Aktualna i przewidywana sytuacja na rynku zbóż w Polsce i UE Jacek Bąkowski Dyrektor Biura Analiz i Programowania ARR 18 kwietnia 2008 r. 1
Użytkowanie gruntów w Polsce użytki rolne 51,8% pozostałe grunty 18,7% lasy i grunty leśne 29,5% Źródło: dane GUS 2
Powierzchnia użytków rolnych w Polsce w 2007 r. Powierzchnia użytków rolnych w Polsce w 2007 r. wynosiła ok. 16 mln ha, w tym 11,9 mln ha zajmowały grunty orne. Źródło: dane GUS 3
Struktura zasiewów w Polsce w 2007 r. pastewne 9,0% ziemniaki 4,7% pozostałe 3,8% strączkowe 0,3% przemysłowe 9,3% zboża 72,9% Źródło: dane GUS 4
Udział powierzchni uprawy zbóż w 2007 r. w powierzchni zasiewów ogółem Udział powierzchni uprawy zbóż w powierzchni zasiewów 75,0 do 76,9% 72,5 do 74,9% 70,0 do 72,4% 61,9 do 69,9% Źródło: dane GUS 5
Udział powierzchni poszczególnych upraw zbożowych w 2007 r. w ogólnej powierzchni zbóż owies 7,0% kukurydza 3,1% gryka, proso i inne zbożowe 1,0% pszenica 25,3% jęczmień 14,8% pszenżyto 15,1% żyto 15,8% mieszanki zbożowe 18,0% Źródło: dane GUS 6
Plony zbóż w Polsce (w t/ha) 4 3,24 3,54 3,23 3,25 3,34 3 2,87 2,60 2 1 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008* Źródło: dane GUS * prognoza IERiGŻ 7
Produkcja zbóż (w mln ton) 30 25 20 15 10 2,0 3,8 3,4 3,0 5,3 1,9 3,2 2,8 2,8 4,8 2,3 4,3 3,6 3,7 5,8 1,9 3,4 3,6 3,9 5,2 1,3 2,6 3,2 3,2 4,4 1,7 3,1 4,0 4,1 5,8 1,8 3,3 4,2 4,2 5,8 5 9,3 7,9 9,9 8,8 7,1 8,3 8,7 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008* Pszenica Owies i mieszanki Pszenżyto Jęczmień Żyto Kukurydza Źródło: dane GUS * prognoza IERiGŻ 8
Skup zbóż w Polsce w latach 2004/05-2007/08 (w miesiącach VII- II) Lata Zbiory (w mln ton) Skup (w mln ton) Skup/Zbiory 2004/2005 29,6 5,4 18,2% 2005/2006 26,9 5,4 20,2% 2006/2007 21,8 4,3 19,6% 2007/2008 27,1 4,8 17,6% Źródło: dane GUS 9
Skup zbóż w Polsce (w tys. ton) 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI 2007/2008 2006/2007 Źródło: dane GUS 10
Spożycie zbóż w tys. ton 6 000 4 500 279 268 266 254 1226 1200 1202 1180 193 180 180 1015 990 960 3 000 4286 4294 4295 4290 4161 4100 4050 1 500 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008* Pszenica Żyto Pozostałe Źródło: dane GUS, * prognoza IERiGŻ 11
Średnie miesięczne spożycie przetworów zbożowych wg badań budżetów gospodarstw domowych (1) Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 % zmiany Miesięcznie na osobę (kg) Pieczywo ogółem 6,08 5,90 5,57 5,29-5,0 Pieczywo żytnie 0,25 0,27 0,27 0,28 3,7 Pieczywo pszenne 1,07 1,05 1,05 1,04-1,0 Pieczywo mieszane 4,76 4,58 4,24 3,97-6,4 Makaron 0,38 0,36 0,37 0,38 2,7 Wyroby ciastkarskie 0,59 0,59 0,62 0,65 4,8 Mąka 1,09 1,07 1,00 0,90-10,0 Kasze 0,19 0,18 0,18 0,17-5,6 Płatki 0,09 0,06 0,05 0,05 0,0 Razem 8,42 8,16 7,78 7,44-4,4 Źródło: dane GUS, IERiGŻ 12
Średnie miesięczne spożycie przetworów zbożowych wg badań budżetów gospodarstw domowych (2) Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 Struktura spożycia (%) Pieczywo ogółem 72,3 72,3 71,6 71,1 Pieczywo żytnie 3,0 3,3 3,5 3,8 Pieczywo pszenne 12,7 12,9 13,5 14,0 Pieczywo mieszane 56,5 56,1 54,5 53,4 Makaron 4,5 4,4 4,8 5,1 Wyroby ciastkarskie 7,0 7,2 8,0 8,7 Mąka 12,9 13,1 12,9 12,1 Kasze 2,3 2,2 2,3 2,3 Płatki 1,1 0,7 0,6 0,7 Razem 100 100 100 100 Źródło: dane GUS, IERiGŻ 13
Import zbóż w tys. ton 4 000 3 500 148 3 000 2 500 1068 2 000 620 1 500 1 000 500 0 45 369 449 214 18 232 367 410 23 284 296 376 1666 25 280 150 650 19 250 100 450 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08* 2008/09* pszenica jęczmień kukurydza pozostałe * prognoza IERiGŻ 14
Eksport zbóż w tys. ton 2 000 1 500 468 550 1 000 500 242 126 63 464 128 127 232 169 150 220 550 200 200 560 681 624 600 500 0 81 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08* 2008/09* pszenica jęczmień kukurydza pozostałe * prognoza IERiGŻ 15
Zmiany w regulacji wspólnotowego rynku kukurydzy Wprowadzone zostały limity skupu interwencyjnego kukurydzy. W bieżącym sezonie limit zakupów kukurydzy dla całej UE-27 wynosi 1,5 mln ton. W sezonie 2008/09 ulegnie on zmniejszeniu do 0,7 mln ton. Od sezonu 2009/10 interwencyjne zakupy tego ziarna nie będą prowadzone. 16
Sprzedaż zbóż w UE w roku 2007/2008 (tys. ton) tys. ton 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1947 129 2007/2008 38 17 1 Kukurydza Pszenica Żyto Jęczmień Sorgo Źródło: KE - Stan na 13 kwietnia 2008 r. 17
Stan zapasów interwencyjnych zbóż UE na koniec roku gospodarczego (tys. ton) Lata gospodarcze Rodzaj zboża 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08* Pszenica zwyczajna 194 8 896 5 537 173 1,7 Pszenica durum 0 0 0 0 0 Żyto 3 332 2 307 638 38 0 Jęczmień 111 1 475 2 180 18 0 Kukurydza 0 2 832 5 614 2 231 123,7 Sorgo 0 0 3 1 0 Razem 3 637 15 510 13 972 2 461 125,4 * Stan na 13 kwietnia 2008 r. Źródło: Komisja Europejska DG AGRI 18
Zawieszenie opłat przywozowych W celu zwiększenia importu ziarna z krajów trzecich Komisja Europejska od 11 stycznia 2008 r. do 30 czerwca 2008 r. zawiesiła opłaty przywozowe dla niektórych zbóż. Zerowa stawka opłat celnych dotyczy ziarna: pszenicy durum, pszenicy zwyczajnej, jęczmień, żyta, kukurydzy, sorga. 19
Import zbóż Import zbóż może być : bez preferencji (poza kontyngentem), dla którego zostały ustalone cła importowe zgodnie ze Wspólną Taryfą Celną, z preferencjami (w ramach kontyngentu), dla którego zostały ustalone obniżone stawki celne. 20
Stawki opłat celnych w ramach kontyngentów preferencyjnych administrowanych przez ARR na import zbóż do UE oraz skala ich wykorzystania. Nazwa produktu Okres obowiązywa nia Stawka celna* Kraj pochodzenia Wielkość kontyngentu w tonach Wykorzystano do 02.04.08 % wykorzystania pozostało ton Pszenica zwyczajna o jakości innej niż wysoka rok 2008 12 EUR/t Kraje trzecie USA 572 000 572 000 2 989 240 Kanada 38 853 6,2% 36 432 pozostałe państwa (w 4 transzach) 2 378 387 2 333 104 Jęczmień paszowy rok 2008 16 EUR/t Kraje trzecie 306 215 0,0% 306197 Jęczmień browarny rok 2008 8 EUR/t Kraje trzecie 50 000 0,0% 50 000 Kraje trzecie Kukurydza rok 2008 0% 0,0% 242 074 (w 2 transzach) 242 074 * Rozporządzenie Rady Komisji Europejskiej (WE) Nr 1/2008 (Dz.U. z 4.01.2008 r.) zawiesza cła na wybrane zboża na okres od 10 stycznia 2008 r. do 30 czerwca 2008 r. Źródło: Komisja Europejska 21
Import zbóż Tańszy import z Rosji utrudniają restrykcje stosowane przez rząd tego kraju przy eksporcie ziarna. Od 12 listopada 2007 r. wprowadzono 30% cła w eksporcie jęczmienia, a w przypadku pszenicy miękkiej 10% opłatę celną, którą zwiększono pod koniec stycznia br. do 40%. Okres obowiązywania opłat celnych ustalony został do końca lipca br. W styczniu 2008 r. Ukraina ustaliła limity na eksport zbóż. Pod koniec marca br. zdecydowano o zwiększeniu limitów eksportu ziarna z 1,2 mln t do ok. 2,9 mln t. dla pszenicy z 200 tys. t do 203 tys. t, dla jęczmienia z 400 tys. t do 900 tys. t dla kukurydzy z 600 tys. t do 1,8 mln t. Jednocześnie przedłużono termin obowiązywania limitów do końca czerwca br. 22
Średnie ceny skupu pszenicy (w zł/t) 950 950 850 750 650 550 450 350 250 850 750 650 550 450 350 250 VI 2005 IX 2005 XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 Źródło: dane GUS, prognoza ekspertów ARR marzec 2008 r. 23
Średnie ceny skupu żyta (w zł/t) 800 750 700 650 600 550 500 450 400 350 300 250 800 750 700 650 600 550 500 450 400 350 300 250 VI 2005 IX 2005 XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 Źródło: dane GUS, prognoza ekspertów ARR- marzec 2008 r. 24
Powierzchnia gruntów ugorowanych na gruntach ornych w gospodarstwach rolnych w 2007 r. Grunty ugorowane w tys. ha 40,0 do 64,3 30,0 do 39,9 20,0 do 29,9 8,6 do 19,9 Łącznie ok. 413 tys. ha Źródło: dane GUS 25
Prognoza zbiorów zbóż podstawowych (bez kukurydzy) w Polsce w 2008 r. (w mln ton) Prognoza zbiorów zbóż według różnych źródeł - w mln ton Instytyt Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej 26,3-26,8 Izba Zbożowo-Paszowa 25,7 Agencja Rynku Rolnego 26,2-26,7 26
Bilans zbóż ogółem w Polsce * (mln ton) Wyszczególnienie 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08 szacunek 2008/09 prognoza Zapasy początkowe 0,8 4,4 3,7 0,7 1,1 Produkcja 29,6 26,9 21,8 27,1 28,0-28,5 Import 1,0 1,0 3,5 1,1 0,5-1,0 Zasoby Ogółem 31,4 32,3 29,0 28,9 30,1 Zużycie krajowe 26,0 26,9 27,1 26,5 26,4 Eksport 1,0 1,7 1,2 1,3 1,1-1,5 Zapasy końcowe 4,4 ** 3,7 ** 0,7 1,1 2,2-2,6 * łącznie z kukurydzą ** łącznie z zapasami interwencyjnymi Źródło: dane GUS, szacunki i obliczenia własne 27
Światowy bilans zbóż (mln ton) Wyszczegolnienie Zboża ogółem (bez ryżu) 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08 szacunek Zmiana w % Produkcja 1 640,9 1 598,8 1 572,8 1 661,2 5,6 Zużycie 1 585,1 1 615,9 1 624,3 1 682,9 3,6 Zapasy końcowe 329,2 312,0 260,5 238,8-8,3 Źródło: FAS USDA 28
Prognozy światowych zbiorów zbóż w roku 2008/2009 Globalne zbiory zbóż 1 694 mln ton o 32 mln ton więcej niż w poprzednim roku gospodarczym w tym: pszenicy Pszenica 2007/2008 2008/2009 prognoza zmiana (%) Powierzchnia (m ln ha) 215 221 2,6 Plony (ton/ha) 2,8 2,9 4,3 Produkcja (m ln ton) 604 646 7,0 Źródło: Międzynarodowa Rada Zbożowa (IGC) 29
Powierzchnia zasiewów pszenicy w mln ha 30 25 20 15 10 5 0 26,3 25,0 18,9 18,2 11,2 10,5 9,8 8,6 6,7 5,9 UE USA Rosja Kanada Ukraina 2007/2008 2008/2009* Źródło: Międzynarodowa Rada Zbożowa (IGC) * prognoza 30
Produkcja pszenicy u 5 najważniejszych producentów (w mln ton) Wyszczególnienie 2006/07 2007/08 2008/09* Australia 11 13 23 Kanada 25 20 24 Argentyna 15 16 16 EU-27 125 120 137 USA 49 56 62 Łącznie 225 225 260 Świat 593 605 646 Źródło: Międzynarodowa Rada Zbożowa (IGC) * prognoza 31
Bilans zbóż w UE-27 (mln ton) Wyszczególnienie 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08 zmiana szacunek w % Zapas początkowy 41,0 24,5 52,6 46,1 31,8-31,0 Zbiory 242,2 313,5 279,1 263,1 256,2-2,6 Zasoby ogółem 283,2 338,0 331,7 309,3 288,1-6,9 Zużycie krajowe 260,3 275,8 275,1 272,0 272,4 0,2 Nadwyżki 22,9 62,1 56,6 37,3 15,7-58,0 - eksport -1,6 9,5 10,5 5,4-7,9-245,9 - zapasy końcowe 24,5 52,6 46,1 31,8 23,6-25,9 Nadwyżki z bież. zbiorów -18,1 37,7 4,0-8,9-16,2 x Źródło: FAS USDA: Grain: World Markets and Trade, marzec 2008 r. 32
Produkcja zbóż ogółem w UE-27 Wyszczególnienie 2007/2008 2008/2009 prognoza Zmiana (%) Powierzchnia (m ln ha) 56,8 59,6 5,0 Plony (ton/ha) 4,5 4,8 5,2 Produkcja (m ln ton) 257,9 284,7 10,4 Źródło: Komisja Europejska 33
mln ton 80 Zbiory zbóż u głównych producentów w UE (w mln ton) 63-68 60 44-46 40 20 26-29 22-25 0 Francja Niemcy Polska Wlk. Brytania Źródło: Eurostat 34
Zbiory zbóż w Polsce (w mln ton) mln ton 30 24 18 12 26,8 23,4 29,6 26,9 21,8 27,1 28,0 6 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008* Źródło: dane GUS * prognoza IERiGŻ 35
Zbiory zbóż we Francji (w mln ton) mln ton 72 60 48 36 24 69,6 54,9 70,4 64,0 61,6 59,0 64,3 12 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008* Źródło: Eurostat * prognoza Komisja Europejska 36
Zbiory zbóż w Niemczech (w mln ton) mln ton 56 42 28 14 43,4 39,4 51,1 46,0 43,5 40,5 44,1 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008* Źródło: Eurostat * prognoza Komisja Europejska 37
mln ton Zbiory zbóż w Wielkiej Brytanii (w mln ton) 25 20 15 10 23,0 21,6 22,1 21,1 20,9 19,4 22,5 5 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008* Źródło: Eurostat * prognoza Komisja Europejska 38
Prognoza sytuacji na rynku zbóż w krajach UE w latach 2008-2014 (mln ton) 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Produkcja 294,4 288,2 293,6 297,6 300,7 303,9 305,7 z tego EU-15 210,3 204,8 207,5 210,2 211,5 212,4 214,1 EU-10 59,1 58,4 60,3 60,7 62,6 64,6 64,5 EU-2 25,0 25,0 25,8 26,7 26,6 26,9 27,2 Zużycie 270,6 271,7 272,9 275,5 278,7 282,9 285,5 na żywność i przemysłowe 87,9 88,0 88,1 88,1 88,2 88,3 88,3 na pasze 166,5 167,8 167,9 168,6 168,8 168,6 168,5 na bioenergię 4,8 4,5 5,5 7,5 10,3 15,7 18,4 z tego EU-15 199,6 201,0 202,3 205,2 208,5 213,0 215,9 EU-10 48,7 48,6 48,5 48,2 47,9 47,5 47,3 EU-2 22,3 22,1 22,2 22,2 22,2 22,3 22,3 Import 11,6 9,9 9,3 9,0 9,3 10,4 11,0 Eksport 27,7 28,2 29,0 29,7 28,8 28,2 28,9 Zapasy poczatkowe 40,4 48,0 46,1 47,1 48,5 51,0 54,2 Zapasy Końcowe 48,0 46,1 47,1 48,5 51,0 54,2 56,6 Źródło: Raport Komisji Europejskiej Prospects for agricultural markets and income in the European Union 2007-2014 - March 2008 39
Dziękuję za uwagę 40