MODUŁOWY PROGRAM NAUCZANIA

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ 322[15]/SP-2/MEN/2009 MODUŁOWY PROGRAM NAUCZANIA TERAPEUTA ZAJĘCIOWY 322[15] Zatwierdzam Minister Edukacji Narodowej Warszawa 2009

Autorzy: mgr Krystyna Lasek mgr Anna Pitura mgr inŝ. Jowita Klusik mgr Mariola Głąb Recenzenci: mgr Barbara Marciniak mgr Halina PrzyłoŜyńska Opracowanie redakcyjne: mgr Kazimiera Tarłowska Korekta techniczna: mgr Magdalena Mrozkowiak 2

Spis treści Wprowadzenie 5 I. ZałoŜenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie 8 1. Opis pracy w zawodzie 8 2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktycznowychowawczego 10 II. Plan nauczania 18 III. Moduły kształcenia w zawodzie 19 1. Podstawy działalności usługowej 19 Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej, ochrony środowiska oraz 22 udzielanie pierwszej pomocy Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia 26 Nawiązywanie kontaktów społecznych 30 Prowadzenie działań profilaktycznych i promocji zdrowia 34 Korzystanie z programów komputerowych wspomagających działania terapeutyczne 37 2. Rozwój osobowy i biologiczny człowieka 41 Analizowanie psychospołecznych aspektów rozwoju człowieka 44 Diagnozowanie problemów i potrzeb pacjenta 48 Analizowanie budowy i funkcji organizmu zdrowego człowieka 52 Analizowanie procesów patologicznych w obrębie układów i narządów 54 Rozpoznawanie objawów niepełnosprawności 57 3. Podstawy kompleksowej rehabilitacji 60 Dobieranie zabiegów rehabilitacyjnych do moŝliwości i potrzeb pacjenta 63 Posługiwanie się sprzętem rehabilitacyjnym 67 Stosowanie zabiegów kinezyterapeutycznych i fizykoterapeutycznych 70 Stosowanie metod usprawniania pacjenta 73 Posługiwanie się językiem obcym zawodowym 76 4. Indywidualna i grupowa terapia zajęciowa 79 Planowanie rodzajów działań terapeutycznych 82 Organizowanie pracy w pracowni terapii zajęciowej 85 Wykonywanie prac plastyczno - technicznych 89 Opracowywanie diagnozy terapeutycznej 92 3

Projektowanie indywidualnej i grupowej terapii zajęciowej 96 Prowadzenie indywidualnej i grupowej terapii zajęciowej 100 Ocenianie i dokumentowanie działań terapeutycznych 104 5. Praktyka zawodowa 107 Prowadzenie terapii zajęciowej w placówkach pomocy społecznej 109 Prowadzenie terapii zajęciowej w placówkach opieki zdrowotnej 113 4

Wprowadzenie Celem kształcenia zawodowego jest przygotowanie absolwenta do skutecznego wykonywania zadań zawodowych w warunkach gospodarki rynkowej. Efektywne funkcjonowanie na rynku pracy wymaga przygotowania ogólnego, opanowania podstawowej wiedzy i umiejętności oraz kształcenia ustawicznego. Absolwent szkoły powinien charakteryzować się otwartością, komunikatywnością, wyobraźnią, zdolnością do ciągłego uczenia się i doskonalenia oraz umiejętnością oceny swoich moŝliwości. Wprowadzenie do systemu szkolnego programów modułowych powinno ułatwić osiągnięcie tych zamierzeń. Kształcenie według modułowego programu nauczania poprzez powiązanie celów i materiału nauczania z procesem pracy i zadaniami zawodowymi umoŝliwia: przygotowanie ucznia do wykonywania typowych zadań zawodowych na stanowiskach pracy, integrację treści kształcenia z róŝnych dyscyplin wiedzy, stymulowanie aktywności intelektualnej i motorycznej ucznia, pozwalającej na indywidualizację procesu nauczania. Kształcenie modułowe charakteryzuje się tym, Ŝe: preferowane są aktywizujące metody nauczania, które wyzwalają aktywność, kreatywność, zdolność do samooceny uczącego się oraz zmieniają rolę nauczyciela w kierunku doradcy, partnera, projektanta, organizatora i ewaluatora procesu dydaktycznego, proces nauczania i uczenia się ukierunkowany jest na osiąganie konkretnych, wymiernych rezultatów w formie ukształtowanych umiejętności intelektualnych i praktycznych, które umoŝliwiają wykonywanie określonego zakresu pracy w zawodzie, wykorzystywana jest w szerokim zakresie zasada transferu wiedzy i umiejętności wcześniej uzyskanych przez ucznia w toku nauki formalnej, nieformalnej oraz incydentalnej, program nauczania posiada elastyczną strukturę, a znajdujące się w nim moduły i jednostki modułowe moŝna aktualizować, modyfikować, uzupełniać lub wymieniać w zaleŝności od potrzeb edukacyjnych, nie burząc konstrukcji programu, w kształceniu modułowym występuje dominacja procesu uczenia się nad procesem nauczania, w kształceniu modułowym nie występuje podział na przedmioty teoretyczne i praktyczne. Realizacja modułowego programu nauczania zapewnia uczniom opanowanie umiejętności określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodzie oraz przygotowuje do kształcenia ustawicznego. 5

Modułowy program nauczania składa się z modułów kształcenia w zawodzie i odpowiadających im jednostek modułowych, których realizacja umoŝliwia przyswajanie wiadomości oraz kształtowanie umiejętności i postaw właściwych dla zawodu. Program jednostki modułowej stanowi element modułu kształcenia w zawodzie, obejmujący logiczny i moŝliwy do wykonania wycinek pracy, o wyraźnie określonym początku i zakończeniu, który nie podlega dalszym podziałom, a jego rezultatem jest usługa lub istotna decyzja. W strukturze modułowego programu nauczania wyróŝniono: załoŝenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie, plany nauczania, programy modułów, programy jednostek modułowych. Moduł kształcenia w zawodzie zawiera: cele kształcenia, wykaz jednostek modułowych, schemat układu jednostek modułowych, literaturę. Program jednostki modułowej zawiera: szczegółowe cele kształcenia, materiał nauczania, ćwiczenia, środki dydaktyczne, wskazania metodyczne do realizacji programu nauczania, propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia. Dydaktyczna mapa programu nauczania, zamieszczona w załoŝeniach programowo-organizacyjnych kształcenia w zawodzie, przedstawia schemat powiązań (korelacji) między modułami, a jednostkami modułowymi oraz określa kolejność ich realizacji. Ma ona ułatwić dyrekcji szkół i nauczycielom planowanie i organizowanie procesu dydaktycznego. W programie przyjęty został system kodowania modułów i jednostek modułowych, który zawiera następujące elementy: symbol cyfrowy zawodu zgodny z obowiązującą klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego, symbol literowy, oznaczający grupę modułów: O - dla modułów ogólnozawodowych, Z - dla modułów zawodowych. cyfrę arabską oznaczającą kolejny moduł lub wyodrębnioną w module jednostkę modułową. 6

Przykładowy zapis kodowania modułu: 322[15].O1 322[15] - symbol cyfrowy dla zawodu: terapeuta zajęciowy O1 - pierwszy moduł ogólnozawodowy: Podstawy działalności usługowej Przykładowy zapis kodowania jednostki modułowej: 322[15].O1.02 322[15] - symbol cyfrowy dla zawodu - terapeuta zajęciowy O1 - pierwszy moduł ogólnozawodowy: Podstawy działalności usługowej 02 - druga jednostka modułowa wyodrębniona w module O1: Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia 7

I. ZałoŜenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie 1. Opis pracy w zawodzie Typowe stanowiska pracy Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie terapeuta zajęciowy moŝe podejmować pracę w: oddziałach szpitalnych rehabilitacji leczniczej: ortopedycznych, neurologicznych, geriatrycznych, dziecięcych, psychiatrycznych, psychiatrycznych oddziałach dziennych, sanatoriach, warsztatach terapii zajęciowej, stacjonarnych domach pomocy społecznej, dziennych domach pomocy społecznej, klubach seniora, środowiskowych domach pomocy społecznej, świetlicach terapeutycznych, hospicjach, zakładach opiekuńczo-leczniczych, zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych, szkołach specjalnych. Zadania zawodowe Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie terapeuta zajęciowy powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych: planowania indywidualnego i grupowego programu terapii dostosowanej do stanu zdrowia, potrzeb i zainteresowań pacjenta, prowadzenia terapii zajęciowej wśród osób chorych i niepełnosprawnych, wykorzystywania w pracy z podopiecznym róŝnych metod terapii zajęciowej, organizowania zajęć terapeutycznych w celu poprawy sprawności, zwiększenia zakresu ruchów, siły mięśni oraz kondycji psychicznej pacjentów, prowadzenia działań zmierzających do integracji społecznej i zawodowej podopiecznego, monitorowania przebiegu terapii zajęciowej, komunikowania się z pacjentem, jego rodziną i członkami zespołu terapeutycznego. 8

Umiejętności zawodowe W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć: komunikować się z pacjentem i jego rodziną, oceniać sytuację społeczną chorych, określać wpływ środowiska społecznego na osoby niepełnosprawne, wyjaśniać budowę i czynności układów oraz narządów organizmu człowieka, charakteryzować procesy patologiczne, oceniać sytuację zdrowotną pacjenta, określać procesy chorobowe prowadzące do chorób przewlekłych, planować i prowadzić pracę indywidualną i grupową, motywować osoby niepełnosprawne do udziału w leczeniu i rehabilitacji, rozwiązywać trudne sytuacje społeczne, projektować, organizować i prowadzić pracownię terapii zajęciowej, wykorzystywać w pracy z podopiecznymi metody i formy terapii zajęciowej, organizować w ramach terapii imprezy towarzyskie, zajęcia sportowe, wycieczki, turnusy rehabilitacyjne, uczyć w ramach terapii krawiectwa, dziewiarstwa, tkactwa i innych rzemiosł oraz prowadzenia gospodarstwa domowego, uczyć podopiecznych wykonywania prostych i złoŝonych czynności Ŝycia codziennego, motywować podopiecznych do udziału w terapii indywidualnej i grupowej, tworzyć klimat i atmosferę do pracy twórczej w grupie podopiecznych, dobierać pracę według wieku, stanu zdrowia, potrzeb i zainteresowań pacjentów, projektować i modyfikować środowisko materialne do rodzaju niepełnosprawności i potrzeb niepełnosprawnego lub pacjenta, promować zdrowy styl Ŝycia, prowadzić dokumentację terapeutyczną, współpracować z członkami zespołu terapeutycznego i rehabilitacyjnego w zakresie planowania i realizacji terapii zajęciowej, korelować działania terapeutyczne z działaniami leczniczorehabilitacyjnymi, udzielać pierwszej pomocy, nadzorować pracę w pracowni i w warsztatach terapii zajęciowej, przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska, 9

organizować stanowiska pracy terapeuty zajęciowego zgodnie z wymaganiami ergonomii, gospodarować racjonalnie materiałami i sprzętem uŝywanym w terapii zajęciowej, korzystać z róŝnych źródeł informacji w celu doskonalenia umiejętności zawodowych, postępować zgodnie z zasadami etyki, stosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych, stosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej. 2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktycznowychowawczego Podstawowym celem kształcenia w zawodzie terapeuta zajęciowy, jest przygotowanie absolwenta do prowadzenia terapii zajęciowej z osobami niepełnosprawnymi i chorymi w róŝnym wieku. Proces kształcenia według modułowego programu nauczania dla zawodu terapeuta zajęciowy moŝe być realizowany w szkole policealnej, przeznaczonej wyłącznie dla młodzieŝy. Program nauczania obejmuje kształcenie ogólnozawodowe oraz zawodowe. Kształcenie ogólnozawodowe zapewnia orientację w zawodzie oraz umoŝliwia ewentualną zmianę zawodu na pokrewny. Kształcenie zawodowe ma na celu przygotowanie absolwenta do wykonywania zadań zawodowych na typowych dla zawodu stanowiskach pracy. Treści programowe modułów i jednostek modułowych opracowano zgodnie z obowiązującą metodologią konstruowania modułowego programu nauczania. Moduły zostały wyodrębnione na podstawie logicznych związków i zaleŝności między zadaniami i umiejętnościami zawodowymi. W modułach kształcenia w zawodzie wyodrębniono jednostki modułowe. Realizacja celów kształcenia modułów i jednostek modułowych zapewnia opanowanie umiejętności umoŝliwiających wykonywanie określonego zakresu pracy. Ogólne i szczegółowe cele kształcenia wynikają z podstawy programowej kształcenia w zawodzie terapeuta zajęciowy. Czynnikiem sprzyjającym nabywaniu umiejętności zawodowych jest wykonywanie ćwiczeń określonych w programach jednostek modułowych. Ich tematyka moŝe być poszerzona przez nauczyciela realizującego program. Treści programowe zawarte są w pięciu modułach: dwóch ogólnozawodowych i trzech zawodowych. Programy nauczania modułów ogólnozawodowych powinny być realizowane w pierwszej kolejności. 10

Moduł 322[15].O1 - Podstawy działalności usługowej - składa się z pięciu jednostek modułowych. Ogólnozawodowe treści programowe jednostek obejmują tematykę dotyczącą: stosowania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, stosowania przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia, nawiązywania kontaktów społecznych, prowadzenia działań profilaktycznych i promocji zdrowia, korzystania z programów komputerowych wspomagających działania terapeutyczne. Moduł 322[15].O2 - Rozwój osobowy i biologiczny człowieka -składa się z pięciu jednostek modułowych obejmujących tematykę dotyczącą: psychospołecznych aspektów rozwoju człowieka, diagnozowania problemów i potrzeb pacjenta, analizowania funkcji organizmu zdrowego człowieka, analizowania procesów patologicznych występujących w obrębie układów i narządów, rozpoznawania objawów niepełnosprawności podopiecznego. Moduł 322[15].Z1 - Podstawy kompleksowej rehabilitacji - składa się z pięciu jednostek modułowych obejmujących treści dotyczące, dobierania zabiegów rehabilitacyjnych do moŝliwości i potrzeb pacjenta, posługiwania się sprzętem rehabilitacyjnym, stosowania zabiegów kinezyterapeutycznych i fizykoterapeutycznych, usprawniania pacjenta oraz posługiwania się językiem obcym zawodowym. Moduł 322[15].Z2 - Indywidualna i grupowa terapia zajęciowa - składa się z siedmiu jednostek modułowych, które zawierają treści dotyczące: rodzajów działalności terapeutycznej, organizowania pracy w pracowni terapii zajęciowej, wykonywania prac plastycznotechnicznych, opracowywania diagnozy terapeutycznej, projektowania indywidualnej i grupowej terapii zajęciowej, prowadzenia indywidualnej i grupowej terapii zajęciowej, oceniania i dokumentowania działań terapeutycznych. Moduł 322[15].Z3 - Praktyka zawodowa - składa się z dwóch jednostek modułowych obejmujących treści dotyczące prowadzenia terapii indywidualnej i grupowej w placówkach pomocy społecznej i prowadzenia terapii zajęciowej indywidualnej i grupowej w placówkach ochrony zdrowia. W wyniku realizacji programu uczeń powinien umieć samodzielnie projektować i realizować działania terapeutyczne oraz oceniać ich wpływ na efekty terapii. Wykaz modułów i jednostek modułowych zamieszczono w tabeli, w której określono czas przewidziany na ich realizację. 11

Wykaz modułów i jednostek modułowych Symbol jednostki modułowej Wykaz modułów i jednostek modułowych Orientacyjna liczba godzin na realizację Moduł 322[15].O1 - Podstawy działalności usługowej 288 322[15].O1.01 Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej, ochrony środowiska oraz udzielanie pierwszej pomocy 72 322[15].O1.02 Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia 54 322[15].O1.03 Nawiązywanie kontaktów społecznych 76 322[15].O1.04 Prowadzenie działań profilaktycznych i promocji zdrowia 36 322[15].O1.05 Korzystanie z programów komputerowych wspomagających działania terapeutyczne 40 Moduł 322[15].O2 - Rozwój osobowy i biologiczny człowieka 324 322[15].O2.01 Analizowanie psychospołecznych aspektów rozwoju człowieka 50 322[15].O2.02 Diagnozowanie problemów i potrzeb pacjenta 50 322[15].O2.03 Analizowanie budowy i funkcji organizmu zdrowego człowieka 100 322[15].O2.04 Analizowanie procesów patologicznych w obrębie układów i narządów 70 322[15].O2.05 Rozpoznawanie objawów niepełnosprawności 54 Moduł 322[15].Z1 - Podstawy kompleksowej rehabilitacji 352 322[15].Z1.01 Dobieranie zabiegów rehabilitacyjnych do moŝliwości i potrzeb pacjenta 52 322[15]. Z1.02 Posługiwanie się sprzętem rehabilitacyjnym 40 322[15]. Z1.03 Stosowanie zabiegów kinezyterapeutycznych i fizykoterapeutycznych 88 322[15]. Z1.04 Stosowanie metod usprawniania pacjenta 100 322[15]. Z1.05 Posługiwanie się językiem obcym zawodowym 72 Moduł 322[15].Z2 - Indywidualna i grupowa terapia zajęciowa 736 322[15].Z2.01 Planowania rodzajów działalności terapeutycznej 44 322[15].Z2.02 Organizowanie pracy w pracowni terapii zajęciowej 100 322[15].Z2.03 Wykonywanie prac plastyczno - technicznych 210 322[15].Z2.04 Opracowywanie diagnozy terapeutycznej 62 322[15].Z2.05 Projektowanie indywidualnej i grupowej terapii zajęciowej 110 322[15].Z2.06 Prowadzenie indywidualnej i grupowej terapii zajęciowej 174 Ocenianie i dokumentowanie działań 322[15].Z2.07 terapeutycznych 36 Moduł 322[15].Z3 - Praktyka zawodowa 140 322[15].Z3.01 Prowadzenie terapii zajęciowej w placówkach pomocy społecznej 70 12

322[15].Z3.02 Prowadzenie terapii zajęciowej w placówkach opieki zdrowotnej 70 Razem 1840 Na podstawie wykazu i układu jednostek modułowych w poszczególnych modułach opracowano dydaktyczną mapę programu. 13

Dydaktyczna mapa programu 322[15].O1 322[15].O2 322[15].O1.01 322[15].O1.02 322[15].O1.03 322[15].O2.01 322[15].O2.02 322[15].O1.04 322[15].O1.05 322[15].O2.03 322[15].O2.04 322[15].O2.05 322[15]. Z1 322[15].Z1.01 322[15]. Z1.02 322[15]. Z1.03 322[15]. Z1.04 322[15].Z1.05 322[15].Z2 322[15].Z2.01 322[15].Z2.02 322[15].Z2.03 322[15].Z2.04 322[15].Z2.05 322[15].Z2.06 322[15].Z2.07 322[15].Z3.01 322[15].Z3 322[15].Z3.02 14

Dydaktyczna mapa programu nauczania stanowi schemat powiązań między modułami i jednostkami modułowymi oraz określa kolejność ich realizacji. Na podstawie mapy uczeń moŝe wybrać ścieŝkę kształcenia w zaleŝności od własnych predyspozycji, posiadanego doświadczenia oraz dowodów potwierdzających opanowanie określonej wiedzy i umiejętności. Moduły ogólnozawodowe powinny być realizowane w pierwszej kolejności, poniewaŝ treści w nich zawarte stanowią podstawę merytoryczną dla pozostałych modułów. Realizacja programu nauczania moŝe odbywać się w kolejności zgodnej z numeracją modułów i jednostek modułowych. Zmiana kolejności realizacji programu modułów lub jednostek modułowych powinna być poprzedzona szczegółową analizą dydaktycznej mapy programu nauczania oraz treści jednostek modułowych, przy czym naleŝy pamiętać o zachowaniu korelacji treści kształcenia. Nauczyciele realizujący modułowy program nauczania powinni posiadać przygotowanie w zakresie metodologii kształcenia modułowego, aktywizujących metod nauczania, pomiaru dydaktycznego oraz projektowania i opracowywania pakietów edukacyjnych. Nauczyciel kierujący procesem kształcenia powinien udzielać uczniom pomocy w rozwiązywaniu problemów związanych z realizacją zadań, sterować tempem pracy uczniów z uwzględnieniem ich moŝliwości i umiejętności. Powinien równieŝ rozwijać zainteresowanie zawodem, wskazywać moŝliwości dalszego kształcenia i doskonalenia umiejętności zawodowych oraz kształtować poŝądane w zawodzie cechy osobowości uczniów, takie jak: odpowiedzialność, obowiązkowość, Ŝyczliwość i opiekuńczość, poszanowanie godności osobistej drugiego człowieka, uczciwość, samodzielność, odporność na stres, twórcze rozwiązywanie problemów oraz współdziałanie w zespole. Podczas realizacji programu zaleca się stosowanie aktywizujących metod nauczania, takich jak: dyskusja dydaktyczna, metoda inscenizacji, metoda tekstu przewodniego, metoda przypadków, metoda sytuacyjna, metoda projektów oraz ćwiczeń praktycznych. Wskazane jest wykorzystywanie filmów dydaktycznych, organizowanie wycieczek do zakładów opieki zdrowotnej oraz warsztatów terapii zajęciowej. W procesie realizacji programu naleŝy eksponować samokształcenie i korzystanie z róŝnych źródeł informacji: literatury zawodowej, podręczników, przepisów prawnych, poradników, Internetu. Prowadzenie zajęć aktywizującymi metodami nauczania wymaga przygotowania materiałów dydaktycznych, takich jak: tekst przewodni, instrukcje do metody projektów, przewodniki do samokształcenia, instrukcje do wykonywania ćwiczeń, instrukcje stanowiskowe. 15

W procesie realizacji programu naleŝy korzystać z urządzeń elektronicznych i informatycznych oraz oprogramowania wspomagającego realizację zadań terapeutycznych. Kształtowanie umiejętności praktycznych powinno odbywać się na odpowiednio wyposaŝonych stanowiskach, w warunkach rzeczywistych i symulowanych. Treści programowe jednostek modułowych zawierają ćwiczenia, których wykonywanie ma na celu kształtowanie umiejętności zawodowych i doskonalenie umiejętności ponadzawodowych, takich jak: wyszukiwanie i przetwarzanie informacji, integrowanie róŝnych zakresów wiedzy, rozwiązywanie problemów i uzasadnianie decyzji, prezentowanie wniosków i wyników badań. Istotnym elementem organizacji procesu dydaktycznego jest sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych uczniów. Proces sprawdzania i oceniania powinien obejmować zarówno diagnozę poziomu umiejętności uczniów, jak i rozpoznawanie trudności w realizacji celów kształcenia. Zaleca się prowadzenie badań diagnostycznych, kształtujących i sumujących. Badania diagnostyczne mają na celu dokonanie oceny zakresu wiedzy i umiejętności uczniów w początkowej fazie kształcenia. Badania kształtujące prowadzone w trakcie realizacji programu mają na celu dostarczanie bieŝących informacji o efektywności nauczaniauczenia się. Informacje uzyskane w wyniku badań pozwalają na dokonanie niezbędnych korekt w procesie kształcenia. Badania sumujące prowadzane są na zakończenie realizacji programów jednostek modułowych i informują o poziomie przyswojenia wiedzy i umiejętności przez uczniów. Ocenianie powinno uświadamiać uczniowi poziom jego osiągnięć w stosunku do wymagań edukacyjnych, motywować do systematycznej pracy oraz wdraŝać do samooceny i samokontroli. Ocenianie osiągnięć uczniów powinno być realizowane przy pomocy sprawdzianów ustnych, pisemnych, praktycznych, testów osiągnięć szkolnych oraz obserwacji czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń. Prowadzenie pomiaru dydaktycznego wymaga określenia kryteriów i norm oceniania, opracowania testów osiągnięć szkolnych ucznia, arkuszy obserwacji i arkuszy oceny postępów. W procesie sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów naleŝy stosować obowiązującą skalę ocen. 16

Kształcenie w zawodzie terapeuta zajęciowy wymaga zapewnienia odpowiednich warunków technicznych i dydaktycznych do realizacji programu nauczania. Zajęcia powinny być realizowane w następujących pomieszczeniach dydaktycznych: pracowni umiejętności społecznych, pracowni higieny osobistej i gospodarstwa domowego, pracowni kroju i szycia, pracowni rękodzieła, pracowni kulinarnej, pracowni organizacji czasu wolnego, pracowni artterapii, pracowni komputerowej. Szkoła moŝe posiadać równieŝ pracownie zajęć fakultatywnych, w szczególności: introligatorską, wyrobów z drewna, wyrobów z metalu oraz ze skóry, wikliniarską, ceramiczną. Zaleca się, aby zajęcia odbywały się w grupach do 15 osób, z podziałem na zespoły 3-4 osobowe. Formy organizacyjne pracy uczniów wynikają z doboru materiału i metod nauczania. W trosce o jakość kształcenia konieczne są systematyczne działania szkoły polegające na: organizowaniu zaplecza technicznego, umoŝliwiającego wykonanie obudowy dydaktycznej programu, doskonaleniu nauczycieli w zakresie metodologii kształcenia modułowego, aktywizujących metod nauczania, pomiaru dydaktycznego oraz projektowania pakietów edukacyjnych. Kształcenie zawodowe powinno odbywać się we współpracy z zakładami opieki zdrowotnej, placówkami pomocy społecznej oraz warsztatami terapii zajęciowej posiadającymi nowoczesne wyposaŝenie i moŝliwość stosowania róŝnych metod i technik terapii zajęciowej. 17

II. Plan nauczania PLAN NAUCZANIA Szkoła policealna Zawód: terapeuta zajęciowy 322[15] Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie Dla młodzieŝy Lp. Obowiązkowe zajęcia edukacyjne Liczba godzin tygodniowo w dwuletnim okresie nauczania Semestry I - IV 1. Podstawy działalności usługowej 8 2. Rozwój osobowy i biologiczny człowieka 9 3. Podstawy kompleksowej rehabilitacji 10 4. Indywidualna i grupowa terapia zajęciowa 23 Razem 50 Praktyka zawodowa: 4 tygodnie w semestrze IV 18

III. Moduły kształcenia w zawodzie Moduł 322[15].O1 Podstawy działalności usługowej 1. Cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej i ochrony środowiska, przewidywać i zapobiegać zagroŝeniom w środowisku pracy, analizować przepisy prawa dotyczące pracy z pacjentem i pracy terapeuty zajęciowego, stosować metody komunikowania się z pacjentami, promować zdrowy styl Ŝycia w kontaktach z klientami, stosować zasady profilaktyki w środowisku pracy, udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy, wykorzystywać specjalistyczne programy komputerowe podczas wykonywania zadań zawodowych, korzystać z wyników badań naukowych i upowszechniać je w ramach działalności zawodowej. 2. Wykaz jednostek modułowych Symbol jednostki modułowej 322[15].O1.01 322[15].O1.02 Nazwa jednostki modułowej Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej, ochrony środowiska oraz udzielanie pierwszej pomocy Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia Orientacyjna liczba godzin na realizację 322[15].O1.03 Nawiązywanie kontaktów społecznych 76 322[15].O1.04 Prowadzenie działań profilaktycznych i promocji zdrowia 36 322[15].O1.05 Korzystanie z programów komputerowych wspomagających działania terapeutyczne 40 72 54 Razem 288 19

3. Schemat układu jednostek modułowych 322[15].O1 Podstawy działalności usługowej 322[15].O1.01 Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej, ochrony środowiska oraz udzielanie pierwszej pomocy 322[15].O1.02 Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia 322[15].O1.03 Nawiązywanie kontaktów społecznych 322[15].O1.04 Prowadzenie działań profilaktycznych i promocji zdrowia 322[15].O1.05 Korzystanie z programów komputerowych wspomagających działania terapeutyczne 4. Literatura Aronson E., Wilson T. D., Alert R. M.: Psychologia społeczna, Serce i umysł. Zysk i Ska, Poznań 1997 Bishop G. D.: Psychologia zdrowia pod red. J. Karskiego. Promocja zdrowia. SANMEDIA, Warszawa 2000 Boratyński J., Dudek B., G. Morkis.: Obsługa klienta. Prawo pracy. Higiena pracy. WSiP, Warszawa 2003 Borecka J.: Biblioterapia - skrypt dla studentów. WyŜsza Szkoła Zawodowa w Wałbrzychu, Wałbrzych 2001 Chwierut S., Kulis M., Wójcik D.: Elementy zarządzania finansowego w ochronie zdrowia. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne Vesalius, Kraków 2000 Getzen T.: Ekonomika zdrowia. PWN, Warszawa 2000 Guide, Practical Medical English, PZWL, Warszawa 2002 Jasińska B.,Jaślan J., Woytowicz-Neyman M.: Język angielski. Repetytorium gramatyki z ćwiczeniami. PWN, Warszawa 1994 Kadusan H., Schaefer Ch.: Techniki terapeutyczne, Zabawa w psychoterapii, GWP, Gdańsk 2002 Kenrick D.T., Neuberg S.L., Cialdini L.B.: Psychologia społeczna. GWP, Gdańsk 2002 Konieczna E. J.: Arteterapia w teorii i praktyce. Impuls, Kraków, 2003 20

Kozaczuk L.: Terapia zajęciowa w Domu Pomocy Społecznej, Śląsk Spółka z oo, Katowice 1999 Krotochwil S.: Psychoterapia, PWN, Warszawa 1985 Mierzejewska-Majcherek J.: Podstawy ekonomii. Centrum Doradztwa i Informacji. Difin, Warszawa 2003 Mika S.: Psychologia społeczna, PWN, Warszawa 1987 Milanowska K.: Techniki terapii zajęciowej. PZWL, Warszawa 1987 Oster G.P., Goud D.: Rysunek w psychoterapii. GWP, Gdańsk 2002 Sawicka K.: Socjoterapia. Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Warszawa 1998 Podręczny słownik medyczny angielsko-polski i polsko-angielski, PZWL, Warszawa 2002 Sobiecki R.: red.: Podstawy przedsiębiorczości w pytaniach i odpowiedziach. Centrum Doradztwa i Informacji. Difin, Warszawa 2003 Trocki M.: red: Nowoczesne zarządzanie w opiece zdrowotnej. Instytut Przedsiębiorczości i Samorządności, Warszawa 2002 Titkow A.: Zachowania i postawy wobec zdrowia i choroby. PWN, Warszawa, 1983 Warner T.: Umiejętności w komunikowaniu się. Astrum, Warszawa 1983 Kodeks cywilny. Kodeks pracy. Wykaz literatury naleŝy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 21

Jednostka modułowa 322[15].O1.01 Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej, ochrony środowiska oraz udzielanie pierwszej pomocy 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska, zanalizować przepisy prawa dotyczące obowiązków pracodawcy i pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, rozpoznać zagroŝenia dla zdrowia i Ŝycia występujące w środowisku pracy, przewidzieć zagroŝenia, jakie mogą wystąpić w czasie prowadzenia terapii zajęciowej i przeciwdziałać im, określić skutki działania czynników szkodliwych w środowisku pracy, dobrać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy, zapewnić porządek i estetykę w miejscu pracy, usunąć czynniki szkodliwe występujące w środowisku pracy, zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze, zgodnie z przepisami ochrony przeciwpoŝarowej, postąpić zgodnie z instrukcją przeciwpoŝarową w sytuacji zagroŝenia poŝarowego lub wystąpienia poŝaru, ocenić stopień zagroŝenia Ŝycia osoby poszkodowanej w wypadku, ustalić sposób udzielania pierwszej pomocy, wykonać zabiegi resuscytacyjne zgodnie z procedurą udzielania pierwszej pomocy, udzielić pierwszej pomocy w przypadkach nagłych, urazowych i nieurazowych, zagraŝających Ŝyciu poszkodowanego. 2. Materiał nauczania Bezpieczeństwo i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz Ochrony środowiska w placówkach ochrony zdrowia i pomocy społecznej. Wymagania ergonomii na stanowisku pracy. Prawna ochrona pracy oraz środowiska. ZagroŜenia w środowisku pracy, klasyfikacja czynników szkodliwych. ZagroŜenia Ŝycia i zdrowia pracownika. Odpowiedzialność za naruszenie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. 22

Metody i środki zapobiegające szkodliwym czynnikom w miejscu pracy. Środki ochrony indywidualnej. Profilaktyczna opieka lekarska. Ocena stanu zagroŝenia Ŝycia. Organizacja pierwszej pomocy. Metody postępowanie w razie wypadku, zagroŝenia poŝarowego i poŝaru. Standardy postępowania podczas udzielania pierwszej pomocy w nagłych stanach, urazowych i nieurazowych. 3. Ćwiczenia Organizowanie stanowiska pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii. Dobieranie środków ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy. Opracowywanie planu i przeprowadzanie kontroli zagroŝeń w miejscu pracy. Stosowanie podręcznego sprzętu i środków gaśniczych do gaszenia ogniska poŝaru. Ocenianie stanu osoby poszkodowanej w wypadku. Nakładanie opatrunku na róŝne części ciała. Tamowanie krwotoków z rany i z nosa. Unieruchamianie złamań w obrębie kończyny górnej i kończyny dolnej. Udzielanie pierwszej pomocy w urazach kręgosłupa. Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku omdlenia. Układanie osoby poszkodowanej w pozycji ustalonej. UdraŜnianie dróg oddechowych. Wykonywanie sztucznego oddychania oraz pośredniego masaŝu serca na fantomie osoby dorosłej i dziecka. Kompletowanie wyposaŝenia apteczki pierwszej pomocy. 4. Środki dydaktyczne Tablice poglądowe. Instrukcje i regulaminy: obsługi sprzętu, bezpieczeństwa pracy i ochrony przeciwpoŝarowej, przydziału odzieŝy i środków ochrony indywidualnej, ewakuacji w zakładzie pracy. Plan ewakuacji w zakładzie pracy. Wykaz obowiązków pracodawcy i pracowników dotyczących higieny pracy i bezpieczeństwa przeciwpoŝarowego. Kodeks pracy. 23

Instrukcja postępowania w czasie poŝaru oraz w razie ewakuacji zakładu. Algorytm postępowania w razie wypadku. Filmy instruktaŝowe: Sprzęt i środki gaśnicze, Na ratunek. Środki ochrony indywidualnej. Sprzęt gaśniczy. Apteczka pierwszej pomocy. Teksty przewodnie do ćwiczeń. Albumy, zdjęcia, ryciny. Foliogramy dotyczące procedur udzielania pierwszej pomocy. Prezentacja multimedialna Zabiegi ratujące Ŝycie. Fantom człowieka do ćwiczeń z zakresu udzielania pierwszej pomocy. Techniczne środki kształcenia. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Celem realizacji programu nauczania jednostki modułowej jest kształtowanie umiejętności w zakresie: przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej i ochrony środowiska, rozpoznawania źródeł i czynników zagraŝających bezpieczeństwu i zdrowiu w miejscu pracy, reagowania w sytuacjach zagroŝenia Ŝycia i zdrowia, dobierania środków ochrony indywidualnej, przestrzegania procedur w sytuacjach zagroŝenia Ŝycia i udzielania pierwszej pomocy, prezentowania gotowości do udzielania pomocy oraz przyjęcia odpowiedzialności za bezpieczeństwo własne i podopiecznych w miejscu pracy i w czasie udzielania pomocy. Zajęcia powinny być prowadzone aktywizującymi metodami nauczania, takimi jak: wykład konwersatoryjny, dyskusja dydaktyczna, metoda inscenizacji, metoda sytuacyjna, metoda przypadków, przewodniego tekstu, pokaz z objaśnieniem i ćwiczenia praktyczne. Ćwiczenia powinny odbywać się w grupach do 15 osób. KaŜdy uczeń powinien wykonać samodzielnie ćwiczenia związane ze stosowaniem podręcznego sprzętu gaśniczego oraz dobieraniem środków ochrony indywidualnej. Szczególną uwagę naleŝy zwrócić na samodzielne wykonywanie ćwiczeń z zakresu udzielania pierwszej pomocy oraz prowadzenia resuscytacji w sytuacjach zagroŝenia Ŝycia. Bardzo waŝne jest równieŝ kształtowanie postawy odpowiedzialności, sumienności i współdziałania w grupie w trakcie wykonywania ćwiczeń. Zaleca się stosowanie róŝnych środków dydaktycznych, jak: tablice, modele, fantomy, zestawy przeźroczy, filmy dydaktyczne, których zastosowanie w trakcie zajęć wpływa na rozwój samodzielnego myślenia i efektywnego działania. 24

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzenie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia powinno odbywać się systematycznie, na podstawie ustalonych kryteriów. Kryteria oceniania powinny uwzględniać zaplanowane w programie cele kształcenia. W procesie oceniania osiągnięć edukacyjnych zaleca się stosowanie: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń. Podczas obserwacji naleŝy zwrócić uwagę na: stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej oraz ochrony środowiska, rozpoznawanie źródeł i czynników zagraŝających bezpieczeństwu i zdrowiu w miejscu pracy, dobieranie środków ochrony indywidualnej, skuteczne reagowanie w sytuacjach zagroŝenia Ŝycia i zdrowia człowieka, udzielanie pierwszej pomocy w stanach zagroŝenia Ŝycia. W ocenie końcowej naleŝy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania osiągnięć ucznia stosowanych przez nauczyciela. 25

Jednostka modułowa 322[15].O1.02 Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: rozróŝnić normy prawne i przepisy prawa, zinterpretować przepisy prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i prawa o ubezpieczeniach społecznych, posłuŝyć się ustawą o pomocy społecznej, o ochronie zdrowia psychicznego, o rehabilitacji i zatrudnieniu osób niepełnosprawnych oraz o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, zastosować przepisy ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, poinformować pacjenta o podstawach prawnych ubezpieczeń społecznych i pomocy społecznej, zastosować przepisy o prawach człowieka, wyjaśnić zasady funkcjonowania mechanizmu rynkowego we współczesnej gospodarce, scharakteryzować system organizacyjny ochrony zdrowia, wskazać źródła i sposoby finansowania świadczeń zdrowotnych, określić zakres świadczeń w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, wyjaśnić specyfikę rynku świadczeń zdrowotnych, wskazać czynniki wpływające na popyt i podaŝ świadczeń zdrowotnych, ocenić jakość świadczonych usług medycznych, rozróŝnić rodzaje kontraktów na świadczenie usług medycznych, sklasyfikować koszty świadczenia usług zdrowotnych, zastosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej, zastosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej. 2. Materiał nauczania Przedmiot i źródła prawa. Normy prawne i przepisy prawa. Prawo i inne systemy normatywne. Odpowiedzialność cywilna i karna. Podstawy prawne funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej, pomocy społecznej i płatnika. Organizacja i zakres ubezpieczeń społecznych. Finansowanie świadczeń zdrowotnych. System ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce. 26

Pacjent jako podmiot prawa. Rynek świadczeń zdrowotnych. Cechy rynku usług medycznych. Czynniki kształtujące popyt na świadczenia zdrowotne. Zapewnienie jakości w usługach medycznych. Rodzaje kontraktów na usługi medyczne. Koszty w zakładach opieki zdrowotnej. Wybrane zagadnienia prawa gospodarczego. Przepisy o zamówieniach publicznych. Przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej. 3. Ćwiczenia Interpretowanie norm i przepisów prawa dotyczących świadczeń zdrowotnych. Analizowanie aktów prawnych dotyczących rehabilitacji i zatrudnienia osób niepełnosprawnych, zdrowia psychicznego i praw człowieka. Rozwiązywanie symulowanych problemów z wykorzystaniem przepisów prawa. Dobieranie podstawy prawnej do rozwiązania określonej sytuacji prawnej lub problemu. Analizowanie praw i obowiązków pracownika i pracodawcy na podstawie Kodeksu pracy. Prowadzenie analizy systemu finansowania ochrony zdrowia i pomocy społecznej w Polsce. Określanie cech rynku usług medycznych. Interpretowanie przepisów prawa gospodarczego. Określanie czynników kształtujących podaŝ i popyt na usługi medyczne. Opracowywanie oferty na usługi medyczne i opiekuńcze. 4. Środki dydaktyczne Kodeks pracy. Kodeks postępowania administracyjnego. Teksty ustaw o pomocy społecznej, o rehabilitacji i zatrudnieniu osób niepełnosprawnych, o ochronie zdrowia psychicznego, o zakładach opieki zdrowotnej, o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, o ochronie danych osobowych. Rocznik statystyczny. Pisma urzędowe, umowy cywilnoprawne. Baza informacji prawnej: płyty CD-ROM, Internet, serwis prawo i zdrowie. Opisy przypadków. Foliogramy na temat systemu organizacyjnego ochrony zdrowia. 27

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Program nauczania jednostki modułowej obejmuje zintegrowane treści z zakresu ekonomii, ekonomiki, finansów i prawa, niezbędne do zrozumienia zasad funkcjonowania ochrony zdrowia w wymiarze organizacyjnym i ekonomicznym. Podczas realizacji programu jednostki modułowej, naleŝy zwracać uwagę na kształtowanie umiejętności analizowania i interpretowania norm i przepisów prawa dotyczących spraw pacjenta oraz pracy terapeuty zajęciowego. Wiedza z zakresu prawa jest niezbędna do uczestnictwa w Ŝyciu społecznym, wykonywania obowiązków zawodowych i korzystania z praw człowieka i obywatela. Realizując program naleŝy zwrócić uwagę na staranny dobór treści kształcenia pod względem ich uŝyteczności i praktycznego zastosowania w pracy zawodowej. Osiągnięcie zaplanowanych celów, wymaga stosowania następujących metod nauczania - uczenia się: dyskusji dydaktycznej, metody sytuacyjnej, metody przypadków, metody projektów, wykładu informacyjnego oraz ćwiczeń. Zajęcia edukacyjne naleŝy prowadzić w formie pracy zespołowej i w grupach do 15 osób. Powinny odbywać się w pracowni wyposaŝonej w nowoczesne środki dydaktyczne oraz pracowni komputerowej. NaleŜy zapewnić uczniom korzystanie z podręcznej biblioteczki wyposaŝonej w pozycje literatury z zakresu prawa, akty prawne, specjalistyczną prasę. Wskazane jest równieŝ organizowanie wycieczek do sądów i organów administracji publicznej oraz zakładów opieki zdrowotnej. W procesie nauczania naleŝy rozwijać motywację do samokształcenia oraz kształtować cechy osobowości, takie jak: staranność, dociekliwość, odpowiedzialność, systematyczność. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć ucznia naleŝy prowadzić systematycznie, na podstawie ustalonych kryteriów i zgodnie z obowiązującą skalą ocen. W czasie kontroli i oceny naleŝy sprawdzać umiejętności uczniów w operowaniu zdobytą wiedzą, zwracać uwagę na merytoryczną jakość wypowiedzi, właściwe stosowanie pojęć, poprawność wnioskowania. W procesie oceniania osiągnięć edukacyjnych naleŝy szczególnie zwrócić uwagę na: posługiwanie się terminologią z zakresu prawa i ekonomii, interpretowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki obowiązujących w działalności zawodowej, 28

umiejętność logicznego myślenia, samodzielność i poprawność wykonania ćwiczeń, aktywność w czasie zajęć. W procesie sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów zaleca się stosowanie: sprawdzianów pisemnych, sprawdzianów ustnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń. W ocenie końcowej naleŝy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania osiągnięć ucznia stosowanych przez nauczyciela. 29

Jednostka modułowa 322[15].O1.03 Nawiązywanie kontaktów społecznych 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: wyjaśnić podstawowe pojęcia z zakresu psychologii ogólnej, scharakteryzować procesy psychiczne, emocjonalne i motywacyjne, określić rolę procesów psychicznych w poznawaniu rzeczywistości, określić znaczenie komunikacji w relacjach międzyludzkich, wyjaśnić istotę komunikacji werbalnej i niewerbalnej, ocenić moŝliwości komunikowania się osób w podeszłym wieku, scharakteryzować style porozumiewania się, określić sposoby wyraŝania komunikatów niewerbalnych, zastosować zasady skutecznego komunikowania się, zastosować techniki aktywnego słuchania, określić czynniki wpływające na proces komunikowania się, zachować się asertywnie w relacjach z innymi ludźmi, rozpoznać czynniki powodujące konflikt, rozwiązać konflikty interpersonalne, określić zasady i warunki skutecznego negocjowania, poradzić sobie w trudnych sytuacjach zawodowych, rozpoznać potrzeby pacjenta, przewidzieć oczekiwania pacjenta, porozumieć się skutecznie z pacjentem, rozpoznać przyczyny trudności w komunikowaniu się z pacjentem, zastosować społecznie przyjęte normy etyczne, opracować projekt powinności terapeuty zajęciowego. 2. Materiał nauczania Podstawowe pojęcia w psychologii. Procesy psychiczne, emocjonalne i motywacyjne. Rola procesów poznawczych w poznawaniu rzeczywistości. Klasyfikacja potrzeb. Komunikacja interpersonalna. Techniki komunikacji werbalnej, niewerbalnej. Style i język komunikowania się. Aktywne słuchanie. Informacje zwrotne. Bariery w komunikowaniu się. Zachowania asertywne. Sytuacje trudne. 30

Istota konfliktu, sposoby rozwiązywania konfliktu. Negocjacje. Zasady etyki. 3. Ćwiczenia Analizowanie własnych potrzeb w zakresie stosowania i doskonalenia umiejętności komunikowania się. Obserwowanie i interpretowanie komunikatów werbalnych i niewerbalnych w warunkach symulowanych. Prowadzenie rozmowy z zastosowaniem technik aktywnego słuchania, takich jak: parafrazowanie, odzwierciedlanie, uogólnianie, wyjaśnianie. Analizowanie zachowań asertywnych na podstawie obejrzanego filmu. Prowadzenie rozmowy z pacjentem w sytuacji symulowanej. WyraŜanie uczuć i emocji w trakcie rozmowy z pacjentem w sytuacji symulowanej. Rozpoznawanie stanu emocjonalnego obserwowanych osób. Rozwiązywanie sytuacji konfliktowych, na podstawie opisu przypadków. 4. Środki dydaktyczne Opisy przypadków - komunikacji w relacji dorosły-dorosły, dorosłydziecko, komunikacja z osobą niesłyszącą, niewidomą, głuchoniemą, opis konfliktów. Literatura - ksiąŝki czasopisma. Filmy dydaktyczne - język migowy. Foliogramy na temat hierarchii potrzeb. Nagrania audio i video dotyczące zasad komunikowania się. Techniczne środki kształcenia: radiomagnetofon, magnetowid, telewizor, kasety audio i wideo, słuchawki, głośniki, projektor, kamera. Tablice i materiały biurowe. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Celem realizacji programu jednostki modułowej jest kształtowanie umiejętności nawiązywania kontaktów społecznych, rozpoznawania indywidualnych róŝnic między ludźmi, ze szczególnym uwzględnieniem osób niesłyszących, niewidomych, głuchoniemych, rozpoznawania i rozwiązywania konfliktów społecznych, rozpoznawania sytuacji społecznych mających wpływ na procesy psychiczne człowieka i jego zachowanie oraz funkcjonowanie w środowisku pracy. 31

Podczas realizacji programu naleŝy zwrócić uwagę na rozwijanie zainteresowań zawodowych oraz kształtowanie cech osobowości szczególnie przydatnych w wykonywaniu zawodu, takich jak: otwartość, wraŝliwość, tolerancyjność, dokładność, odpowiedzialność i Ŝyczliwość. Osiągnięcie zaplanowanych celów kształcenia umoŝliwi stosowanie aktywizujących metod nauczania: dyskusji dydaktycznej, metody przypadków i sytuacyjnej, inscenizacji, gier dydaktycznych oraz ćwiczeń. Zajęcia powinny być prowadzone w atmosferze zaufania, otwartości i partnerstwa. Uczenie się umiejętności interpersonalnych następuje poprzez uczestniczenie, przeŝywanie i odgrywanie róŝnych ról w kontaktach z innymi ludźmi. Dlatego dominującą metodą nauczania powinny być ćwiczenia prowadzone w grupach do 15 osób, z podziałem na 2-3 osobowe zespoły. Praca w małych zespołach prowadzi do wzajemnej akceptacji, empatii, redukcji uprzedzeń oraz odpowiedzialności za wyniki uczenia się. Nauczyciel moŝe wykorzystać ćwiczenia zawarte w programie, moŝe równieŝ przygotować własne ćwiczenia lub zaproponowane przez uczniów. Uczniowie powinni mieć moŝliwość korzystania z opisów sytuacji opracowanych przez nauczyciela, zaczerpniętych z literatury lub teŝ z wybranych fragmentów filmu. NaleŜy zaplanować ćwiczenia stwarzające uczniom moŝliwość nabywania umiejętności: wzajemnego poznawania się, rozpoznawania potrzeb drugiego człowieka, budowania zaufania, formułowania komunikatów werbalnych i niewerbalnych, wyraŝania i przyjmowania krytyki oraz prowadzenia negocjacji i prezentowania swoich poglądów. Zajęcia edukacyjne powinny być prowadzone w pracowni umiejętności społecznych, w której istnieje moŝliwość dowolnego ustawienia stolików oraz zastosowania odpowiednich środków dydaktycznych. Nauczyciel powinien przestrzegać etycznych zasad pracy z grupą z zachowaniem tajemnicy zawodowej. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematycznie, na podstawie ustalonych kryteriów. Kryteria oceniania powinny uwzględniać zaplanowane w programie szczegółowe cele kształcenia. Oceniając umiejętności intelektualne i praktyczne ucznia naleŝy uwzględniać aktywność uczniów, kulturę osobistą i zawodową, odpowiedzialność za podjęte decyzje, punktualność, dokładność, rzetelność, zainteresowanie wykonywaną pracą, pracowitość, współpracę w zespole. 32

Oceny osiągnięć ucznia dokonuje się na podstawie: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji zachowania ucznia podczas wykonywania ćwiczeń. Podczas obserwacji szczególną uwagę naleŝy zwracać na: przygotowanie uczniów do zajęć, umiejętność wyraŝania opinii i inscenizowania określonych sytuacji, stosowanie technik skutecznego komunikowania się, stosowanie technik aktywnego słuchania, stosowanie technik zachowań asertywnych, umiejętność prowadzenia negocjacji, rozwiązywanie sytuacji konfliktowych. W końcowej ocenie osiągnięć edukacyjnych ucznia naleŝy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela. 33

Jednostka modułowa 322[15].O1.04 Prowadzenie działań profilaktycznych i promocji zdrowia 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: określić znaczenie zdrowia dla jednostki, grupy społecznej i społeczeństwa, określić czynniki warunkujące utrzymanie zdrowia, zidentyfikować czynniki zagraŝające zdrowiu, dostrzec związek między stylem Ŝycia człowieka a jego zdrowiem, określić rolę zachowań prozdrowotnych, scharakteryzować cele, zadania i kierunki działań profilaktycznych, określić poziomy działań profilaktycznych, przygotować program edukacji zdrowotnej dla rodziny, zaprezentować program zdrowego stylu Ŝycia, przeciwdziałać zagroŝeniom zdrowotnym, zaprezentować właściwą postawę wobec własnego zdrowia i zdrowia innych ludzi. 2. Materiał nauczania Holistyczna koncepcja człowieka. Podstawowe pojęcia: zdrowie, potrzeby zdrowotne, zachowania zdrowotne, czynniki warunkujące zdrowie i zagraŝające zdrowiu. Modele zdrowia. Środowisko a zdrowie człowieka. Cele, zadania i kierunki działalności profilaktycznej. Elementy promocji zdrowia. Metody edukacji zdrowotnej. Zdrowy styl Ŝycia. 3. Ćwiczenia Rozpoznawanie czynników warunkujących zdrowie i zagraŝających zdrowiu. Rozpoznawanie nieprawidłowości w zakresie własnego stylu Ŝycia. Opracowywanie programów edukacyjnych promujących zdrowie. Opracowywanie scenariusza zajęć na temat zdrowego stylu Ŝycia. Prowadzenie zajęć edukacyjnych na temat zdrowego stylu Ŝycia. Projektowanie działań dotyczących profilaktyki uzaleŝnień. 34

4. Środki dydaktyczne Tablice anatomiczne i atlasy anatomiczne. Modele narządów. Filmy dydaktyczne dotyczące profilaktyki uzaleŝnień. Prezentacje multimedialne CD/DVD. Przeźrocza, foliogramy dotyczące programów profilaktycznych. Materiały dydaktyczne: poradniki, przewodniki, ulotki, plakaty, broszury, informatory. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Program nauczania jednostki modułowej zawiera treści dotyczące promocji zdrowia, edukacji zdrowotnej, profilaktyki oraz potrzeb zdrowotnych człowieka. Realizacja programu ma na celu zapoznanie uczniów z czynnikami warunkującymi utrzymanie zdrowia i szkodliwymi dla zdrowia oraz kształtowanie przekonań prozdrowotnych. Wiedza o zdrowiu i przekonania prozdrowotne ucznia stanowią podstawę do udzielania wsparcia i pomocy osobie niepełnosprawnej, w jej dąŝeniu do uzyskania lepszej sprawności i samodzielności Ŝyciowej. Program powinien być realizowany w korelacji z programami jednostek modułowych 322[15].O1.01 i 03. W procesie nauczania naleŝy dobierać metody i środki dydaktyczne do zaplanowanych celów kształcenia. RóŜnorodność treści programowych wymaga stosowania metody wykładu, dyskusji dydaktycznej, inscenizacji, metody przypadków oraz ćwiczeń. Zaproponowane w programie ćwiczenia praktyczne moŝna modyfikować lub uzupełniać w zaleŝności od potrzeb edukacyjnych. Zajęcia powinny być prowadzone w 15 osobowych grupach, z podziałem na 2-3 osobowe zespoły w warunkach symulowanych, w pracowni dydaktycznej wyposaŝonej w nowoczesne środki dydaktyczne. Uczniowie powinni samodzielnie przygotować i przeprowadzić zaproponowane w programie jednostki modułowej ćwiczenia pod kierunkiem nauczyciela. Wskazane jest zorganizowanie i przeprowadzenie zajęć z zakresu edukacji zdrowotnej w placówkach ochrony zdrowia oraz pomocy społecznej. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów naleŝy prowadzić systematycznie, na podstawie ustalonych kryteriów. Systematyczna 35