Wykaz skrótów... Wykaz literatury... Wykaz orzecznictwa... XXXVII Wykaz aktów normatywnych... Wstęp... XIII XIX XLIX Rozdział I. Rozwój instytucji odrębnej własności lokalu... 1 1. Rys historyczny instytucji odrębnej własności lokalu... 1 I. Geneza i ewolucja instytucji odrębnej własności lokalu starożytność i wieki średnie... 1 II. Okres zaniku instytucji odrębnej własności lokalu XIX w.... 4 III. Renesans instytucji odrębnej własności lokalu XX w.... 12 2. Instytucjonalizacja odrębnej własności lokalu w Polsce... 16 I. Rozporządzenie o własności lokali z 24.10.1934 r.... 16 1. Koncepcja własności w okresie międzywojennym... 17 2. Geneza zinstytucjonalizowania odrębnej własności lokalu w Polsce... 19 3. Konstrukcja odrębnej własności lokalu ukształtowana w rozporządzeniu o własności lokali... 20 4. Ingerencja w prawa przysługujące właścicielom lokali w okresie międzywojennym... 27 5. Podsumowanie... 29 II. Okres obowiązywania rozporządzenia o własności lokali oraz innych aktów regulujących prawo mieszkaniowe w latach 1945 1964... 31 1. Koncepcja własności po 1945 r.... 31 2. Rozporządzenie o własności lokali z 1934 r.... 32 3. Geneza i wpływ polityki mieszkaniowej po II wojnie światowej na kształt instytucji odrębnej własności lokalu... 33 A. Publiczna gospodarka lokalami... 35 B. Spółdzielczość mieszkaniowa i jej rola w okresie nowej polityki mieszkaniowej... 41 C. Prawo lokalowe... 47 LIX V
D. Modyfikacja konstrukcji instytucji odrębnej własności lokalu ustawa o gospodarce terenami w miastach i osiedlach... 50 4. Podsumowanie... 51 III. Okres regulacji odrębnej własności lokalu w Kodeksie cywilnym... 53 1. Przedmiot odrębnej własności lokalu... 54 2. Powstanie wspólnego prawa właścicieli lokali do nieruchomości wspólnej i przedmiotu tego prawa... 60 3. Zakres przedmiotowy nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 62 4. Wysokość udziałów w nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 67 5. Współdziałanie w zarządzie i koszty zarządu nieruchomością wspólną właścicieli lokali... 68 6. Podsumowanie... 75 IV. Nowelizacja Kodeksu cywilnego z 28.7.1990 r.... 78 1. Okres transformacji ustrojowej... 78 2. Konstrukcja odrębnej własności lokalu w Kodeksie cywilnym po 1990 r.... 81 A. Przedmiot odrębnej własności lokalu... 81 B. Powstanie wspólnego prawa właścicieli lokali do nieruchomości wspólnej i przedmiotu tego prawa... 83 C. Udział w nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 86 D. Współdziałanie w zarządzie i koszty zarządu nieruchomością wspólną właścicieli lokali... 87 3. Podsumowanie... 90 V. Reforma prawa mieszkaniowego 1994 r.... 92 1. Prawo spółdzielcze... 93 2. Ustawa o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości... 96 3. Ustawa o najmie lokali i dodatkach mieszkaniowych... 98 4. Nurt socjalno-uwłaszczeniowy... 104 Rozdział II. Oddziaływanie reform systemowych w nowym ustroju 1997 r. na instytucję odrębnej własności lokalu... 107 1. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2.4.1997 r.... 108 2. Ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami... 112 3. Przekształcanie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości... 118 VI
I. Ustawa z 4.9.1997 r. o przekształceniu użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości... 118 II. Ustawa z 26.7.2001 r. o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości... 121 III. Ustawa z 29.7.2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości... 124 4. Ustawa z 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych... 131 5. Ustawa z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego... 141 6. Nurt socjalno-uwłaszczeniowy po 1997 r. wzmianka... 149 Rozdział III. Konstrukcja prawna odrębnej własności lokalu... 152 1. Podstawowe modele konstrukcji prawnej odrębnej własności lokalu... 152 2. Konstrukcja prawna odrębnej własności lokalu przyjęta przez polskiego ustawodawcę... 155 I. Model dualistyczny... 155 II. Modyfikacje modelu dualistycznego... 158 1. Problem relacji praw związanych... 159 2. Problem rodzaju prawa do gruntu... 169 3. Powstanie wspólnego prawa właścicieli lokali do nieruchomości wspólnej i przedmiotu tego prawa... 177 I. Wpis do księgi wieczystej jako przesłanka powstania nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 177 1. Sytuacja prawna nabywcy lokalu po zawarciu umowy, a przed dokonaniem wpisu do księgi wieczystej... 182 II. Umowa o ustanowieniu odrębnej własności lokalu... 187 1. Umowa o ustanowieniu odrębnej własności lokalu zawarta przez współwłaścicieli nieruchomości... 187 2. Umowa o ustanowieniu lokalu zawierana z nabywcą lokalu... 190 A. Regulacje ograniczające możliwość swobodnego zawierania umowy o ustanowienie własności lokalu z nabywcą... 194 III. Jednostronna czynność prawna właściciela nieruchomości... 200 IV. Ustanowienie odrębnej własności lokalu w drodze orzeczenia sądu... 202 V. Powstanie odrębnej własności lokalu z mocy prawa... 207 4. Ustanie wspólnego prawa właścicieli lokali do nieruchomości wspólnej i przedmiotu tego prawa... 216 I. Wygaśnięcie odrębnej własności wszystkich lokali... 217 VII
VIII Spis treści 1. Zniszczenie budynku, w którym ustanowiona jest odrębna własność lokali... 217 2. Wygaśnięcie użytkowania wieczystego gruntu, na którym posadowiony jest budynek, w którym wyodrębniono odrębną własność lokali... 218 II. Zniesienie odrębnej własności wszystkich lokali... 218 1. Umowa o zniesienie odrębnej własności lokali... 218 2. Jednostronne oświadczenie właściciela lokali... 219 3. Sądowe zniesienie odrębnej własności lokali w postępowaniu o zniesienie współwłasności nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 221 Rozdział IV. Konstrukcja prawna nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 222 1. Zakres przedmiotowy nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 222 I. Nieruchomość wspólna właścicieli lokali jako szczególny rodzaj nieruchomości... 222 II. Elementy obligatoryjnie wchodzące w skład nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 226 1. Grunt... 226 A. Podział gruntu wchodzącego w skład nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 228 B. Rozszerzenie granic gruntu wchodzącego w skład nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 231 2. Części budynku i urządzenia stanowiące obligatoryjne elementy wchodzące w skład nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 236 A. Części budynku stanowiące obligatoryjne elementy wchodzące w skład nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 236 B. Urządzenia stanowiące obligatoryjne elementy wchodzące w skład nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 238 III. Elementy fakultatywnie wchodzące w skład nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 242 1. Balkony, tarasy, loggie... 243 2. Strych, piwnice, komórki, garaż (pomieszczenia przynależne)... 245 A. Status prawno-rzeczowy pomieszczeń przynależnych... 247 B. Obrót pomieszczeniami przynależnymi... 257 IV. Elementy niewchodzące w skład nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 258
1. Samodzielny lokal... 258 2. Pomieszczenia pomocnicze... 271 3. Lokale niewyodrębnione... 273 V. Podsumowanie... 285 2. Dopuszczalność obciążania nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 286 I. Ograniczone prawa rzeczowe... 286 1. Służebności... 287 2. Użytkowanie... 293 3. Hipoteka... 295 II. Prawa obligacyjne... 305 Rozdział V. Współwłaściciele nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 307 1. Wspólnota mieszkaniowa... 307 I. Powstanie wspólnoty mieszkaniowej... 308 II. Status materialno-prawny wspólnoty mieszkaniowej... 312 1. Charakter prawny wspólnoty mieszkaniowej przegląd głównych koncepcji... 312 2. Charakter prawny wspólnoty mieszkaniowej de lege lata... 319 3. Odpowiedzialność wspólnoty mieszkaniowej za zobowiązania związane z nieruchomością wspólną właścicieli lokali... 332 III. Status procesowy wspólnoty mieszkaniowej... 338 2. Niedziałająca wspólnota mieszkaniowa współwłaściciele nieruchomości wspólnej właścicieli lokali w spółdzielni mieszkaniowej... 342 Rozdział VI. Charakter prawny współwłasności nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 346 1. Cechy charakterystyczne współwłasności łącznej i współwłasności w częściach ułamkowych... 346 I. Samoistność prawa i jego funkcja... 347 II. Trwałość prawa... 349 III. Udziały... 349 2. Cechy charakterystyczne współwłasności nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 352 I. Samoistność prawa i jego funkcja... 352 II. Trwałość prawa... 354 III. Udziały... 357 3. Podsumowanie... 370 IX
Rozdział VII. Udział w nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 377 1. Istota udziału w nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 377 2. Metody obliczania powierzchni użytkowej... 384 3. Brak jednolitej koncepcji ustalania wielkości udziałów w nieruchomości wspólnej właścicieli lokali przed 2000 r... 388 4. Obowiązujące zasady ustalania wielkości udziału w nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 392 I. Podstawowa zasada ustalania wielkości udziału w nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 392 1. Określenie wielkości udziałów w nieruchomości wspólnej właścicieli lokali w sytuacji ustanowienia odrębnej własności lokalu w drodze orzeczenia sądu znoszącego współwłasność nieruchomości... 396 II. Wyjątki od podstawowej zasady ustalania wielkości udziałów w nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 398 1. Swobodny wybór kryterium ustalenia wielkości udziału w nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 398 2. Wykorzystanie pierwotnego kryterium ustalenia wielkości udziału w nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 400 3. Umowne ustalenie sposobu określania wysokości udziałów przez wszystkich właścicieli lokali... 401 III. Wadliwe ustalenie udziałów w nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 408 5. Zmiana wielkości udziałów w nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 411 I. Zmiana wielkości udziałów następująca u pojedynczych współwłaścicieli nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 411 1. Zmiana wielkości udziału w nieruchomości wspólnej właścicieli lokali u dotychczasowego właściciela... 411 2. Zmiany w posiadaniu pomieszczeń przynależnych dokonywane pomiędzy właścicielami lokali... 412 II. Zmiany wielkości udziałów u wszystkich współwłaścicieli nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 415 1. Przesunięcie pomieszczeń wchodzących w skład nieruchomości wspólnej właścicieli lokali do lokalu... 415 2. Przebudowa, nadbudowa nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 419 A. Połączenie i podział lokali... 423 X
3. Podział nieruchomości wspólnej właścicieli lokali zabudowanej kilkoma budynkami. Podział wspólnot mieszkaniowych... 429 6. Udział w nieruchomości wspólnej właścicieli lokali związany z współwłasnością odrębnej własności lokalu... 439 Rozdział VIII. Treść współwłasności nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 446 1. Współposiadanie i współkorzystanie z nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 448 I. Umowa quoad usum... 449 II. Prawo sąsiedzkie... 457 2. Pożytki i przychody z nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 460 I. Pożytki i przychody współwłaścicieli nieruchomości wspólnej właścicieli lokali we wspólnocie mieszkaniowej... 460 II. Pożytki i przychody współwłaścicieli nieruchomości wspólnej właścicieli lokali w spółdzielni mieszkaniowej... 461 3. Ponoszenie wydatków i ciężarów na nieruchomość wspólną właścicieli lokali... 463 I. Zasady ponoszenia wydatków i ciężarów na nieruchomość wspólną właścicieli lokali we wspólnocie mieszkaniowej... 463 II. Zasady ponoszenia wydatków i ciężarów na nieruchomość wspólną właścicieli lokali w spółdzielni mieszkaniowej... 478 4. Współdziałanie w zarządzie nieruchomością wspólną właścicieli lokali... 487 I. Prawo do współdecydowania w sprawach nieruchomości wspólnej właścicieli lokali we wspólnocie mieszkaniowej... 488 II. Prawo do współdecydowania w sprawach nieruchomości wspólnej właścicieli lokali w spółdzielni mieszkaniowej... 495 5. Współdziałanie w ochronie wspólnego dobra... 504 I. Czynności zachowawcze... 504 II. Awaria w nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 507 6. Problematyka rozporządzania udziałem w nieruchomości wspólnej właścicieli lokali... 513 I. Możliwość wyzucia współwłaściciela nieruchomości wspólnej właścicieli lokali z prawa współwłasności... 514 Zakończenie... 527 Indeks rzeczowy... 535 XI