SP ZOZ LPR lotnicze pogotowie ratunkowe w służbie życiu i zdrowiu Polskie Towarzystwo Pielęgniarstwa Ratunkowego mgr ELŻBIETA JANISZEWSKA Tylko życie poświęcone innym warte jest przeżycia Albert Einstein Na spotkanie i rozmowę z zespołem Lotniczego Pogotowia Ratunkowego (SP ZOZ LPR) w Łodzi zostałam umówiona dzień wcześniej dzięki uprzejmości rzecznika prasowego SP ZOZ LPR Justyny Sochackiej. Był długi majowy weekend, pogoda nie sprzyjająca na wyjazdy poza miasto ani na długie spacery, bardziej skłaniająca do refleksji. Padał deszcz, było szaro, mglisto i ponuro. W tym samym czasie przed godziną 10 rano, kiedy zmierzałam w kierunku Portu Lotniczego im. Władysława Reymonta, do lądowania przygotowywał się samolot rejsowy linii Ryanair. Z uwagi na złą pogodę, nie było nikogo na tarasie widokowym. Można by rzec, że szczęśliwie wylądowaliśmy razem. Wyjechał po mnie Kierownik Filii Łódź, a jednocześnie pilot śmigłowca medycznego stacjonującego w bazie na wydzielonym terenie lotniska pan Sławomir Lach. Nie można sobie od tak wejść na teren bez zgody, przeszłam więc procedurę w punkcie kontroli, dokładnie tak samo jak przy odprawie celnej w terminalu. Takiej samej kontroli podlega codziennie każdy pracownik zespołu SP ZOZ LPR przed rozpoczęciem swojego dyżuru. Po odprawie odjechaliśmy samochodem w kierunku bazy. W tym czasie nie było zgłoszenia do wylotu żółtego śmigłowca tak często obserwowanego z okna mojego domu. Co takiego skłoniło mnie, by zainteresować się tym obszarem? Temat ratownictwa medycznego od zawsze budził moją fascynację i ciekawość, jednak nie miałam możliwości, aby bliżej poznać specyfikę pracy kolegów i koleżanek z SP ZOZ LPR. Jako pielęgniarka systemu przez ponad 5 lat związana byłam zawodowo z Wojewódzką Stacją Ratownictwa Medycznego w Łodzi, pracując na stanowisku pielęgniarki anestezjologicznej zespołu wyjazdowego reanimacyjnego R, później specjalistycznego S. W trakcie niektórych dyżurów przejmowaliśmy pacjentów od zespołów SP ZOZ LPR, tj.: z lotniska na Lublinku, z lądowiska śmigłowcowego przy Szpitalu im. Kopernika, bądź też przy Instytucie CZMP. Byli to pacjenci należący do różnych grup klinicznych: noworodki, dzieci, pacjenci kardiologiczni, kobiety ciężarne lub poszkodowani z urazami. Pamiętam m.in. transport pacjentki z zawałem mięśnia sercowego, która wymagała natychmiastowego przewiezienia karetką na program leczenia ostrych zespołów wieńcowych do Szpitala im. Sterlinga w celu wykonania pilnej koronarografii. W przypadku noworodków i dzieci, wymagały one zabezpieczenia medycznego i szybkiego przetransportowania ze śmigłowca do wieloprofilowego ośrodka referencyjnego, jakim jest Instytut CZMP w Łodzi, celem np. przeprowadzenia zabiegu operacyjnego z powodu wady wrodzonej serca lub doznanego urazu wielonarządowego. Według mojej opinii wiedza pielęgniarek i położnych o strukturze, tradycji i zadaniach nietypowego zakładu www.oipp.lodz.pl 15
opieki zdrowotnej, jakim jest SP ZOZ LPR, posiadającego bazy na terenie całej Polski, jest bardzo nikła. Warto chyba więc, aby podmiot, który stanowi integralny element systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego (ustawa z dnia 8 września 2006 roku) był powszechnie rozpoznawany, a także dzięki temu bardziej wykorzystywany. Niniejszy artykuł ma więc na celu wprowadzenie Czytelników w kilka istotnych zagadnień dotyczących tej instytucji. Historia Początki lotnictwa sanitarnego w Polsce sięgają okresu międzywojennego. Były one raczej nieudolne. Spowodowane to było wieloma czynnikami, m.in. takimi jak prymitywny i wadliwy, jak na ówczesne czasy, sprzęt medyczny i lotniczy, niedostateczna liczba lotnisk i lądowisk, małe doświadczenie w ratownictwie i transporcie lotniczym personelu medycznego. Zaczęło brakować sprzętu, pogorszyła się sytuacja kadrowa, nie było precyzyjnych przepisów dotyczących zasad finansowania i zarządzania tak wyspecjalizowanym działem transportu lotniczego. W Polsce cywilne lotnictwo sanitarne wykorzystywało do transportu samoloty sanitarne od 1995 roku. Głównym zadaniem tej jednostki był transport pacjentów, leków, krwi i szczepionek oraz aparatury medycznej. W pierwszej połowie lat 60. zaczęto wyposażać lotnictwo sanitarne w śmigłowce. Miało to ogromne znaczenie dla dalszego rozwoju i unowocześniania lotnictwa. Śmigłowce wykorzystywano również w ratownictwie górskim oraz morskim. W USA pierwszy cywilny helikopter służący do transportu chorych uruchomiono 12 października 1972 roku w Denver, w Colorado w ramach Flight for Life Lot po Życie. W kolejnych latach podobne programy uruchomiono w kolejnych szpitalach i miastach USA oraz innych krajach. W Korei i Wietnamie drogą powietrzną ewakuowano do szpitali tysiące rannych żołnierzy z obszaru bezpośrednich działań zbrojnych. Według danych Stowarzyszenia Medycznych Usług Powietrznych (ang. Association of Air Medical Services AAMS) w 1998 roku w USA funkcjonowało ponad 200 programów zapewniających dostęp do transportu powietrznego, a liczba przewozów sięgała 300 000 rocznie. Programy te różnią się zarówno pod względem struktury wewnętrznej, jak i współdziałania z lokalnym systemem pomocy doraźnej EMS (ang. Emergency Medical Service) oraz udziałem w leczeniu urazów. Funkcjonujące w drugiej połowie XX wieku lotnictwo sanitarne w Polsce wymagało gruntownych zmian. W 2000 roku minister zdrowia Franciszka Cegielska powołała Śmigłowcową Służbę Ratownictwa Medycznego HEMS (ang. Helicopter Emergency Medical Service). Centralny Zespół Lotnictwa Sanitarnego (CZLS) został rozwiązany, a w jego miejsce 12 maja 2000 roku został utworzony Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Lotnicze Pogotowie Ratunkowe (SP ZOZ LPR). Obecnie jednostka składa się z 17 stałych baz HEMS, jednej bazy sezonowej (w okresie letnim Koszalin) oraz jednej bazy Samolotowego Zespołu Transportowego EMS, zlokalizowanej na wojskowej części lotniska im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Pierwszy lot HEMS w Polsce odbył się 8 marca 2000 roku. Obecnie promień działania poszczególnych zespołów to 60 km od bazy, przy gotowości do startu do 3 minut. W momencie kiedy trzeba polecieć dalej do 80 km, wówczas gotowość do startu może się wydłużyć do 6 minut, a w przypadku lotu do 130 km do 15 minut. Wyposażenie śmigłowca jest takie samo, jak w karetce reanimacyjnej, a załoga medyczna musi spełniać określone wymagania przewidziane przepisami dla członka załogi HEMS. System automatycznej stabilizacji łagodzi skutki turbulencji, a rozmieszczenie sprzętu daje ratownikom optymalne warunki pracy przy podtrzymywaniu i przywracaniu czynności życiowych podczas lotu. Zmiana ciśnienia atmosferycznego, czy też drganie śmigłowca nie wpływa ujemnie na stan chorych np. ze schorzeniami układu oddechowego. Fot. 1. Służba lotnicza pogotowia ratunkowego w Łodzi na lotnisku Lublinek lata 50. XX wieku (Archiwum Państwowe w Łodzi) Fot. 2. Standard wyposażenia zespołu HEMS, jednolita standaryzacja leków i sprzętu medycznego zawarta w Instrukcji Medycznej (IM). Karta kontroli sprzętu medycznego stanowi dokument potwierdzający gotowość medyczną statku powietrznego SP ZOZ LPR okres przechowywania 2 lata (Port lotniczy Łódź Lublinek) 16 www.oipp.lodz.pl
Lotniczy transport sanitarny (transport pacjentów wymagających opieki medycznej pomiędzy zakładami opieki zdrowotnej). Loty tylko i wyłącznie pomiędzy lądowiskami i lotniskami ujętymi w dokumentacji PP ZOZ LPR. Lotniczy transport medyczny spoza granic kraju (np. transport do Polski obywateli naszego kraju, ofiar wypadków lub nagłych zachorowań, do których doszło poza granicami Polski). Lotniczy transport medyczny poza granice kraju. Loty sanitarne Fot. 3. Sławomir Lach Kierownik łódzkiej filii SP ZOZ LPR (Region Wschodni), jeden z wielu pilotów Eurocoptera EC 135. Prezentowane nosze na platformie wysuwają się na zewnątrz do ² ₃ długości (Port lotniczy Łódź Lublinek) Wezwanie zespołu HEMS możliwe jest za pomocą ogólnopolskiego kanału radiowego (169,00 MHz) lub telefonicznie, a uprawnionymi do wezwania śmigłowca ratunkowego są: dyspozytorzy CPR, pogotowie, dyspozytorzy Centrum Operacyjnego SP ZOZ LPR, załogi naziemnych zespołów ratownictwa medycznego oraz ratownicy innych służb biorący udział w akcji ratowniczej za pośrednictwem właściwych dyspozytorów medycznych. Szczegółowe procedury wezwania zespołu HEMS określone zostały w załącznikach do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 maja 2007 roku w sprawie ramowych procedur przyjmowania wezwań przez dyspozytora medycznego i dysponowania zespołami ratownictwa medycznego. Do zdarzeń o charakterze masowym i katastrof możliwe jest zadysponowanie większej liczby śmigłowców. Podstawą do przyjęcia lotniczego transportu sanitarnego jest dokładnie wypełnione pisemne zlecenie na lot na aktualnie obowiązującym druku, wystawione przez zlecającego, poświadczone przez dyrektora zakładu lub osobę upoważnioną i przekazane faksem do Centrum Operacyjnego ZP ZOZ LPR. Jeżeli szpital lub inny zakład opieki zdrowotnej nie ma możliwości przesłania zlecenia faksem, dopuszcza się przyjęcie zlecenia przez SP ZOZ LPR drogą telefoniczną na nagrywanej linii. Oryginał zlecenia na lot wraz ze zleceniem na dalszy transport kołowy należy przekazać zespołowi SP ZOZ LPR. Podmiot leczniczy lub inny zlecający wykonanie lotniczego transportu sanitarnego ponosi koszty bezpośredniego użycia lotniczych zespołów transportu sanitarnego zgodnie z art. 161 d ust. 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Do kosztów tych zalicza się koszty paliwa, opłat trasowych oraz koszty za lądowanie. Przez koszt bezpośredniego użycia lotniczych zespołów transportu sanitarnego rozumie się: W przypadku transportu wykonywanego przy użyciu śmigłowca, lot rozpoczynający się od startu w bazie i kończący się po wylądowaniu w bazie po wykonanym transporcie pacjenta lub materiału biologicznego wykorzystywanego do udzielania świadczenia zdrowotnego, które wymagają specjalnych warunków transportu. W przypadku transportu wykonywanego przy użyciu samolotu, lot z pacjentem na pokładzie lub lot z materiałami biologicznymi wykorzystywanym do udzielania świadczeń zdrowotnych, które wymagają szczególnych warunków transportu. Fot. 4. Baza SP ZOZ LPR Bycie pilotem, to nie tylko latanie, ale przeważnie czekanie (Port lotniczy Łódź Lublinek) Przeciwwskazania do lotniczego transportu sanitarnego dotyczą pacjentów: nie rokujących przeżycia transportu, w trakcie nagłego zatrzymania krążenia (NZK), w drugim okresie porodu. Rodzaje zadań wykonywanych przez SP ZOZ LPR: Ratownictwo medyczne medyczne czynności ratunkowe (loty do wypadków i nagłych zachorowań oraz udzielanie pomocy ich ofiarom); HEMS bezpośrednio na miejsce zdarzenia (w ciągu dnia pilot z powietrza ocenia miejsce do lądowania) Transport neonatologiczny Do lotniczego transportu sanitarnego z inkubatorem kwalifikuje się wcześniaki oraz noworodki urodzone o czasie z masą nieprzekraczającą 5000 gram. Lotniczy transport sanitarny wcześniaków i noworodków jest wykonywany www.oipp.lodz.pl 17
jedynie przez zespoły HEMS/EMS wyposażone w inkubator transportowy (HEMS Szczecin, HEMS Warszawa, Samolotowy Zespół Transportowy). Przekazywanie wcześniaków i noworodków odbywa się na oddziale macierzystym Transport pacjentów z chorobą oparzeniową Oparzenia IIº przekraczające 20 proc. powierzchni ciała Oparzenia IIº przekraczające 10 proc. u dzieci do 10 r.ż. i pow. 50 r.ż. Oparzenia IIIº we wszystkich grupach wiekowych Oparzenia dróg oddechowych Oparzenia IIº obejmujące twarz, kończyny, krocze Oparzenia u pacjentów pourazowych, stabilizowanych w innych oddziałach Oparzenia elektryczne, chemiczne oraz inne zgodnie z lokalnymi kryteriami przyjęcia do ośrodka leczenia oparzeń. W przypadku pacjenta z chorobą oparzeniową wymagane jest przedstawienie aktualnych wyników gazometrii, jonogramu i morfologii. Pacjenci z podejrzeniem oparzenia dróg oddechowych muszą zostać na czas transportu zaintubowani zgodnie z ustaleniami z dyspozytorem medycznym lub lekarzem SP ZOZ LPR. Transport powinien się odbywać do najbliższego ośrodka leczenia oparzeń. Oprócz pacjentów poparzonych do tzw. procedury specjalnej zaliczani są pacjenci z amputacjami urazowymi i ze wskazaniami do tlenoterapii hiperbarycznej. Skład złogi śmigłowca to pilot zawodowy oraz personel medyczny (lekarz/lekarka oraz ratownik medyczny/pielęgniarz/pielęgniarka systemu). Lekarze muszą spełniać wymogi dotyczące tej grupy, które nakłada na nich ustawa o PRM. Ratownicy medyczni i pielęgniarze/pielęgniarki muszą posiadać wysokie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe (minimum 3 lata pracy w karetce pogotowia lub na OIOM). Nabór na wolne stanowiska pracy poprzedzony jest zaliczeniem przez kandydata testu wstępnego oraz udziałem w symulowanej akcji ratunkowej, potwierdzającej posiadanie przez niego wiedzy medycznej i umiejętności w aspekcie praktycznym. W przypadku pozytywnego wyniku kandydatka/kandydat przed rozpoczęciem samodzielnej pracy musi przejść niezbędne badania lekarskie oraz szkolenie w zakresie zaznajomienia z przepisami lotniczymi oraz Instrukcją Medyczną i Instrukcją Operacyjną. Personel nie może pracować dłużej niż 1900 godzin w ciągu roku. Piloci SP ZOZ LPR przeważnie wykonują loty w teren nieznany. Dodatkowym czynnikiem utrudniającym pracę zespołów HEMS jest działanie w deficycie czasu dla zachowania zasady złotej godziny. W każdym roku kalendarzowym członkowie załóg HEMS odbywają minimum 4 szkolenia: z zakresu procedur medycznych, z zakresu współpracy w zespole (2 dni), z przepisów lotniczych i zasad bezpieczeństwa (5 dni), piloci 2 duże sesje symulatorowe 2 razy w roku, szkolenia z psychoterapeutami. Stały system szkoleń medycznych i operacyjnych służy utrzymaniu wysokiego poziomu udzielanych świadczeń medycznych oraz poziomu bezpieczeństwa wykonywanych misji ratowniczych. Obecnie w SP ZOZ LPR w Polsce zatrudnionych jest 33 lekarzy z pełną specjalizacją, 5 z otwartą specjalizacją w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii (łącznie 102 lekarzy), 2 ratowniczki/55 ratowników medycznych oraz 5 pielęgniarek/16 pielęgniarzy systemu (dane SP ZOZ LPR dzięki uprzejmości rzecznika Justyny Sochackiej). Fot. 5. Śmigłowiec Eurocopter EC 135, wnętrze kabiny pilota, obok którego miejsce zajmuje ratownik medyczny/pielęgniarka, który w trakcie lotu musi zająć się również nawigacją, obserwacją przestrzeni powietrznej oraz pomocą pilotowi (Port lotniczy Łódź Lublinek) Personel latający i naziemny Flota powietrzna SP ZOZ LPR Przeprowadzona reforma służby zdrowia i reorganizacja lotnictwa sanitarnego uwidoczniły, że niektóre typy samolotów dotychczas używanych nie spełniały obowiązujących przepisów. Między innymi z tego powodu SP ZOZ LPR musiał wycofać z użycia śmigłowce Mi-2. Obecnie, tj. od grudnia 2009 roku, w służbie HEMS wykorzystuje się śmigłowce typu Eurocopter EC 135 (3 osoby załogi i 1 pacjent leżący) oraz dwa bardzo szybko i wysoko latające samoloty Piaggio P.180. Śmigłowce służące w ratownictwie medycznym muszą spełniać określone funkcje. Ze względu na częste operacje w terenie przygodnym muszą być to śmigłowce kompaktowe o niezbyt dużych rozmiarach, lekkie, ale możliwie dobrze wyposażone. Warunki bezpieczeństwa Osoby biorące udział w akcji ratowniczej, a zwłaszcza ratownicy spoza zespołów SP ZOZ LPR przebywający w bezpośredniej bliskości śmigłowca, muszą zachować najwyższą ostrożność. Często ratownicy znajdują się w pobliżu śmigłowca po raz pierwszy w życiu. Dynamika akcji ratowniczej, brak świadomości o grożącym niebezpieczeństwie i nieznajomość zasad zachowania się może doprowadzić do tragedii. Dość często w miejscu planowanego lądowania śmigłowca 18 www.oipp.lodz.pl
gromadzi się wiele przypadkowych osób gapiów, w tym ciekawskich dzieci, które chcą być bardzo blisko zdarzenia i maszyny. Aby akcja ratownicza przebiegała sprawnie, osoby te należy odsunąć na bezpieczną odległość, również ze względu na ich bezpieczeństwo (minimalna odległość osób postronnych od śmigłowca 30 metrów). Jeśli lądowanie odbywa się na drodze, należy zatrzymać ruch drogowy aż do momentu odlotu śmigłowca. Miejsce przyziemienia śmigłowca powinno być pozbawione przedmiotów, które przez podmuch od wirnika mogłyby zostać wyrzucone w powietrze i zranić przebywające tam osoby lub uszkodzić istotne elementy śmigłowca. Należy chronić oczy przed unoszącym się pyłem i zanieczyszczeniami. Fot. 6. Dojazd karetki po stronie lewej, wyłącznie wzdłuż śmigłowca, nie bliżej niż 2 metry od jakiegokolwiek elementu śmigłowca ze szczególnym zwróceniem uwagi na łopaty wirnika. Lądowisko śmigłowcowe I CZMP (Łódź) Do śmigłowca należy zbliżać się z boku lub przodu! Nigdy nie należy przechodzić w rejonie ogona śmigłowca! W dziennych misjach ratunkowych wykonywanych przez HEMS to załoga śmigłowca wybiera do lądowania miejsce najbliższe miejscu zdarzenia. Minimalne wymiary takiego miejsca nie mogą być mniejsze niż 2D 2D (gdzie D to największy wymiar śmigłowca z obracającymi się wirnikami, dla śmigłowca EC 135 2D x 2D to 25 m 25 m). Lądowiska Szpitalnych Oddziałów Ratunkowych (SOR) muszą spełniać wymagania określone w ustawie z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze (Dz. U. z 2006 r. Nr 100, poz. 696, z późn. zm.3) oraz w załączniku do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 3 listopada 2011 roku. Miejsce zdarzenia w dzień nie musi być zabezpieczone przez jednostki Straży Pożarnej, jednak w nocy zobowiązane są one do zabezpieczenia miejsca gminnego (wg spisu gminnego np. łąka, boisko, droga dwupasmowa, autostrada). Pole widzenia pilota śmigłowca wynosi około 180 stopni na wprost i stanowi ono tzw. strefę bezpieczną wg zasady: gdy pilot mnie widzi, to jestem bezpieczny. Obszar w pobliżu śmigła ogonowego stanowi strefę zakazaną. Po wylądowaniu śmigłowca ratownicy oczekujący na lądowanie śmigłowca powinni zaczekać na znaki pilota lub załogi śmigłowca i nie zbliżać się do niego aż do czasu pełnego zatrzymania się łopat wirnika. Jako pierwszy śmigłowiec opuszcza pielęgniarz/ratownik medyczny członek załogi HEMS, zajmujący miejsce obok pilota. Sprawdza on przydatność lądowiska. Potwierdza to pilotowi poprzez danie znaku OK (podniesiony kciuk) lub za pomocą systemu łączności POLICON. Dalej zabezpiecza teren wokół śmigłowca przed zbliżeniem się osób postronnych i pojazdów mechanicznych na odległość mniejszą niż 30 metrów. Daje lekarzowi znak o możliwości opuszczenia śmigłowca i udania się do miejsca zdarzenia, bądź wskazuje miejsce podjazdu ambulansu. Dojazd karetki odbywa się po lewej stronie, wyłącznie wzdłuż śmigłowca, nie bliżej niż 2 metry od jakiegokolwiek elementu śmigłowca ze szczególnym zwróceniem uwagi na łopaty wirnika (wirnik nośny obraca się na wysokości 3 metrów). Pierwsza baza LPR w Łodzi powstała w grudniu 1955 roku za sprawą pasjonaty pilota, pierwszego dyrektora i twórcy cywilnego lotnictwa sanitarnego w Polsce Tadeusza Więckowskiego. Funkcjonowała ona do 31 stycznia 1963 roku. Dopiero po przeorganizowaniu lotnictwa sanitarnego w SP ZOZ LPR 17 maja 2004 roku utworzono filię tej jednostki w Łodzi. W dniu 17 stycznia 2013 roku na terenie lotniska Łódź-Lublinek dokonano uroczystego otwarcia nowo wybudowanej bazy SP ZOZ LPR. W uroczystości tej wzięli udział m.in. przedstawiciele rządu, Minister Zdrowia, przedstawiciele władz samorządowych oraz Komendant Wojewódzki Policji w Łodzi insp. Dariusz Banachowicz. Budowę łódzkiej bazy zrealizowano w ramach projektu Budowa i remont oraz doposażenie baz Lotniczego Pogotowia Ratunkowego finansowanego z budżetu Ministerstwa Zdrowia oraz funduszy UE. Nowy budynek to powierzchnia prawie 700 m², a koszt tej inwestycji to około 5,5 mln złotych. W całym kraju zmodernizowano i wybudowano 10 baz dla nowych śmigłowców ratowniczych w Białymstoku, Sanoku, Suwałkach, Gdańsku, Kielcach, Krakowie, Wrocławiu, Szczecinie, Poznaniu, Zielonej Górze, a także wybudowano Stację Obsługi Technicznej w Szczecinie. Nowa łódzka baza składa się m.in. z budynku z pomieszczeniami medycznymi, technicznymi i operacyjnymi, ogrzewanego hangaru, podziemnej stacji paliw. Śmigłowiec stoi bezpośrednio przed hangarem i wyjeżdża na elektrycznej platformie. Fot. 7. Nowoczesny śmigłowiec Eurocopter EC 135 SP-HXY-Ratownik 16 (na podstawie umowy zawartej pomiędzy firmą Eurocopter a Ministrem Zdrowia Ewą Kopacz w czerwcu 2008 roku), stojący bezpośrednio przed pomieszczeniami operacyjnymi, wyjeżdżający na platformie. Koszt latającej karetki to 21 mln złotych (Port lotniczy Łódź Lublinek) www.oipp.lodz.pl 19
Fot. 8. W 2011 roku ZP ZOZ LPR zakończył program wymiany floty śmigłowców w całej jednostce. Zakład został wyposażony w 23 śmigłowce Eurocopter EC 135 oraz nowoczesny symulator lotu wysokiej klasy urządzenie treningowe pozwalające załogom ćwiczyć sytuacje awaryjne (Port lotniczy Łódź Lublinek) Helikopter przeznaczony jest wyłącznie do wykonywania misji ratowniczych, w pełni przygotowany do pomocy osobom znajdującym się w ciężkim stanie w wyniku wypadku lub zachorowania, jak również do transportu międzyszpitalnego. Śmigłowiec EC 135, szybszy niż Mi-2 wyprodukowany w latach 70., może pokonywać większe dystanse (średnia prędkość to około 220 km). Posiada także większą moc, w razie awarii może kontynuować lot na jednym silniku. Jest przystosowany do wykonywania lotów z pacjentem w nocy. Posiada systemy nawigacyjne wspomagające lot, radar pogodowy i autopilota. Ze względu na jego małe gabaryty pilot ma większe możliwości lądowania w terenie przygodnym. Zespół łódzki składa się z 4 pilotów, 4 ratowników i 7 lekarzy. Ważną rolę pełnią też inni członkowie SP ZOZ LPR mechanicy, dyspozytorzy, sztab szkoleniowy, administracja, dział kontroli i bezpieczeństwa oraz w razie potrzeby wyszkolone psy ratownicze. W ciągu 2013 roku załoga łódzka wykonała 460 lotów, głównie do poszkodowanych w wypadkach komunikacyjnych. Częste wezwania to również: zawały, udary, urazy wielonarządowe, urazy głowy, schorzenia neurologiczne i kardiologiczne oraz pacjenci z oparzeniami transportowani do ośrodków leczenia oparzeń. HEMS Filia Łódź pełni dyżur od godziny 7.00, lecz nie wcześniej niż od wschodu słońca, do 45 minut przed zachodem słońca, lecz nie dłużej niż do godziny 20.00. Podsumowanie Polskie ratownictwo medyczne to dzisiaj nowe śmigłowce, nowe ambulanse, dobre wyposażenie, wyszkolone kadry, nowe szpitale i centra urazowe. To również nieliczne, ale już funkcjonujące lądowiska nadszpitalne (na dachach), wyposażone w nowoczesne systemy naprowadzania oraz systemy oświetlenia sterowane z pokładu śmigłowca m.in. w Nysie, Gdańsku, Zielonej Górze, Grudziądzu, Siemianowicach Śląskich, Olsztynie oraz wkrótce w Krakowie Centrum Urazowym Medycyny Ratunkowej i Katastrof (CUMRIK). Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 3 listopada 2011 roku (Dz. U. Nr 237, poz. 1420 z późn. zm.) funkcjonowanie SOR uzależnione jest od posiadania przez szpitale lądowiska (lub lotniska) dla helikopterów. Nowelizacja Rozporządzenia z 6 grudnia 2013 roku termin powstania lądowisk całodobowych wydłuża z 31 grudnia 2013 roku do 31 grudnia 2016 roku. SP ZOZ LPR dysponuje 23 nowoczesnymi śmigłowcami przystosowanymi do lotów w nocy. Realizuje program pilotażowy hipotermii terapeutycznej u pacjentów po nagłym zatrzymaniu krążenia (NZK) w celu zmniejszenia ryzyka uszkodzeń mózgu. System finansowania tej jednostki medycznej różni się znacznie w zależności od kraju. W Polsce i Japonii jest on oparty na budżecie państwa, w Wielkiej Brytanii poszczególne pogotowia lotnicze działają jako instytucje charytatywne, a w Stanach Zjednoczonych są to prywatne instytucje, które opłacane są przez medyczne ubezpieczenia pacjentów. Polskie śmigłowce ratunkowe wykonują rocznie około 7000 8000 misji (70 proc. stanowią loty do zdarzeń loty HEMS), są jednym z narzędzi dostępnych dla ratownika i szpitala. Zadaniem zespołu jest jak najszybsze dotarcie do miejsca zdarzenia i udzielenie pomocy medycznej poszkodowanemu, a następnie przetransportowanie go do najlepszego ośrodka w regionie w ciągu maksymalnie 1 godziny od momentu wypadku im szybciej to nastąpi, tym większe są szanse na jego uratowanie! Loty HEMS obarczone są ryzykiem, w szczególności przy użyciu technik linowych, dlatego też stosowanie się do opracowanych procedur pozwala załodze sprawnie i bezpiecznie podejść do operacji startu i lądowania. Konieczne jest jednak ciągłe, powtarzalne szkolenie oraz ćwiczenia zapewniające właściwe i bezpieczne korzystanie z tego narzędzia. SP ZOZ LPR to jednostka, w której pracują pielęgniarki/pielęgniarze systemu oraz ratownicy medyczni o wysokich kwalifikacjach, posiadający doświadczenie i umiejętność przewidywania trudnych sytuacji, to jednostka doskonale przeszkolona, o odpowiednich predyspozycjach psychofizycznych, która wypełnia swoją trudną misję ratowniczą dla dobra polskich pacjentów. Literatura: 1. Gałązkowski R..: Lotnicze Pogotowie Ratunkowe. Wydanie I, Medi Press,Warszawa 2011. 2. Campbell J. E.: Basic Trauma Life Support dla paramedyków i ratowników medycznych. Medycyna Praktyczna, Kraków 2006. 3. Ministerstwo Zdrowia: Wytyczne w sprawie zasad korzystania z Lotniczego Pogotowia Ratunkowego z 1 stycznia 2000. 4. Materiały szkoleniowe LPR, Warszawa. 5. http://www.lpr.com.pl 6. http://www.rynekzdrowia.pl 7. http://www.hems.info.pl/ 8. http://www.straz.swiebodzin.pl/szkolenie/wspolpraca-z-lpr/ mgr Elżbieta Janiszewska przewodnicząca PTPAiIO OŁ, członek PTP i PTPR, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki, Instytut CZMP w Łodzi 20 www.oipp.lodz.pl