczna na wsi stanowi bowiem jedną z najpoważniejszych barier jej rozwoju, co wpływa zarówno na jakość życia mieszkańców jak i na możliwości rozwoju na tych obszarach. W ramach działania Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej PROW na realizację tego celu przeznaczone będzie ponad 59 milionów euro. Z tych środków będzie można sfinansować wykonanie prac budowlanych oraz zakup niezbędnego wyposażenia, jak również tworzyć publiczne punkty dostępu do Internetu zwłaszcza w gminach, w których takich miejsc szczególnie brakuje. Jeżeli chodzi o pozostałą część puli dodatkowo przyznanych środków, to planuje się przeznaczenie ich na gospodarkę wodną poprzez wsparcie w zakresie retencjonowania wód, realizację projektów z zakresu energetyki odnawialnej, które przyczynią się do oszczędzania zasobów energetycznych, a także na wsparcie rolnośrodowiskowe. To ostatnie ma się przyczynić do wzrostu różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich poprzez realizację tzw. pakietu 5 Programu rolnośrodowiskowego, tj. Ochrony zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi informowało już, że planuje się kontynuowanie wdrażania Rent strukturalnych. Jakie są obecnie perspektywy w tym działaniu? Renty strukturalne były wdrażane jeszcze w ramach poprzedniej perspektywy finansowej. W ramach PROW 2007-2013 już w roku 2007 i 2008 przyznano renty nowej grupie ponad 13 tys. beneficjentów. Ze względu na obciążenie budżetu działania Renty strukturalne zobowiązaniami z lat 2004-2006 okazało się, że konieczne jest dokonanie modyfikacji budżetu i zwiększenie planowanych na nie środków. W toku uzgodnień z Komisją Europejską stwierdzono ponadto potrzebę modyfikacji dotychczas obowiązujących zasad przyznawania rent, tak, aby działanie to miało mocniejszy wpływ na przekształcenia struktury gospodarstw rolnych. Zdecydowano się więc na skierowanie oferty wcześniejszej rezygnacji z prowadzenia działalności rolniczej do tych rolników, którzy zdecydują się przekazać swoje gospodarstwa na powiększenie innych gospodarstw rolnych. Jednocześnie, powierzchnia przekazywanego gospodarstwa musi być nie mniejsza niż 6 ha (w województwach o najmniejszej średniej powierzchni gospodarstwa co najmniej 3 ha), tak by gospodarstwo przejmujące grunty osiągnęło tym samym odpowiednio wysoką powierzchnię. Możliwe jest także przyznawanie renty osobie, która przekaże gospodarstwo na rzecz następcy, ale pod warunkiem, że jest on beneficjentem działania Ułatwianie startu młodym rolnikom, posiada więc odpowiednie przygotowanie zawodowe i realizować będzie plan rozwoju gospodarstwa. Należy też podkreślić, iż w działaniu tym wprowadzona będzie ponadto zasada wyboru wniosków na podstawie oceny punktowej opartej na parametrach wielkości gospodarstwa przekazywanego i nowopowstałego, IV

co również będzie wpływało na efekty realizacji Rent strukturalnych w kontekście poprawy struktury agrarnej kraju. Szacuje się, iż w planowanym w przyszłym roku naborze wniosków, środki w tym zakresie otrzyma około 6 tysięcy nowych beneficjentów. Panie Dyrektorze, przez ponad dwa lata wdrażania obecnego Programu, dużo się już wydarzyło. Jak ocenia Pan dotychczasowe funkcjonowanie PROW 2007-2013? Czy jego realizacja przebiega zgodnie z oczekiwaniami? Zdecydowanie tak. Świadczy o tym choćby fakt, iż praktycznie wszystkie z działań Programu zostały już uruchomione, zarówno rolnicy, przedsiębiorcy jak i jednostki samorządu terytorialnego mogły składać wnioski o przyznanie pomocy finansowej. W wielu przypadkach, ze względu na duże zainteresowanie beneficjentów przeprowadzono dwa lub trzy nabory wniosków. Dotychczas, temat miesiąca największą popularnością cieszy się wsparcie związane z modernizacją gospodarstw rolnych, w którym ponad 20 tysiącom rolników przyznano już środki na realizację przedsięwzięć zmierzających do unowocześnienia produkcji, a tym samym poprawy konkurencyjności polskiej wsi. Na wizerunek obszarów wiejskich duży wpływ ma także realizacja działań skierowanych do samorządów. Odnowa wsi czy też zapewnienie mieszkańcom wsi dostępu do podstawowych usług, takich jak sieć wodociągowa, kanalizacyjna czy odnawialne źródła energii sprawia, iż polska wieś staje się coraz bardziej estetyczna i nowoczesna, co jest ewidentnym przejawem wzrostu jakości życia, a tym samym w pełni przyczynia się do realizacji strategicznych celów Unii Europejskiej. Czy w najbliższym czasie należy spodziewać się wzrostu tempa realizacji PROW? Tempo wypłaty środków Programu systematycznie rośnie. W pierwszym roku realizacji Programu rolnicy otrzymali około 180 mln zł, podczas gdy w 2008 roku, wartość przekazanych dla nich środków wynosiła już ponad 4,5 mld zł. Do chwili obecnej jest to już ponad 11 mld zł. Tendencja ta utrzyma się również w nadchodzących 12 miesiącach. Zgodnie z szacunkowymi danymi, tylko w 2010 roku planuje się przekazanie beneficjentom Programu kolejnych 12 miliardów. Mamy więc z pewnością powody do zadowolenia. Dziękuję za rozmowę. Rozmawiał Michał Kret p.o. Naczelnika Wydziału Monitorowania i Sprawozdawczości Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich Na forum unijnym Warsztaty robocze na koniec prezydencji szwedzkiej Kiruna znana jest głównie z Instytutu Geofizycznego, który bada zorze polarne. Ale unijni eksperci zajmujący się rozwojem obszarów wiejskich odwiedzili ją aby wymienić się doświadczeniami, pracować razem i zobaczyć hodowlę reniferów. Z końcem grudnia kończy się szwedzka prezydencja w Unii Europejskiej. Z tej okazji Szwedzi zorganizowali spotkanie przedstawicieli ministerstw rolnictwa i innych instytucji działających w państw Wspólnoty, którzy odpowiadają za rozwój obszarów wiejskich. Spotkanie odbyło się w Kirunie na północy kraju i miało charakter warsztatów roboczych. Nasz kraj reprezentowali przedstawiciele Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Uczestnicy warsztatów zostali podzieleni na zespołu robocze, które miały wypracować nowe rozwiązania służące rozwojowi wsi i obszarów wiejskich. Polska została przydzielona do zespołu, w którym znajdowali się także reprezentanci Hiszpanii, Rumunii, Austrii i Danii. Wspólnie pracowaliśmy między innymi nad procedurami, które mają usprawnić wydawanie środków na rozwój obszarów wiejskich UE. Zastanawialiśmy się także jak ograniczyć biurokrację w tym procesie. Katalog działań, które powstały w Kirunie, zostanie wnikliwie przeanalizowany przez unijnych ekspertów pod kątem ich wdrożenia-mówi Michał Marciniak, Dyrektor Departamentu PROWieści grudzień 2009 Od tych osób zależy jak będzie przebiegał proces zmian na wsi w Unii Europejskiej. _ Na zdjęciu przedstawiciele ministerstw rolnictwa i innych instytucji publicznych, które zajmują się rozwojem obszarów wiejskich we Wspólnocie. Rozwoju Obszarów Wiejskich, który reprezentował Polskę w Kirunie. Dodatkowo podczas spotkania w Szwecji jego uczestnicy mieli okazję zapoznać się z doświadczeniami innych krajów w zakresie wspierania zmian na obszarach wiejskich. W okolicach Kiruny odwiedzili farmy reniferów, które są podstawowym źródłem utrzymania wielu okolicznych mieszkańców. Mogli więc poznać realia życia na wsi w trudnych warunkach północnej Szwecji. Spotkania ekspertów zajmujących się tematyką wsi organizowane są na koniec prezydencji poszczególnych krajów kierujących pracami Unii Europejskiej. W przyszłym półroczu stery Wspólnoty obejmą Hiszpanie, którzy przed wakacjami będą chcieli podzielić się swoimi doświadczeniami z innymi krajami UE. Polska także będzie organizatorem takiego wydarzenia, i to już w 2011 roku, podczas prezydencji polskiej. Mariusz Przybylski V FOT. Kenneth Paulsson

aktualności Konferencja Polityka spójności na rzecz rozwoju obszarów wiejskich Wieś to nie tylko miejsce życia i pracy rolników Obszary wiejskie powinny stać się atrakcyjnym miejscem pracy, zamieszkania, wypoczynku i prowadzenia działalności rolniczej lub pozarolniczej, z zachowaniem unikalnych walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturalnych tych terenów dla przyszłych pokoleń. 8 grudnia 2009 roku odbyła się konferencja Polityka spójności na rzecz rozwoju obszarów wiejskich. Zorganizowała ją Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w ramach Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich. Główny temat konferencji to Komplementarność i synergia pomiędzy polityką spójności, a polityką rozwoju obszarów wiejskich. Organizatorzy podejmowali uczestników pod dachem Centralnej Biblioteki Rolniczej w Warszawie. Jej celem było zwrócenie uwagi na wieś jako osiedle, miejsce życia i pracy nie tylko rolników. Do udziału w konferencji zostali zaproszeni przedstawiciele administracji rządowej, samorządowej na szczeblu wojewódzkim, powiatowym i gminnym, przedstawiciele świata nauki PROWieści grudzień 2009 oraz instytucji i organizacji pozarządowych związanych z rozwojem obszarów wiejskich. Ważne programy dla wsi Spotkanie rozpoczęli Pan Artur Ławniczak Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Pani Hanna Jahns Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego. -Polska wieś musi dostosować się do nowej rzeczywistości społeczno-gospodarczej. Niezwykle ważne jest aby zachowała jednocześnie to, co stanowi jej koloryt i tradycje. Takim działaniom służą między innym środki z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013-mówił Pan Minister Artur Ławniczak. W ramach tego programu zostały uruchomione wszystkie działania, również te mające na celu poprawę jakości życia na wsi. Należy jednak pamiętać, że istotnym uzupełnieniem PROW 2007-2013 są programy operacyjne realizowane w ramach polityki spójności. Nie tylko charakter rolniczy W pierwszej części konferencji głos zabrali Pani Minister Hanna Jahns, Pan Piotr Łysoń Zastępca Dyrektora Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz prof. Jerzy Bański z Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk. Ta część została poświęcona obecnej sytuacji obszarów wiejskich oraz programom wsparcia do 2015 roku. Zwrócono szczególną uwagę na problem zróżnicowania obszarów wiejskich wyróżniając strefę pod- VI FOT. stock

aktualności Uczestnicy konferencji, od lewej: Artur Ławniczak, Podsekretarz Stanu w MRiRW, Hanna Jahns, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego, Jerzy Chróścikowski, Przewodniczący senackiej Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Michał Marciniak, Dyrektor Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich MRiRW. miejską przylegającą do wielkich aglomeracji, strefę w zasięgu wielkich miast i obszary minimalnie zurbanizowane oraz wynikające stąd różnorodne problemy i różne implikacje dla poszczególnych funduszy. Współczesna wieś w Polsce, podobnie jak w całej Europie nie ma jedynie charakteru rolniczego. Tereny wiejskie potrzebują stałych mieszkańców, wsie którą zamieszkują tylko rolnicy jest zagrożona wyludnieniem. Trudno w nich utrzymać szkoły, poczty sklepy, ośrodki usługowe. Obszary wiejskie potrzebują programów służących ożywianiu małych miast, małemu uprzemysłowieniu, programów nakierowanych na dobrą przedsiębiorczość wiejską działających w odmiennych warunkach niż w mieście. Poza miastem, czyli atrakcyjnie Wizją obszarów wiejskich jest dążenie równolegle do unowocześnienia rolnictwa i gospodarki żywnościowej poza rolnictwem mieszkańcy obszarów wiejskich powinny uzyskać szeroki dostęp do edukacji, zatrudnienia, służby zdrowia, dóbr kultury i nauki, narzędzi społeczeństwa informacyjnego i niezbędnej infrastruktury technicznej w odpowiednim standardzie. Rozwijany powinien być kapitał ludzki, społeczny i instytucjonalny na obszarach wiejskich. Obszary wiejskie powinny stać się atrakcyjnym miejscem pracy, zamieszkania, wypoczynku i prowadzenia działalności rolniczej lub pozarolniczej, z zachowaniem unikalnych walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturalnych tych terenów dla przyszłych pokoleń. Zastępca Dyrektora Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich Piotr Łysoń Miejsce wymiany doświadczeń Następnie głos zabrali przedstawiciele samorządów województwa dolnośląskiego, pomorskiego, podkarpackiego oraz mazowieckiego przedstawiając skuteczne mechanizmy wsparcia rozwoju obszarów wiejskich w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych na lata 2007-2013. Wszyscy uczestnicy debaty mieli także możliwość wyrażenia własnych opinii w dyskusji, którą poprowadził Pan Michał Marciniak, Dyrektor Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi W dalszej części konferencji głos oddano beneficjentom, którzy podzielili się doświadczeniami z realizacji strategii rozwoju Powiatu Bielskiego w woj. Śląskim oraz gminy Włodawa w województwie lubelskim przy kompleksowym wsparciu z różnych funduszy i programów. Podsumowując spotkanie Pan Minister Artur Ławniczak powiedział, że wyrównanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich jest celem krajowej i unijnej polityki. Krzysztof Pawlak FOT. Sylwia Strzeżysz FOT. Sylwia Strzeżysz PROWieści grudzień 2009 VII

aktualności Informacje na temat nowo uruchamianego działania udzielane są w OR ARiMR (adresy znajdują się na stronie www.arimr.gov.pl) oraz pod numerem bezpłatnej infolinii ARiMR 0 800 38 00 84. Rusza nabór wniosków w kolejnym działaniu Środki na pomoc lasom Już 16 grudnia można składać wnioski o przyznanie pomocy w ramach działania 226 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych. Jest to ostatnie z 21 działań uruchomionych w ramach PROW 2007-2013. Beneficjentami działania 226 mogą być nadleśnictwa Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe: o na terenie których wystąpiła katastrofa naturalna lub klęska żywiołowa (w ramach schematu I); o położone na terenach zaliczanych do I i II kategorii zagrożenia pożarowego lasów (w ramach schematu II). Wniosek o przyznanie pomocy nadleśniczy składa osobiście albo przez upoważnioną osobę, bezpośrednio w Oddziale Regionalnym Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, właściwym ze względu na miejsce realizacji operacji. W województwach: lubuskim oraz podlaskim wnioski przyjmowane będą w siedzibach Biur Wsparcia Inwestycyjnego OR ARiMR, tj. odpowiednio w Gorzowie Wielkopolskim ul. Walczaka 106 i w Białymstoku ul. Lipowa 32A. PROWieści grudzień 2009 Termin składania wniosków o przyznanie pomocy w ramach niniejszego naboru upływa z końcem dnia roboczego następującego po dniu podania do publicznej wiadomości na stronie internetowej ARiMR (www.arimr.gov.pl) informacji określającej, że zapotrzebowanie na środki finansowe wynikające ze złożonych w 2009 r. wniosków osiągnęło co najmniej 120% dostępnych środków określonych w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie podziału środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz. U. Nr 48, poz. 388, z późn. zm.), lecz nie później niż w dniu 31 grudnia 2009 r. Formularz wniosku o przyznanie pomocy oraz formularze niektórych załączników do wniosku wraz z instrukcjami ich wypełnienia są udostępnione na stronach internetowych MRiRW oraz ARiMR. Można je również otrzymać w Oddziałach Regionalnych ARiMR. W jednym roku można złożyć jeden wniosek o przyznanie pomocy w ramach Schematu II, z wyjątkiem sytuacji, w której na uprzednio złożony wniosek nie przyznano pomocy. Piotr Zieliński Warunki i tryb udzielania pomocy określa rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20 maja 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz. U. Nr 103, poz. 658 z późn. zm.). VIII FOT. stock

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Bieżąca informacja o stanie realizacji PROW

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013 (PROW 2007-2013): Informacja ogólna 2 Działania Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013 4 Aktualności 6 Działanie 111 Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i 8 leśnictwie Działanie 112 Ułatwianie startu młodym rolnikom 9 Działanie 113 Renty strukturalne 10 Działanie 114 Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy 11 lasów Działanie 121 Modernizacja gospodarstw rolnych 12 Działanie 123 Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej 13 i leśnej Działanie 125 Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z 14 rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa Działanie 132 Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności 15 Działanie 133 Działania informacyjne i promocyjne 16 Działanie 142 Grupy producentów rolnych 17 Działanie 211/212 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych 18 obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Działanie 214 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) 19 Działanie 221/223 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych 20 niż rolne Działanie 311 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej 21 Działanie 312 Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw 22 Działanie 321 Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej 23 Działanie 313/322/323 Odnowa i rozwój wsi 24 OŚ IV LEADER 25 Pomoc techniczna 26 Informacja o stanie realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013 27

INFORMACJA OGÓLNA Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013 (PROW 2007-2013) jest dokumentem określającym zakres i formę wsparcia obszarów wiejskich w Polsce w kolejnym okresie programowania, to jest w latach 2007-2013. Duża część przewidzianych w Programie działań jest kontynuacją instrumentów wdrażanych w latach 2004-2006 w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004-2006, realizującego w Polsce tzw. działania towarzyszące Wspólnej Polityce Rolnej oraz Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004 2006, realizującego cele Polityki Spójności UE. PROW 2007-2013 został przyjęty w dniu 24 lipca 2007 roku na posiedzeniu Komitetu ds. Rozwoju Obszarów Wiejskich Komisji Europejskiej. Zaś w dniu 7 września 2007 r. decyzją Komisji Wspólnot Europejskich nr CCI2007PL06RPO001 został zatwierdzony do realizacji. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013 jest finansowany zarówno z budżetu UE (Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich - EFRROW), jak i z krajowych środków publicznych. Łączna kwota dofinansowania ze środków publicznych w ramach Programu to ok. 17,2 mld euro. Alokacja środków z budżetu UE wynosi ponad 13,2 mld euro. Udział krajowych środków publicznych wyniesie ok. 4 mld euro. Faktycznie do rozdysponowania jest około 14 mld euro, ponieważ blisko 3 mld stanowią zobowiązania z lat 2004-2006 podjęte w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004-2006. Tabela 1. Plan finansowy PROW 2007-2013 z podziałem na osie (w euro na cały okres programowania) Oś Wkład publiczny w euro Ogółem wkład publiczny Stawka wkładu EFRROW (%) Kwota EFRROW Oś 1 7 187 532 000,00 75 5 390 649 000,00 Oś 2 5 546 001 520,00 80 4 436 801 216,00 Oś 3 3 430 183 920,00 75 2 572 637 940,00 Oś 4 787 500 000,00 80 630 000 000,00 Pomoc techniczna 266 600 000,00 75 199 950 000,00 Razem 17 217 817 440,00 77 13 230 038 156,00 2

Zgodnie z ustawą z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz. U. Nr 64, poz. 427, z późn zm.), Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi może, w drodze rozporządzenia, dokonać podziału środków programu w ramach określonych działań na poszczególne województwa lub lata realizacji programu. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 marca 2008 r. w sprawie podziału środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013 (Dz. U. Nr 48, poz. 388) określono podział środków PROW 2007-2013: na rok 2007 i na poszczególne województwa w ramach działania: Modernizacja gospodarstw rolnych, na rok 2008 i na poszczególne województwa w ramach działań: Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, Ułatwianie startu młodym rolnikom, na rok 2008 w ramach działania: Zwiększanie wartość dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej, na rok 2009 i na poszczególne województwa w ramach działania: Modernizacja gospodarstw rolnych, Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, Ułatwianie startu młodym rolnikom, Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw, Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej, Odnowa i rozwój wsi, Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowywaniem rolnictwa i leśnictwa przez scalanie gruntów oraz gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi, na rok 2009 w ramach działania: Zwiększanie podstawowej wartości dodanej produkcji rolnej i leśnej, Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzenie instrumentów zapobiegawczych, Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów. 3

DZIAŁANIA PROGRAMU ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH 2007-2013 Działania PROW 2007-2013 realizowane będą w ramach czterech osi priorytetowych. Oś 1 (gospodarcza) Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego : Działanie 111 Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie Działanie 112 Ułatwianie startu młodym rolnikom Działanie 113 Renty strukturalne Działanie 114 Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów Działanie 121 Modernizacja gospodarstw rolnych Działanie 123 Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Działanie 125 Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa Działanie 132 Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności Działanie 133 Działania informacyjne i promocyjne Działanie 142 Grupy producentów rolnych Oś 2 (środowiskowa) Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich : Działanie 211/212 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Działanie 214 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) Działanie 221/223 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne Działanie 226 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych Oś 3 (społeczna) Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej : Działanie 311 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Działanie 312 Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Działanie 321 Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej Działanie 322/323/313 Odnowa i rozwój wsi 4

Oś 4 LEADER: Działanie 4.1/413 Wdrażanie lokalnych strategii Rozwoju Działanie 4.21 Wdrażanie projektów współpracy Działanie 4.31 Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja Pomoc Techniczna 5

AKTUALNOŚCI Pomoc techniczna REALIZACJA WYPŁAT Z PROW 2007-2013 Do 30 listopada 2009 r. wypłacono z PROW 2007-2013 blisko 10,94 mld zł rolnikom i przetwórcom żywności. Wykorzystanie środków EFRROW jest na poziomie 16,18%. Narastająco środki ogółem wypłacone z PROW 2007-2013 (w zł) 12 10 8 6 4 2 0 0,05 0,13 0,48 1,49 1,91 2,71 3,06 3,30 3,44 11.2007 3,60 01.2008 3,78 03.2008 3,94 05.2008 4,19 07.2008 4,84 09.2008 Aktualności 5,61 6,27 6,79 7,54 7,91 8,34 8,66 9,13 9,47 10,20 10,94 11.2008 01.2009 03.2009 05.2009 07.2009 09.2009 Biliony 11.2009 Największa kwota wypłacona z PROW 2007 2013, ponad 3,6 mld zł na koniec listopada została przeznaczona na Działanie Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW). ARiMR rozpoczęła wypłaty dopłat ONW za 2009 rok od 16 października. Nigdy dotąd ARiMR nie rozpoczynała tak wcześnie realizacji tych dopłat. Do końca listopada dopłaty ONW otrzymało przeszło 563 tyś. rolników, czyli ponad 75% spośród około 750 tyś uprawnionych. ARiMR wyda na realizację dopłat ONW za 2009 r. w sumie około 1,3 mld zł, z czego do końca listopada 2009 r. wypłaciła na ponad 892 mln zł. Struktura zrealizowanych płatności w ramach PROW 2007 2013 stan na dzień 30 listopada 2009 r. Program rolnośrodowiskowy (płatności rolnośrodowiskowe) 13,92% ONW 32,87% Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne 1,95% Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej 0,78% Funkcjonowanie lokalnej grupy działania 0,09% Rozwój mikroprzedsiębiorstw 0,00% Odnowa i rozwój wsi 0,00% Ułatwianie startu młodym rolnikom 2,30% Grupy producentów rolnych 0,67% Wspieranie gospodarstw niskotowarowych 11,91% Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej 0,56% Renty strukturalne 22,32% Modernizacja gospodarstw rolnych 12,63% 6

Aktualności WAŻNE WYDARZENIA: Komitet Doradczy Komisji Europejskiej ds. Rozwoju Obszarów Wiejskich, który obradował w Brukseli w dniach 23 24 listopada 2009 r. pozytywnie zaopiniował polską propozycję modyfikacji budżetu PROW 2007-2013. Polska wnioskowała o zwiększenie puli środków na działanie Renty strukturalne o 362 mln euro oraz na działanie Wspieranie gospodarstw niskotowarowych o 150 mln euro. Pieniądze na ten cel zostaną przesunięte z innych działań finansowanych w ramach PROW 2007-2013. Dzięki zwiększeniu puli środków na Renty strukturalne możliwe będzie uruchomienie nowego naboru wniosków. Pozytywna opinia Komitetu Doradczego ds. Rozwoju Obszarów Wiejskich stwarza podstawy do zaakceptowania przez Komisję Europejską zmian w PROW na lata 2007 2013 w przewidywanym terminie do końca grudnia 2009 r. To z kolei stworzy podstawy do zakończenia toczących się obecnie prac legislacyjnych nad nowelizacją rozporządzeń Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie Rent strukturalnych i Wspieranie gospodarstw niskotowarowych. NAJNOWSZE ZMIANY LEGISLACYJNE PROW 2007-2013 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 października 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013 (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1359) http://dokumenty.rcl.gov.pl/d2009175135901.pdf Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 września 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Program rolnośrodowiskowy objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013. (Dz.U. z 2009 r. nr 161, poz. 1286) http://dokumenty.rcl.gov.pl/d2009161128601.pdf 7

Działanie 111 SZKOLENIA ZAWODOWE DLA OSÓB ZATRUDNIONYCH W ROLNICTWIE I LEŚNICTWIE Działanie ma na celu doskonalenie zawodowe rolników i posiadaczy lasów, prowadzące do restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa, zwiększenia konkurencyjności i dochodowości działalności rolniczej lub leśnej oraz do spełnienia odpowiednich norm krajowych i UE. Wsparcie nie obejmuje szkoleń, które stanowią część programów nauczania obowiązujących w szkołach rolniczych i leśnych na poziomie szkoły średniej lub wyższej. Beneficjentami szkoleń są instytucje lub prywatne i publiczne podmioty, prowadzące na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalność szkoleniową. Limit środków dla działania na lata 2007-2013 40 000 000 euro Termin naboru wniosków: 5.10.2009 13.11.2009 Liczba złożonych wniosków ogółem: 175 Liczba złożonych wniosków w ramach działania Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie w poszczególnych województwach: 0 5 10 15 20 25 30 Cały kraj Dolnośląskie Kujawsko - pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko - mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie 5 6 7 7 8 9 9 10 10 10 11 10 10 11 13 14 25 8

UŁATWIANIE STARTU MŁODYM ROLNIKOM Działanie 112 Celem działania jest stymulowanie zmian strukturalnych w sektorze rolnym przez ułatwienie przejmowania lub zakładania gospodarstw rolnych przez osoby młode o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych. Pomoc przeznaczona jest wyłącznie dla osób, które po raz pierwszy rozpoczynają samodzielne prowadzenie gospodarstwa rolnego. Limit środków dla działania na lata 2007-2013 420 000 000 euro Terminy naborów wniosków: 03.03.-31.12.2008 r. od 25.03.2009 r. Stopień wykorzystania limitów środków publicznych przeznaczonych na nabór wniosków w 2009 roku w ramach działania Ułatwianie startu młodym rolnikom w poszczególnych województwach: % realizacji alokacji 15,72 Liczba złożonych wniosków ogółem: 7 522 Liczba zawartych umów/ wydanych decyzji ogółem: 5 717 Liczba zrealizowanych płatności ogółem: 5 032 Złożone wnioski i zawarte umowy w ramach działania Ułatwianie startu młodym rolnikom : 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0 6 495 5090 1027 627 2008 2009 złożone wnioski zawarte umowy/ wydane decyzje Miliony Płatności (w mln zł) realizowane w ramach działania Ułatwianie startu młodym rolnikom w ujęciu miesięcznym: 40 36,50 37,55 35 30 25,95 26,50 25 16,75 20 13,25 18,30 19,70 15 7,95 9,90 9,55 10 5,25 4,60 3,50 3,30 6,55 6,50 5 0 VII VIII IX 08 X 08 XI 08 XII I 09 II 09 III 09 IV 09 V 09 VI 09 VII VIII IX 09 X 09 XI 09 08 08 08 09 09 9

RENTY STRUKTURALNE Działanie 113 Działanie to ma na celu poprawę struktury agrarnej kraju oraz przyspieszenie procesu wymiany pokoleniowej wśród osób prowadzących gospodarstwa rolne, a także poprawę rentowności i konkurencyjności gospodarstw rolnych poprzez ich przejmowanie przez osoby młodsze, dobrze przygotowane do zawodu rolnika. Pomoc będzie udzielana producentom rolnym, którzy zdecydują się na zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej w celu przekazania gospodarstw rolnych następcom lub innym producentom rolnym na powiększenie prowadzonego już przez nich gospodarstwa rolnego. Pomoc będzie skierowana do producentów rolnych będących w wieku przedemerytalnym, podlegających ubezpieczeniu społecznemu rolników, którzy prowadzą działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym będącym ich własnością (bądź własnością ich małżonka), i którzy zdecydują się na przekazanie posiadanego gospodarstwa rolnego. Limit środków dla działania na lata 2007-2013 2 187 600 000 euro Złożone wnioski i zawarte umowy w ramach działania Renty strukturalne : Terminy naborów wniosków: 25.06.-20.08.2007 r. 30.06.-08.07.2008 r. % realizacji alokacji 28,92 Liczba złożonych wniosków ogółem: 17 064 Liczba zawartych umów/ wydanych decyzji ogółem: 13 664 Liczba zrealizowanych płatności ogółem: 1 531 301 w tym: zobowiązania z lat 2004-2006 1 287 309dla 52 973beneficjentów zobowiązania z lat 2007-2013 243 992 dla 13 683 beneficjentów 10 000 9 000 8 000 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0 8 884 6689 8180 6975 kampania 2007 kampania 2008 złożone wnioski zawarte umowy/ wydane decyzje Miliony Płatności (w mln zł) realizowane w ramach działania Renty strukturalne w ujęciu miesięcznym: 100 80 60 40 20 0 XI 07 XII 07 I 08 II 08 III 08 IV 08 V 08 VI 08 VII 08 VIII 08 IX 08 X 08 XI 08 XII 08 I 09 II 09 III 09 IV 09 V 09 VI 09 VII 09 VIII 09 IX 09 X 09 XI 09 zobowiązania z lat 2004-2006 zobowiązania z lat 2007-2013 10

Działanie 121 114 KORZYSTANIE Z USŁUG DORADCZYCH PRZEZ ROLNIKÓW I POSIADACZY LASÓW Celem działania jest umożliwienie rolnikom i posiadaczom lasów otrzymanie wsparcia poprzez korzystanie z doradztwa w celu : dostosowania gospodarstwa rolnego do zasady wzajemnej zgodności (cross-compliance) tj. w zakresie gospodarki gruntami, ochrony środowiska, zdrowia publicznego, dobrostanu i zdrowia zwierząt, zdrowotności roślin; zwiększenia konkurencyjności i dochodowości gospodarstw rolnych i leśnych; wspierania restrukturyzacji, rozwoju i innowacji w gospodarstwach rolnych i leśnych; ochrony środowiska naturalnego; poprawy bezpieczeństwa pracy. Beneficjentem działania są rolnicy i posiadacze lasów, którzy na terenie Rzeczypospolitej Polskiej posiadają gospodarstwo rolne (i w roku poprzedzającym rozpoczęcie wykonywania usługi uzyskali płatności bezpośrednie) lub las. Limit środków dla działania na lata 2007-2013 350 000 000 euro Terminy naborów wniosków: od 15.04.2009 r. Liczba złożonych wniosków ogółem: 5 236 Liczba złożonych wniosków w ramach działania Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów w poszczególnych województwach: 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 Dolnośląskie Kujawsko - pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko - mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie 53 67 15 83 52 51 62 139 5 266 313 366 575 838 1068 1283 D 11

MODERNIZACJA GOSPODARSTW ROLNYCH Działanie 121 Działanie to ma na celu wsparcie modernizacji gospodarstw w celu zwiększenia ich efektywności poprzez lepsze wykorzystanie czynników produkcji, w tym wprowadzenie nowych technologii produkcji, poprawę jakości produkcji, różnicowanie działalności rolniczej, a także zharmonizowanie warunków produkcji rolnej z wymogami dotyczącymi ochrony środowiska naturalnego, higieny produkcji oraz warunków utrzymania zwierząt. Pomoc jest udzielana na inwestycje dotyczące modernizacji lub rozwoju pierwotnej produkcji roślinnej lub zwierzęcej, z wyłączeniem produkcji leśnej i rybnej. Beneficjentem działania może być osoba fizyczna, osoba prawna, spółka osobowa, prowadząca działalność rolniczą w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej. W przypadku osoby fizycznej jest to osoba pełnoletnia i taka, która nie osiągnęła wieku emerytalnego. Pomoc ma formę refundacji części kosztów kwalifikowalnych operacji. Maksymalna wysokość pomocy udzielonej jednemu beneficjentowi i na jedno gospodarstwo rolne w ramach działania, w okresie realizacji PROW 2007 2013, nie może przekroczyć 300 000 zł. Limit środków dla działania na lata 2007-2013 1 779 932 000 euro Złożone wnioski i zawarte umowy w ramach działania Modernizacja gospodarstw rolnych : Terminy naborów wniosków: 09.11.-13.12.2007 r. 21.04.-28.04.2009 r. % realizacji alokacji 17,90 Liczba złożonych wniosków ogółem: 43 236 30 000 25 000 20 000 15 000 18 372 14473 24864 Liczba zawartych umów/ wydanych decyzji ogółem: 21 402 Liczba zrealizowanych płatności ogółem: 13 393 10 000 5 000 0 6929 kampania 2007 kampania 2009 złożone wnioski zawarte umowy/ wydane decyzje Miliony 300 250 200 150 100 50 0 Płatności (w mln zł) realizowane w ramach działania Modernizacja gospodarstw rolnych w ujęciu miesięcznym: 240,35 204,83 163,39 142,09 31,34 68,29 94,49 115,86 113,50 133,80 68,32 0,27 5,39 XI 08 XII 08 I 09 II 09 III 09 IV 09 V 09 VI 09 VII 09 VIII 09 IX 09 X 09 XI 09 12

Działanie 123 ZWIĘKSZANIE WARTOŚCI DODANEJ PODSTAWOWEJ PRODUKCJI ROLNEJ I LEŚNEJ W ramach działania realizowane będą przedsięwzięcia służące poprawie konkurencyjności przedsiębiorstw w sektorze przetwórstwa i wprowadzaniu do obrotu produktów rolnych, uwarunkowanej wzrostem wartości dodanej, jakości produkcji, obniżeniem kosztów oraz rozwojem nowych produktów, procesów i technologii produkcji, jak również poprawie warunków produkcji w odniesieniu do obowiązujących lub nowowprowadzanych standardów. Beneficjentem działania jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która: 1) posiada zarejestrowaną działalność w zakresie przetwórstwa lub wprowadzania do obrotu produktów rolnych; 2)działa jako przedsiębiorca wykonujący działalność jako małe lub średnie przedsiębiorstwo lub przedsiębiorstwo zatrudniające mniej niż 750 pracowników, lub przedsiębiorstwo, którego obrót nie przekracza równowartości w zł 200 mln euro. Limit środków dla działania na lata 2007-2013 1 100 000 000 euro Złożone wnioski i zawarte umowy w ramach działania Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej : Terminy naborów wniosków: 23.04.-09.05.2008 r. 15.04.-21.04.2009 r. 17.11.-16.12.2009 r. % realizacji alokacji 1,32 Liczba złożonych wniosków ogółem: 1 276 Liczba zawartych umów/ wydanych decyzji ogółem: 460 Liczba zrealizowanych płatności ogółem: 82 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 818 458 420 40 kampania 2008 kampania 2009 złożone wnioski zawarte umowy/ wydane decyzje Płatności (w mln zł) realizowane w ramach działania Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej w ujęciu miesięcznym: Miliony 25 20 15 10 5 0 20,03 18,40 16,12 6,41 VIII 09 IX 09 X 09 XI 09 13

Działanie 125 POPRAWIANIE I ROZWIJANIE INFRASTRUKTURY ZWIĄZANEJ Z ROZWOJEM I DOSTOSOWANIEM ROLNICTWA I LEŚNICTWA Działanie wdrażane w ramach dwóch schematów: 1) schemat I Scalanie gruntów; 2) schemat II Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi. Cel działania: Schemat I 1. Poprawa struktury obszarowej gospodarstw rolnych poprzez wykonanie prac scaleniowych. 2. Wytyczenie i urządzenie funkcjonalnej sieci dróg dojazdowych do gruntów rolnych i leśnych oraz dojazdów do zabudowań gospodarczych. 3. Wydzielenie, bez procedury wywłaszczeniowej, niezbędnych gruntów na cele infrastruktury technicznej i społecznej w ramach postępowania scaleniowego. Schemat II 1. Poprawa jakości gleb poprzez regulację stosunków wodnych. 2. Zwiększenie retencji wodnej. 3. Poprawa ochrony użytków rolnych przed powodziami. Beneficjentem działania jest : Schemat I Starosta Schemat II - Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Limit środków dla działania na lata 2007-2013 600 000 000 euro w tym: schemat I Scalanie gruntów 160 000 000 euro, schemat II Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi 440 000 000 euro Liczba złożonych wniosków w ramach działania Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem Rolnictwa i leśnictwa w poszczególnych województwach: Dolnośląskie Kujawsko - pomorskie Lubelskie 0 10 20 30 40 50 60 12 10 19 3 29 Terminy naborów wniosków: terminy naboru wniosków są różne w zależności od województw Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie 2 4 12 3 53 2 Liczba złożonych wniosków ogółem: 245 w tym: schemat I 47 schemat II 198 Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie 2 6 11 5 6 4 4 Liczba zawartych umów/ wydanych decyzji ogółem: 80 w tym: schemat I 3 schemat II 77 Warmińsko - mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie 19 24 15 Schemat II Schemat I 14

Działanie 132 UCZESTNICTWO ROLNIKÓW W SYSTEMACH JAKOŚCI ŻYWNOŚCI Cel działania: 1.Poprawa jakości produkcji i produktów rolnych przeznaczonych do spożycia przez ludzi. 2.Zwiększenie spożycia żywności wysokiej jakości. 3.Wsparcie rolników wytwarzających żywność wysokiej jakości. Cel działania realizowany jest poprzez finansowe wsparcie rolników uczestniczących w systemach jakości żywności. Działanie jest realizowane na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Beneficjentem działania jest producent rolny - osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która została wpisana do ewidencji producentów na podstawie ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (Dz. U. z 2004 r. Nr 10, poz. 76) oraz wytwarza produkty uczestniczące w systemach jakości żywności. Limit środków dla działania na lata 2007-2013 100 000 000 euro Terminy naborów wniosków: od 15.04.2009 r. Liczba złożonych wniosków ogółem: 8 868 Liczba złożonych wniosków w ramach działania Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności w poszczególnych województwach: 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 Dolnośląskie Kujawsko - pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko - mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie 126 192 160 32 162 106 128 448 645 545 642 883 931 1026 1350 1492 15

DZIAŁANIA INFORMACYJNE I PROMOCYJNE Działanie 133 Celem działania jest: zwiększenie popytu na produkty rolne i środki spożywcze objęte mechanizmami jakości żywności; pogłębienie wiedzy konsumentów o zaletach produktów objętych mechanizmami jakości żywności; pogłębienie wiedzy konsumentów o mechanizmach jakości żywności; wsparcie grup producentów skupiających podmioty aktywnie uczestniczące w systemach jakości żywności; Beneficjentem działania są grupy producentów. Aby kwalifikować się do wsparcia grupa producentów musi: skupiać podmioty, które aktywnie uczestniczą w systemach jakości żywności w odniesieniu do określonych produktów lub sposobu produkcji co musi być potwierdzone przedstawieniem dokumentów potwierdzających, że grupa producentów, osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej skupione w tej grupie producentów wytwarzają lub produkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej produkty, których dotyczy działanie; pochodzić z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i działać na podstawie stosownej umowy lub innego właściwego dokumentu określającego jej strukturę, cel i sposób działania. Za grupę producentów nie uznaje się organizacji branżowych i międzybranżowych reprezentujących jeden lub więcej sektorów. Limit środków dla działania na lata 2007-2013 30 000 000 euro Terminy naborów wniosków: od 28.09.2009 r. Liczba złożonych wniosków ogółem: 2 16