Spis treści Spis tabel... 17 Przedmowa... 19 Wstęp... 23 Wprowadzenie w problematykę polityki społecznej... 23 Polityka społeczna a integracja... 25 Definiowanie pojęcia integracja socjalna"... 26 Przegląd dotychczasowej literatury przedmiotu... 31 Metodologia pracy... 39 Rozdział I - Historia idei socjalnej w Europie... 42 1.1. Idee socjalne w starożytności (XII w. p.n.e. - V w. n.e.)... 43 1.1.1. Społeczna sytuacja w starożytności... 43 1.1.2. Idee socjalne w myśli głównych przedstawicieli starożytności... 46 1.2. Idee socjalne wśredniowieczu (V-XIV w.)... 51 1.2.1. Społeczna sytuacja wśredniowieczu... 52 1.2.2. Idee socjalne w myśli głównych przedstawicieli średniowiecza.. 56 1.3. Idee socjalne w czasach nowożytnych (XV-XIX w.)... 57 1.3.1. Okres wczesnonowożytny... 57 Społeczna sytuacja w okresie wczesnonowożytnym... 57 Idee socjalne w myśli głównych przedstawicieli okresu... 62 1.3.2. Okres nowożytny... 65 Społeczna sytuacja w okresie nowożytnym... 65 Idee socjalne w myśli głównych przedstawicieli okresu... 67 1.3.3. Okres późnonowożytny... 70 Społeczna sytuacja w okresie późnonowożytnym... 71 Idee socjalne w myśli głównych przedstawicieli okresu... 75 1.4. Idee socjalne w czasach najnowszych (XX w.)... 81 1.4.1. Okres międzywojenny... 81 Społeczna sytuacja okresu międzywojennego... 82 Idee socjalne w myśli głównych przedstawicieli okresu... 84 1.4.2. Okres powojenny... 86 Społeczna sytuacja okresu powojennego... 92 Idee socjalne w myśli głównych przedstawicieli okresu... 97 5
Rozdział II - Wartości socjalne w Unii Europejskiej... 107 2.1. Godność... 107 2.2. Wolność... 108 2.3. Równość... 109 2.4. Solidarność... 110 2.5. Sprawiedliwość... 110 2.6. Subsydiarność... 111 Rozdział HI - Modele polityki społecznej w Unii Europejskiej... 113 3.1. Przegląd teorii dotyczących modeli polityki społecznej... 113 3.1.1. Modele polityki społecznej wg R. Titmuss'a... 114 3.1.2. Modele polityki społecznej wg N. Furniss'a i T. Tilton'a... 115 3.1.3. Modele polityki społecznej wg G. Esping-Andersen'a... 115 3.1.4. Model polityki społecznej wg M. Ferrer'a... 119 3.1.5. Modele polityki społecznej wg M. Księżopolskiego... 119 3.1.6. Typologia Komisji Europejskiej... 121 3.1.7. Modele polityki społecznej w ustawach zasadniczych państw członkowskich UE... 122 Rozdział IV - Organizacja polityki społecznej w Unii Europejskiej... 126 4.1. Podmioty polityki społecznej w Unii Europejskiej... 126 4.1.1. Podmioty ustawodawcze polityki społecznej... 127 Parlament Europejski... 127 Rada Europejska... 128 Rada Unii Europejskiej... 128 4.1.2. Podmioty wykonawcze polityki społecznej... 129 Komisja Europejska... 129 Europejski Bank Inwestycyjny... 130 4.1.3. Podmioty doradcze polityki społecznej... 131 Komitet Ekonomiczno-Społeczny... 131 Komitet ds. Zatnidnienia... 132 4.1.4. Podmiot kontrolny polityki społecznej... 132 Rzecznik Praw Obywatelskich - OMBUDSMAN... 132 4.1.5. Podmiot sądowniczy polityki społecznej... 133 Europejski Tiybunał Sprawiedliwości... 133 4.1.6. Zdecentralizowane agendy Unii Europejskiej... 133 Europejskie Centnim Rozwoju Szkolenia Zawodowego... 134 Europejska Fundacja na izecz Poprawy Warunków Życia i Pracy... 134 Europejska Fundacja Szkoleniowa... 134 Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa i Zdrowia w miejscu Pracy... 134 Europejski Ośrodek Monitorowania Rasizmu i Ksenofobii... 135 4.2. Podmioty lokalne... 135
4.3. Pozapaństwowe podmioty polityki społecznej w Unii Europejskiej... 137 Europejska Sieć na rzecz Dzieci... 139 Kobiety w Rozwoju... 139 Europejska Rada ds. Uchodźców i Wygnańców... 140 Europejska Akcja Niepełnosprawnych... 140 Europejska Sieć Przeciwko Ubóstwu... 140 Europejska Federacja Krajowych Organizacji Pracujących z Bezdomnymi... 140 4.4. Podmioty polityki społecznej w państwach członkowskich UE... 141 Rozdział V - Ustawodawstwo socjalne w Unii Europejskiej... 148 5.1. Międzynarodowe akty socjalne obowiązujące w UE... 148 Powszechna Deklaracja Praw Człowieka... 148 Europejska Konwencja Praw Człowieka... 149 Europejska Karta Społeczna... 150 Pakty Praw Człowieka... 151 Konwencja o Prawach Dziecka... 152 Konwencje i zalecenia Międzynarodowej Organizacji Pracy... 153 5.2. Wspólnotowe akty pierwotne... 154 Traktat o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali... 154 Traktat o Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej... 155 Traktat o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej... 155 Jednolity Akt Europejski... 156 Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracobiorców... 157 Traktat o Unii Europejskiej... 161 Traktat Amsterdamski... 163 5.3. Wspólnotowe akty wtórne... 166 5.3.1. Procedury uchwalania socjalnych aktów wtórnych... 167 5.3.2. Rozporządzenie... 172 5.3.3. Dyrektywa... 175 5.3.4. Decyzja... 179 5.3.5. Opinia... 181 5.3.6. Zalecenie... 182 5.4. Ustawodawstwo socjalne w państwach członkowskich UE... 184 Rozdział VI - Programy socjalne... 191 6.1. Socjalny program działania na lata 1975-1980... 191 6.2. Socjalny program działania na lata 1984-1989... 192 6.3. Socjalny program działania na lata 1990-1991... 192 6.4. Socjalny program działania na lata 1992-1993... 192 6.5. Socjalny program działania na lata 1993-1995... 193 6.5.1. Zielona Księga Europejskiej Polityki Społecznej... 193 6.5.2. Biała Księga Europejskiej Polityki Społecznej... 197 6.6. Socjalny program działania na lata 1995-1997... 200
6.7. Socjalny program działania na lata 1998-2000... 200 6.8. Socjalny program działania na lata 2000-2005... 201 Rozdział VII - Instrumenty finansowe w Unii Europejskiej... 202 7.1. Wewnętrzne fundusze strukturalne Unii Europejskiej... 202 Finansowanie funduszy strukturalnych... 203 Zadania funduszy strukturalnych... 204 Formy pomocy... 208 7.1.1. Europejski Fundusz Socjalny... 210 7.1.2. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego... 213 7.1.3. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej - Sekcja Orientacji... 214 7.1.4. Finansowy Instrument ds. Orientacji w Dziedzinie Rybołówstwa... 215 7.1.5. Fundusz Spójności... 215 7.2. Zewnętrzne fundusze strukturalne Unii Europejskiej... 216 7.2.1. Fundusz PHARE... 216 7.2.2. Specjalny Program Akcesyjny dla Rolnictwa i Rozwoju Wsi - SAPARD... 220 7.2.3. Fundusz Wspierający Projekty w Dziedzinie Ochrony Środowiska i Transportu - ISPA... 221 Rozdział VIII - Wybrane polityki szczegółowe polityki społecznej w Unii Europejskiej... 223 8.1. Polityka ludnościowa... 223 8.2. Polityka rodzinna... 226 Teoretyczne aspekty... 226 Charakterystyka rodziny w Unii Europejskiej... 227 Regulacje prawne... 232 Programy działania... 232 8.3. Polityka wobec ludzi starych... 239 Teoretyczne aspekty... 239 Charakterystyka kwestii starości w Unii Europejskiej... 239 Regulacje prawne... 241 Programy działania... 241 8.4. Polityka wobec osób niepełnosprawnych... 244 Teoretyczne aspekty... 244 Charakterystyka niepełnosprawności w Unii Europejskiej... 245 Regulacje prawne... 246 Programy działania... 246 8.5. Polityka zatrudnienia... 247 Teoretyczne aspekty... 247 Charakterystyka rynku pracy w Unii Europejskiej... 248 Regidacje prawne... 254
Programy działania... 256 8.6. Polityka edukacyjna... 263 Teoretyczne aspekty... 263 Charakterystyka sytuacji edukacyjnej w Unii Europejskiej... 265 Regulacje prawne... 271 Programy działania... 273 8.7. Polityka kształcenia zawodowego... 274 Teoretyczne aspekty... 274 Charakteiystyka kształcenia zawodowego w Unii Europejskiej... 275 Regidacje prawne... 278 Programy działania... 280 8.8. Polityka równości szans... 282 Teoretyczne aspekty... 282 Charakteiystyka kwestii w Unii Europejskiej... 283 Regidacje prawne... 286 Programy działania... 288 8.9. Polityka migracyjna... 290 Teoretyczne aspekty... 290 Charakteiystyka procesów migracyjnych w Unii Europejskiej... 291 Regulacje prawne... 297 Programy działania... 301 8.10. Polityka ochrony zdrowia... 302 Teoretyczne aspekty... 302 Charakteiystyka stanu zdrowia obywatełi Unii Europejskiej... 303 Regidacje prawne... 310 Programy działania... 312 8.11. Polityka przeciwdziałania ubóstwu... 316 Teoretyczne aspekty... 316 Charakteiystyka ubóstwa w Unii Europejskiej... 317 Regulacje prawne... 319 Programy działania... 320 8.12. Zabezpieczenie społeczne... 321 Teoretyczne aspekty... 321 Charakteiystyka kwestii w Unii Europejskiej... 322 Regulacje prawne... 324 Programy działania... 325 8.13. Patologie społeczne... 326 Bezdomność... 326 Samobójstwa... 328 Pizestępczość... 329 Rozdział IX - Przyszłość polityki społecznej w zintegrowanej Europie... 332 Zakończenie... 340
Polska polityka społeczna a członkostwo w UE... 342 Aneks - Wybrane kwestie społeczne w poszczególnych państwach członkowskich Unii Europejskiej... 345 7 Demografia w poszczególnych państwach członkowskich UE... 345 77 Charakterystyka rynków pracy w poszczególnych państwach członkowskich UE... 352 III Struktura systemów szkolnych w poszczególnych państwach członkowskich UE... 357 IV Kształcenie zawodowe w poszczególnych państwach członkowskich UE... 363 V Równouprawnienie kobiet i mężczyzn w poszczególnych państwach członkowskich UE... 373 VI Sytuacja migracyjna w poszczególnych państwach członkowskich UE... 377 VII Ochrona zdrowia w poszczególnych państwach członkowskich UE... 385 Bibliografia... 392 A. Literatura polskojęzyczna... 392 B. Literatura obcojęzyczna... 397 Indeks nazwisk... 408 Streszczenie w j. angielskim... 413