Redukować czy promować? Twój dom jest drugim miejscem pracy Jesteś osobą cięŝko pracującą, rywalizującą i całkowicie zaangaŝowana w pracę Zabierasz pracę gdziekolwiek jedziesz nawet na wakacje Sen i zabawę uwaŝasz za stratę czasu Wierzysz, Ŝe gdybyś mógł to zrobić jeszcze raz, zrobiłbyś to dobrze Na urlopie, jeśli wreszcie zdecydujesz się go wziąć, jesteś niespokojny i próbujesz go skrócić Zazwyczaj rozwiązujesz jakiś problem związany z pracą, nawet gdy jesteś poza nią Ludzie, którzy cię kochają, mówią, Ŝe masz mnóstwo energii jesteś maniak masz obsesję Jesteś zmęczony, rozdraŝniony, izolowany społecznie Boli cie głowa, cierpisz na bezsenność, brak oddechu, napięcie mięśni, przyspieszony rytm serca choć nie wiąŝesz to z pracą Pracoholik to człowiek, który wiele czasu i wysiłku poświęca pracy, jest nią bardzo zaabsorbowany, woli pracę niŝ inne zajęcia i bez niej czuje się źle 1
Pasja utrata poczucia upływu czasu ze względu na przyjemność doznawaną w trakcie pracy stan uskrzydlenia Przymus pracy niepokój, lęk gdy nie jest się zaangaŝowanym w pracę praca jest potrzebna by powrócić do emocjonalnej równowagi Pracoholizm to najładniej opakowane i najwyŝej nagradzane uzaleŝnienie w naszej kulturze Pracoholizm to choroba duszy Pracoholik to osoba która w wysokim stopniu jest zaabsorbowana pracą, czuje zobowiązanie lub przymus pracy z powodu wewnętrznej presji i odczuwa niskie zadowolenie z pracy (Spence, Robbins, 1992) kompulsywna potrzeba pracy mimo braku zewnętrznej presji, co manifestuje się poprzez wymagania stawiane sobie, niemoŝliwość regulowania nawyków pracy oraz przesadne przyzwolenie na pracę kosztem wykluczenia innych form Ŝyciowych aktywności Pośpiech i bycie stale zajętym Potrzeba sprawowania kontroli Perfekcjonizm działań Trudności w relacjach interpersonalnych Nadmiar pracy Trudności z relaksowaniem się i zabawą Tracenie wątku w trakcie rozmowy Niecierpliwość i irytacja gdy trzeba na coś czekać Nieadekwatność w obrazie siebie Zaniedbywanie siebie 2
Dysfunkcyjne funkcjonowanie rodziny pochodzenia (Killinger) O problemach nie powinno się rozmawiać Nie naleŝy okazywać uczuć Nie wolno mówić wprost Miłość warunkowa brak akceptacji dla indywidualności i niepowtarzalności dziecka Dziecko nie jest cenione ani akceptowane za to kim jest, lecz za to co robi Ucieczka od długotrwałego stresu dotyczącego kontaktów z rodziną, problemów interpersonalnych z którymi ktoś nie umie sobie poradzić Koncentracja na zadaniu Tu i teraz Oddala i pozornie wycisza trudne emocje Jest nagradzana sukcesem, zarobkami, awansem Jest społecznie akceptowana Kryteria diagnostyczne Wyrazistość Modyfikacja nastroju Tolerancja Symptomy wycofania Konflikt Nawroty Zdrowe zachowanie dodaje do Ŝycia coś dobrego uzaleŝnienie zabiera coś z niego Pracuje kompulsywnie, bez wytchnienia Jest nieugięty w realizacji terminów Pracę traktuje jako coś waŝniejszego niŝ relacje z ludźmi odbierany jako bezwzględny i niewraŝliwy na potrzeby innych Cieszy się uznaniem ludzi spoza rodziny, głównie ze względu na odpowiedzialność 3
Utrudnia prace innym przez wygórowany perfekcjonizm i nierealistyczne standardy, czuje pogardę dla tych, którzy się do nich nie stosują PoniewaŜ ich trudność polega na niemoŝliwości odcięcia się od pracy (nawet gdy nie pracują myślą o pracy) konieczne jest dokładne zaplanowanie zatroszczenia się o samego siebie Odkłada zadania na ostatni moment, a następnie realizuje je pracując bardzo intensywnie, bez przerwy z maksymalnym zaangaŝowaniem Faza zmęczenia, zniechęcenia, unikania pracy Obawa przed tym, Ŝe zadanie nie będzie wykonane perfekcyjnie Wzrastające napięcie związane z presją czasową uaktywnia działanie Kompulsywne trwanie przy pracy, bez pracy Pracuję przez 14-16 godzin, następnie mam 2-3 godzin snu, i ponownie tak samo przez 2-3 dni. Potem jestem tak zmęczona, Ŝe nieprzytomnie zapadam w sen, niemal jak alkoholik odsypiający pijaństwo. Czasami śpię w ubraniu 4
Fazowość aktywności i wyczerpania utrudnia normalny rytm pracy RozłoŜenie zadań na mniejsze części (mniejszy lęk związany z niezdąŝeniem i poraŝką, mniej czasochłonne) Szukanie poza-lękowych źródeł pobudzenia do działania Osoba z wysokim zapotrzebowaniem na stymulacje, której szuka w pracy Łatwo się nudzi, nuŝą go szczegóły Zaczyna równocześnie kilka zadań, podejmuje szybkie, często pochopne decyzje, impulsywność, pośpiech w działaniu Bez planowania, skontrolowania pomysłu, obmyślenia detali i koniecznego wkładu innych Podejmuje nowe zadania nie kończąc poprzednich, konieczność poprawiania jest źródłem konfliktów i kryzysów Utrudnia pracę przez pochopne zaczynanie wielu działań i korygowanie ich z racji nierzetelności w koncepcji i detalach Impulsywny skok w działanie ma za zadanie zamianę nieprzyjemnego pobudzenia (bolesne myśli) w działanie Sprawdzenie, co dzieje się gdy próbuje w myślach planować i sprawdzać swoje pomysły 5
Pracuje wolno, dokładnie, zgodnie z precyzyjnym planem Obawia się, Ŝe rezultat nie będzie doskonały Trudność z uznaniem pracy za zakończoną, wielokrotne dodatkowe zadania korygujące i uzupełniające Wiele trudności w pracy zespołowej Robię nie tylko to, co naleŝy do moich obowiązków, ale tworzę nowe powinności, równieŝ wtedy gdy zadanie moŝe być wykonane prościej i w krótszym czasie Redukowanie lęku przed błędami, wzbudzanie większej wiary w siebie, danie sobie prawa do bycia mniej perfekcyjnym Budowanie poczucia własnej wartości Pracoholicy są bardziej efektywni niŝ inni Szefowie lubią pracoholików Pracoholicy są motywowani do osiągnięcia sukcesu Pracoholicy mają potrzebę kontroli i przez to są lepszymi pracownikami niŝ inni 6
Ogromny nacisk na doraźny sukces ekonomiczny natychmiastowy zysk i szybka gratyfikacja nie ma czasu na zastanawianie się nad celem i misją Przedmiotowe traktowanie pracowników motywacja oparta na stresie i strachu oczekiwanie całkowitej dyspozycyjności Częste kryzysy, które zagraŝają dochodom lub istnieniu organizacji Zimna bezosobowa atmosfera redukująca relacje społeczne i moŝliwość wzajemnego wsparcia Pracownik optymalny Potrafi współpracować i delegować Cieszy go zarówno praca jak i wynik Motywowany przez wewnętrzne potrzeby i chęć współdziałania Efektywny, widzi kolejne kroki i cel działania Potrafi jeśli trzeba podjąć ryzyko Kiedy popełnia błąd stara się wyciągnąć z niego wnioski Jest osobą towarzyską Pracoholik Najlepiej pracuje sam Pracuje dla samej pracy Motywowany lękiem przed utratą pozycji Nieefektywny, pochłaniają go szczegóły Unika ryzyka i nowych rozwiązań Nie toleruje błędów i stara się je ukryć Nie ma przyjaciół w miejscu pracy Czuje się ignorowana, zaniedbywana, niekochana, niewaŝna z powodu fizycznego i emocjonalnego odsunięcia się partnera Ma przekonanie Ŝe cięŝar małŝeństwa i rodzicielstwa spada na nią poczucie samotności i bycia pozostawioną Sądzi, Ŝe znaczy dla partnera mniej niŝ praca, poniewaŝ czas dla rodziny jest wyznaczany obowiązkami i drugoplanowy UwaŜa się za osobę mniej waŝną poniewaŝ to pracoholik jest w centrum uwagi i cieszy się szacunkiem otoczenia Czuje się kontrolowana, manipulowana i popędzana przez partnera, który wszystkim steruje Aby pozyskać jego uwagę i kontakt udaje zainteresowanie jego pracą UwaŜa, Ŝe w ich relacjach jest mnóstwo powagi i wysiłku a braknie swobody i zabawy Zarzuca sobie brak wdzięczności i zdrowego rozsądku, Ŝe nie docenia męŝa i oczekuje od niego coś więcej PrzeŜywa konflikt pomiędzy tym co czuje (rozŝalenie, pretensje, poczucie krzywdy) a tym co powinna czuć zdaniem otoczenia (wdzięczność, dumę) 7
O wartości człowieka świadczą efekty jego działania Muszę być lepszy w działaniu od innych Jeśli zlecę komuś wykonanie działania to na pewno nie będzie ono wykonane odpowiednio Ludzie mogą pomyśleć, Ŝe jestem leniwy jeśli będę mniej pracować Powinien radzić sobie bez leku z wszystkimi trudnościami w pracy Czas poświęcany na pracę Myślenie o pracy Praca w domu, na urlopie Zwolnienia, urlopy Samopoczucie, gdy nie pracuję Praca za innych trudności w delegowaniu Uciekanie w pracę od problemów Wynajdowanie sobie zajęcia Rodzina Przyjaciele Hobby, zainteresowania Czas wolny Zdrowie Edukacja Współpracownicy śycie wewnętrzne Wracaj do domu tak aby mieć czas na porozmawianie lub bycie z rodziną poświęć im przynajmniej jeden wieczór w tygodniu Wycofuj się powoli Ustanów priorytety. Z 12 zadań wybierz 5 najwaŝniejszych, resztę pomiń Lista wyzwalaczy złości i poirytowania jak moŝna im zapobiec Deleguj Odmawiaj 8
Utrzymuj swoją uwagę przy waŝnych dla ciebie osobach (na przykład zdjęcia na biurku) pamiętaj o priorytetach Nagradzaj swoje błędy- błędy oznaczają, Ŝe uczysz się czegoś dla siebie nowego Poproś kogoś o wskazanie zbędnych, niekorzystnych nawyków w pracy redukuj Kultywuj nowe zainteresowania Pracuję nie więcej niŝ 40 godzin tygodniowo Nie pracuję w niedzielę Kończę pracę o Nie zabieram pracy do domu Nie wykonuję pracy za innych Przekazuję innym więcej obowiązków Nie myślę w domu obsesyjnie o pracy Nie dzwonię do pracy Będąc w domu nie odbieram telefonów z pracy Uzyskam wsparcie i zgodę od szefa, współpracowników. Przestanę robić to, co nie warto robić ObniŜę standardy Będę prosić o pomoc Ustalę, kiedy moŝna do mnie dzwonić do domu Będę częściej mówić nie Będę rzadziej mówić tak Podzielę się odpowiedzialnością z innymi Telefon z pracy, jest jakiś problem śona jest zniecierpliwiona Poczucie niepokoju, winy Czuję się zestresowany Oznaki zagroŝenia Zapytać Jak myślisz, co powinieneś zrobić Niech sami rozwiąŝą problem Zaproponować kino lub wyjście na lody Pograć sobie na gitarze Zrobić herbatę, włączyć muzykę Zajęcia zastępcze 9
Jakie są źródła i efekty pracoholizmu Oceń swoje lub współpracowników zagroŝenie pracoholizmem (natęŝenie symptomów, rodzaj pracoholizmu) i zaproponuj środki zaradcze Golińska L. (2008) Pracoholizm. Warszawa: Difin Killinger B. (2007) Pracoholicy. Szkoła przetrwania. Poznań: Rebis 10