Przemoc rówieśnicza a media elektroniczne Badanie gemiusadhoc dla Fundacji Dzieci Niczyje sierpień 2006 Warszawa, 2 lutego 2007 r.
Spis treści Opis badania 3 Cel badania 4 Metodologia badania 5 Podsumowanie wyników 7 Przemoc wbrew woli młodzieży 12-17 lat 9 Zdjęcia i filmy 10 Przemoc werbalna a internet i telefonia komórkowa 16 Poniżanie, ośmieszanie, upokarzanie 20 Straszenie, szantaż 26 Publikacja kompromitujących materiałów 31 Podszywanie się 38 Respondenci pełnoletni a treści nielegalne 42 Kontakt z treścią nielegalną w internecie 43 Świadomość odmian przemocy rówieśniczej 49 Znajomość działalności Fundaci Dzieci Niczyje 51 2 2
OPIS BADANIA 3 3
Metodologia badania Badanie zostało zrealizowane za pomocą ankiet internetowych emitowanych na witrynach korzystających z bezpłatnego audytu site-centric stat.pl/pbi. Losowa emisja ankiet, przeprowadzona w okresie 24 stycznia 1 lutego 2007 roku dostarczyła 3 252 ankiety (w tym 3 119 kompletnych), które poddano standardowej procedurze czyszczenia. Analizą objęto łącznie 2 981 internautów podzielonych na dwie grupy celowe. Pierwszą z nich stanowiło 891 internautów w wieku 12 17 lat (w tym 241 dzieci do 14 lat), drugą natomiast 2 090 osób pełnoletnich. 7% respondentów w wieku 12-14 zostało wykluczonych na podstawie odmowy rodzica. 35% dzieci w wieku 12-14 lat oszukiwało przy pytaniu o zgodę rodzica (odpowiedź poniżej 10 sekund). Szczegółowe dane w przekroju społeczno-demograficznym zaprezentowane są w tabelach aneksowych, które stanowią załącznik do niniejszego raportu 4 4
Cel badania Głównym celem badania jest ocena społecznej percepcji zjawisk niosących znamiona przemocy psychicznej lub werbalnej wymierzonej w młodzież 12-17 lat, z wykorzystaniem mediów elektronicznych (telefonia komórkowa, internet). Za przemoc uznano działania wbrew woli osoby niepełnoletniej, które przynoszą jej w różnym stopniu szkodę społeczną, psychiczną lub moralną. Niniejszy raport ma za zadanie odpowiedzieć następujące pytania szczegółowe: 1. Jaka jest powszechność poszczególnych odmian przemocy psychicznej i jak jest ona odbierana przez poszkodowanych nieletnich? 2. Jaka jest świadomość zagrożeń związanych z przemocą wobec osób nieletnich wśród osób dorosłych i jaka jest ich skłonność do alarmowania o niewłaściwych sytuacjach na przykładzie stron z pornografią dziecięcą? 5 5
Zgoda rodzica na udział dziecka w badaniu Odmowa 7% Próba oszustwa 35% 6 Zgoda 58% 6 Podstawa: respondenci 12-14 lat; N = 241
Podsumowanie wyników (1) Nie istnieje wśród osób 12-17 lat powszechny zwyczaj rozmawiania o przykrych sytuacjach nawet gdy mowa o publikacji kompromitujących informacji, to ¼ nastoletnich internautów nie przekazuje nikomu tej informacji (w przypadku pozostałych odmian przemocy odsetek ten waha się w przedziale 40%-50%). Może to oznaczać, że powszechnie uważa się, iż młody człowiek powinien we własnym zakresie rozwiązaywać takie problemy. Co więcej, w trudnej sytuacji dzieci w pierwszej kolejności szukają wsparcia u... innych dzieci. Rodzice czy pedagodzy o sytuacjach takich dowiadują się niezmiernie rzadko (6-12% wskazań). Podszywanie się pod osobę bez jej zgody wywołuje głównie irytację, choć w przypadku publikacji kompromitujących informacji, zdjęć lub filmów podobnemu poziomowi irytacji towarzyszy rekordowo wysokie zawstydzenie. Oznacza to, że najbardziej niebezpieczny jest ten rodzaj przemocy werbalno-psychicznej, który uderza w społeczny wizerunek danej osoby. Od robienia kłopotliwych filmów lub zdjęć znacznie bardziej dramatyczne przeżycia wywołuje poniżanie, ośmieszanie czy upokarzanie. 7 7
Podsumowanie wyników Znajomość akcji Sieciaki.pl oscyluje w pobliżu 20%, natomiast Dziecko w Sieci oraz sama Fundacja Dzieci Niczyje osiąga ponad 50% rozpoznawalności. 95% dorosłych internautów jest świadomych różnego rodzaju zagrożeń płynących z korzystania przez osoby nieletnie z internetu czy telefonu komórkowego. Jednakże skoro dzieci bardzo rzadko mówią o trudnych sytuacjach rodzicom, istnieje podstawa, by przypuszczać, że jest to świadomość bierna typu wiem, że to się zdarza, ale pewnie nie mojemu dziecku. Powyższy wniosek w pewnym stopniu potwierdza analiza reakcji na kontakt ze stronami o nielegalnej treści nawet jeśli treść jest postrzegana nielegalnie, to śladowa część populacji widzi w tym powód do konkretnego działania i alarmowania otoczenia. Ponad połowa woli szybko przymknąć na sprawę oczy. 8 8
Przemoc przeciw młodzieży (12-17 lat) 9 9
Zdjęcia i filmy Ponad połowa (57%) osób w wieku 12-17 było przynajmniej raz obiektem zdjęć lub filmów wykonanych wbrew ich woli. Względnie rzadko (18%) sytuacja taka jest zdarzeniem pojedynczym w 2/5 przypadków (39%) zdarzenie takie powtarzało się. Zdecydowanie najczęściej autorami takich zdjęć są rówieśnicy znajomi ze szkoły (87%) lub spoza niej (30%), ewentualnie nieznajomi (10%). Co ósmy niechciany obraz (12%) wykonywany jest ręką znajomego dorosłego, a tylko w 2% przypadków respondenci deklarowali, że autorem obrazów był obcy nieznajomy. Zdecydowana większość (80%) niechcianych obrazów ma niegroźny z pozoru kontekst humorystyczny. Jednakże tylko połowa (54%) zdjęć i filmów wywoływała obojętną reakcję, a zatem ok. 1/3 zdjęć dla żartu wywołuje negatywne odczucia w ich bohaterów. Kolejnymi popularnymi motywami robienia zdjęć/filmów: złośliwość (21%) oraz popisywanie się przed innymi (17 %). Inspiracją co ósmego zdjęcia lub filmu jest ośmieszanie bohatera (12%), co jest wynikiem pozornie niskim, jeśli wziąć pod uwagę wymiar krzywdy, który może takim obrazom towarzyszyć. Natomiast najbrutalniejsze motywy szantaż lub straszenie niemal nigdy nie są inspiracją filmów i zdjęć. Najczęstszym adresatem zwierzeń są w tym przypadku rówieśnicy, ale tylko w ¼ (24%) wszystkich przypadków. Jeszcze rzadziej w sprawy te wciągani są rodzice (6%) lub dorośli w szkole (3%). Oznacza to, że w powszechnym mniemaniu młody człowiek powinien radzić sobie sam w takich sytuacjach; trudno mówić o obyczaju rozmawiania o złośliwościach, a nawet ośmieszaniu. 1 0 10
Zdjęcia i filmy częstotliwość (Q1) Nie wiem, nie pamiętam 11% Ponad 5 razy 15% Nigdy 32% Kilka razy (2-5 razy) 24% Raz 18% 1 1 11 Podstawa: młodzież (12-17 lat); N = 790
Zdjęcia i filmy autor (Q1a) Kolega / koleżanka ze szkoły 87 Inny znajomy w wieku szkolnym 30 Znajomy dorosły 12 Nieznajomy w wieku szkolnym 10 Nieznajomy dorosły Nie wiem, nie pamiętam 2 2 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1 2 12 Podstawa: młodzież (12-17 lat), której wykonywano filmy lub zdjęcia wbrew woli; N = 447
Zdjęcia i filmy powód (Q1b) Dla żartu, zabawy 80 Żeby zrobić mi na złość Żeby popisać się przed innymi osobami Z innych powodów 13 17 21 Żeby mnie ośmieszyć 12 Żeby mnie straszyć/szantażować Nie wiem 1 4 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1 3 13 Podstawa: młodzież (12-17 lat), której wykonywano filmy lub zdjęcia wbrew woli; N = 447
Zdjęcia i filmy odczucia (Q1c) Bez większego wrażenia Zdenerwowałem(am) się 30 54 Wstydziłem(am) się 11 Było mi przykro 6 Przestraszyłem(am) się Inaczej Trudno powiedzieć 2 16 5 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1 4 14 Podstawa: młodzież (12-17 lat), której wykonywano filmy lub zdjęcia wbrew woli; N = 447
Zdjęcia i filmy informowanie innych (Q1d) Nikomu 53 Koledze / koleżance / rodzeństwu 24 Komuś innemu 8 Rodzicom/dorosłemu z rodziny Dorosłemu ze szkoły Nie pamiętam 3 6 15 1 5 15 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Podstawa: młodzież (12-17 lat), której wykonywano filmy lub zdjęcia wbrew woli; N = 447
Przemoc werbalna a internet i telefonia komórkowa Najbardziej pospolitą odmianą przemocy werbalnej jest wulgarne wyzywanie (47%). Pewna anonimowość internetu i telefonii komórkowej stwarza ogromne pole dla do ekspresji skrajnej niechęci poprzez ośmieszanie, poniżanie i upokarzanie (21%), a nawet straszenie i szantaż (16%). Ogółem co drugi młody człowiek (52%) miał do czynienia z przynajmniej jednym rodzajem werbalnej przemocy w internecie lub poprzez komórkę. Znów, w grupie tej tylko ¼ respondentów stwierdziła, że był to przypadek jednorazowy. Jeśli już zdarza się przemoc werbalna, to najczęściej (52%) było to kilka razy, a nierzadko (30%) ponad 5 razy. Powyższa prawidłowość jest potwierdzona również przez analizę częstotliwości wulgarnego wyzywania zaledwie 14% respondentów przypomina sobie tylko jedno takie zdarzenie. Pozostali deklarują, że takich sytuacji było kilka (41%), wiele (30%) lub tyle, że nie pamiętają, ile dokładnie (15%) 1 6 16
Przemoc werbalna odmiany (Q2) Wyzywał wulgarnie 47 Poniżał, ośmieszał lub upokarzał 21 Straszył lub szantażował 16 Żadne z powyższych 48 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1 7 17 Podstawa: młodzież (12-17 lat); N = 790
Przemoc werbalna częstotliwość łączna (Q2a) Raz 25 Kilka razy (2-5 razy) 53 Ponad 5 razy 30 Nie wiem, nie pamiętam 18 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Podstawa: młodzież (12-17 lat), która doświadczyła w internecie przemocy werbalnej; N = 411 1 8 18
Wulgarne wyzywanie częstotliwość (Q2a_1) Nie wiem, nie pamiętam 15% Raz 14% Ponad 5 razy 30% Kilka razy (2-5 razy) 41% 1 9 19 Podstawa: młodzież (12-17 lat), która doświadczyła w internecie danego rodzaju przemocy werbalnej; N = 372
Poniżanie, ośmieszanie, upokarzanie (1) Podobnie jak w przypadku pozostałych odmian przemocy werbalnej, tak i poniżanie najczęściej nie jest zdarzeniem jednostkowym (tylko 15% wskazań u osób, które w ogóle doświadczyły takiej przemocy). Najczęściej jest to kilka (40%) lub wiele przypadków (30%). Co zaskakujące, najczęściej ośmieszenia doznać można ze strony nieznajomych (50%) oraz na forum szkolnym (47%). Rówieśnicy w wieku szkolnym oraz znajomi z internetu również mogą być częstym źródłem przykrości omawianego typu (odpowiednio 37% i 28%). Na tym tle grupą budzącą znacznie większe zaufanie są dorośli, którzy są źródłem tego typu przykrości tylko w 7% wszystkich przypadków. 1/3 młodzieży deklaruje, że uchybianie ich godności nie robi na nich wrażenia. Najczęstszą reakcją jest zdenerwowanie (59%), pozwalające odreagować przynajmniej część stresu powstałego wskutek niepożądanej przykrości. 2 0 20
Poniżanie, ośmieszanie, upokarzanie (2) Popularność dalszych reakcji układa się odwrotnie do głębokości przeżywania ataku zaczynają się od ogólnej przykrości (42%), poprzez przestraszenie (18%), a nawet wstyd (13%). Oznacza to, że w co ósmym przypadku poniżanie jest skuteczne, tj. dosięga poczucia godności osobistej adresata. Połowa (48%) poniżanych, ośmieszanych lub upokarzanych nastolatków nie mówi o tym wydarzeniu nikomu. Jeśli już się na to decydują, to kierują się przede wszystkim do rówieśników i rodzeństwa (40 %), natomiast rodzice i dorośli ze szkoły podobnie jak w przypadku zdjęć i filmów, dowiadują się o takich wydarzeniach bardzo rzadko (7% i 4%) 2 1 21
Poniżanie, ośmieszanie, upokarzanie częstotliwość (Q2a_2) Nie wiem, nie pamiętam 15% Raz 15% Ponad 5 razy 30% Kilka razy (2-5 razy) 40% 2 2 22 Podstawa: młodzież (12-17 lat), która doświadczyła w internecie danego rodzaju przemocy werbalnej; N = 169
Poniżanie, ośmieszanie, upokarzanie autor (Q2b) Nieznajomy 50 Kolega / koleżanka ze szkoły, 47 Inny znajomy z reala w wieku szkolnym 37 Znajomy tylko z internetu 28 Dorosły znajomy z reala Nie wiem, nie pamiętam 4 7 2 3 23 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Podstawa: młodzież (12-17 lat), która doświadczyła w internecie danego rodzaju przemocy werbalnej; N = 169
Poniżanie, ośmieszanie, upokarzanie odczucia (Q2c) Zdenerwowałem(am) się 59 Było mi przykro 42 Bez większego wrażenia 33 Przestraszyłem(am) się 18 Wstydziłem(am) się 13 Inaczej 12 2 4 Trudno powiedzieć 2 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Podstawa: młodzież (12-17 lat), która doświadczyła w internecie danego rodzaju przemocy werbalnej; N = 169 24
Poniżanie, ośmieszanie, upokarzanie (Q2d) informowanie innych Nikomu 48 Koledze / koleżance / rodzeństwu 40 Komuś innemu 13 Rodzicom/dorosłemu z rodziny Dorosłemu ze szkoły Nie pamiętam 4 5 7 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Podstawa: młodzież (12-17 lat), która doświadczyła w internecie danego rodzaju przemocy werbalnej; N = 169 2 5 25
Straszenie, szantaż W porównaniu do wcześniej omówionych rodzajów przemocy werbalnej, straszenie i szantaż powtarzają się istotnie rzadziej kilka razy u 1/3, a wiele razy u 1 na 5 doświadczonych taką przykrością w ogóle. Autorem najczęściej jest osoba nieznajoma (46%), a na drugim miejscu rówieśnicy (ze szkoły: 37%, spoza szkoły: 32%). Internet ma tutaj umiarkowaną siłę oddziaływania (17%), a odsetek wskazań na dorosłych (8%) jest podobny, co w przypadku uchybiania godności poprzez poniżanie, ośmieszanie czy upokarzanie. Niestety, o ile rodzic rzadko jest źródłem strachu, tak i rzadko jest powiernikiem zwierzeń o takich doświadczeniach (rodzice: 6%, pedagodzy: 10%). Dzieci najczęściej albo kierują się po pomoc do rówieśników (40%) albo nie szukają tej pomocy wcale (42%). Straszenie i szantaż mają nieco mniejszą moc od omówionego wcześniej upokarzania, choć zdecydowanie przewyższa filmy i zdjęcia jeśli chodzi o siłę przeżyć wewnętrznych adresata. Połowę osób (47%) straszenie denerwuje, a u 2 osób na 5 wywołuje uczucie przykrości (39%). W co piątym przypadku atak jest skuteczny w zakresie wzbudzenia realnego strachu (20%) lub uchybienia godności osobistej (wstyd: 11%). 2 6 26
Straszenie, szantaż częstotliwość (Q2a_3) Nie wiem, nie pamiętam 13% Ponad 5 razy 19% Raz 34% Kilka razy (2-5 razy) 34% 2 7 27 Podstawa: młodzież (12-17 lat), która doświadczyła w internecie danego rodzaju przemocy werbalnej; N = 127
Straszenie, szantaż autor (Q2e) Nieznajomy 46 Kolega / koleżanka ze szkoły, 37 Inny znajomy z reala w wieku szkolnym 32 Znajomy tylko z internetu 17 Dorosły znajomy z reala Nie wiem, nie pamiętam 8 8 2 8 28 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Podstawa: młodzież (12-17 lat), która doświadczyła w internecie danego rodzaju przemocy werbalnej; N = 127
Straszenie, szantaż odczucia (Q2f) Zdenerwowałem(am) się 47 Było mi przykro 39 Bez większego wrażenia 33 Przestraszyłem(am) się 20 Wstydziłem(am) się 11 Inaczej 8 2 9 Trudno powiedzieć 10 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Podstawa: młodzież (12-17 lat), która doświadczyła w internecie danego rodzaju przemocy werbalnej; N = 127 29
Straszenie, szantaż informowanie innych (Q2g) Nikomu 42 Koledze / koleżance / rodzeństwu 40 Komuś innemu 13 Rodzicom/dorosłemu z rodziny Dorosłemu ze szkoły Nie pamiętam 6 8 10 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Podstawa: młodzież (12-17 lat), która doświadczyła w internecie danego rodzaju przemocy werbalnej; N = 127 3 0 30
Publikacja kompromitujących materiałów (1) Zdecydowana większość (86%) respondentów w wieku 12-17 lat nigdy nie była ofiarą publikacji wbrew ich woli informacji, zdjęć lub filmów, które byłyby dla bohatera powodem jakkolwiek pojętej przykrości. Nieco częściej miało miejsce publikowanie informacji (9%) niż obrazów multimedialnych (5%). Jeśli publikacja miała jednak miejsce, to w znaczącej większości ograniczała się ono do pojedynczego lub kilku przypadków (po 39% wskazań). Tylko 14% nastolatków, które w ogóle zostały dotknięte tym problemem, doświadczyło podobnych przykrości ponad czterokrotnie. Publikującym najczęściej byli rówieśnicy (ze szkoły: 59%, spoza szkoły: 43%), znacznie rzadziej dorośli (10%) czy też znajomi z internetu (13%). Jednakże aż w 15% przypadków informacje, zdjęcia lub nagrania pochodziły od osób wcześniej obcych. 3 1 31
Publikacja kompromitujących materiałów (2) Najczęstszą reakcją była irytacja (66%), a za nią przykrość (37%) oraz wstyd (33%), który wskazywany był w tym przypadku nader często. Publikacja taka dla osoby w wieku 12-17 lat rzadko oznacza strach (12%), ale też nieczęsto traktowana jest obojętnie (14%). Względnie rzadko taka publikacja utrzymywana jest w sekrecie (27%), a najczęściej rozmawia się o niej z rówieśnikami (54%). Jest to też najczęściej przekazywana dorosłym odmiana przemocy werbalnopsychicznej (rodzice: 13%, pedagodzy: 12%), zapewne z racji publicznej natury zjawiska. 3 2 32
Publikacja kompromitujących materiałów występowanie (Q3) Zdjęcia lub filmy przedstawiające w niekorzystnym świetle 5% Żadne z powyższych 86% Lekceważące, ośmieszające lub nieprawdziwe informacje 9% 3 3 33 Podstawa: młodzież (12-17 lat); N = 790
Publikacja kompromitujących materiałów częstotliwość Q3a Ponad 5 razy 14% Nie wiem, nie pamiętam 8% Raz 39% Kilka razy (2-5 razy) 39% 3 4 34 Podstawa: młodzież (12-17 lat), o której publikowano materiały wbrew woli; N = 93
Publikacja kompromitujących materiałów autor (Q3b) Kolega / koleżanka ze szkoły 59 Inny znajomy z reala w wieku szkolnym 43 Dorosły znajomy z reala 10 Znajomy tylko z internetu 13 Nieznajomy Nie wiem, nie pamiętam 5 15 3 5 35 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Podstawa: młodzież (12-17 lat), o której publikowano materiały wbrew woli; N = 93
Publikacja kompromitujących materiałów - odczucia (Q3c) Bez większego wrażenia 14 Było mi przykro 37 Zdenerwowałem(am) się 66 Wstydziłem(am) się 33 Przestraszyłem(am) się 12 Inaczej 6 3 6 Trudno powiedzieć 2 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Podstawa: młodzież (12-17 lat), o której publikowano materiały wbrew woli; N = 93 36
Publikacja kompromitujących materiałów (Q3d) informowanie innych Nikomu 27 Koledze / koleżance / rodzeństwu 54 Komuś innemu 19 Rodzicom/dorosłemu z rodziny Dorosłemu ze szkoły Nie pamiętam 13 12 10 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Podstawa: młodzież (12-17 lat), o której publikowano materiały wbrew woli; N = 93 3 7 37
Podszywanie się Połowie nastolatków w wieku 12-17 lat taka sytuacja nie przydarzyła się nigdy (53%), a co piąty (18%) nie pamięta takiego przypadku. Jeśli już podszywanie się pod osobę nieletnią bez jej zgody miało miejsce, to przeważnie było to pojedyncze przypadku (19%), rzadziej z kilkukrotnymi (8%) lub wielokrotnymi (2%) powtórzeniami. Najczęściej podszywającą się osobą był rówieśnik (ze szkoły: 56%, spoza szkoły: 22%); zdecydowanie rzadziej dorosły (5%) lub znajomy z internetu. Jednakże, za aż co piąty przypadek odpowiadały osoby nieznajome (20%). Podszywanie się jest zdecydowanie najbardziej irytującym działaniem spośród analizowanych w tym raporcie. Az 65% osób zareagowało zdenerwowaniem, tylko co czwarty respondent deklarował, że nie wywarło to na nim żadnego wrażenia (24%). Przykrość sprawiło to 14% poszkodowanym a strach wzbudziło u 5% osób. 3 8 38
Podszywanie się częstotliwość (Q4) Nie wiem, nie pamiętam 18% Ponad 5 razy 2% Kilka razy (2-5 razy) 8% Nigdy 53% 3 9 Raz 19% 39 Podstawa: młodzież (12-17 lat); N = 790
Podszywanie się autor (Q4a) Kolega / koleżanka ze szkoły 56 Inny znajomy z reala w wieku szkolnym 22 Dorosły znajomy z reala 5 Znajomy tylko z internetu 6 Nieznajomy Nie wiem, nie pamiętam 12 20 4 0 40 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Podstawa: młodzież (12-17 lat), pod którą podszywano się wbrew woli; N = 229
Podszywanie się odczucia (Q4b) Bez większego wrażenia 24 Było mi przykro 14 Zdenerwowałem(am) się 65 Przestraszyłem(am) się 5 Inaczej Nie pamiętam 4 12 4 1 41 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Podstawa: młodzież (12-17 lat), pod którą podszywano się wbrew woli; N = 229
Respondenci pełnoletni a treści nielegalne 4 2 42
Kontakt z nielegalną treścią w internecie (1) Dwie trzecie respondentów (68%) nie zetknęło się w internecie w ogóle z żadnym z wymienionych rodzajów nielegalnych treści. Najczęściej trafiano na treści szowinistyczne (24%), rzadziej na rasistowskie (18%), a co siódmy internauta (14%) miał do czynienia z pornografią dziecięcą. Tak jak w przypadku kontaktu dzieci z przemocą werbalno-psychiczną, tak i kontakt dorosłych z treściami nielegalnymi rzadko jest jednorazowy. Spośród osób, które miały w ogóle do czynienia z treścią nielegalną, mniej więcej co piąty internauta zadeklarował jednokrotność sytuacji (od 15% dla szowinizmu do 27% dla pornografii dziecięcej). W przybliżeniu 2 z 5 osób miało kilka takich kontaktów (pornografia: 36%, rasizm: 40%), zaś 1/5 respondentów potrafiła przypomnieć sobie wiele takich przypadków (16%- 20%). Widoczne też jest, że generalnie szowinizm był najczęściej, a pornografia najrzadziej napotykaną z wymienionych treści. Z drugiej strony, to pornografia najmocniej zapadała w pamięć (tylko 20% odpowiedzi nie pamiętam (ile razy się z nią zetknąłem). 4 3 43
Kontakt z nielegalną treścią w internecie (2) Najczęstszą reakcją na wyświetlenie strony o wskazanej treści było jej zamknięcie (54%), ale aż jedna trzecia internautów nie widziała problemu w konsumowaniu jej treści (35%). Tylko 5% respondentów zadeklarowało, że poinformowali odpowiednie instytucje lub organizacje. Główną przyczyną tak niskiego odsetka reakcji alarmującej jest niewiedza rozumiana jako brak znajomości odpowiednich instytucji (55%) lub świadomości, że o takich sytuacjach należy w ogóle informować (40%). Pewnym mankamentem jest też poczucie bezsilności (28%), a nawet obawa o własne bezpieczeństwo (12%). 4 4 44
Kontakt z treścią nielegalną w internecie występowalność (Q8) Z pornografią dziecięcą 14 Nawołujące do nienawiści rasowej 18 Znieważające ludzi ze względu na ich rasę, religię czy narodowość 24 Żadne z powyższych 68 4 5 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 45 Podstawa: respondenci pełnoletni; N = 2090
Kontakt ze treścią nielegalną w internecie częstotliwość (Q9) Pornografia dziecięca; N = 284 27 36 16 20 Nienawiść rasowa; N = 376 21 40 16 23 Szowinizm; N = 502 15 38 20 27 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 4 6 Raz Kilka razy (2-5 razy) Ponad 5 razy Nie wiem, nie pamiętam 46 Podstawa: respondenci pełnoletni, którzy zetknęli się z nielegalnymi materiałami w internecie
Kontakt ze treścią nielegalną w internecie reakcja (Q10) Zapoznawałem(am) się z ich treścią 35 Szybko zamykałem(am) stronę 54 Informowałem(am) o tym odpowiednie organizacje 5 Inaczej 5 Nie pamiętam 11 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Podstawa: respondenci pełnoletni, którzy zetknęli się z nielegalnymi materiałami w internecie; N = 673 4 7 47
Kontakt ze treścią nielegalną w internecie przyczyny braku reakcji (Q11) Nie wiedziałem(am), kogo i jak mogę o tym informować 55 Nie przyszło mi to do głowy 40 Uważałem(am), że moje zgłoszenie nic nie zmieni Obawiałem(am) się, że będę miał(a) z tego powodu jakieś nieprzyjemności Uważałem(am), że nie ma takiej potrzeby 9 12 28 Z innych powodów Nie pamiętam 4 7 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Podstawa: respondenci pełnoletni, którzy zetknęli się w internecie z nielegalnymi materiałami i nie informowali o tym odpowiednich organizacji; N = 642 4 8 48
Świadomość odmian przemocy werbalnej i psychicznej Świadomość różnego rodzaju zagrożeń związanych z wykorzystywaniem internetu oraz telefonów komórkowych przez osoby niepełnoletnie prezentuje się dość dobrze. O niebezpieczeństwie wulgarnego wyzywania oraz filmowanie/fotografowanie wbrew woli bohatera słyszało 3/5 dorosłych internautów. Nieco ponad połowa słyszała o przypadkach publikowania kompromitujących informacji lub poniżaniu/ośmieszaniu/upokarzaniu rozmówców (odpowiednio: 58% i 57%). Nieco mniejsza grupa osób jest świadoma, że internet i telefonia komórkowa mogą służyć podszywaniu się pod osobę nieletnią lub zastraszaniu jej (52% i 47%). Tylko 13% dorosłych zadeklarowała, że nie słyszała o żadnym z wymienionych zjawisk. 4 9 49
Świadomość odmian przemocy werbalnej lub psychicznej (Q12) Wyzywanie przy użyciu wulgarnego słownictwa Filmowanie lub robienie zdjęć Publikowanie informacji lub zdjęć Poniżanie, ośmieszanie lub upokarzanie Podszywanie się Straszenie lub szantażowanie 64 62 58 57 52 47 Inne 2 5 0 Nie słyszałem(am) o żadnych takich przypadkach 13 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 50 Podstawa: respondenci pełnoletni; N = 2090
Znajomość działalności Fundacji Dzieci Niczyje 5 1 51
Znajomość działalności FDN Co piąty nastoletni internauta słyszał o kampanii Sieciaki (21%), której najmocniejszymi punktami są: serwis (66% respondentów, którzy znali Sieciaki ), reklamy w telewizji (57%) oraz internecie (54%). Pozostałe elementy akcji są znacznie mniej znane ( Sieciaki na wakacjach : 15%, Sieciaki na Pradze : 4%), ale tylko 5% osób, które w ogóle rozpoznały Sieciaki, kojarzy tę akcję tylko z nazwy. Znacznie lepiej prezentuje się znajomość wspomagana przedsięwzięć związanych z Fundacją Dzieci Niczyje wśród pełnoletnich internautów. Dziecko w sieci oraz sama Fundacja znane są połowie Polskich internautów, którzy ukończyli 18 lat, zaś kampania edukacyjna Sieciaki.pl dotarła do 15% osób. Najsłabiej wypada Hotline Dyżurnet.pl, o którym jak na razie słyszeli tylko nieliczni (1%). Tylko co czwarty internauta (28%) nie słyszał o żadnym z 4 wymienionych przedsięwzięć. 5 2 52
Znajomość wspomagana akcji Sieciaki (Q5) Tak 21% 5 3 Nie 79% 53 Podstawa: młodzież (12-17 lat); N = 790
Znajomość elementów akcji Sieciaki (Q7) Serwis internetowy www.sieciaki.pl 66 Reklamy akcji Sieciaki.pl w telewizji Reklamy akcji Sieciaki.pl w internecie 54 57 Akcja Sieciaki na wakacjach Kreskówka Sieciaki w telewizji 12 15 Akcja Sieciaki przedszkolaki Akcja Sieciaki na Pradze Inne 4 8 10 5 4 Nie znam żadnych elementów tej akcji 5 54 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Podstawa: młodzież (12-17 lat), która słyszała o "Sieciakach"; N = 168
Znajomość wspomagana akcji społecznych (Q13) Kampanii społecznej "Dziecko w Sieci" Fundacja Dzieci Niczyje 53 51 Akcja edukacyjna Sieciaki.pl 15 Projekt "Hotline - Dyżurnet.pl" Nie słyszałem(am) o żadnym z powyższych 1 28 5 5 55 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Podstawa: respondenci pełnoletni; N = 2090
Kontakt: Sylwia Szmalec sylwia.szmalec@gemius.pl Autor: Piotr Janczewski piotr.janczewski@gemius.pl Gemius SA ul. Domaniewska 41, 02-672 Warszawa Budynek MARS, klatka D tel. +4822 874-41-00 fax +4822 874-41-01 sierpień 2006