Regionalne ugrupowania integracyjne wykład 10 Mikroekonomiczne aspekty integracji gospodarczej. Wspólny rynek

Regionalne ugrupowania integracyjne wykład 10 Mikroekonomiczne aspekty integracji gospodarczej. Wspólny rynek Prowadzący: Dr K. Śledziewska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego 1

Plan wykładu Wspólny rynek Model równowagi cząstkowej Model neoklasyczny Jednolity Rynek Europejski Polska w UE a 4 swobody Migracje w UE 2

Sytuacja na rynku pracy przed wprowadzeniem wspólnego rynku. w D L h S L h w D L p S L p w h w p L h L L p L 3

Sytuacja na rynku pracy po wprowadzeniu wspólnego rynku. Pełne wyrównanie się płac w D L h S L h w D L p S L p S L p S L h w h w wr a b c w wr w p d e f g L 3 h L 1 h L 2 h L L 2 L 1 p p L 3 p L 4

Sytuacja na rynku pracy po wprowadzeniu wspólnego rynku. Niepełne wyrównanie się płac w D L h S L h S L h w D L p S L p S L p w 1 h w 2 h a b c Koszt w 2 p w 1 p d e f g L 1 h L 2 h L L 2 L 1 p p L 5

Wybór wielkości zatrudnienia w przedsiębiorstwie w w 1 w 2 MRP L L 1 L 2 L 6

Efekty pełnej mobilności siły roboczej w ramach wspólnego rynku w w a w h b c l w wr d MRP L P e f g h i j MRP L H w wr w p 0 h L 1 L 2 0 p 7

Efekty pełnej mobilności kapitału w ramach wspólnego rynku r r r wr r h c e r p r wr MRP K P MRP K H 0 h 0 p K 2 K 1 8

Efekty mobilności kapitału i transferu technologii r r a r rw r h r wr MRP K P MRP K P 0 h 0 p E b E c d K 2 K 1 K 0 E h E p MRP K H r rw r wr r p 9

Dobre strony migracji? Kraje emigracyjne złagodzenie bezrobocia podniesienie jakości siły roboczej Kraje imigracyjne migracje cudzoziemców o rzadkich umiejętnościach okresy podwyższonej koniunktury gospodarczej 10

Złe strony imigracji i emigracji Wzrost bezrobocia Spadek płac Wzrost wydatków państwa Rozkład życia społecznego Zróżnicowanie regionalne Strata kapitału ludzkiego Wyludnienie niektórych regionów Koszt alternatywny niewytworzonej produkcji 11

Przemieszczanie się czynników produkcji i dóbr: substytucja czy komplementarność? Handel substytutem przepływu czynników produkcji: H-O Przepływ czynników produkcji substytutem wymiany towarowej zlikwidowanie różnic w kosztach produkcji Przemieszczanie się czynników produkcji prowadzi do wzrostu handlu (FDI) Handel prowadzi do przemieszczania się czynników produkcji (wskutek specjalizacji) 12

JRUE Jednolity Akt Europejski 1986 Biała Księga Komisji Wspólnot Europejskich, 1985, dojście do rynku przed 1992, 282 akty prawne Wzmocnienie Maastricht 1992, Amsterdam 1997 14

Liberalizacja przepływu towarów Unia celna Harmonizacja podatku VAT Trwa od 1967 VII dyrektywa z 1997 jednolita podstawa naliczenia podatku 1993 zbliżenie stosowanych stawek Obecnie 3 stawki VAT Wspólny podatek akcyzowy od stycznia 1993 15

Co potrzeba by wprowadzić swobodny przepływ osób? Wprowadzenie swobody przepływu: Pracowników najemnych (Traktat Rzymski, dyrektywa1961) Pracowników samodzielnych (dyrektywa 1973 rok, właściciele przedsiębiorstw, osoby świadczące usługi, personel kierowniczy) Innych osób: które zaprzestały pracy, studentów (Rozporządzenie Rady 1970, trzy dyrektywy 1990, dyrektywa studencka z 1993 roku) Prawo rozciąga się na małżonków, dzieci do 21 roku życia, rodziców i ich współmałżonków o ile są oni na ich utrzymaniu) 16

Swobodny przepływ osób Czy pracownicy zatrudnieni w administracji publicznej? Pracownicy sil zbrojnych, policji i innych sił porządkowych, sędziowie, pracownicy administracji wszystkich szczebli, gmin, administracji skarbowej i banków centralnych Komunikat 1988 rok Komisji 17

Przepływ osób polityka w stosunku do państw trzecich Umowa z Schengen Problem nielegalnej emigracji, wzrostu terrroryzmu, handlu bronią i narkotykami Francja, RFN, Beneluks Schengen 1985 1992 rok likwidacja kontroli w przepływie osób miedzy nimi i zaostrzenie na zewnętrznych wspólnych granicach Pierwsi członkowie: Belgia, Francja, Holandia, Niemcy, Luksemburg 1995: Austria, Dania, Finlandia, Grecja, Hiszpania, Portugalia, Szwecja, Włochy 1999: Islandia, Norwegia 2008 Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Węgry, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria Weszła w życie w 1994, kontrolę zniesiono w 1995 Od Traktatu Amsterdamskiego wchodzi w skład systemu pranego UE 18

Przepływ osób polityka w stosunku do państw trzecich Umowa z Schengen Ustanowiła zasadę swobodnego przepływu osób w ramach jej członków bez względu na ich obywatelstwo, bez jakichkolwiek czynności administracyjnych Zniesiono kontrole na granicach wewnętrznych Ujednolicono wymogi wizowe Wspólny system ścigania przestępców Ujednolicono procedurę przyznawania azylu politycznego oraz sprawy w zakresie posiadania broni, walki z handlem narkotykami itd. 19

Swoboda przepływu kapitału Liberalizacja przepływu kapitału (dyrektywa 1962) związanego z : z inwestycjami, ruchem osób świadczeniem usług, aktywizacją zagranicznych ubezpieczeń realizacją należności wynikających z praw autorskich Ustanowienie jednolitego kryterium tworzenia i zasad działania banków na terenie WE (uchwała Rady 1977) 20

Swoboda przepływu kapitału Zniesienie ograniczeń w przeprowadzaniu transakcji (1987): Długoterminowych kredytów dotyczących transakcji handlowych Akwizycji papierów wartościowych Dopuszczania papierów wartościowych do rynku kapitałowego Zniesienie wszelkich restrykcji w obrocie kapitałowym (1988, Belgia Grecja, Hiszpania, Finlandia, Luksemburg, Portugalia od 1990) 21

Swoboda przepływu usług Miała być ustanowiona w okresie przejściowym (Traktat Rzymski) W praktyce pierwsze kroki podjęte pod koniec lat 70-tych Problem odmienność stosowania przez poszczególne państwa legislacji i daleko posunięta szczegółowość narodowych legislacji (usługi finansowe, ubezpieczenia, transportowe) 22

Swoboda przepływu usług Odrębne dyrektywy dla poszczególnych zawodów: Adwokaci (1977), architekci (1985), samodzielni agenci handlowi (1986), pośrednicy handlowi, przemysłu i rzemiosła (1964), agenci i pośrednicy ubezpieczeniowi (1977), agenci podroży (1982), agenci działający w transporcie (1977), lekarze (1993), dentyści (1978), farmaceuci (1978), weterynarze (1978) 23

Swoboda przepływu usług Wzajemny system uznawania dyplomów szkolnictwo zawodowego i wyższego (1988, 1992) Kilkanaście dyrektyw regulujących wybrane zagadnienia działalności spółek (o kontroli i koncentracji na poziomie wspólnotowym, prawie spółek jednoosobowych z ograniczoną odpowiedzialnością itd.) 24

Swoboda przepływu usług Późno: liberalizacja przepływu usług finansowych Przepływ usług bankowych (1973) Zakładanie banków zgada w jednym państwie ważna w innych (1989) Założenie towarzystwa ubezpieczeniowego zgoda w jednym państwie wystarcza (1992) Usługi inwestycyjne 1996 rok Wspólny rynek usług 2006, przełom 25

Plan wykładu Wspólny rynek Model równowagi cząstkowej Model neoklasyczny Jednolity Rynek Europejski Polska w UE a 4 swobody Migracje w UE http://www1.ukie.gov.pl/uk.nsf/rezultatynegocjacji 26

Swobodny przepływ towarów Otwarcie negocjacji 21 czerwca 1999 r., zamknięcie 29 marca 2001 r. Polska złożyła deklarację przyjęcia w całości dorobku prawnego Wspólnot Europejskich Kończąc rokowania Polska - wystąpienia o okres przejściowy dotyczący implementacji dyrektywy 65/65/EWG - procedura rejestracyjnej farmaceutyków, ważności certyfikatów na wyroby medyczne, wydanych na podstawie poprzednio obowiązującego prawa. 28 listopada 2001 r. otwarcie i zamknięcie, okres przejściowy do 31 grudnia 2008 r. 27

Swobodny przepływ osób Negocjowano wzajemne uznawanie kwalifikacji zawodowych, swobodny przepływ pracowników, zachowanie przez pracowników migrujących praw do emerytur dodatkowych. koordynacja systemów zabezpieczeń społecznych niektóre kwestie z zakresu praw obywatelskich, przede wszystkim dotyczące prawa pobytu i praw wyborczych 28

Swobodny przepływ osób Negocjacje rozpoczęły się 26 maja 2000 roku, tymczasowe zamknięcie 21 grudnia 2001 roku. Polska akceptacja całości dorobku prawnego UE, zobowiązanie do wdrożenia przed uzyskaniem członkostwa. 29

Swobodny przepływ osób Najtrudniejszą kwestią po stronie UE przyznanie prawa do podejmowania pracy w państwach członkowskich UE. 7-letni okres przejściowy. 2 pierwsze lata - możliwość otwierania swoich rynków pracy, aż do zniesienia wszelkich ograniczeń. W trakcie okresu przejściowego obywatele nowo przyjętych państw członkowskich - pierwszeństwo w dostępie do rynków pracy Unii przed obywatelami krajów trzecich. Pod koniec drugiego roku obecne państwa członkowskie UE - prawo zgłoszenia Komisji Europejskiej zamiaru przedłużenia obowiązywania okresu przejściowego o kolejne trzy lata. 30

Swobodny przepływ osób Wzajemne uznawanie kwalifikacji i tytułów zawodowych. Polska zaakceptowała dorobek prawny UE w tej dziedzinie. Zmiana tytułu zawodowego lekarz stomatologii na lekarz dentysta. Uzyskano potwierdzenie uznawania dyplomów pielęgniarskich. Pielęgniarki i położne z wykształceniem średnim - 5-letni okres praktyki pielęgniarskiej System ubezpieczeń społecznych - Polska zobowiązała się do usprawniania struktur administracyjnych 31

Swoboda świadczenia usług Negocjacje rozpoczęły się 12 listopada 1999 r., zamknięcie 14 listopada 2000 r. Polska - gotowość wdrożenia - dorobku prawnego UE z wyjątkiem; okres przejściowy do 31 grudnia 2007 r. 5 dyrektywy 2000/12/EC, która ustala minimalny poziom funduszy własnych banków spółdzielczych w wysokości 1 mln euro. Do 31 grudnia 2007 r. - regulacje dotyczące systemu zabezpieczającego ochronę inwestorów na rynku kapitałowym 32

Swobodny przepływ kapitału W prawie polskim: Prawo dewizowe 1 października 2002 r - swoboda przepływu kapitału i płatności (w tym kapitału krótkoterminowego) Umowy międzynarodowe, w tym umowy o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji. 33

Swobodny przepływ kapitału Negocjacje rozpoczęły się 15 lipca 1999, zostały zakończone 22 marca 2002 r. W pierwotnym stanowisku Polska zadeklarowała pełne dostosowanie z wyjątkiem: przepisów dotyczących nabywania nieruchomości przez cudzoziemców inwestycji w sektorze transportu lotniczego( Polityka transportowa ). 34

Swobodny przepływ kapitału Nabywanie nieruchomości: Strona polska wniosek o okres przejściowy; zachowanie wymogu uzyskania zezwolenia na nabycie nieruchomości. Strona wspólnotowa: nie do przyjęcia było dla UE objęcie okresem przejściowym nieruchomości na cele inwestycyjne, 35

Argumenty strony polskiej: Argumenty o charakterze ekonomicznym obawa przed gwałtownym wzrostem cen nieruchomości po przystąpieniu Polski do UE i dostępności nieruchomości dla obywateli polskich Argumenty o charakterze prawnym zagrożenie spekulacją nieruchomościami w przewidywaniu znacznego wzrostu ich cen Emocje i obawy - podłoże nie tylko ekonomiczne, ale także historyczne Dodatkowym argumentem - brak uporządkowania kwestii własności nieruchomości rolnych, szczególnie na dawnych tzw. Ziemiach Odzyskanych 36

Swobodny przepływ kapitału Polska otrzymała zgodę na dwa okresy przejściowe: Pierwszy okres Przez 5 lat Polska będzie mogła stosować wobec obywateli UD przepisy ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców odniesieniu do tzw. drugich domów. Wyłączone nieruchomości o charakterze rekreacyjnym nabywane w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Okresem przejściowym nie będą objęte osoby zamieszkałe na terenie Polski przez okres czterech lat przed nabyciem nieruchomości 37

Swobodny przepływ kapitału Polska otrzymała zgodę na dwa okresy przejściowe: Drugi okres przez 12 lat Polska będzie mogła stosować wobec obywateli UE przepisy ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców w odniesieniu do nieruchomości rolnych i leśnych. Okres przejściowy nie obejmie rolników indywidualnych osiedlających się i prowadzących działalność rolniczą na zasadach samozatrudnienia w Polsce, pod warunkiem dzierżawy i uprawiania przez nich nieruchomości przez okres trzech, a w województwach warmińsko-mazurskim, pomorskim, kujawskopomorskim, zachodniopomorskim, lubuskim, wielkopolskim, dolnośląskim i opolskim siedmiu lat przed nabyciem nieruchomości. 38

Imigracje w UE Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat 40

Relatywna zmiana w imigracji w podziale na grupy obywateli, EU-27, 2002=100% Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat 41

Imigracje w UE wg urodzenia, 2008 rok Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat 42

Imigranci na 1000 mieszkańców, EU-27, 2006 rok Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat 43

Imigranci z podziałęm na grupy obywateli, EU-27, 2008 rok Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat 44

Top ten, 2008, tys. osób Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat 45

Imigranci spoza UE, 2008 46

Imigracja do krajów UE, 2009 rok Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat

Migracje do UE, podział na UE i spoza, udziały Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat

Najliczniejsi imigranci w UE, 2009 rok Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat 49

Polska jako kraj z tradycjami migracyjnymi 50

Obawy krajów UE-15 Kraje przystępujące do UE w następujących latach: 2004 - Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Słowacja, Słowenia oraz Węgry; 2007 Bułgaria, Rumunia; Obawy krajów UE-15, co do całkowitego otwarcia granic dla mieszkańców nowo wstępujących państw; Sektor usług całkowicie zliberalizowany, lecz inne sektory chronione w zależności od niektórych państw; 51

Główne zmiany po wejściu do UE przystąpienie do Unii Europejskiej w maju 2004 roku zaowocowało nowymi rozwiązaniami instytucjonalnymi; po raz pierwszy w nowożytnej historii Polacy mogą swobodnie podejmować zatrudnienie w wybranych krajach UE; skala zjawiska nie była tak duża, jak można było wcześniej oczekiwać; negocjacje co do otwartości gospodarek starej UE na migrantów z Polski i krajów regionu; 52

Główne zmiany po wejściu do UE 1. Kraje, które od samego początku zadeklarowały otwarcie rynków pracy - Irlandia, Szwecja, Wielka Brytania; 2. Kraje, które zdecydowały się na wykorzystanie rozwiązań przejściowych (2+3+2); 3. Kraje, które utrzymały do 1 maja 2011 ograniczenia w dostępie do rynków pracy Niemcy, Austria i Szwajcaria; 53

Okres przejściowy 2+3+2 2-letni okres przejściowy: 1 maja 2004 30 kwietnia 2006 [większość starych krajów członkowskich (wszystkie poza Wielką Brytanią, Irlandią i Szwecją) dla 8 z 10 nowych krajów członkowskich (poza Maltą i Cyprem)]; 3-letni okres przejściowy: 1 maja 2006 30 kwietnia 2009 (ograniczenia zniosły Portugalia, Hiszpania, Grecja, Finlandia i Islandia, Włochy, Holandia, Luksemburg, Francja) 2-letni okres przejściowy: 1 maja 2009 30 kwietnia 2011 (Belgia, Dania, Norwegia) 54

Charakterystyka i krytyka danych dotyczących migracji Dane urzędowe (rejestrowe); Dane spisowe; Dane prowadzone przez resorty i urzędy administracji publicznej; Dane BAEL; Dane pochodzące z krajów docelowych; Dane gromadzone przez jednostki naukowe w ramach projektów badawczych; Problem niekompletności danych oraz dane trudne do uchwycenia. 55