Tomasz Czuba Marek Szczepaniec Tomasz Jurkiewicz KAPITAŁ RELACYJNY W MAŁYCH I ŚREDNICH FIRMACH Raport z badań ilościowych Projekt finansowany z grantu KBN N112 093237 Marzec 2011
Spis treści 1. PREZENTACJA BADANIA... 3 1.1. CEL... 3 1.2. METODOLOGIA BADAWCZA... 3 2. RELACJE Z OTOCZENIEM GOSPODARCZYM... 6 3. POMIAR KAPITAŁU RELACYJNEGO... 8 4. ILOŚĆ RELACJI Z OTOCZENIEM GOSPODARCZYM... 9 5. JAKOŚĆ KAPITAŁU RELACYJNEGO... 11 6. KAPITAŁ RELACYJNY A WYNIKI FIRM... 19 7. KAPITAŁ RELACYJNY A INWESTYCJE... 24 8. KAPITAŁ RELACYJNY A INNOWACJE W... 31 9. KAPITAŁ RELACYJNY A PROCESY INTERNACJONALIZACJI... 39 10. KAPITAŁ RELACYJNY A KORZYSTANIE Z KREDYTÓW... 45 PODSUMOWANIE... 48 Kapitał relacyjny w sektorze 2
1. PREZENTACJA BADANIA 1.1. CEL Głównym celem naukowym projektu było określenie wielkości oraz jakości kapitału relacyjnego w małych i średnich firmach, a następnie zbadanie zależności między kapitałem relacyjnym a zachowaniami gospodarczymi oraz wynikami ekonomicznymi przedsiębiorstw. Podstawowe problemy badawcze objęły takie kwestie, jak: liczba relacji małych i średnich firm z klientami, dystrybutorami, dostawcami, konkurentami, ośrodkami wiedzy, instytucjami finansowymi, podmiotami zagranicznymi; jakość relacji określana m.in. skalą przepływu informacji, czasem trwania relacji, wzajemnym zaufaniem oraz obustronnymi korzyściami; wpływ różnych podmiotów gospodarczych na ofertę produktów oraz jakość procesów operacyjnych w małych i średnich firmach; zależność między kapitałem relacyjnym a innowacyjnością, skłonnością do podejmowania inwestycji, wynikami ekonomicznymi oraz zdolnością przetrwania firm. 1.2. METODOLOGIA BADAWCZA Przy zbieraniu informacji od przedsiębiorców reprezentujących sektor wykorzystana została metoda wywiadu bezpośredniego (PAPI). Wielkość próby Próba badawcza liczyła 1346 firm zlokalizowanych na obszarze całej Polski. 1. (0-9 zatrudnionych) n=607; 2. małe (10-49 zatrudnionych) n=486; 3. średnie (50-249 zatrudnionych) n=253. Termin realizacji badania: 2009 r. W każdej z grup zatrudnienia próba ma charakter reprezentatywny. Obszar badania Badanie zostało przeprowadzone na obszarze 16 województw: mazowieckiego, śląskiego, wielkopolskiego, małopolskiego, dolnośląskiego, łódzkiego, kujawsko-pomorskiego, pomorskiego, lubelskiego, podkarpackiego, zachodnio-pomorskiego, opolskiego, lubuskiego, świętokrzyskiego, warmińsko-mazurskiego i podlaskiego. Kapitał relacyjny w sektorze 3
Sposób doboru próby Dobór próby miał charakter losowy, a operatem losowania była lista firm przygotowana przez GUS. Algorytm losowania firm reprezentujących sektor został opracowany przez dr Tomasza Jurkiewicza. Próbę firm wybierano techniką losowania systematycznego. Warstwowanie badanej populacji według sekcji (produkcja, budownictwo, handel, hotele / restauracje, transport, pośrednictwo finansowe, obsługa nieruchomości, edukacja, pozostałe itp.) oraz województwa zagwarantowało odpowiednią proporcję liczby firm reprezentujących różne sektory gospodarki. Względny wskaźnik podobieństwa struktur [wskaźnik ten przyjmuje wartości z przedziału od 0 gdy struktury są całkowicie różne, do 1 gdy struktury są identyczne] dla firm wyniósł 0,877, dla firm małych 0,863, a dla firm średnich 0,876. Wskazuje to na wysoką zgodność struktury firm, które wzięły udział w badaniu ze strukturą populacji generalnej, a tym samym świadczy o dobrej reprezentatywności próby. Gdyby próba była losowana wg schematu losowania niezależnego, maksymalny błąd losowy oszacowania frakcji nie powinien przekraczać 4,1% dla firm, 4,5% dla firm małych i 6% dla średnich. Ze względu na przyjęty w badaniu schemat losowania warstwowego błąd ten powinien być nawet mniejszy. Tabela 1 Charakterystyka próby według wielkości zatrudnienia Wielkość zatrudnienia Liczba wywiadów zatrudniające 0-9 osób ( ) 607 zatrudniające 10-49 osób ( małe) 486 zatrudniające 50-249 osób ( średnie) 253 OGÓŁEM 1346 Tabela 2 Charakterystyka próby według województwa małe średnie Województwo n=607 n=486 n=253 Liczba % Liczba % Liczba % odp. odp. odp. odp. odp. odp. mazowieckie 103 17,0% 56 11,5% 38 15,0% Śląskie 71 11,7% 66 13,6% 30 11,9% wielkopolskie 67 11,0% 49 10,1% 27 10,7% małopolskie 44 7,2% 51 10,5% 25 9,9% dolnośląskie 45 7,4% 26 5,3% 15 5,9% łódzkie 41 6,8% 37 7,6% 23 9,1% kujawsko-pomorskie 30 4,9% 26 5,3% 18 7,1% pomorskie 40 6,6% 34 7,0% 21 8,3% lubelskie 22 3,6% 26 5,3% 11 4,3% podkarpackie 21 3,5% 21 4,3% 5 2,0% zachodnio-pomorskie 41 6,8% 30 6,2% 13 5,1% opolskie 20 3,3% 9 1,9% 6 2,4% lubuskie 13 2,1% 21 4,3% 6 2,4% świętokrzyskie 21 3,5% 12 2,5% 7 2,8% warmińsko-mazurskie 13 2,1% 17 3,5% 5 2,0% podlaskie 15 2,5% 5 1,0% 3 1,2% OGÓŁEM 607 100,0% 486 100,0% 253 100,0% Kapitał relacyjny w sektorze 4
Tabela 3 Charakterystyka próby według sekcji PKD małe średnie n=607 n=486 n=253 Sekcja PKD Liczba % Liczba % Liczba % odp. odp. odp. odp. odp. odp. produkcja (sekcja D) 53 8,7% 103 21,2% 78 30,8% budownictwo (sekcja F) 60 9,9% 57 11,7% 26 10,3% handel (sekcja G) 219 36,1% 98 20,2% 31 12,3% hotele/restauracje (sekcja H) 18 3,0% 19 3,9% 4 1,6% transport (sekcja I) 37 6,1% 16 3,3% 7 2,8% pośrednictwo finansowe (sekcja J) 24 4,0% 3 0,6% - - obsługa nieruchomości (sekcja K) 98 16,1% 50 10,3% 29 11,5% edukacja (sekcja M) 17 2,8% 84 17,3% 44 17,4% ochrona zdrowia i opieka społeczna (sekcja N) 25 4,1% 24 4,9% 16 6,3% pozostałe (sekcja O) 56 9,2% 32 6,6% 18 7,1% OGÓŁEM 607 100,0% 486 100,0% 253 100,0% Tabela 4 Charakterystyka próby według formy prawnej małe średnie Forma prawna n=607 n=486 n=253 Liczba % Liczba % Liczba % odp. odp. odp. odp. odp. odp. jednoosobowa działalność gospodarcza 461 75,9% 165 34,0% 21 8,3% spółka jawna 24 4,0% 40 8,2% 19 7,5% spółka partnerska 16 2,6% 12 2,5% 7 2,8% spółka komandytowa - - 2 0,4% 1 0,4% spółka komandytowo-akcyjna - - - - 2 0,8% spółka z o.o. 51 8,4% 144 29,6% 135 53,4% spółka akcyjna - - 12 2,5% 19 7,5% spółka cywilna 55 9,1% 49 10,1% 10 4,0% spółdzielnia - - 19 3,9% 18 7,1% inna - - 43 8,8% 21 8,3% OGÓŁEM 607 100,0% 486 100,0% 253 100,0% Tabela 5 Charakterystyka próby według sposobu prowadzenia księgowości małe średnie Sposób prowadzenia księgowości n=607 n=486 n=253 Liczba % Liczba % Liczba % odp. odp. odp. odp. odp. odp. pełna księgowość 179 29,5% 332 68,3% 253 100,0% książka przychodów-rozchodów 359 59,1% 154 31,7% - - karta podatkowa 51 8,4% - - - - inna 18 3,0% - - - - OGÓŁEM 607 100,0% 486 100,0% 253 100,0% Kapitał relacyjny w sektorze 5
2. RELACJE Z OTOCZENIEM GOSPODARCZYM Kapitał relacyjny rozumiany jest jako całokształt kontaktów z otoczeniem gospodarczym; może mieć wymiar ilościowy i jakościowy. Ze względu na znaczenie tematyki, szeroki zakres analiz oraz praktyczne zastosowania wyników badań problematyką zajmują się naukowcy reprezentujący takie dziedziny wiedzy, jak: zarządzanie, ekonomia, socjologia, psychologia, marketing i informatyka. To zainteresowanie ze strony reprezentantów różnych dziedzin nauki powoduje, że dotąd nie udało się dopracować powszechnie akceptowanej definicji, a także standaryzowanych metod jego pomiaru. Opisana wyżej kategoria występuje w literaturze naukowej pod różnymi pojęciami m.in. kapitału społecznego (social capital), sieci (network), kapitału klientów (customer capital), kapitału dostawców (supplier capital) itp. Przegląd literatury naukowej. Z różnych badań naukowych wynika, że kapitał relacyjny ma pozytywny wpływ na powstawanie nowych firm, dostęp do zasobów rzeczowych, dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania oraz dostęp do wiedzy i informacji rynkowych (zob. tab. 6). Tabela 6 Badania naukowe pokazujące rolę w sektorze Zagadnienie związane z kapitałem relacyjnym Powstawanie nowych firm Dostęp do zasobów Dostęp do zewnętrznego finansowania Dostęp do informacji / wiedzy; redukcja niepewności oraz ryzyka gospodarczego Autorzy badań / publikacji Dubini i Aldrich (1991); Larson i Starr (1993); Brüderl i Preisendörfer (1998); Shane i Cable (2002); Jenssen i Greve (2002); Jenssen i Koenig (2002); Davidsson i Honig (2003); Totterman i Sten (2005); Neergaard (2005); Liao i Welsch (2005); Klyver i Hindle (2007); Lee i Jones (2008). Dubini i Aldrich (1991); Ostgaard i Birley (1994, 1996); Eisenhardt, i Schoonhoven (1996); Shaw i Conway (2000); Jenssen i Greve (2002); Jenssen i Koenig (2002); Bowey i Easton (2007). Timmons (1994); Berger i Udell (1995); Ennew i Binks (1996); Uzzi (1999); Ryals, Payne (2001); Shane i Cable (2002); Uzzi i Gillespie (2003); Szczepaniec (2004); Saparito, Chen i Sapienza (2004). Ostgaard i Birley (1994); Uzzi (1997); Etzkowitz (1998); Gulati (1998); Anselin, Varga i Acs (2000); Rowley, Behrens, i Krackhardt (2000); Otto (2001); McEvily, Perrone, i Zaheer (2003); Gunasekara (2004); Neergaard i Madsen (2004); Inkpen i Tsang (2005); Liao i Welsch (2005); Macpherson, Jones i Zhang (2005); D Este i Fontana (2007). Źródło: opracowanie własne na podstawie studiów literatury naukowej. dysponujące większym kapitałem relacyjnym częściej wprowadzają innowacje, zdobywają przewagę konkurencyjną, uzyskują lepsze wyniki ekonomiczne, zwiększają swoją wartość oraz potrafią dłużej utrzymać się na rynku (zob. tab. 7). Kapitał relacyjny w sektorze 6
Tabela 7 Badania naukowe pokazujące wpływ na zachowania gospodarcze i wyniki Zagadnienie związane z kapitałem relacyjnym Innowacje Wyniki ekonomiczne firm; zdolność przetrwania firm Przewaga konkurencyjna firm Proces internacjonalizacji firm Wartość rynkowa Autorzy badań / publikacji Etzkowitz (1998, 2000, 2003); Lane i Lubatkin (1998); Cooke i Willis (1999); Keeble i Wilkinson (1999); Ahuja i Gautam (2000); Elfring i Hulsink (2001); Yli-Renko, Autio i Sapienza (2001); Capello (2002); Liao i Welsch (2003); Capello i Faggian (2005); Marques, Simon i Caranana (2006); Chen, Lin i Chang (2006); Anderson, Park i Jack (2007); McCarthy, Pitt, Campbell, van der Merwe i Salehi-Sangeri (2007). Ostgaard i Birley (1994); Hansen (1995); Bontis, Chua i Richardson (1996); Nahapiet i Ghoshal (1998); Holm, Eriksson i Johanson (1999); Shaw i Conway (2000); Hite i Hesterly (2001); Havnes i Senneseth (2001); Lee, Lee i Pennings (2001); Florin, Lubatkin i Schulze (2003); Bollen, Vergauwen i Schnieders (2005); Stam i Elfring (2008). Ostgaard i Birley (1994); Dyer i Singh (1998); Morgan i Hunt (1999); Ulaga i Eggert (2005); Barney (2002); Erikson (2002), Lechner i Dowling (2003); Pages i Garmise (2003). Eisenhardt i Schoonhoven (1996); McDougall i Oviatt (1996); Eriksson, Johanson, Majkgard i Sharma (1997); Andersen i Buvik (2002); Petersen, Lawrence i Liesch (2002); Jones i Coviello (2005); Arenius i Minniti (2005); Oviatt i McDougall (2005); Barrutia i Echebarria (2007). Edvinsson (1997); Bontis (1998, 2001); Nahapiet i Ghoshal (1998); Petty i Guthrie (2000); Chen, Zhu i Yuan (2004); Chen, Cheng i Hwang (2005). Źródło: opracowanie własne na podstawie studiów literatury naukowej. Kapitał relacyjny w sektorze 7
3. POMIAR KAPITAŁU RELACYJNEGO W badaniu mierzono zarówno ilość jak i jakość relacji z 8 grupami podmiotów gospodarczych: (1) klientami, (2) pośrednikami / dystrybutorami, (3) dostawcami towarów / usług, (4) ośrodkami wiedzy, (5) instytucjami finansowymi, (6) członkami rodziny / znajomymi prowadzącymi działalność gospodarczą, (7) konkurentami oraz (8) podmiotami zagranicznymi. Ilość relacji była podawana w liczbach bezwzględnych i dopiero ex post w niektórych analizach grupowana w przedziały kwantylowe. Tabela 8 Kapitał relacyjny wymiar ilościowy (Volume Relational Capital - VRC) Zmienna Opis Liczba relacji VRC-1 [CUS] Liczba relacji z klientami VRC-2 [INT] Liczba relacji z pośrednikami / dystrybutorami VRC-3 [SUP] Liczba relacji z dostawcami towarów / usług VRC-4 [KNO] Liczba relacji z ośrodkami wiedzy VRC-5 [FIN] Liczba relacji z instytucjami finansowymi VRC-6 [FAM] Liczba relacji z rodziną / znajomymi VRC-7 [COM] Liczba relacji z konkurentami VRC-8 [FOR] Liczba relacji z podmiotami zagranicznymi VRC-S [SNT] Liczba relacji z całym otoczeniem gospodarczym Jakość relacji z poszczególnymi grupami podmiotów gospodarczych była mierzona za pomocą 7-stopniowej skali Likerta (na której 1 - oznacza całkowity brak zgody, a 7 całkowitą zgodę z daną opinią). Respondenci ustosunkowywali się do 6 opinii: O1: Uzyskujemy od danej grupy podmiotów ważne informacje o rynku, na którym działamy. O2: Dana grupa podmiotów ma istotny wpływ na naszą ofertę produktów / usług (pod wpływem jej opinii / uwag/ sugestii modyfikujemy / rozszerzamy ofertę produktów / usług; wprowadzamy nowości). O3: Dana grupa podmiotów ma wpływ na jakość procesów w naszej firmie (pod wpływem opinii / uwag / sugestii poprawiamy jakość produktów / usług / procesów). O4: Współpraca ma charakter długofalowy. O5: Łączy nas wzajemne zaufanie. O6: Obie strony współpracy uzyskują korzyści / są zadowolone ze współpracy. Tabela 9 Kapitał relacyjny wymiar jakościowy (Quality of Relational Capital - QRC) Zmienna Opis Punkty QRC-9 [INF] Wymiana informacji (dwukierunkowy przepływ) 0-56 QRC-10 [PRO] Wpływ uczestników relacji na ofertę produktów / usług 0-56 QRC-11 [QUA] Wpływ uczestników relacji na jakość procesów w firmie 0-56 QRC-12 [TIM] Czas trwania relacji 0-56 QRC-13 [TRU] Wzajemne zaufanie 0-56 QRC-14 [BEN] Obustronne korzyści ze współpracy 0-56 QRC-S [SNT] Wskaźnik syntetyczny suma 6 powyższych zmiennych 0-336 Obliczono wskaźniki jakości relacji z każdą grupą podmiotów gospodarczych oraz całym otoczeniem gospodarczym co dało w sumie 63 zmienne. Kapitał relacyjny w sektorze 8
4. ILOŚĆ RELACJI Z OTOCZENIEM GOSPODARCZYM Średnia liczba relacji z klientami [zgodnie z wynikami badania, to liczba klientów determinuje ogólną liczbę relacji z całym otoczeniem gospodarczym] w ciągu roku wyniosła 1818, a mediana 250. Najwięcej relacji z klientami utrzymywały średnie (średnia liczba relacji 3109, mediana 460). Co ciekawe na drugim miejscu znalazły się (średnia liczba relacji 1629, mediana 200), silnie reprezentowane w takich branżach jak handel detaliczny i gastronomia, a dopiero na trzecim małe (średnia liczba relacji 1318, mediana 250). Największe średnie liczby relacji odnotowano w sekcji H (hotele / restauracje), G (handel) i N (ochrona zdrowia i opieka społeczna) Liczba relacji z klientami rośnie wraz z czasem pozostawania firm na rynku, dopiero po przekroczeniu 9 lat zaczyna się zmniejszać, ale w poszczególnych segmentach przedsiębiorstw występują duże różnice. W firmach, których właścicielami są mężczyźni, liczba relacji z klientami jest nieznacznie większa, ale uwaga ta nie dotyczy firm, gdzie to przedsiębiorstwa prowadzone przez kobiety nawiązują więcej relacji [wynika to w dużej mierze z rodzaju działalności kobiety częściej prowadzą handlowe]. Najwięcej relacji z klientami udaje się nawiązać przedsiębiorcom w wieku 31-50 lat. Wykształcenie właściciela nie przekłada się bezpośrednio na liczbę relacji z klientami [duże różnice występujące w poszczególnych segmentach firm prawdopodobnie determinowane są rodzajem działalności]. Tabela 10 Liczba relacji z klientami analiza wg branży Branża produkcja (sekcja D) 1 582 150 855 100 1 496 200 2 062 200 budownictwo (sekcja F) 274 50 145 50 249 50 668 100 handel (sekcja G) 3 132 500 2 786 500 1 744 500 9 736 900 hotele/restauracje (sekcja H) 6 677 3 500 6 789 5 250 5 281 325 10 000 7 500 transport (sekcja I) 2 228 200 3 183 175 294 199 1 126 450 pośrednictwo finansowe (sekcja J) 1 099 160 1 022 150 1 560 1 560 - - obsługa nieruchomości (sekcja K) 958 200 602 154 866 287 2 478 1 450 edukacja (sekcja M) 967 440 951 100 577 300 1 727 660 ochrona zdrowia i opieka społeczna (sekcja N) 2 540 1 000 1 321 300 3 243 825 3 401 1 950 pozostałe (sekcja O) 1 634 300 912 150 1 500 550 4 371 350 OGÓŁEM 1 818 250 1 629 200 1 318 250 3 109 460 Kapitał relacyjny w sektorze 9
Tabela 11 Liczba relacji z klientami analiza wg wieku Wiek do 3 lat 1 034 70 863 50 1 612 100 396 150 4-6 lat 1 248 150 1 018 150 1 310 120 2 175 300 7-9 lat 2 790 260 2 880 300 1 470 250 5 142 200 10 lat i więcej 1 698 300 1 596 250 1 222 300 2 559 500 OGÓŁEM 1 809 250 1 632 200 1 326 250 3 046 450 Tabela 12 Liczba relacji z klientami analiza wg płci właściciela Płeć właściciela mężczyzna 1 918 230 1 344 200 1 402 250 4 072 500 kobieta 1 713 250 1 958 250 1 241 250 2 053 300 OGÓŁEM 1 818 250 1 629 200 1 318 250 3 109 460 Tabela 13 Liczba relacji z klientami analiza wg wieku właściciela Wiek właściciela do 30 lat 889 150 1 116 150 665 150 606 350 31-40 lat 2 165 250 1 380 200 1 693 200 4 645 425 41-50 lat 2 148 260 2 091 245 1 384 250 3 398 385 51-60 lat 1 382 250 1 854 200 761 279 1 417 500 powyżej 60 lat 1 435 300 546 230 2 926 350 496 500 OGÓŁEM 1 818 250 1 629 200 1 318 250 3 109 460 Tabela 14 Relacje z klientami analiza wg wykształcenia właściciela Wykształcenie właściciela podstawowe i zasadnicze zawodowe 1 429 120 1 610 110 516 100 4 050 3 000 średnie 1 933 200 2 069 220 1 211 225 3 147 200 wyższe 1 808 300 1 154 200 1 494 300 3 067 500 OGÓŁEM 1 818 250 1 629 200 1 318 250 3 109 460 Kapitał relacyjny w sektorze 10
5. JAKOŚĆ KAPITAŁU RELACYJNEGO Najwyższa jakość relacji z otoczeniem gospodarczym została odnotowana w firmach średnich (wskaźnik syntetyczny 208,74 pkt.), następnie w firmach małych (192,63 pkt.), a najniższa w firmach (186,05 pkt.). Najlepsze relacji łączą z klientami (średni wskaźnik 33,77 pkt.). Syntetyczny wskaźnik jakości relacji z otoczeniem gospodarczym został w największym stopniu zdeterminowany przez takie atrybuty jakości, jak: obustronne korzyści, wzajemne zaufanie oraz długi czas relacji. Najwyższą jakość relacji z otoczeniem gospodarczym zaobserwowano w sekcji H (hotele / restauracje) [208,2 pkt.] oraz sekcji D (produkcja) [200,7 pkt.]. Najniższe wskaźniki jakości relacji wystąpiły w sekcji I (transport) [176,4 pkt.]. Syntetyczny wskaźnik jakości okazał się wyraźnie wyższy w firmach prowadzonych przez mężczyzn (200,21 pkt.), niż w firmach prowadzonych przez kobiety (185,75 pkt.). Analizując dane segmentacyjne, można odnieść wrażenie, że wraz z wiekiem właściciela dbałość o jakość relacji nieznacznie maleje, ale prawidłowość tą zakłócają właściciele firm w wieku pow. 60 lat, bo w tej grupie zanotowano najwyższy syntetyczny wskaźnik jakości (205,2 pkt.). Najwyższe wskaźniki jakości relacji z otoczeniem gospodarczym odnotowano w firmach prowadzonych przez osoby z wyższym wykształceniem (197,06 pkt.). Średni wiek jest najniższy w grupie przedsiębiorstw, które łączą z otoczeniem gospodarczym relacje o wysokiej jakości. W grupie firm o bardzo niskiej jakości relacji z otoczeniem wiek badanych firm okazał się zdecydowanie najwyższy. Tabela 15 Jakość analiza dla 8 grup podmiotów gospodarczych Wskaźniki jakości QRC-1 [CUS] 33,77 35,00 33,40 35,00 33,46 35,00 35,20 36,00 QRC-2 [INT] 26,34 30,00 25,21 29,00 26,44 30,00 28,77 32,50 QRC-3 [SUP] 29,49 32,00 29,07 32,00 29,30 31,00 30,85 33,00 QRC-4 [KNO] 19,38 19,00 17,07 11,00 19,86 21,00 23,84 24,00 QRC-5 [FIN] 24,97 26,00 24,08 25,00 25,03 27,00 26,92 29,00 QRC-6 [FAM] 23,06 25,00 24,06 27,00 22,79 25,00 21,23 22,50 QRC-7 [COM] 21,13 23,00 20,26 22,00 21,06 23,00 23,27 25,00 QQRC-8 [FOR] 14,65 6,00 12,90 6,00 14,68 6,00 18,67 14,00 RCS-18 [SNT] 192,79 193,00 186,05 184,00 192,63 194,00 208,74 211,00 Kapitał relacyjny w sektorze 11
Tabela 16 Atrybuty jakości Wskaźniki jakości QRC-9 [INF] 31,34 31,00 30,26 30,00 31,25 31,00 34,00 34,00 QRC-10 [PRO] 31,00 31,00 30,05 30,00 30,83 30,00 33,54 34,00 QRC-11 [QUA] 30,88 31,00 30,02 30,00 30,60 30,00 33,41 34,00 QRC-12 [TIM] 32,51 33,00 31,02 31,00 32,80 33,00 35,45 36,00 QRC-13 [TRU] 33,44 34,00 32,11 32,00 33,60 33,50 36,21 37,00 QRC-14 [BEN] 33,62 34,00 32,59 33,00 33,55 33,50 36,14 37,50 QRC-S [SNT] 192,79 193,00 186,05 184,00 192,63 194,00 208,74 211,00 Tabela 17 Branża a jakość relacji I [sekcje D, F, G, H, I] Wskaźniki jakości produkcja (sekcja D) n=227 budownictwo (sekcja F) n=137 handel (sekcja G) n=333 hotele / rest. (sekcja H) n=38 transport (sekcja I) n=59 Śr. Med. QRC-1 [CUS] 34,33 36,00 33,91 35,00 33,23 35,00 35,08 35,00 32,81 34,00 QRC-2 [INT] 30,21 32,00 25,46 29,00 27,53 32,00 28,18 30,50 25,59 28,00 QRC-3 [SUP] 31,14 32,00 30,55 33,00 31,83 34,00 32,92 33,00 26,81 30,00 QRC-4 [KNO] 18,17 18,00 16,31 12,00 16,38 9,00 17,16 12,00 14,59 7,00 QRC-5 [FIN] 25,45 26,00 24,73 26,00 23,40 24,00 25,92 26,50 21,51 23,00 QRC-6 [FAM] 22,59 24,00 23,53 26,00 23,88 27,00 30,97 31,50 21,03 21,00 QRC-7 [COM] 21,56 23,00 20,49 22,00 19,58 19,00 24,03 24,00 19,00 18,00 QQRC-8 [FOR] 17,25 6,00 12,61 6,00 14,46 6,00 13,89 6,00 15,08 6,00 RCS-18 [SNT] 200,7 196,0 187,6 187,0 190,3 194,0 208,2 200,5 176,4 164,0 Tabela 18 Branża a jakość relacji II [sekcje J, K, M, N, O] Wskaźniki jakości pośrednictwo finansowe (sekcja J) n=25 obsługa nieruchomości (sekcja K) n=168 edukacja (sekcja M) n=142 ochrona zdrowia (sekcja N) n=56 pośrednictwo finansowe (sekcja J) n=104 Śr. Med. QRC-1 [CUS] 36,36 38,00 32,52 35,00 34,44 36,00 35,18 38,00 33,88 36,00 QRC-2 [INT] 22,64 27,00 24,67 26,50 22,85 24,50 25,36 30,00 23,85 29,00 QRC-3 [SUP] 26,12 30,00 27,40 30,50 25,78 28,00 29,39 31,00 26,60 31,00 QRC-4 [KNO] 22,04 24,00 21,40 24,00 29,07 31,00 25,91 29,00 18,53 17,50 QRC-5 [FIN] 29,80 29,00 27,05 29,50 25,80 26,00 26,93 28,00 24,17 27,00 QRC-6 [FAM] 23,24 28,00 23,51 27,00 20,71 21,00 20,20 19,50 23,07 26,50 QRC-7 [COM] 21,24 21,00 22,79 25,00 23,72 26,50 20,25 20,50 20,36 21,00 QQRC-8 [FOR] 12,92 6,00 14,85 6,00 14,14 6,00 10,95 6,00 15,13 6,00 RCS-18 [SNT] 194,4 185,0 194,2 200,0 196,5 191,5 194,2 199,0 185,6 189,5 Kapitał relacyjny w sektorze 12
Tabela 19 Branża a jakość relacji I [sekcje D, F, G, H, I] Wskaźniki jakości produkcja (sekcja D) n=227 budownictwo (sekcja F) n=137 handel (sekcja G) n=333 hotele / rest. (sekcja H) n=38 transport (sekcja I) n=59 Śr. Med. QRC-9 [INF] 32,66 33,00 30,15 30,00 31,01 31,00 34,05 33,50 28,78 28,00 QRC-10 [PRO] 31,85 31,00 30,23 30,00 31,07 31,00 34,21 32,00 28,68 27,00 QRC-11 [QUA] 32,02 32,00 30,34 29,00 30,47 31,00 33,66 33,00 28,42 27,00 QRC-12 [TIM] 34,21 34,00 31,61 32,00 31,97 33,00 35,08 34,00 28,73 26,00 QRC-13 [TRU] 35,20 34,00 32,68 33,00 32,58 33,00 35,18 32,50 30,76 29,00 QRC-14 [BEN] 34,77 34,00 32,58 33,00 33,18 33,00 35,97 34,50 31,07 29,00 QRC-S [SNT] 200,7 196,0 187,6 187,0 190,3 194,0 208,2 200,5 176,4 164,0 Tabela 20 Branża a jakość relacji II [sekcje J, K, M, N, O] Wskaźniki jakości pośrednictwo finansowe (sekcja J) n=25 obsługa nieruchomośc i (sekcja K) n=168 edukacja (sekcja M) n=142 ochrona zdrowia (sekcja N) n=56 pośrednictwo finansowe (sekcja J) n=104 Śr. Med. QRC-9 [INF] 32,52 32,00 31,60 33,00 31,60 30,00 31,23 29,50 30,51 30,00 QRC-10 [PRO] 30,12 30,00 31,19 32,00 31,33 30,50 30,45 29,50 29,88 30,00 QRC-11 [QUA] 31,28 30,00 31,24 33,00 31,39 32,00 30,13 29,50 29,83 29,00 QRC-12 [TIM] 31,96 32,00 32,70 33,00 33,21 33,50 33,05 33,50 31,55 32,00 QRC-13 [TRU] 34,64 33,00 33,71 36,00 34,35 34,50 34,82 36,00 31,46 33,00 QRC-14 [BEN] 33,84 34,00 33,74 36,00 34,63 35,50 34,48 34,00 32,35 33,50 QRC-S [SNT] 194,4 185,0 194,2 200,0 196,5 191,5 194,2 199,0 185,6 189,5 Tabela 21 Płeć właściciela a jakość relacji (I) Wskaźniki jakości Mężczyzna n=627 Kobieta n=662 Śr. Med. Śr. Med. QRC-1 [CUS] 34,13 35,00 33,43 35,00 QRC-2 [INT] 27,42 31,00 25,31 29,00 QRC-3 [SUP] 30,18 33,00 28,85 31,00 QRC-4 [KNO] 19,69 21,00 19,08 18,00 QRC-5 [FIN] 25,16 27,00 24,79 26,00 QRC-6 [FAM] 24,81 28,00 21,40 23,00 QRC-7 [COM] 22,76 24,00 19,58 20,00 QRC-8 [FOR] 16,06 6,00 13,32 6,00 QRC-S [SNT] 200,21 198,00 185,75 186,00 Kapitał relacyjny w sektorze 13
Tabela 22 Płeć właściciela a jakość relacji (II) Wskaźniki jakości Mężczyzna n=627 Kobieta n=662 Śr. Med. Śr. Med. QRC-9 [INF] 32,71 32,00 30,03 30,00 QRC-10 [PRO] 32,38 32,00 29,70 29,00 QRC-11 [QUA] 32,21 32,00 29,62 29,00 QRC-12 [TIM] 33,49 34,00 31,59 32,00 QRC-13 [TRU] 34,56 36,00 32,37 32,00 QRC-14 [BEN] 34,86 36,00 32,44 33,00 QRC-S [SNT] 200,21 198,00 185,75 186,00 Tabela 23 Wiek właściciela a jakość relacji (I) do 30 lat 31-40 lat 41-50 lat 51-60 lat pow. 60 lat Wskaźniki jakości n=141 n=395 n=397 n=301 n=55 Śr. Med. QRC-1 [CUS] 33,45 35,00 34,37 35,00 33,79 36,00 33,18 35,00 33,29 34,00 QRC-2 [INT] 27,92 32,00 26,75 30,00 26,11 31,00 25,67 29,00 24,64 31,00 QRC-3 [SUP] 29,20 31,00 29,75 32,00 29,79 32,00 28,72 31,00 30,45 33,00 QRC-4 [KNO] 19,87 21,00 19,91 19,00 19,68 20,00 18,03 16,00 19,51 23,00 QRC-5 [FIN] 24,52 26,00 25,83 28,00 24,80 26,00 23,76 24,00 27,80 29,00 QRC-6 [FAM] 24,48 28,00 23,58 26,00 21,79 24,00 22,54 24,00 27,62 31,00 QRC-7 [COM] 21,20 23,00 21,45 24,00 20,64 21,00 20,56 22,00 25,24 28,00 QRC-8 [FOR] 16,04 6,00 15,11 6,00 14,03 6,00 13,87 6,00 16,62 6,00 QRC-S [SNT] 196,7 200,0 196,7 193,0 190,6 191,0 186,3 192,0 205,2 215,0 Tabela 24 Wiek właściciela a jakość relacji (II) do 30 lat 31-40 lat 41-50 lat 51-60 lat pow. 60 lat Wskaźniki jakości n=141 n=395 n=397 n=301 n=55 Śr. Med. QRC-9 [INF] 31,68 32,00 32,38 31,00 31,07 31,00 30,00 30,00 32,09 33,00 QRC-10 [PRO] 32,13 33,00 31,95 32,00 30,12 29,00 29,92 30,00 33,64 35,00 QRC-11 [QUA] 31,60 32,00 31,67 32,00 30,32 30,00 29,75 30,00 33,58 37,00 QRC-12 [TIM] 33,49 34,00 33,16 32,00 32,16 33,00 31,43 32,00 33,82 35,00 QRC-13 [TRU] 33,73 33,00 33,62 33,00 33,32 33,00 32,65 34,00 36,42 38,00 QRC-14 [BEN] 34,04 34,00 33,95 33,00 33,65 34,00 32,57 34,00 35,62 38,00 QRC-S [SNT] 196,7 200,0 196,7 193,0 190,6 191,0 186,3 192,0 205,2 215,0 Kapitał relacyjny w sektorze 14
Tabela 25 Wykształcenie właściciela a jakość relacji (I) Wskaźniki jakości Podstawowe i zasadnicze zawodowe n=119 n=534 Wyższe n=636 Śr. Med. Śr. Med. Śr. Med. QRC-1 [CUS] 33,75 35,00 33,99 35,00 33,58 35,00 QRC-2 [INT] 24,84 29,00 26,55 30,00 26,44 30,00 QRC-3 [SUP] 29,60 32,00 30,05 32,00 29,01 32,00 QRC-4 [KNO] 12,78 6,00 18,22 16,00 21,58 24,00 QRC-5 [FIN] 21,24 23,00 24,68 26,00 25,91 27,00 QRC-6 [FAM] 22,96 24,00 23,93 27,00 22,35 24,00 QRC-7 [COM] 15,68 12,00 21,24 23,00 22,05 24,00 QRC-8 [FOR] 9,74 6,00 13,98 6,00 16,14 6,00 QRC-S [SNT] 170,59 173,00 192,64 192,50 197,06 200,00 Tabela 26 Wykształcenie właściciela a jakość relacji (II) Wskaźniki jakości Podstawowe i zasadnicze zawodowe n=119 n=534 Wyższe n=636 Śr. Med. Śr. Med. Śr. Med. QRC-9 [INF] 28,23 29,00 31,28 31,00 31,96 32,00 QRC-10 [PRO] 27,82 27,00 31,08 30,50 31,54 32,00 QRC-11 [QUA] 27,91 28,00 31,04 31,00 31,30 32,00 QRC-12 [TIM] 28,22 28,00 32,42 32,00 33,39 34,00 QRC-13 [TRU] 29,10 29,00 33,34 33,00 34,33 35,00 QRC-14 [BEN] 29,31 28,00 33,49 33,00 34,53 36,00 QRC-S [SNT] 170,59 173,00 192,64 192,50 197,06 200,00 Tabela 27 Jakość relacji z otoczeniem gospodarczym a średni wiek Syntetyczny wskaźnik jakości 281-336 pkt. 10,94 9,00 8,77 7,50 11,76 10,00 11,70 11,00 233-280 11,57 10,00 9,48 9,00 11,49 10,00 15,56 11,00 185-232 13,12 10,00 11,34 9,00 12,17 10,00 18,94 14,00 137-184 11,79 9,00 8,83 8,00 13,60 11,00 17,17 12,00 89-136 12,09 10,00 8,69 7,00 15,91 11,00 16,92 12,50 41-88 17,00 12,00 11,35 10,00 21,18 14,00 24,89 12,00 OGÓŁEM 12,40 10,00 9,72 9,00 13,48 10,00 16,80 12,00 Kapitał relacyjny w sektorze 15
Analizy szczegółowe wg grup podmiotów gospodarczych Tabela 28 Jakość relacji z klientami Wskaźniki jakościowe QRC-9 [INF] 32,02 32,00 30,81 30,00 32,12 32,00 34,61 36,00 QRC-10 [PRO] 31,63 31,00 30,41 30,00 31,77 31,00 34,15 35,00 QRC-11 [QUA] 31,50 32,00 30,46 31,00 31,54 31,00 33,76 35,00 QRC-12 [TIM] 33,23 34,00 31,69 32,00 33,50 34,00 36,27 39,00 QRC-13 [TRU] 34,14 35,00 32,64 33,00 34,40 35,00 37,09 39,00 QRC-14 [BEN] 34,37 36,00 33,26 34,00 34,39 35,00 36,85 40,00 QRC-S [SNT] 196,89 198,00 189,28 189,50 197,72 196,00 212,73 224,00 Tabela 29 Jakość relacji z pośrednikami / dystrybutorami Wskaźniki jakościowe QRC-9 [INF] 33,81 34,00 32,76 33,00 33,39 33,00 36,41 37,50 QRC-10 [PRO] 33,34 34,00 32,58 32,00 32,68 33,00 35,78 37,00 QRC-11 [QUA] 33,18 34,00 32,60 33,50 32,34 32,00 35,61 37,00 QRC-12 [TIM] 34,94 36,00 34,02 35,00 34,29 35,00 37,65 40,00 QRC-13 [TRU] 35,80 38,00 34,95 37,00 35,05 36,00 38,54 40,00 QRC-14 [BEN] 36,21 38,00 35,78 37,50 35,37 36,00 38,35 41,00 QRC-S [SNT] 207,28 211,00 202,70 206,00 203,12 202,00 222,33 232,00 Tabela 30 Jakość relacji z dostawcami towarów / usług Wskaźniki jakościowe QRC-9 [INF] 31,89 31,00 31,04 30,00 31,61 31,00 34,11 34,00 QRC-10 [PRO] 31,52 31,00 30,79 30,00 31,07 30,00 33,81 34,00 QRC-11 [QUA] 31,40 32,00 30,90 32,00 30,77 30,00 33,50 35,00 QRC-12 [TIM] 33,33 34,00 32,28 33,00 33,03 33,00 36,01 37,00 QRC-13 [TRU] 34,30 35,00 33,23 34,00 34,16 34,50 36,77 38,00 QRC-14 [BEN] 34,50 35,00 33,87 35,00 34,04 34,00 36,57 39,00 QRC-S [SNT] 196,93 197,50 192,12 193,00 194,67 194,00 210,77 216,00 Kapitał relacyjny w sektorze 16
Tabela 31 Jakość relacji z ośrodkami wiedzy Wskaźniki jakościowe QRC-9 [INF] 36,58 38,00 36,19 39,00 35,96 36,50 37,88 38,00 QRC-10 [PRO] 35,75 37,00 35,25 38,00 34,96 35,00 37,40 39,00 QRC-11 [QUA] 35,76 37,00 35,74 38,00 34,80 35,00 37,02 38,00 QRC-12 [TIM] 37,91 40,00 37,30 40,00 37,44 39,50 39,31 41,00 QRC-13 [TRU] 39,19 41,00 38,60 41,00 39,04 40,50 40,12 41,00 QRC-14 [BEN] 39,52 42,00 39,08 41,00 39,28 42,00 40,38 42,00 QRC-S [SNT] 224,70 234,50 222,16 240,00 221,47 225,50 232,10 237,00 Tabela 32 Jakość relacji z instytucjami finansowymi Wskaźniki jakościowe QRC-9 [INF] 31,42 31,00 30,47 30,00 31,33 31,00 33,66 33,00 QRC-10 [PRO] 31,09 31,00 30,12 30,00 31,00 30,00 33,38 34,00 QRC-11 [QUA] 30,95 31,00 30,24 30,50 30,62 30,00 33,07 33,00 QRC-12 [TIM] 32,91 33,00 31,58 32,00 33,10 33,00 35,50 36,00 QRC-13 [TRU] 33,86 34,00 32,57 33,00 34,13 35,00 36,20 38,00 QRC-14 [BEN] 34,11 35,00 33,23 34,00 34,11 35,00 36,03 38,00 QRC-S [SNT] 194,33 194,50 188,21 185,50 194,30 194,00 207,84 214,00 Tabela 33 Jakość relacji z członkami rodziny / znajomymi prowadzącymi działalność gospodarczą Wskaźniki jakościowe QRC-9 [INF] 33,89 34,00 31,57 31,00 34,26 35,00 39,71 42,00 QRC-10 [PRO] 33,47 33,00 31,23 31,00 33,85 34,00 39,05 41,00 QRC-11 [QUA] 33,44 34,00 31,50 32,50 33,42 33,00 38,91 40,50 QRC-12 [TIM] 35,29 36,00 33,03 33,00 35,77 36,00 40,69 42,00 QRC-13 [TRU] 36,18 37,00 34,03 35,00 36,34 37,00 41,91 43,00 QRC-14 [BEN] 36,70 38,00 34,80 36,00 36,71 37,00 42,02 43,00 QRC-S [SNT] 208,97 210,00 196,17 199,00 210,36 209,00 242,28 253,00 Kapitał relacyjny w sektorze 17
Tabela 34 Jakość relacji z konkurentami Wskaźniki jakościowe QRC-9 [INF] 36,13 37,00 35,06 35,00 36,21 37,00 38,02 40,00 QRC-10 [PRO] 35,61 37,00 34,57 36,00 35,55 37,00 37,64 40,00 QRC-11 [QUA] 35,57 37,00 34,90 36,00 35,27 35,00 37,27 40,00 QRC-12 [TIM] 37,34 39,00 36,03 38,00 37,38 39,00 39,74 41,00 QRC-13 [TRU] 38,27 40,00 36,76 39,00 38,53 40,00 40,71 42,00 QRC-14 [BEN] 38,81 40,00 37,70 39,00 38,80 40,00 40,89 42,00 QRC-S [SNT] 221,73 228,00 215,02 223,00 221,74 223,00 234,26 242,00 Tabela 35 Jakość relacji z podmiotami zagranicznymi Wskaźniki jakościowe QRC-9 [INF] 39,91 43,50 39,83 44,00 39,96 43,00 39,94 43,00 QRC-10 [PRO] 38,90 42,00 38,80 42,00 38,77 42,00 39,15 42,50 QRC-11 [QUA] 39,07 43,00 39,20 43,00 38,80 42,00 39,20 42,50 QRC-12 [TIM] 40,59 43,00 40,46 42,00 40,27 43,00 41,08 43,00 QRC-13 [TRU] 41,43 43,00 40,27 43,00 42,08 44,00 41,94 44,00 QRC-14 [BEN] 42,01 44,00 41,49 44,00 42,34 44,00 42,22 44,00 QRC-S [SNT] 241,91 261,00 240,05 263,00 242,22 262,00 243,53 257,50 Kapitał relacyjny w sektorze 18
6. KAPITAŁ RELACYJNY A WYNIKI FIRM Osiągnięcie wyższego pułapu obrotów wymaga zbudowania większej liczby relacji z otoczeniem gospodarczym, co widać szczególnie w firmach i małych, ale podobnych prawidłowości nie zaobserwowano w grupie firm średnich. Największy wzrost obrotów (wskaźniki zmian obrotów powyżej 3 pkt.) uzyskiwały, którym udało się nawiązać najwięcej relacji z otoczeniem gospodarczym [uwaga ta dotyczy zarówno firm, małych jak i średnich]. Statystyki opisowe nie sugerują, że wyższa jakość relacji z otoczeniem gospodarczym przekłada się na wzrost obrotów w krótkim okresie czasu. Wzrost zysków notowały najczęściej, które ustanowiły dużą liczbę relacji z otoczeniem gospodarczym (głównie z klientami, ale też pośrednikami czy dostawcami), zależności nie mają jednak charakteru liniowego. Dodatnie zmiany zysków (wskaźniki powyżej 3 pkt.) notowały najczęściej o wysokich (233-280 pkt.), ale nie najwyższych wskaźnikach jakości. Może to sugerować, że nadmierne nakłady na poprawę jakości relacji [szczególnie w perspektywie krótkiego okresu, bo analizowano zmiany zysków w ostatnim roku poprzedzającym badanie] czasami odbijają się negatywnie na poziomie rentowności przedsiębiorstw. Najwyższe dodatnie zmiany marży operacyjnej notowały przedsiębiorstw, które utrzymują z otoczeniem gospodarczym najwięcej relacji. Najwyższe dodatnie zmiany marży operacyjnej (wskaźniki powyżej 3 pkt.) odnotowano w grupie firm o wysokich (233-280 pkt.), ale nie najwyższych wskaźnikach jakości kapitału relacyjnego. Z badań wynika także, że w przypadku firm, które mają bardzo wysokie wskaźniki jakości relacji z otoczeniem gospodarczym, relatywnie częściej występują problemy z płynnością. W firmach małych i średnich najwyższy odsetek firm notujących problemy z płynnością (odpowiednio 41,5% i 46,7%) występuje przy najwyższym syntetycznym wskaźniku jakości relacji (281-336 pkt.). W firmach najwięcej problemów z płynnością (wskaźnik 38,5%) został odnotowany przy wskaźniku jakości relacji w przedziale 233-280 pkt. Budowa relacji z otoczeniem gospodarczym zabiera czas i pochłania wiele nakładów. Sukcesywny wzrost liczby relacji następuje w ciągu pierwszych 10 lat działalności, później takich zależności już nie widać. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że liczba relacji z otoczeniem rynkowym zależy w dużej mierze od rodzaju działalności najwięcej relacji tworzą handlowe (w tym sklepy detaliczne). Kapitał relacyjny w sektorze 19
Wskaźniki jakości rosną wraz z wielkością zatrudnienia w badanych przedsiębiorstwach w firmach wyniosły średnio 186,24 pkt., w firmach małych 192,98 pkt., a w firmach średnich 210,17 pkt. dbają o jakość relacji szczególnie w pierwszym okresie działalności (do 3 lat). W firmach małych najwyższe wskaźniki jakości zaobserwowano w grupie wiekowej 4-6 lat (z upływem czasu one maleją). Natomiast średnie notują najwyższe wskaźniki jakości relacji w grupie wiekowej 7-10 lat (w kolejnych latach się obniżają). Tabela 36 Liczba podmiotów gospodarczych, z którymi firma utrzymuje relacje a poziom obrotów Liczba podmiotów gospodarczych, z którymi firma utrzymuje relacje do 26 4,79 3,50 2,61 2,00 6,02 5,00 12,20 14,00 27-103 4,77 4,00 2,83 3,00 5,59 5,00 10,06 9,00 104-303 5,88 5,00 3,16 3,00 6,08 5,00 10,00 9,00 304-1050 5,82 4,50 3,19 3,00 6,92 6,50 9,76 9,00 powyżej 1050 6,50 6,00 3,72 3,50 6,36 5,00 10,57 11,00 OGÓŁEM 5,55 4,00 3,06 3,00 6,19 5,00 10,33 10,00 i mediany obrotów mieszczą się w przedziale 1-16: 1. do 50 000 PLN 9. od 4 000 001 5 000 000 PLN 2. od 50 000 100 000 PLN 10. od 5 000 001 8 000 000 PLN 3. od 100 001 400 000 PLN 11. od 8 000 001 10 000 000 PLN 4. od 400 001 1 000 000 PLN 12. od 10 000 001 12 000 000 PLN 5. od 1 000 000 1 500 000 PLN 13. od 12 000 001 15 000 000 PLN 6. od 1 500 001 2 000 000 PLN 14. od 15 000 001 25 000 000 PLN 7. od 2 000 001 3 000 000 PLN 15. od 25 000 001 50 000 000 PLN 8. od 3 000 001 4 000 000 PLN 16. powyżej 50 000 000 PLN Tabela 37 Liczba podmiotów gospodarczych, z którymi firma utrzymuje relacje a zmiany obrotów Liczba podmiotów gospodarczych, z którymi firma utrzymuje relacje do 26 3,03 3,00 3,04 3,00 3,04 3,00 2,95 3,00 27-103 3,05 3,00 3,04 3,00 3,06 3,00 3,09 3,00 104-303 3,02 3,00 2,99 3,00 3,01 3,00 3,10 3,00 304-1050 2,95 3,00 2,95 3,00 2,89 3,00 3,04 3,00 powyżej 1050 3,13 3,00 3,06 3,00 3,14 3,00 3,23 3,00 OGÓŁEM 3,04 3,00 3,02 3,00 3,03 3,00 3,11 3,00 Kapitał relacyjny w sektorze 20
Tabela 38 Liczba podmiotów gospodarczych, z którymi firma utrzymuje relacje a zmiany zysków Liczba podmiotów gospodarczych, z którymi firma utrzymuje relacje do 26 3,00 3,00 2,97 3,00 3,04 3,00 2,95 3,00 27-103 2,96 3,00 2,99 3,00 2,91 3,00 2,97 3,00 104-303 2,97 3,00 3,06 3,00 2,88 3,00 3,00 3,00 304-1050 2,87 3,00 2,83 3,00 2,84 3,00 3,00 3,00 powyżej 1050 3,06 3,00 3,05 3,00 3,11 3,00 3,03 3,00 OGÓŁEM 2,97 3,00 2,98 3,00 2,95 3,00 3,00 3,00 Tabela 39 Liczba podmiotów gospodarczych, z którymi firma utrzymuje relacje a zmiany płynności / zasobów gotówki Liczba podmiotów gospodarczych, z którymi firma utrzymuje relacje do 26 3,00 3,00 3,03 3,00 2,99 3,00 2,80 3,00 27-103 2,95 3,00 2,98 3,00 2,89 3,00 2,94 3,00 104-303 2,94 3,00 3,01 3,00 2,94 3,00 2,80 3,00 304-1050 2,95 3,00 2,98 3,00 2,86 3,00 3,04 3,00 powyżej 1050 3,00 3,00 3,05 3,00 2,88 3,00 3,08 3,00 OGÓŁEM 2,97 3,00 3,01 3,00 2,92 3,00 2,96 3,00 Tabela 40 Liczba podmiotów gospodarczych, z którymi firma utrzymuje relacje a zmiany marży operacyjnej Liczba podmiotów gospodarczych, z którymi firma utrzymuje relacje do 26 3,04 3,00 3,06 3,00 3,05 3,00 2,90 3,00 27-103 2,91 3,00 2,91 3,00 2,91 3,00 2,94 3,00 104-303 3,00 3,00 3,04 3,00 2,93 3,00 3,04 3,00 304-1050 3,00 3,00 3,04 3,00 2,85 3,00 3,15 3,00 powyżej 1050 3,13 3,00 3,10 3,00 3,11 3,00 3,18 3,00 OGÓŁEM 3,02 3,00 3,02 3,00 2,97 3,00 3,08 3,00 Kapitał relacyjny w sektorze 21
Tabela 41 Jakość relacji z otoczeniem gospodarczym a poziom obrotów Syntetyczny wskaźnik jakości 281-336 pkt. 6,06 4,00 2,70 2,00 5,29 4,00 10,13 10,00 233-280 5,66 5,00 3,81 4,00 5,56 5,00 9,19 9,00 185-232 5,81 4,00 2,80 3,00 6,70 6,00 10,55 10,00 137-184 5,79 4,00 3,01 3,00 6,64 6,00 11,76 12,50 89-136 5,10 4,00 2,63 3,00 6,62 6,00 11,44 11,00 41-88 5,99 4,00 3,13 3,00 7,15 6,00 13,78 14,00 Do40 pkt. 5,70 4,00 3,05 3,00 6,37 6,00 10,62 10,00 OGÓŁEM 6,06 4,00 2,70 2,00 5,29 4,00 10,13 10,00 i mediany obrotów mieszczą się w przedziale 1-16 Tabela 42 Jakość relacji z otoczeniem gospodarczym a zmiany obrotów [RCS-18 SNT] Syntetyczny wskaźnik jakości 281-336 pkt. (n=98) 2,94 3,00 2,96 3,00 2,80 3,00 3,10 3,00 233-280 (n=267) 3,08 3,00 3,12 3,00 3,05 3,00 3,06 3,00 185-232 (n=340) 2,96 3,00 2,93 3,00 2,96 3,00 3,05 3,00 137-184 (n=321) 2,99 3,00 2,97 3,00 3,06 3,00 2,89 3,00 89-136 (n=183) 3,13 3,00 3,06 3,00 3,07 3,00 3,52 3,00 41-88 (n=80) 2,79 3,00 2,66 3,00 2,85 3,00 3,11 3,00 OGÓŁEM 3,01 3,00 2,99 3,00 2,99 3,00 3,07 3,00 Tabela 43 Jakość relacji z otoczeniem gospodarczym a zmiany kosztów* Syntetyczny wskaźnik jakości 281-336 pkt. 3,15 3,00 3,19 3,00 3,17 3,00 3,10 3,00 233-280 2,96 3,00 2,90 3,00 3,02 3,00 3,00 3,00 185-232 3,06 3,00 3,15 3,00 2,98 3,00 3,05 3,00 137-184 3,10 3,00 3,07 3,00 3,13 3,00 3,11 3,00 89-136 3,06 3,00 3,17 3,00 2,95 3,00 2,88 3,00 41-88 3,10 3,00 3,08 3,00 3,15 3,00 3,00 3,00 OGÓŁEM 3,06 3,00 3,08 3,00 3,05 3,00 3,04 3,00 *odwrócona skala Kapitał relacyjny w sektorze 22
Tabela 44 Jakość relacji z otoczeniem gospodarczym a zmiany zysków Syntetyczny wskaźnik jakości 281-336 pkt. 2,93 3,00 3,07 3,00 2,88 3,00 2,87 3,00 233-280 3,09 3,00 3,14 3,00 2,99 3,00 3,13 3,00 185-232 2,94 3,00 2,92 3,00 2,96 3,00 2,92 3,00 137-184 2,93 3,00 2,94 3,00 2,97 3,00 2,83 3,00 89-136 3,01 3,00 3,02 3,00 2,97 3,00 3,08 3,00 41-88 2,63 3,00 2,47 3,00 2,70 3,00 3,00 3,00 OGÓŁEM 2,96 3,00 2,96 3,00 2,94 3,00 2,97 3,00 Tabela 45 Jakość relacji z otoczeniem gospodarczym a zmiany marży operacyjnej Syntetyczny wskaźnik jakości n=577 n=464 n=248 281-336 pkt. 3,01 3,00 2,93 3,00 3,07 3,00 3,00 3,00 233-280 3,15 3,00 3,21 3,00 3,05 3,00 3,17 3,00 185-232 2,96 3,00 2,97 3,00 2,98 3,00 2,92 3,00 137-184 3,02 3,00 3,03 3,00 2,99 3,00 3,04 3,00 89-136 2,96 3,00 2,95 3,00 2,91 3,00 3,12 3,00 41-88 2,79 3,00 2,71 3,00 2,82 3,00 3,00 3,00 OGÓŁEM 3,01 3,00 3,01 3,00 2,98 3,00 3,04 3,00 Kapitał relacyjny w sektorze 23
7. KAPITAŁ RELACYJNY A INWESTYCJE Najwyższy odsetek firm inwestujących odnotowano w grupie przedsiębiorstw utrzymujących relacje z bardzo dużą liczbą podmiotów gospodarczych. Wpływ ilości relacji na aktywność inwestycyjną staje się jeszcze bardziej widoczny, gdy uwzględnimy wszystkie rodzaje inwestycji [respondenci w badaniu mogli zaznaczyć 7 rodzajów inwestycji lub wpisać 8. rodzaj inne]. Wskaźniki punktowe sugerują, że w miarę wzrostu liczby relacji z otoczeniem gospodarczym wyraźnie też zwiększa się liczba podejmowanych w ostatnim roku inwestycji. Najwyższy odsetek firm inwestujących został zaobserwowany w grupie przedsiębiorstw o wysokim, ale nie najwyższym syntetycznym wskaźniku jakości relacji z otoczeniem gospodarczym. Ponieważ podobna sytuacja pojawiała się przy analizie wielu innych wskaźników (w tym wyników ekonomicznych) można wysnuć wniosek, że zwiększanie nakładów na poprawę jakości relacji z otoczeniem gospodarczym opłaca się tylko do pewnego stopnia (działa prawo malejących przychodów krańcowych). Po przekroczeniu pewnego progu [w niniejszym badaniu 280 pkt.] dalsze inwestowanie w relacje staje się już nieopłacalne (pochłania zasoby, których może brakować np. na inwestycje w majątek trwały ). Podobne wyniki uzyskano przy analizie wskaźników aktywności inwestycyjnej obejmujących 8 rodzajów inwestycji. Aktywność inwestycyjna rośnie wraz ze wskaźnikami jakości relacji, ale tylko do poziomu 280 pkt. (później nieznacznie maleje, chociaż i tak wskaźniki pozostają wyraźnie wyższe niż w przypadku firm, których jakość relacji z otoczeniem jest gorsza). Przy analizie wpływu jakości relacji z klientami na decyzje inwestycyjne okazało się, że które nie przywiązywały wagi do relacji z klientami wyraźnie rzadziej podejmowały decyzje inwestycyjne. Lepsze relacje z konkurentami przekładają się na zwiększenie skłonności do inwestowania, ale dzieje się tak również tylko po poziomu 35 pkt. (wskaźnika jakości ). Po uwzględnieniu 8 rodzajów inwestycji uzyskano zbliżone wyniki wzrost aktywności inwestycyjnej do osiągnięcia pułapu 35 pkt. jakości (obejmującego relacje z konkurentami), a później spadek liczby podejmowanych inwestycji. W miarę wzrostu wskaźników jakości relacji z instytucjami finansowym, zwiększa się też odsetek firm inwestujących, z tym że po przekroczeniu pułapu 35 pkt. skłonność do podejmowania inwestycji zaczyna maleć. Liczba podejmowanych inwestycji jest najwyższa przy jakości mieszczącej się w granicach 30-35 pkt. Przy lepszej wymianie informacji z otoczeniem gospodarczym częściej inwestują w majątek trwały, ale nadmiar informacji może stać się pewnym problemem i nieco spowolnić procesy inwestycyjne, o czym świadczą wskaźniki uzyskane dla przedziału 49-56 pkt. Najwięcej inwestycji podejmują, które w większym stopniu wymieniają informacje z rynkiem (informacje płyną w obu kierunkach) [dotyczy to w szczególności wskaźnika w Kapitał relacyjny w sektorze 24
przedziale 41-48 pkt.]. Z kolei najrzadziej inwestycje podejmują o niskich wskaźnikach wymiany informacji. Wspomniane zależności są wyraźne w grupach firm i małych, natomiast w grupie firm średnich (rzadziej reprezentowanych w próbie badawczej) nie są już tak jednoznaczne. Tabela 46 Liczba podmiotów gospodarczych, z którymi firma utrzymuje relacje a aktywność inwestycyjna Liczba podmiotów gospodarczych, z którymi firma utrzymuje relacje do 26 0,95 1,00 0,63 0,00 1,19 1,00 1,80 1,00 27-103 1,03 1,00 0,85 0,00 1,04 1,00 1,64 1,00 104-303 1,15 1,00 0,85 1,00 1,18 1,00 1,61 1,00 304-1050 1,31 1,00 0,58 0,00 1,73 1,00 2,24 1,00 powyżej 1050 1,85 1,00 1,28 1,00 1,99 2,00 2,48 2,00 OGÓŁEM 1,26 1,00 0,82 0,00 1,41 1,00 2,02 1,00 Tabela 47 Jakość relacji z otoczeniem gospodarczym a aktywność inwestycyjna Syntetyczny wskaźnik jakości 281-336 pkt. 1,41 1,00 0,44 0,00 1,39 1,00 2,30 2,00 233-280 1,85 1,00 1,21 1,00 2,07 2,00 2,73 2,00 185-232 1,14 1,00 0,73 0,00 1,40 1,00 1,50 1,00 137-184 1,04 1,00 0,80 0,00 1,23 1,00 1,31 1,00 89-136 0,97 1,00 0,71 0,50 1,09 1,00 1,76 1,00 41-88 0,58 0,00 0,26 0,00 0,64 0,00 1,67 1,00 OGÓŁEM 1,22 1,00 0,80 0,00 1,39 1,00 1,91 1,00 Kapitał relacyjny w sektorze 25
Tabela 48 Jakość relacji z otoczeniem gospodarczym a zmiany wielkości inwestycji ostatnim roku Syntetyczny wskaźnik jakości 281-336 pkt. 3,07 3,00 2,89 3,00 3,10 3,00 3,20 3,00 233-280 3,05 3,00 3,03 3,00 3,08 3,00 3,03 3,00 185-232 3,01 3,00 3,00 3,00 3,04 3,00 2,95 3,00 137-184 3,06 3,00 3,01 3,00 3,11 3,00 3,07 3,00 89-136 3,05 3,00 3,08 3,00 2,93 3,00 3,20 3,00 41-88 3,06 3,00 3,00 3,00 3,15 3,00 3,00 3,00 OGÓŁEM 3,04 3,00 3,02 3,00 3,06 3,00 3,06 3,00 Tabela 49 Jakość relacji z klientami a aktywność inwestycyjna relacyjnego 36-42 pkt. 1,21 1,00 0,86 0,00 1,37 1,00 1,62 1,00 30-35 1,42 1,00 0,86 0,00 1,57 1,00 2,50 2,00 24-29 1,03 1,00 0,72 0,00 1,22 1,00 1,45 1,00 18-23 1,22 1,00 0,76 1,00 1,80 2,00 1,80 2,00 12-17 0,82 0,00 0,50 0,50 0,67 0,00 2,00 2,00 6-11 0,68 0,00 0,31 0,00 0,74 0,00 1,89 1,00 OGÓŁEM 1,22 1,00 0,80 0,00 1,39 1,00 1,91 1,00 Tabela 50 Jakość relacji z pośrednikami / dystrybutorami a aktywność inwestycyjna relacyjnego 36-42 pkt. 1,25 1,00 0,70 0,00 1,42 1,00 1,87 1,00 30-35 1,52 1,00 1,05 1,00 1,58 1,00 2,32 2,00 24-29 1,12 1,00 0,84 1,00 1,28 1,00 1,55 1,00 18-23 1,25 1,00 0,69 0,00 1,81 2,00 1,53 1,00 12-17 1,55 1,00 1,07 1,00 1,32 1,00 3,00 4,00 6-11 0,85 0,00 0,60 0,00 1,03 1,00 1,35 1,00 OGÓŁEM 1,22 1,00 0,80 0,00 1,39 1,00 1,91 1,00 Kapitał relacyjny w sektorze 26
Tabela 51 Jakość relacji z dostawcami towarów / usług a aktywność inwestycyjna relacyjnego 36-42 pkt. 1,26 1,00 0,82 0,00 1,48 1,00 1,87 1,00 30-35 1,49 1,00 0,95 1,00 1,67 1,00 2,35 2,00 24-29 1,14 1,00 0,72 1,00 1,47 1,00 1,38 1,00 18-23 1,08 1,00 0,86 0,00 1,18 1,00 1,38 1,00 12-17 0,87 0,50 0,80 0,50 0,65 0,00 1,45 1,00 6-11 0,80 0,00 0,51 0,00 0,78 0,00 2,11 1,00 OGÓŁEM 1,22 1,00 0,80 0,00 1,39 1,00 1,91 1,00 Tabela 52 Jakość relacji z ośrodkami wiedzy a aktywność inwestycyjna relacyjnego 36-42 pkt. 1,26 1,00 0,67 0,00 1,35 1,00 1,69 1,00 30-35 1,78 1,00 1,08 1,00 1,91 2,00 2,79 2,00 24-29 1,37 1,00 1,02 1,00 1,43 1,00 1,97 2,00 18-23 1,46 1,00 0,89 0,00 1,60 1,00 2,16 1,00 12-17 1,26 1,00 0,91 0,00 1,36 1,00 1,81 2,00 6-11 0,92 1,00 0,67 0,00 1,13 1,00 1,38 1,00 OGÓŁEM 1,22 1,00 0,80 0,00 1,39 1,00 1,91 1,00 Tabela 53 Jakość relacji z instytucjami finansowymi a aktywność inwestycyjna relacyjnego 36-42 pkt. 1,12 1,00 0,57 0,00 1,29 1,00 1,83 1,00 30-35 1,69 1,00 1,09 1,00 1,87 2,00 2,58 2,00 24-29 1,23 1,00 0,85 0,00 1,24 1,00 2,06 2,00 18-23 1,14 1,00 0,94 1,00 1,36 1,00 1,28 1,00 12-17 1,08 1,00 0,46 0,00 1,32 1,00 1,69 1,00 6-11 0,83 0,00 0,56 0,00 1,09 1,00 1,27 1,00 OGÓŁEM 1,22 1,00 0,80 0,00 1,39 1,00 1,91 1,00 Kapitał relacyjny w sektorze 27
Tabela 54 Jakość relacji z rodziną / znajomymi a aktywność inwestycyjna relacyjnego 36-42 pkt. 1,35 1,00 0,94 0,00 1,48 1,00 2,12 2,00 30-35 1,57 1,00 0,97 0,00 1,87 2,00 2,74 2,00 24-29 1,06 1,00 0,86 1,00 1,13 1,00 1,62 1,00 18-23 1,15 1,00 0,46 0,00 1,61 1,00 1,71 1,00 12-17 1,59 1,00 1,29 1,00 1,82 2,00 1,71 2,00 6-11 0,97 1,00 0,58 0,00 0,97 1,00 1,61 1,00 OGÓŁEM 1,22 1,00 0,80 0,00 1,39 1,00 1,91 1,00 Tabela 55 Jakość relacji z konkurentami a aktywność inwestycyjna relacyjnego 36-42 pkt. 1,26 1,00 0,49 0,00 1,49 1,00 1,91 1,50 30-35 1,92 1,00 1,27 1,00 2,13 2,00 2,66 2,00 24-29 1,26 1,00 1,03 1,00 1,33 1,00 1,75 1,00 18-23 1,22 1,00 0,83 0,00 1,45 1,00 1,88 1,50 12-17 1,19 1,00 0,85 1,00 1,25 1,00 1,95 1,00 6-11 0,86 0,00 0,52 0,00 1,06 1,00 1,37 1,00 OGÓŁEM 1,22 1,00 0,80 0,00 1,39 1,00 1,91 1,00 Tabela 56 Jakość relacji z podmiotami zagranicznymi a aktywność inwestycyjna relacyjnego 36-42 pkt. 1,70 1,00 0,73 0,00 1,79 2,00 2,06 2,00 30-35 2,23 2,00 1,39 1,00 2,42 2,50 3,27 3,00 24-29 1,29 1,00 0,78 1,00 1,45 1,00 1,88 1,50 18-23 0,98 0,00 0,64 0,00 1,30 1,00 1,35 1,00 12-17 1,51 1,00 0,91 0,50 1,19 1,00 2,73 3,00 6-11 0,97 1,00 0,71 0,00 1,15 1,00 1,35 1,00 OGÓŁEM 1,22 1,00 0,80 0,00 1,39 1,00 1,91 1,00 Kapitał relacyjny w sektorze 28
Tabela 57 Wymiana informacji z otoczeniem gospodarczym a aktywność inwestycyjna Wskaźnik wymiany informacji z otoczeniem gospodarczym 49-56 pkt. 1,51 1,00 0,73 0,00 1,46 1,50 2,13 2,00 41-48 1,98 2,00 1,34 1,00 2,05 2,00 3,02 3,00 33-40 1,08 1,00 0,75 0,00 1,33 1,00 1,42 1,00 25-32 1,14 1,00 0,86 0,00 1,25 1,00 1,64 1,00 17-24 0,90 1,00 0,58 0,00 1,17 1,00 1,30 1,00 9-16 0,79 0,00 0,37 0,00 0,94 1,00 2,25 2,00 OGÓŁEM 1,22 1,00 0,80 0,00 1,39 1,00 1,91 1,00 QQRC-10 Tabela 58 Wpływ uczestników relacji na ofertę produktów a aktywność inwestycyjna Wskaźnik wpływu uczestników relacji na ofertę produktów 49-56 pkt. 1,61 1,00 0,50 0,00 1,44 1,00 2,67 2,00 41-48 1,92 1,00 1,22 1,00 2,14 2,00 2,77 2,00 33-40 1,17 1,00 0,83 0,00 1,36 1,00 1,56 1,00 25-32 1,08 1,00 0,77 0,00 1,31 1,00 1,38 1,00 17-24 0,95 1,00 0,67 0,00 1,10 1,00 1,56 1,00 9-16 0,80 0,00 0,48 0,00 0,81 0,00 1,88 2,00 OGÓŁEM 1,22 1,00 0,80 0,00 1,39 1,00 1,91 1,00 QQRC-11 Tabela 59 Wpływ uczestników relacji na jakość procesów a aktywność inwestycyjna Wskaźnik wpływu uczestników relacji na jakość procesów 49-56 pkt. 1,51 1,00 0,83 0,00 1,44 0,00 2,25 2,00 41-48 1,81 2,00 1,19 1,00 2,01 2,00 2,62 2,00 33-40 1,22 1,00 0,76 0,00 1,42 1,00 1,94 1,00 25-32 1,08 1,00 0,75 0,00 1,33 1,00 1,32 1,00 17-24 1,02 1,00 0,77 0,00 1,17 1,00 1,51 1,00 9-16 0,83 0,00 0,45 0,00 0,86 0,50 2,05 2,00 OGÓŁEM 1,22 1,00 0,80 0,00 1,39 1,00 1,91 1,00 Kapitał relacyjny w sektorze 29
Tabela 60 Czas trwania relacji a aktywność inwestycyjna Wskaźnik czasu trwania relacji 49-56 pkt. 1,31 1,00 0,47 0,00 1,48 1,00 2,12 2,00 41-48 1,81 1,00 1,30 1,00 1,97 2,00 2,33 2,00 33-40 1,29 1,00 0,81 0,00 1,50 1,00 1,97 1,00 25-32 1,07 1,00 0,75 0,00 1,25 1,00 1,50 1,00 17-24 0,90 1,00 0,70 0,00 0,97 1,00 1,61 1,00 9-16 0,62 0,00 0,42 0,00 0,65 0,00 1,50 1,00 OGÓŁEM 1,22 1,00 0,80 0,00 1,39 1,00 1,91 1,00 Tabela 61 Wzajemne zaufanie a aktywność inwestycyjna Wskaźnik zaufania 49-56 pkt. 1,40 1,00 0,65 0,00 1,45 1,00 2,19 2,00 41-48 1,79 1,00 1,19 1,00 1,90 2,00 2,63 2,00 33-40 1,26 1,00 0,84 0,00 1,47 1,00 1,86 1,00 25-32 1,03 1,00 0,74 0,00 1,30 1,00 1,27 1,00 17-24 0,84 0,00 0,69 0,00 0,85 0,00 1,41 1,00 9-16 0,69 0,00 0,24 0,00 1,00 1,00 1,45 1,00 OGÓŁEM 1,22 1,00 0,80 0,00 1,39 1,00 1,91 1,00 Tabela 62 Obustronne korzyści a aktywność inwestycyjna Wskaźnik obustronnych korzyści 49-56 pkt. 1,39 1,00 0,52 0,00 1,39 1,00 2,31 2,00 41-48 1,77 1,00 1,18 1,00 2,03 2,00 2,43 2,00 33-40 1,24 1,00 0,87 1,00 1,40 1,00 1,84 1,00 25-32 0,95 1,00 0,67 0,00 1,12 1,00 1,32 1,00 17-24 0,96 1,00 0,71 0,00 1,16 1,00 1,48 1,00 9-16 0,73 0,00 0,26 0,00 0,92 1,00 1,62 1,00 OGÓŁEM 1,22 1,00 0,80 0,00 1,39 1,00 1,91 1,00 Kapitał relacyjny w sektorze 30