Nie udało się dotychczas poznad bezpośredniej przyczyny powstawania nowotworów piersi. Znane są jedynie czynniki ryzyka (risk factors) tej choroby. Ekspozycja kobiety na czynniki ryzyka nowotworu piersi, zwiększa u niej możliwośd rozwoju nowotworu.
CZYNNIK WIEKU- ryzyko zachorowania wzrasta z wiekiem CZYNNIK PŁCI- kobiety chorują 200-krotnie częściej! UWARUNKOWANIA GENETYCZNE głównie mutacje genów: BRCA1, BRCA2, p53, HER2. Ryzyko zachorowania wzrasta też gdy w rodzinie kobiety występowały nowotwory piersi lub jajnika! RYZYKO RODZAJ NOWOTWORÓW U KREWNYCH LICZBA PRZYPADKÓW U KREWNYCH (KOBIET) PRZED 50 ROKIEM ZYCIA WYSOKIE rak piersi rak jajnika u 3 krewnych w tym I pierwszego stopnia ŚREDNIO WYSOKIE rak piersi u 2 krewnych w tym I pierwszego stopnia WYŻSZE NIŻ PRZECIĘTNE rak piersi 2-3 raki piersi u krewnych I lub II stopnia CZYNNIKI HORMONALNE- nowotwór piersi jest nowotworem hormonozależnym. W jego patogenezie ważną rolę odgrywają estrogeny. Stopieo w jakim estrogeny przyczyniają się do rozwoju nowotworu piersi może zależed od ich ilości i czasu ekspozycji. Kobieta podczas swojego życia podlega ekspozycji na estrogeny endogenne - biologiczne, zależne od jej własnego organizmu i estrogeny egzogenne (ksenoestrogeny) obce, sztuczne, zewnątrzpochodne. Zwiększona ekspozycja na estrogeny endogenne ma miejsce w przypadku wczesnej pierwszej miesiączki (przed 11 r.ż.), późnej menopauzy (po 54 r.ż.), bezdzietności lub późnego pierwszego porodu (po 40 r. ż.). Ekspozycja na estrogeny egzogenne (ksenoestrogeny) związana jest min. ze stosowaniem leków hormonalnych i długotrwałym (ponad 8 lat) przyjmowaniem hormonalnych środków antykoncepcyjnych. Długotrwałe działanie zwiększonej ilości estrogenów w organizmie kobiety, wywołuje nadmierny przyrost komórek nabłonka piersi, co jest powodem rakotwórczego działania tych hormonów. D. Lee Davis, H. L. Bradlow, Estrogeny środowiskowe a rak piersi, Świat Nauki, 12/1995, A. Kazior, Nowotwór złośliwy gruczołu piersiowegodiagnoza, leczenie, rehabilitacja, Nasze Forum 2001
PRZEBYTY NOWOTWÓR SUTKA - 10% zachorowao dotyczy drugiej piersi CUKRZYCA CZYNNIKI POPULACYJNE,URBANIZACYJNE,SOCJOEKONOMICZNEwspółczynniki zachorowania na nowotwór piersi jest najwyższy w krajach uprzemysłowionych. Zachorowania częściej dotyczą mieszkanek miast, kobiet dobrze sytuowanych z wyższym wykształceniem. Zachorowania są też częstsze u kobiet rasy białej. CZYNNIKI PSYCHICZNE- tendencje do stanów depresyjnych, depresje, stres CZYNNIKI NIEPRAWIDŁOWEGO STYLU ŻYCIA: otyłośd/nadwaga, nieprawidłowe odżywianie (dieta bogata w tłuszcze zwierzęce, awitaminozy), alkohol (zwiększa produkcję estrogenów), palenie papierosów, niska aktywnośd fizyczna CZYNNIKI ZAWODOWE - grupy zawodowe o zwiększonym ryzyku zachorowania na nowotwór piersi to : nauczycielki, pielęgniarki, lekarki, farmaceutki, chemiczki, kosmetyczki, kobiety pracujące na stanowiskach kierowniczych
GUZ wyczuwalny w piersi. Zwykle : twardy, niebolesny, niewrażliwy na ucisk, najczęściej ograniczony, nieruchomy wobec skóry i podłoża. ZMIANY W OBRĘBIE PIERSI - niepokoid powinno stwierdzenie różnicy w wielkości, kształcie, asymetria oraz nietypowe zachowywanie się piersi podczas unoszenia ramion do góry ZMIANY W OBRĘBIE BRODAWKI SUTKOWEJ -wciągnięcie lub sterczenie brodawki, pojawienie się wycieków (surowiczo-mleczny lub krwisty) PATOLOGICZNE ZMIANY SKÓRNE- owrzodzenia skóry piersi, przebarwienia, naczyniaki, pieprzyki, nadżerki, pępek rakowy (wciągnięcie trudno przesuwalnego fragmentu skóry), skórka pomaraoczowa (zaczerwienienie i zgrubienie, na ograniczonej powierzchni gruczołu sutkowego - późny objaw raka), podobne do róży płaskie zaczerwienienie skóry (występuje w zapalnym raku sutka) oraz poszerzenie żył skóry piersi ZMIANY W OBREBIE WĘZŁÓW CHŁONNYCH - twarde lub powiększone węzły chłonne w dole pachowym lub obrzęk pod pachą NOWOTWÓR PIERSI Z REGUŁY JEST NIEBOLESNY!!! Tylko około 15% chorych zgłasza dolegliwości typu kłucie lub pociąganie. Zwykle pojawiają się one w pozycji leżącej na brzuchu, przy ucisku zajętej piersi przez tułów. Brak jednoznacznych dolegliwości bólowych jest najważniejszą przyczyną opóźnionego wykrycia raka u większości kobiet.
PODSTAWOWA DIAGNOSTYKA. BADANIA PROFILAKTYCZNE. SAMOBADANIE BADANIE PIERSI PRZEZ LEKARZA GINEKOLOGA- powinno byd wykonywane 1-2 razy w ciągu roku podczas wizyty ginekologicznej. USG PIERSI- odpowiednie dla kobiet między 20 a 40 rokiem życia. Profilaktyczne badanie USG piersi powinna wykona KAŻDA KOBIETA, która skooczyła 25 lat. Od tego momentu do ukooczenia 35 roku życia badanie to powinno byd wykonywane raz do roku. MAMMOGRAFIA - Pierwsza mammografia: 35 39 lat, powtarzana co 2 lata. - Między 40-49 rokiem życia- badanie prowadzone co 1,5 roku. - Od momentu ukooczenia 50 lat profilaktyczna mammografia powinn byd wykonywana raz na rok. UWAGA!!! Dla kobiet poniżej 35 roku życia mammografia nie jest odpowiednim badaniem diagnostycznym! DLACZEGO?
W ciągu życia kobiety struktura piersi ulega zmianom. U kobiety młodej przeważa tkanka gruczołowa, kolagen i włókna elastyczne. Przez taką budowę konsystencja piersi jest gęsta, a to uniemożliwia prawidłową interpretację mammografii. Piersi kobiet powyżej 35 roku życia zbudowane są głównie z tkanki tłuszczowej, która nie przeszkadza w badaniu. Stąd granica wiekowa mammografii. Z tego też powodu u kobiet poniżej 35 roku życia wykonuje się jedynie USG piersi.
Dzieo wykonywania samobadania jest BARDZO WAŻNY! Ma to związek ze zmianami w strukturze piersi, które zachodzą przed i w trakcie menstruacji. Samobadanie powinna wykonywad każda kobieta, która skooczyła 20 lat. Aby badanie było skuteczne, musi byd systematyczne. Tylko wtedy kobieta jest w stanie poznad strukturę swoich piersi i zaobserwowad ewentualne zmiany. Należy je przeprowadzad raz w miesiącu, po menstruacji, zawsze w tym samym dniu cyklu. Optymalny czas przeprowadzenia samobadania to 7-9 dzieo po menstruacji. Kobiety niemiesiączkujące powinny wykonywad samobadanie w ten sam dzieo każdego miesiąca. Podczas samobadania należy szukad twardych guzków o nieregularnym kształcie, ściśle wtapiających się w gruczoł sutkowy.
Częśd guzków: znajdowanych przez kobiety podczas samokontroli, nie jest związanych z chorobą, lecz wynika z fizjologii i budowy anatomicznej. Kobiety, które intensywnie się odchudzają - podczas samobadania mogą wyczud w piersiach twarde guzki, które faktycznie są efektem spoistości piersi i związanej z nią utratą tłuszczu w piersiach. Osoby szczupłe wyczuwają jako twarde guzki połączenia stawowe, znajdujące się w środku klatki piersiowej, mostka z żebrami. Cześd kobiet obserwuje zgrubienia pomiędzy brodawką a pachą lub bezpośrednio powyżej brodawki - są to większe niż w innych częściach piersi nagromadzenia tkanki tłuszczowej. Okolice te częściej nabrzmiewają i stają się wrażliwe na dotyk w okresie poprzedzającym menstruację. Dlatego też CZAS BADANIA jest tak istotny! Twardsze miejsca znaleźd można także w dolnej części piersi, poniżej brodawki. Badając brodawkę, można wyczud jakby puste miejsce, gdzie przewody mleczne tworzą zatoki i zbliżają się do swojego ujścia zewnętrznego. S. Mazur, J. Meder, Profilaktyka raka piersi. Poradnik dla kobiet, Gabinety z różową wstążką, Avon Wielka Kampania Życia, Materiały dydaktyczne str.6-7, www.wielkakampaniazycia.pl Budowa anatomiczna piersi, M. Baum, C. Saunders, S. Meredith, Rak piersi. Poradnik dla kobiet i lekarzy, Springer PWN, Warszawa 1995 Wszystkie wymienione zmiany struktury piersi to naturalne, nienowotworowe cechy wynikające z fizjologii i budowy anatomicznej piersi.
Samobadanie piersi najlepiej prowadzid przed lustrem - pod prysznicem lub po kąpieli. Powinno trwad około 10 minut. Składa się z 2 faz: oglądania i badania palpacyjnego. Należy przestrzegad kolejności etapów składających się na prawidłowe samobadanie. NIE WOLNO BADAD OBU PIERSI JEDNOCZEŚNIE! Istnieje wiele opisów samobadania piersi, które różnią się szczegółami. Poniżej przedstawiam tabelę, w której zawarte są najważniejsze elementy potrzebne do przeprowadzenia prawidłowego samobadania piersi.
Tabela Technika samobadania piersi, Opracowanie własne na podstawie: S. Mazur, J. Meder, Profilaktyka raka piersi. Poradnik dla kobiet, Gabinety z różową wstążką, Avon Wielka Kampania Życia, Materiały dydaktyczne str.6-7, www.wielkakampaniazycia.pl Badanie palpacyjne Badanie kobieta wykonuje delikatnie, lekko naciskając badane miejsce, płaską powierzchnią trzech środkowych palców, ruchami kolistymi, miejsce przy miejscu, zaczynając od brodawki sutkowej kierując się aż do dołu pachowego i węzłów chłonnych, zgodnie z ruchem wskazówek zegara, ruchem spiralnym zataczając coraz większe koła, starając się wykryć stwardnienie lub guzek, który spoistością różni się od otoczenia.
ponownie, dokładnie zbadad ten fragment piersi następnie, analogicznie zbadad drugą pierś, aby sprawdzid, czy nie występuje tam podobna zmiana. (Jeśli zaobserwowana zmiana jest wyczuwalna w obu piersiach, zwykle nie jest ona groźna. Jeśli okaże się, że zmiana nie jest symetryczna, kobieta powinna dokładnie ją zapamiętad.) koniecznie zgłosid się na konsultację lekarską
Na nowotwory piersi najczęściej chorują kobiety około 50 roku życia (szczyt zachorowao), jednak często wykrywany jest on także u kobiet bardzo młodych. Ostatnimi laty zachorowalnośd na raka piersi kobiet poniżej 35 roku życia niepokojąco wzrasta. U młodych kobiet nowotwory piersi przebiegają ciężej i mają gorsze rokowanie. W tej grupie wiekowej guz jest zwykle bardziej agresywny a zmiany nowotworowe w większym stopniu obejmują naczynia chłonne. Ponadto średnio 3% kobiet poniżej 35 roku życia, u których został zdiagnozowany nowotwór sutka jest w ciąży. U 1:3200 takich kobiet ciąża obarczona jest powikłaniami, będącymi następstwem choroby nowotworowej. I. Lewandowska- Andruszuk, O. Adamczyk-Gruszka, Przypadek raka piersi w ciąży, Studia Medyczne 2008, nr 12; G.H. Bręborowicz, Położnictwo. Podręcznik dla położnych i pielęgniarek; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005 Nowotwór piersi niesie ze sobą bardzo poważne następstwa: wypadnięcie kobiety z pełnionych ról zawodowych i społecznych, zaburzenia psychiczne (najczęściej depresja), BEZPŁODNOŚD. Wcześnie wykryty nowotwór piersi, który nie przeistoczył się jeszcze w postad złośliwą (raka) jest w prawie 100% wyleczalny. Zaniedbany nowotwór często bywa śmiertelny
Rak piersi może rozwijad się nawet 20 lat. Skutecznośd leczenia i wyleczenia zależy od stopnia zaawansowania zmian nowotworowych. Za przypadki wczesnego wykrycia raka uważa się guzy o średnicy poniżej 0,5cm. Średnio co 65 dni, guz podwaja swoją wielkośd. Aby osiągnął 1cm potrzebuje 7 lat!!! Jednocentymetrowy guz w 95 na 100 przypadków jest całkowicie uleczalny. A.Kazior, Nowotwór złośliwy gruczołu piersiowego- diagnoza, leczenie, rehabilitacja, Nasze Forum 2001, nr 3-4; I. Lewandowska- Andruszuk, O. Adamczyk-Gruszka, Przypadek raka piersi w ciąży, Studia Medyczne 2008, nr 12 SAMOBADANIE JEST PODSTAWĄ PROFILAKTYKI RAKA PIERSI. PRAWIDŁOWO PROWADZONE DEMASKUJE ZMIANY NOWOTWOROWE JUŻ WE WCZESNYM STADIUM ROZWOJU CHOROBY.
Na profilaktykę raka piersi składają się następujące elementy: Ograniczenie czynników ryzyka nowotworu (unikanie stresu, używek, stosowania leków hormonalnych ( )) Zbilansowana dieta Uprawienie regularnych dwiczeo Samokontrola piersi Wykonywanie badao profilaktycznych (USG, mammografia)
DLACZEGO NOWOTWORY PIERSI WYKRYWANE SĄ PÓŹNO? 1. Nowotwór piersi bardzo długo rozwija się bezobjawowo, nieboleśnie. Jedynym objawem, który można wskazad jest guzek. ALE aby móc znaleźd malutki guzek, kobieta musi znad swoje piersi. Osoby, które nie prowadzą samobadania nie są w stanie zauważyd, że w ich ciele rodzi się nowotwór. Nowotwór piersi jest cichy, dlatego TYLKO systematyczna kontrola pozwala na odpowiednio wczesne wykrycie zmian. 2.Nieprowadzenie profilaktycznych badao diagnostycznych. Badania diagnostyczne wykrywają zmiany, których nie można wybadad palpacyjnie, dlatego nie wolno z nich rezygnowad. Są one jednak prowadzone raz do roku lub rzadziej (w zależności od wieku). Samobadanie pozwala na kontrolę piersi w okresach między badaniami profilaktycznymi i odpowiednio szybką i wczesną reakcję na ewentualne zmiany. 3. Kobieta, która wykryje zmianę boi się zgłosid do lekarza, by nie potwierdził diagnozy Prawda jest taka, że nowotwory piersi leczy się z bardzo dobrym efektem. Przy wykryciu wczesnych zmian możliwe jest leczenie za pomocą tzw. operacji oszczędzających (wycięcie samego guza). Leczenie oszczędzające nie jest możliwe przy dużych zmianach. Te niestety kooczą mastektomią (wycięcie piersi). Dzięki samobadaniu kobieta jest w stanie uratowad swoje życie i swoją kobiecośd. ZBADAJ SIĘ ABY MIED PEWNOŚD, ŻE JESTEŚ ZDROWA!