Badanie urządzeń radiowo-telewizyjnych 312[02].Z2.01

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Jarosław Świtalski Badanie urządzeń radiowo-telewizyjnych 312[02].Z2.01 Poradnik dla nauczyciela Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

Recenzenci: dr inż. Marian Jerzy Korczyński mgr inż.. Krzysztof Słomczyński Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Ryszard Zankowski Konsultacja: mgr Małgorzata Sienna Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 312[02].Z2.01 Badanie urządzeń radiowo-telewizyjnych, zawartego w programie nauczania dla zawodu technik teleinformatyk. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007 1

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Przykładowe scenariusze zajęć 7 5. Ćwiczenia 13 5.1. Urządzenia radiowe 13 5.1.1. Ćwiczenia 13 5.2. Urządzenia telewizyjne 19 5.2.1. Ćwiczenia 19 6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 7. Literatura 25 40 2

1. WPROWADZENIE Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik teleinformatyk. W poradniku zamieszczono: wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane, aby bez problemów mógł korzystać z poradnika, cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy z poradnikiem, przykładowe scenariusze zajęć, przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania uczenia oraz środkami dydaktycznymi, ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego, literaturę uzupełniającą. Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania. Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej. Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik dla ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika do nich adresowanego. Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które zawierają podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest zwrócenie uwagi na następujące elementy: materiał nauczania w miarę możliwości uczniowie powinni przeanalizować samodzielnie. Obserwuje się niedocenianie przez nauczycieli niezwykle ważnej umiejętności, jaką uczniowie powinni bezwzględnie posiadać czytanie tekstu technicznego ze zrozumieniem, pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy jest przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zależności od tematu można zalecić uczniom samodzielne odpowiedzenie na pytania lub wspólne z całą grupą uczniów, w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza, ponieważ nauczyciel sterując dyskusją może uaktywniać wszystkich uczniów oraz w trakcie dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości, dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają ćwiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono dosyć obszerną propozycję ćwiczeń wraz ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia, uwzględniając różne możliwości ich realizacji w szkole. Nauczyciel decyduje, które z zaproponowanych ćwiczeń jest w stanie zrealizować przy określonym zapleczu technodydaktycznym szkoły. Prowadzący może również zrealizować ćwiczenia, które sam opracował, sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając zamieszczone w nim stwierdzenia potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie określonego zakresu materiału. Jeżeli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień wrócić, sprawdzając czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem niezrozumienia przez ucznia tego zagadnienia, czy niewłaściwej postawy ucznia w trakcie nauczania. 3

W tym miejscu jest szczególnie ważna rola nauczyciela, gdyż od postawy nauczyciela, sposobu prowadzenia zajęć zależy między innymi zainteresowanie ucznia. Uczeń niezainteresowany materiałem nauczania, wykonywaniem ćwiczeń nie nabędzie w pełni umiejętności założonych w jednostce modułowej. Należy rozbudzić wśród uczniów tak zwaną ciekawość wiedzy. Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania rozdziału może stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności ucznia z tego zakresu. Nauczyciel realizując jednostkę modułową powinien zwracać uwagę na predyspozycje ucznia, ocenić, czy uczeń ma większe uzdolnienia manualne, czy może lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych, testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu całej jednostki modułowej i należy je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki osiągnięte przez uczniów powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej nauczyciela realizującego tę jednostkę modułową. Każdemu zadaniu testu przypisano określoną liczbę możliwych do uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena końcowa uzależniona jest od ilości uzyskanych punktów. Nauczyciel może zastosować test według własnego projektu oraz zaproponować własną skalę ocen. Należy pamiętać, żeby tak przeprowadzić proces oceniania ucznia, aby umożliwić mu jak najpełniejsze wykazanie swoich umiejętności. Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to: pokaz, ćwiczenie (laboratoryjne lub inne), projektów, przewodniego tekstu. 312[02].Z2 Urządzenia i systemy telekomunikacyjne 312[02].Z2.01 Badanie urządzeń radiowotelewizyjnych 312[02].Z2.02 Eksploatowanie systemów radiokomunikacyjnych 312[02].Z2.03 Eksploatowanie sieci telefonii komórkowych 312[02].Z2.04 Eksploatowanie telekomunikacyjnych systemów przewodowych Schemat układu jednostek modułowych w module 4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć: stosować jednostki układu SI, przeliczać jednostki, posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu statyki, dynamiki kinematyki, elektrotechniki i elektroniki, rozróżniać podstawowe wielkości elektryczne i ich jednostki, rozróżniać elementy obwodu elektrycznego, odczytywać schematy prostych układów elektrycznych i elektronicznych, charakteryzować wymagania dotyczące bezpieczeństwa pracy przy urządzeniach elektrycznych, łączyć układy elektryczne i elektroniczne zgodnie ze schematem, wyjaśniać działanie prostych układów elektronicznych na podstawie ich schematów, korzystać z różnych źródeł informacji, obsługiwać komputer, współpracować w grupie. 5

3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć: posłużyć się pojęciami z zakresu radiofonii i telewizji, obliczać wielkości elektryczne związane z radiofonią i telewizją, wyjaśnić zasady tworzenia i przetwarzania sygnałów analogowych w urządzeniach radiowo-telewizyjnych, posłużyć się dokumentacją techniczną urządzeń radiowo-telewizyjnych, scharakteryzować poszczególne bloki funkcjonalne nadajników i odbiorników radiowych oraz telewizyjnych, opisać budowę i działanie urządzeń oraz systemów radiowych i telewizyjnych, wykonać pomiary parametrów radiowych oraz wielkości elektrycznych charakterystycznych dla sprzętu radiowo-telewizyjnego, wykonać przeglądy i regulacje sprzętu radiowo-telewizyjnego, zlokalizować uszkodzenia i usunąć podstawowe usterki w urządzeniach radiowotelewizyjnych, zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas użytkowania i naprawy sprzętu radiowo-telewizyjnego, posłużyć się językiem angielskim zawodowym w zakresie zagadnień sprzętu radiowotelewizyjnego, zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska obowiązujące na stanowisku pracy. 6

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ Scenariusz zajęć 1 Osoba prowadząca.. Modułowy program nauczania: Technik teleinformatyk 312[02] Moduł: Urządzenia i systemy telekomunikacyjne 312[02].Z2 Jednostka modułowa: Badanie urządzeń radiowo-telewizyjnych 312[02].Z2.01 Temat: Badanie odbiornika radiowego. Cel ogólny: Łączenie układu pomiarowego do badania odbiornika radiowego. Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć: rozpoznać przyrządy pomiarowe, połączyć układ pomiarowy zgodnie ze schematem blokowym, sprawdzić poprawność wykonanych połączeń, wykonać obliczenia wielkości elektrycznych związanych z określeniem parametrów odbiornika radiowego, narysować charakterystykę selektancji odbiornika radiowego. W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe: organizowanie i planowanie zajęć, pracy w zespole, oceny pracy zespołu. Metody nauczania uczenia się: metoda przewodniego tekstu, ćwiczenie laboratoryjne. Środki dydaktyczne: odbiornik radiowy przystosowany do wykonywania pomiarów, tekst przewodni, instrukcja do wykonania ćwiczenia, zestaw przyrządów kontrolno-pomiarowych, stanowiska do badania, pytania prowadzące, papier formatu A4, papier milimetrowy, pisaki. Formy organizacyjne pracy uczniów: uczniowie pracują w grupach 2 4 osobowych. Czas: 120 minut. Uczestnicy: uczniowie kształcący się w zawodzie technik teleinformatyk. 7

Zadanie dla ucznia Wykonaj pomiary: czułości, tłumienia sygnałów lustrzanych i selektywności dla odbiornika radiowego AM. Połącz układ do badania odbiornika radiowego zgodnie ze schematem blokowym. G S O R MMW Osc gdzie: GS generator sygnałowy, OR badany odbiornik radiowy, MMW miernik mocy wyjściowej, Osc oscyloskop. Przebieg zajęć: Faza wstępna 1. Określenie tematu zajęć. 2. Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia. 3. Zaznajomienie uczniów z pracą metodą tekstu przewodniego. 4. Podział grupy uczniów na zespoły. Faza właściwa Praca metodą tekstu przewodniego. Faza I Informacje Pytania prowadzące: 1. Jaką funkcję spełnia generator sygnałowy? 2. Jaką funkcję spełnia miernik mocy wyjściowej? 3. Jak określona jest czułość użytkowa odbiornika radiowego? 4. Na czym polega modulacja amplitudy? 5. Jak określony jest współczynnik głębokości modulacji? 6. Jak określony jest sygnał lustrzany? 7. Jak określony jest współczynnik tłumienia sygnału lustrzanego? 8. Jak określona jest selektywność odbiornika radiowego? 9. Jak wykreślić krzywą selektancji odbiornika radiowego? Faza II Planowanie Uczniowie określają: 1. Jakie przyrządy kontrolno-pomiarowe należy wykorzystać do wykonania pomiarów? 2. Jak należy połączyć badany odbiornik radiowy i przyrządy kontrolno-pomiarowe? 3. Na jakich zakresach odbiornika radiowego będą wykonywane pomiary? 8

Faza III Ustalenie 1. Uczniowie pracując w zespołach na podstawie schematu blokowego układu pomiarowego rozpoznają sposób połączenia odbiornika radiowego z przyrządami kontrolnopomiarowymi. 2. Uczniowie ustalają funkcję przyrządów kontrolno-pomiarowych. 3. Uczniowie rozpoznają poszczególne przyrządy. 4. Uczniowie konsultują z nauczycielem poprawność ustaleń. Faza IV Wykonanie 1. Uczniowie dobierają przyrządy kontrolno-pomiarowe. 2. Uczniowie łączą układ zgodnie ze schematem. 3. Uczniowie wykonują pomiary. 4. Uczniowie wykreślają krzywą selektancji odbiornika radiowego. Faza V Sprawdzanie 1. Uczniowie sprawdzają w grupach poprawność dobranych przyrządów kontrolnopomiarowych i wykonania połączeń. 2. Po uzyskaniu aprobaty nauczyciela włączają zasilanie układu pomiarowego. 3. Uczniowie sprawdzają poprawność działania odbiornika radiowego w układzie pomiarowym. Faza VI Analiza końcowa Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe zadanie, wskazać, jakie umiejętności były ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość. 9

Scenariusz zajęć 2 Osoba prowadząca.. Modułowy program nauczania: Technik teleinformatyk 312[02] Moduł: Urządzenia i systemy telekomunikacyjne 312[02].Z2 Jednostka modułowa: Badanie urządzeń radiowo-telewizyjnych 312[02].Z2.01 Temat: Zasada działania odbiornika telewizji kolorowej Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności analizowania budowy i zasady działania odbiornika telewizji kolorowej Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć: rozpoznać bloki funkcjonalne odbiornika telewizyjnego, określić funkcję bloków odbiornika telewizyjnego, określić zasadę działania bloków odbiornika telewizyjnego, rozpoznać rodzaje i charakter sygnałów pomiędzy poszczególnymi fragmentami odbiornika telewizyjnego. W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe: współpraca w grupie, planowanie zajęć. Metody nauczania uczenia się: ćwiczenia, metoda tekstu przewodniego. Środki dydaktyczne: materiał w poradniku dla ucznia, schemat blokowy odbiornika telewizji kolorowej, pytania prowadzące, papier formatu A4, pisaki. Formy organizacyjne pracy uczniów: praca w grupach. Czas: 90 minut. Uczestnicy: uczniowie kształcący się w zawodzie technik teleinformatyk. Zadanie dla ucznia Dokonaj analizy działania odbiornika telewizji kolorowej na podstawie schematu blokowego przedstawionego na rysunku. 10

Przebieg zajęć: Faza wstępna 1) Określenie tematu zajęć. 2) Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia. 3) Zaznajomienie uczniów z racą metodą tekstu przewodniego. Faza właściwa Praca metodą tekstu przewodniego Faza I Informacje Pytania prowadzące: 1. Jaką funkcję spełnia głowica w.cz.? 2. Jaką jest zasada bloku p.cz.? 3. Jak jest zasada działania dekodera PAL? 4. Jaką funkcję spełnia układ ARW? 5. Jaką funkcję spełnia układ ARCz? 6. Jaką funkcję spełnia blok synchronizacji? 7. W jaki sposób odbywa się odchylanie strumieni elektronów w kineskopie? 8. W jaki sposób odbywa się sterowanie strumieni elektronów w działach elektronowych RGB w kineskopie kolorowym? 9. Jaką funkcję spełnia zasilacz wysokiego napięcia? Faza II Planowanie Uczniowie określają: 1. Jakie bloki odbiornika będą analizować? 2. Jakie układy będą analizowane? 3. Jakich sygnałów przepływ będzie analizowany? 11

Faza III Ustalenie 1. Uczniowie na podstawie schematu blokowego rozpoznają bloki funkcjonalne odbiornika telewizyjnego. 2. Uczniowie ustalają funkcję poszczególnych bloków odbiornika telewizyjnego. 3. Uczniowie określają działanie poszczególnych bloków odbiornika telewizyjnego. 4. Uczniowie konsultują z nauczycielem poprawność ustaleń. Faza IV Wykonanie 1. Uczniowie opisują funkcję poszczególnych bloków funcjonalnych. 2. Uczniowie opisują działanie poszczególnych bloków funkcjonalnych. Faza V Sprawdzanie 1. Sprawdzenie poprawności przesyłu sygnałów Faza VI Analiza końcowa Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe zadanie, wskazać, jakie umiejętności były ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość. 12

5. ĆWICZENIA 5.1. Urządzenia radiowe 5.1.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Sklasyfikuj zakresy fal radiowych przyjęte w radiofonii. Wskazówki do realizacji Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na klasyfikowanie zakresów fal radiowych. Sposób wykonania ćwiczenia. Uczeń powinien: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych kryteria klasyfikacji, 2) dokonać analizy podziału, 3) odszukać wzór na długość fali λ, 4) zapisać przy zakresach fal radiowych obliczone długości fal λ. Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenie, tekstu przewodniego. Środki dydaktyczne: papier formatu A4, ołówek, literatura z rozdziału 7 poradnika. Ćwiczenie 2 Porównaj sposób rozchodzenia się fal radiowych na zakresach fal długich, średnich, krótkich i UKF. Wskazówki do realizacji Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na różnice w sposobie rozchodzenia się fal radiowych na poszczególnych zakresach odbiornika. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: 1) rozpoznać zjawisko, 2) dokonać analizy wpływu właściwości atmosfery na rozchodzenie się fal radiowych, 3) zapisać jakimi drogami rozchodzą się fale radiowe dla poszczególnych zakresów. Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenie, tekstu przewodniego. 13

Środki dydaktyczne: papier formatu A4, ołówek, literatura z rozdziału 7 poradnika. Ćwiczenie 3 Oblicz częstotliwość odbieranego sygnału w.cz. do której dostrojony jest odbiornik radiowy AM. Częstotliwość heterodyny wynosi f h = 685 khz. Wskazówki do realizacji Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na analizę procesu przemiany częstotliwości w odbiorniku superheterodynowym. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: 1) rozpoznać proces, 2) odszukać wzór, 3) zapisać zależność na wyliczenie częstotliwości f s, 4) wykonać obliczenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenie, pogadanka. Środki dydaktyczne: papier formatu A4, ołówek, literatura z rozdziału 7 poradnika. Ćwiczenie 4 Oblicz częstotliwość sygnału lustrzanego f l dla odbiornika radiowego AM. Częstotliwość odbieranego sygnału w.cz. wynosi f s = 625 khz. Wskazówki do realizacji Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na zjawisko możliwości powstawania zakłóceń wywołanych obecnością sygnału lustrzanego. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: 1) rozpoznać zjawisko, 2) odszukać wzory, 3) zapisać zależność na wyliczenie częstotliwości f l, 4) wykonać obliczenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenie, pogadanka. 14

Wyposażenie stanowiska pracy: papier formatu A4, ołówek, literatura z rozdziału 7 poradnika. Ćwiczenie 5 Oblicz głębokość modulacji m na podstawie przedstawionego oscylogramu. Y = 0,2 V/dz Rysunek do ćwiczenia 5 Wskazówki do realizacji Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na analizowanie i wyjaśnienie procesu modulacji amplitudy. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: 1) rozpoznać proces, 2) odszukać wzory, 3) wykonać obliczenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenie, pogadanka. Środki dydaktyczne: papier formatu A4, literatura z rozdziału 7 poradnika. Ćwiczenie 6 Zlokalizuj i scharakteryzuj bloki funkcjonalne odbiornika radiowego AM zaznaczone na rysunku liczbami. 15

Rysunek do ćwiczenia 6 Wskazówki do realizacji Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na analizowanie i wyjaśnianie funkcji jaką spełniają poszczególne bloki odbiornika radiowego. Sposób wykonania ćwiczenia. Uczeń powinien: 1) rozpoznać poszczególne bloki funkcjonalne, 2) zapisać nazwy bloków, 3) dokonać analizy działania zaznaczonych bloków, 4) uzasadnić trafność określenia zaznaczonych bloków. Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenie, tekstu przewodniego. Środki dydaktyczne: papier formatu A4, ołówek, literatura z rozdziału 7 poradnika. Ćwiczenie 7 Wykonaj pomiar tłumienia sygnałów lustrzanych w odbiorniku radiowym AM. Wskazówki do realizacji Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na analizowanie uzyskanych wyników i wyjaśnianie różnic w wartościach tłumienia sygnałów lustrzanych dl różnych zakresów fal radiowych odbiornika. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych określenia sygnałów lustrzanych, 2) zapoznać się z metodą tekstu przewodniego, 3) połączyć układ pomiarowy zgodnie ze schematem blokowym zamieszczonym w instrukcji, 4) wykonać pomiary, 5) wyliczyć i zapisać tłumienie sygnałów lustrzanych dla poszczególnych zakresów fal radiowych odbiornika, 6) dokonać analizy uzyskanych wyników i je zapisać. 16

Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenie laboratoryjne, tekstu przewodniego. Środki dydaktyczne: odbiornik radiowy przystosowany do wykonywania pomiarów, tekst przewodni, instrukcja do wykonania ćwiczenia, stanowisko do badania, zestaw przyrządów kontrolno-pomiarowych, papier formatu A4, ołówek, literatura z rozdziału 7 poradnika. Ćwiczenie 8 Wykonaj przegląd i regulację stereofonicznego odbiornika radiowego. Wskazówki do realizacji Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na zakres przeglądu i regulacji odbiornika radiowego. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: 1) podłączyć odbiornik radiowy do instalacji antenowej, 2) wykonać przegląd pod kątem jakości odbioru na wszystkich zakresach fal radiowych odbiornika, 3) wykonać regulacje dostępne z zewnątrz odbiornika: siła głosu, barwa dźwięku i równoważenie kanałów (balans), 4) wykonać programowanie stacji radiowych na zakresie UKF, 5) sprawdzić jakość odbioru programów stereofonicznych, 6) zapisać spostrzeżenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenie, tekstu przewodniego. Środki dydaktyczne: stereofoniczny odbiornik radiowy, instrukcja obsługi odbiornika, stanowisko do badania, papier formatu A4, ołówek, literatura z rozdziału 7 poradnika. Ćwiczenie 9 Zlokalizuj uszkodzenie i usuń usterkę w zasilaczu odbiornika radiowego. Wskazówki do realizacji Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na stosowanie ogólnych zasad napraw odbiorników radiowych. 17

Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych ogólne zasady napraw odbiorników radiowych, 2) zdemontować odbiornik w kolejności w/g instrukcji serwisowej, 3) wykonać pomiary napięć w wybranych punktach, 4) dokonać analizy uzyskanych wyników i zapisać spostrzeżenia, 5) zlokalizować i wymienić uszkodzony element, 6) zmontować odbiornik, 7) sprawdzić poprawność działania odbiornika po dokonanej naprawie. Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenie, tekstu przewodniego. Środki dydaktyczne: odbiornik radiowy, schemat ideowy i instrukcja serwisowa odbiornika, stanowisko do badania, multimetr cyfrowy, papier formatu A4, ołówek, literatura z rozdziału 7 poradnika. 18

5.2. Urządzenia telewizyjne 5.2.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Oblicz częstotliwość odchylania poziomego w standardzie telewizyjnym USA wiedząc, że obraz jest podzielony na 525 linii a czas wybierania jednej linii obrazu wynosi 64 µs. Wskazówki do realizacji Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na analizowanie i wyjaśnianie funkcji jaką spełniają poszczególne bloki odbiornika radiowego. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: 1) rozpoznać zagadnienie, 2) odszukać wzór, 3) zapisać zależność na wyliczenie częstotliwości odchylania poziomego, 4) wykonać obliczenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenie, tekstu przewodniego. Środki dydaktyczne: papier formatu A4, ołówek, literatura z rozdziału 7 poradnika. Ćwiczenie 2 Zlokalizuj na rysunku przedstawiającym fragment całkowitego sygnału wizji telewizji czarno-białej impulsy: synchronizacji poziomej i pionowej, wygaszania linii i pola oraz wyrównawcze. Rysunek do ćwiczenia 2 Wskazówki do realizacji Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na analizowanie i wyjaśnianie funkcji jaką spełniają poszczególne impulsy całkowitego sygnału wizji telewizji czarno-białej. 19

Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: 1) odszukać określenia poszczególnych impulsów, 2) zaznaczyć na rysunku wymienione impulsy, 3) uzasadnić trafność wskazania impulsów. Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenie, pogadanka. Środki dydaktyczne: papier formatu A4, flamastry, literatura z rozdziału 7 poradnika. Ćwiczenie 3 Oblicz częstotliwość nośną wizji, gdy częstotliwość nośna fonii wynosi 540 MHz. Wskazówki do realizacji Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na porównanie wartości częstotliwości nośnej wizji i fonii w nadajniku telewizyjnym. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: 1) rozpoznać zagadnienie, 2) zapisać zależność na wyliczenie częstotliwości nośnej wizji, 3) wykonać obliczenie. Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenie, pogadanka. Środki dydaktyczne: papier formatu A4, literatura z rozdziału 7 poradnika. Ćwiczenie 4 Porównaj systemy telewizji kolorowej. Wskazówki do realizacji Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na różnice w podstawowych systemach telewizji kolorowej. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych kryteria porównania, 2) podać nazwy systemów, 3) dokonać analizy porównawczej systemów, 4) zapisać różnice w systemach ze wskazaniem na cechy charakterystyczne i właściwości. 20

Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenie, pogadanka. Środki dydaktyczne: papier formatu A4, literatura z rozdziału 7 poradnika. Ćwiczenie 5 Zlokalizuj na rysunku przedstawiającym fragment całkowitego sygnału wizji odpowiadającemu obrazowi pasów kolorowych sygnały luminancji, chrominancji, burst oraz impulsy synchronizacji poziomej. Rysunek do ćwiczenia 5 Wskazówki do realizacji Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na analizę całkowitego sygnału wizji odpowiadającemu obrazowi pasów kolorowych, powszechnie stosowanemu w serwisie odbiorników telewizji kolorowej. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: 1) odszukać określenia poszczególnych sygnałów, 2) zaznaczyć na rysunku wymienione sygnały, 3) uzasadnić trafność wskazania sygnałów. Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenie, pogadanka. Środki dydaktyczne: papier formatu A4, ołówek, literatura z rozdziału 7 poradnika. 21

Ćwiczenie 6 Zlokalizuj i scharakteryzuj bloki funkcjonalne odbiornika telewizji kolorowej zaznaczone na rysunku liczbami. Rysunek do ćwiczenia 6 Wskazówki do realizacji Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na analizowanie i wyjaśnianie funkcji jaką spełniają poszczególne bloki odbiornika telewizji kolorowej. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: 1) rozpoznać poszczególne bloki, 2) zapisać nazwy bloków, 3) dokonać analizy działania zaznaczonych bloków, 4) uzasadnić trafność określenia zaznaczonych bloków. Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenie, pogadanka. Środki dydaktyczne: papier formatu A4, ołówek, literatura z rozdziału 7 poradnika. 22

Ćwiczenie 7 Wykonaj regulację równoważenia bieli w odbiorniku telewizji kolorowej. Wskazówki do realizacji Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na analizowanie i wyjaśnianie funkcji jaką spełniają poszczególne bloki odbiornika telewizji kolorowej. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie regulacji i strojenia sprzętu telewizyjnego, 2) rozpoznać zagadnienie, 3) zapoznać się z instrukcją serwisową, 4) połączyć układ pomiarowy zgodnie ze schematem blokowym zamieszczonym w instrukcji, 5) wykonać regulację równoważenia bieli, 6) dokonać analizy wykonywanych czynności podczas regulacji. Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenie laboratoryjne, pogadanka. Środki dydaktyczne: odbiornik telewizji kolorowej, instrukcja serwisowa, generator obrazu pasów kolorowych, stanowisko do badania, literatura z rozdziału 7 poradnika. Ćwiczenie 8 Wykonaj przegląd i regulację odbiornika telewizji kolorowej. Wskazówki do realizacji Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na zakres przeglądu i regulacji odbiornika telewizji kolorowej. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: 1) doprowadzić do odbiornika sygnał z generatora obrazów testowych, 2) dokonać analizy jakości obrazu na podstawie obserwacji uzyskanych obrazów na ekranie odbiornika, 3) wykonać regulacje dostępne z zewnątrz odbiornika w celu uzyskania najlepszego obrazu i dźwięku (w/g subiektywnej oceny własnej), 4) dokonać analizy wykonywanych czynności. Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenie laboratoryjne, pogadanka. 23

Środki dydaktyczne: odbiornik telewizji kolorowej, generator obrazów testowych, instrukcja obsługi odbiornika, zestaw przyrządów kontrolno-pomiarowych, stanowisko do badania. Ćwiczenie 9 Zlokalizuj uszkodzenie i usuń usterkę w bloku odchylania poziomego odbiornika telewizyjnego. Wskazówki do realizacji Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ogólnych zasad napraw odbiorników telewizyjnych. Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ogólne zasady napraw odbiorników telewizyjnych, 2) dokonać lokalizacji uszkodzonego bloku odbiornika na podstawie charakterystycznych objawów zaobserwowanych na ekranie odbiornika telewizyjnego 3) zdemontować odbiornik w kolejności wg instrukcji serwisowej, 4) połączyć układ pomiarowy zgodnie ze schematem blokowym zamieszczonym w instrukcji serwisowej, 5) wykonać pomiary napięć stałych w wybranych punktach i zaobserwować przebiegi napięciowe na ekranie oscyloskopu, 6) dokonać analizy uzyskanych wyników, 7) zlokalizować i wymienić uszkodzony element, 8) zmontować odbiornik, 9) sprawdzić poprawność działania odbiornika po dokonaniu naprawy. Zalecane metody nauczania uczenia się: ćwiczenie laboratoryjne, pogadanka. Środki dydaktyczne: odbiornik telewizyjny, schemat ideowy i instrukcja serwisowa odbiornika, stanowisko do badania, aparatura kontrolno-pomiarowa, papier formatu A4, ołówek, literatura z rozdziału 7 poradnika. 24

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego Test dwustopniowy do jednostki modułowej Badanie urządzeń radiowotelewizyjnych Test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, z których: - zadania 1, 2, 3, 4, 7, 8, 9, 11, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19 są poziomu podstawowego, - zadania 5, 6, 10, 12, 20 są poziomu ponadpodstawowego. Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów. Proponuje się następujące normy wymagań uczeń otrzymuje następujące oceny szkolne: - dopuszczający za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego, - dostateczny za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego, - dobry za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego, - bardzo dobry za rozwiązanie 18 zadań, w tym 3 z poziomu ponadpodstawowego. Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. b, 4. b, 5. c, 6. b, 7. a, 8. c, 9. b, 10. a, 11. b, 12. d, 13. b, 14. c, 15. c, 16. a, 17. d, 18. c, 19. c, 20. c. Plan testu Nr zad. Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia ucznia) Kategoria celu Poziom wymagań Poprawna odpowiedź 1 Obliczyć długość fali elektromagnetycznej C P b 2 Sklasyfikować zakresy fal radiowych B P a 3 Wyjaśnić pojęcie strefy martwe B P b 4 Określić rodzaj anteny B P b 5 Obliczyć częstotliwość heterodyny C PP c 6 Obliczyć częstotliwość sygnału lustrzanego C PP b 7 Rozpoznać blok nadajnika AM A P a 8 Określić skrót ARW B P c 9 Rozpoznać blok odbiornika radiowego A P b 10 Określić funkcję mieszacza B PP a 11 Określić składowe sygnału stereofonicznego MPx B P b 12 Wyjaśnić proces modulacji amplitudy C PP d 25

13 Określić system transmisji informacji użytkowych w kanale radiowym B P b 14 Wyjaśnić pojęcie analiza obrazu B P c 15 Określić czas wybierania jednej linii obrazu B P c 16 Określić z ilu linii składa się obraz w standarcie europejskim B P a 17 Wyjaśnić pojęcie wybieranie międzyliniowe B P d 18 Określić funkcję maski w kineskopie kolorowym B P c 19 Określić pojęcie impulsy synchronizacji pionowej B P c 20 Obliczyć częstotliwość nośną fonii C PP c Przebieg testowania Instrukcja dla nauczyciela 1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej jednotygodniowym. 2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego. 3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania. 4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów. 5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań. 6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia. 7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij. 8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test. 9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie zakończenia udzielania odpowiedzi. Instrukcja dla ucznia 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa. 5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową. 6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem poprawnego wyniku. 7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 9. Na rozwiązanie testu masz 40 min. Materiały dla ucznia: - instrukcja, - zestaw zadań testowych, - karta odpowiedzi. 26

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Długość fali elektromagnetycznej λ emitowanej przez nadajnik radiowy pracujący przy częstotliwości 200 khz wynosi a) 66,6 m. b) 1500 m. c) 150 m. d) 666 m. 2. Przyjęty w radiofonii przedział częstotliwości: 525 1605 khz to zakres fal a) średnich. b) UKF. c) krótkich. d) długich. 3. Przy rozchodzeniu się fal radiowych występują tzw. strefy martwe w odbiorze stacji dla fal a) długich. b) krótkich. c) UKF. d) średnich. 4. Przedstawiona na rysunku antena radiowa to a) antena Yagi. b) półfalowy dipol pętlowy. c) antena pokojowa. d) półfalowy dipol prosty. 5. Częstotliwość heterodyny f h w odbiorniku radiowym FM dostrojonym do stacji radiowej pracującej na częstotliwości 97 MHz wynosi a) 86,3 MHz. b) 110,2 MHz. c) 107,7 MHz. d) 97,465 MHz. 6. Częstotliwość tzw. sygnału lustrzanego (mogący powodować powstawanie zakłóceń) dla odbiornika radiowego dostrojonego do częstotliwości 5 MHz (na zakresie fal krótkich) wynosi a) 5,465 MHz. b) 5,93 MHz. c) 15,7 MHz. d) 4,535 MHz. 27

7. Blok oznaczony znakiem zapytania na rysunku przedstawiającym schemat blokowy nadajnika AM pełni funkcję a) modulatora. b) powielacza. c) detektora. d) dyskryminatora napięcia. 8. Skrót ARW oznacza a) automatyczną regulację fazy. b) automatyczną regulację warikapów. c) automatyczną regulację wzmocnienia. d) automatyczny rozruch wzmacniacza. 9. Blok oznaczony znakiem zapytania na rysunku przedstawiającym schemat blokowy odbiornika radiowego spełnia funkcję a) filtru środkowo-przepustowego. b) demodulatora. c) filtru m.cz.. d) dekodera stereo. 10. Rolą mieszacza w odbiorniku radiowym jest a) wytworzenie sygnału pośredniej częstotliwości. b) wzmocnienie sygnału wielkiej częstotliwości. c) wydzielenie sygnału małej częstotliwości. d) wzmocnienie sygnału pośredniej częstotliwości. 11. Zespolony sygnał stereofoniczny MPx złożony jest z a) pilota stereo, sygnałów lewego i prawego kanału. b) pilota stereo, sygnałów: mono M = (L+P)/2 i stereo S = (L-P)/2. c) podnośnej stereo, sygnałów: mono M = (L+P)/2 i stereo S = (L-P)/2. d) podnośnej stereo, sygnałów lewego i prawego kanału. 28

12. W procesie modulacji amplitudy sygnał w.cz oddziaływuje na a) amplitudę sygnału m.cz. b) fazę sygnału w.cz. c) częstotliwość sygnału w.cz. d) amplitud sygnału w.cz. 13. System transmisji informacji użytkowych w kanale radiowym w paśmie UKF-FM to a) DAB. b) RDS. c) AMDS. d) NICAM. 14. Analiza obrazu w urządzeniach telewizyjnych to a) przetwarzanie sygnałów elektrycznych na obraz. b) wyznaczenie poziomu sygnału luminancji. c) przetwarzanie obrazu na sygnały elektryczne. d) określenie zawartości kolorów RGB w obrazie. 15. Czas wybierania jednej linii obrazu wynosi a) 20 µs. b) 64 ms. c) 64 µs. d) 25 ms. 16. W standardzie europejskim obraz jest podzielony na a) 625 linii. b) 819 linii. c) 525 linii. d) 325 linii. 17. Wybieranie międzyliniowe jest stosowane w a) telewizji użytkowej. b) telewizji naukowej. c) telemetrii. d) telewizji programowej. 18. Maska w kineskopie kolorowym służy do a) uzyskania równowagi bieli. b) wytworzenia strumieni elektronów. c) zapewnienia czystości kolorów. d) skupienia strumieni elektronów. 19. Impulsy synchronizacji pionowej oznaczają moment a) zakończenia analizy linii. b) zakończenia wygaszania strumieni elektronów. c) zakończenia analizy półobrazu. d) rozpoczęcia analizy linii. 29

20. Przy częstotliwości nośnej wizji równej 207 MHz, częstotliwość nośna fonii wynosi a) 200,5 MHz. b) 212,5 MHz. c) 213,5 MHz. d) 202,5 MHz. 30

KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko... Badanie urządzeń radiowo-telewizyjnych Zakreśl poprawną odpowiedź. Nr zadania Odpowiedź 1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d Razem: Punkty 31

Test 2 Test dwustopniowy do jednostki modułowej Badanie urządzeń radiowotelewizyjnych Test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, z których: - zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 14, 17, 18, 19, 20 są poziomu podstawowego, - zadania 8,12, 13, 15, 16 są poziomu ponadpodstawowego. Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów. Proponuje się następujące normy wymagań uczeń otrzymuje następujące oceny szkolne: - dopuszczający za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego, - dostateczny za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego, - dobry za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego, - bardzo dobry za rozwiązanie 18 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego. Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. b, 3. a, 4. d, 5. c, 6. a, 7. c, 8. d, 9. b, 10. d, 11. b, 12. c, 13. a, 14. c, 15. b, 16. a, 17. c, 18. d, 19. b, 20. a. Plan testu Nr zad. Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia ucznia) Kategoria celu Poziom wymagań Poprawna odpowiedź 1 Określić funkcję kodera w urządzeniach telewizyjnych 2 Określić cechę charakterystyczną systemu telewizji kolorowej polegającą na niejednoczesnej transmisji sygnałów różnicowych B P c B P b 3 Rozpoznać sygnały w całkowitym sygnale wizji A P a 4 Zidentyfikować skrót ARCz A P d 5 Zidentyfikować skrót PIP A P c 6 Zdefiniować pojęcie separacja impulsów A P a 7 Dobrać przyrząd pomiarowy do sprawdzenia parametrów przebiegu podanego na rysunku 8 Dobrać przyrząd pomiarowy do sprawdzenia parametrów przebiegu podanego na rysunku 9 Zlokalizować uszkodzony blok na podstawie obserwacji wadliwego obrazu 10 Dobrać przyrząd pomiarowy do sprawdzenia parametrów przebiegu podanego na rysunku A P c C PP d C P b C P d 32

11 Rozpoznać skutki włożenia bezpiecznika o pomylonym prądzie znamionowym 12 Dobrać sposób włączenia odbiornika telewizyjnego do sieci energetycznej zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy 13 Zaprezentować sposób postępowania podczas wykonywania regulacji parametrów obrazu telewizyjnego 14 Rozróżnić zastosowanie podstawowych przyrządów pomiarowych 15 Przewidzieć rodzaj zakłócenia wywołanego nieprawidłowością przesyłu określonego sygnału 16 Rozszyfrować oznaczenia skrótów literowych podstawowych sygnałów telewizyjnych A P b C PP c C PP a B P c D PP b C PP a 17 Rozróżnić systemy telewizji kolorowej B P c 18 Określić parametry wybranych sygnałów telewizyjnych 19 Zidentyfikować sygnały sterujące tworzeniem sygnału na ekranie telewizora B P d A P b 20 Opisać sposoby modulacji sygnałów wizyjnych B P a 33

Przebieg testowania Instrukcja dla nauczyciela 1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej jednotygodniowym. 2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego. 3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania. 4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów. 5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań. 6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia. 7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij. 8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test. 9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie zakończenia udzielania odpowiedzi. Instrukcja dla ucznia 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa. 5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową. 6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem poprawnego wyniku. 7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 9. Na rozwiązanie testu masz 40 min. Materiały dla ucznia: - instrukcja, - zestaw zadań testowych, - karta odpowiedzi. 34

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Koder w urządzeniach telewizyjnych służy do a) uzyskania sygnału luminancji i sygnałów różnicowych. b) wydzielenia sygnałów synchronizacji. c) utworzenia całkowitego sygnału wizji telewizji kolorowej. d) wydzielenia sygnałów wygaszania. 2. Niejednoczesna transmisja sygnałów różnicowych jest cechą charakterystyczną systemu telewizji kolorowej a) NTSC. b) SECAM. c) D2-MAC. d) PAL. 3. W przedstawionym na rysunku fragmencie całkowitego sygnału wizji odpowiadającemu obrazowi pasów kolorowych, sygnał oznaczony znakiem zapytania to sygnał a) synchronizacji kolorów. b) synchronizacji poziomej. c) synchronizacji pionowej. d) luminancji. 4. Skrót ARCz oznacza automatyczną regulację a) częstościomierza. b) czystości kolorów. c) czasu. d) częstotliwości. 5. Skrót PIP w odbiornikach telewizyjnych oznacza a) prosty identyfikator programu. b) cyfrowy system dźwięku. c) obraz w obrazie. d) dekoder teletekstu. 35

6. Separacja w odbiorniku telewizyjnym to a) rozdzielenie impulsów synchronizacji na impulsy synchronizacji poziomej i pionowej. b) wydzielenie sygnału chrominancji. c) wydzielenie sygnału burst. d) oddzielenie całkowitego sygnału synchronizacji od sygnału wizji. 7. W instrukcji serwisowej odbiornika radiowego zamieszczono rysunek prawidłowego przebiegu krzywej przenoszenia wzmacniacza p.cz.. W celu sprawdzenia rzeczywistych parametrów przebiegu należy użyć a) oscyloskopu. b) woltomierza i częstościomierza. c) wobulatora. d) woltomierza i dokładnego miernika czasu. 8. W instrukcji serwisowej odbiornika telewizyjnego zamieszczono rysunek prawidłowego przebiegu napięciowego w określonym punkcie. W celu sprawdzenia rzeczywistych parametrów przebiegu należy użyć a) wobulatora. b) generatora telewizyjnego. c) woltomierza i miernika czasu. d) oscyloskopu. 36

9. Na ekranie odbiornika telewizji kolorowej jest obraz kolorowy o prawidłowej wysokości i zbyt małej szerokości. Przyczyną wadliwej pracy odbiornika może być uszkodzenie a) bloku wysokiego napięcia. b) bloku odchylania poziomego. c) dekodera CSW. d) bloku p.cz.. 10. Na ekranie odbiornika telewizyjnego obraz przesuwa się w górę lub w dół. Przyczyną wadliwej pracy odbiornika jest uszkodzenie bloku a) wizji. b) odchylania pionowego. c) p.cz.. d) synchronizacji. 11. Podczas wymiany uszkodzonego bezpiecznika, zabezpieczającego stronę pierwotną transformatora sieciowego w zasilaczu stabilizowanym, pomyłkowo włożono bezpiecznik o prądzie znamionowym 10-krotnie większym. Taka pomyłka może spowodować a) zwiększenia napięcia po stronie wtórnej transformatora. b) uszkodzenie uzwojeń transformatora. c) brak stabilizacji napięcia na wyjściu zasilacza. d) zmniejszenie napięcia po stronie wtórnej transformatora. 12. Zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy podczas regulacji, strojenia i napraw odbiornika telewizyjnego należy włączyć pomiędzy sieć energetyczną i odbiornik a) zasilacz stabilizowany napięcia stałego 230 V. b) autotransformator. c) transformator ochronny. d) transformator obniżający napięcie. 13. Kontrast należy ustawić w odbiorniku TV w taki sposób, aby a) na ekranie odtwarzana była maksymalna skala gradacji szarości. b) uzyskiwane obrazy miały naturalne kolory. c) uzyskać najgłębszą czerń. d) uzyskać najlepszą ostrość obrazu. 14. Do podstawowych przyrządów serwisowych należy zaliczyć a) multimetr uniwersalny. b) autotransformator. c) generator sygnału wizji. d) sonda wysokiego napięcia. 15. Zakłócenia lub zniekształcenie odbieranego sygnału teletekstowego przejawiają się w odtwarzanym obrazie jako a) tzw. mora. b) przemieszczenia znaków lub wierszy. c) śnieżenie obrazu. d) zmiany geometryczne obrazu. 37

16. Impulsy synchronizacji poziomej są oznaczane jako a) S H. b) S V. c) I H. d) I V. 17. Podstawowy system telewizji kolorowej (analogowej) w Europie to a) D2MAC. b) NTSC. c) PAL. d) SECAM. 18. Sygnały różnicowe są ograniczone w telewizji kolorowej do a) 6 MHz. b) 4,5 MHz. c) 3 MHz. d) 1,5 MHz. 19. Sygnał ramki to inaczej sygnał a) synchronizacji obrazu. b) synchronizacji półobrazów. c) geometrii obrazu. d) synchronizacji linii. 20. Częstotliwości wizyjne są transmitowane dwuwstęgowo a) do ok. 0,75 MHz. b) powyżej 0,75 MHz. c) dla każdej częstotliwości. d) tylko w systemie NTSC. 38

KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko... Badanie urządzeń radiowo-telewizyjnych Zakreśl poprawną odpowiedź. Nr zadania Odpowiedź 1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d Razem: Punkty 39

7. LITERATURA 1. Chaciński H.: Urządzenia radiowe. WSiP, Warszawa 1989 2. Bogdan T.: Urządzenia radiowe. Podręcznik dla technikum. WSiP, Warszawa 1991 3. Bogdan T.: Urządzenia radiowe. Podręcznik dla zasadniczej szkoły zawodowej. WSiP, Warszawa 1988 4. Pieniak J.: Anteny telewizyjne i radiowe. WKiŁ, Warszawa 1997 5. Limann O., Pelka H.: Radiotechnika. Poradnik. WKiŁ, Warszawa 1993 6. Morawski J.: Urządzenia telewizyjne. WSiP, Warszawa 1988 7. Ibrahim K. F.: Odbiorniki telewizyjne. WNT, Warszawa 1994 8. Urbański B.: Odbiorniki telewizji kolorowej. WNT, Warszawa 1981 9. Rusin M.: Systemy transmisji. Telewizja. WKiŁ, Warszawa 1990 10. Filipowski D.: Serwis odbiorników telewizyjnych. WKiŁ, Warszawa 1996 11. Limann O., Pelka H.: Telewizja. Poradnik. WKiŁ, Warszawa 1993 12. Wielich G.: Nowoczesny odbiornik telewizji kolorowej. AVT Warszawa 2004 13. Instrukcje serwisowe odbiorników radiowych i telewizyjnych Literatura metodyczna 1. Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994 2. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000 Czasopisma Nowa Edukacja Zawodowa Edukator Zawodowy www.koweziu.edu.pl/edukator/index.php 40