STOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA Z ENDODONCJĄ Prof. dr hab. Janina Stopa Ad. 1. Potrzeby w zakresie specjalności: stomatologia zachowawcza z endodoncją Podstawę do dokonania analizy aktualnej liczby lekarzy czynnych zawodowo, posiadających II specjalizacji w zakresie stomatologii zachowawczej oraz lekarzy specjalistów w dziedzinie stomatologii zachowawczej z endodoncją, stanowiły dane z lipca 2009 roku uzyskane z OIL oraz dane NIL z 2008 i 2009 roku (pewna niezgodność danych). Do określenia liczby specjalistów, odpowiedniej do zabezpieczenia specjalistycznej opieki w dziedzinie stomatologii zachowawczej z endodoncją, posłużono się danymi GUS z 2003 roku o liczbie ludności w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym przy założeniu, że 1 specjalista powinien przypadać na 50.000 ludności (Tab. I). Uzyskane dane (pożądana liczba specjalistów w 2009r.) porównano z danymi o liczbie specjalistów czynnych zawodowo uzyskanymi z OIL. Dane o skali zabezpieczenia w kraju, województwach i regionach zawarto w Tab. I. Wynika z nich, że obecnie liczba specjalistów w kraju jest wystarczająca a nawet przekracza o około 400 lekarzy liczbę wymaganą do zabezpieczenia specjalistycznej opieki. Jednakże dokonana analiza liczby lekarzy posiadających II 0 specjalizacji w dziedzinie stomatologii zachowawczej i specjalistów w dziedzinie stomatologii zachowawczej z endodoncją w poszczególnych województwach wykazała niedobór lekarzy tej specjalności w województwach podkarpackim, śląskim i świętokrzyskim wynoszący od 25-50% czynnych obecnie zawodowo specjalistów. I tak w województwie podkarpackim brak 15 specjalistów, w województwie śląskim brak 23 specjalistów a w województwie świętokrzyskim 10 lekarzy. Nie uzyskano danych dotyczących rozmieszczenia specjalistów w poszczególnych regionach z województwach dolnośląskiego, mazowieckiego i pomorskiego. Z analizy danych pozostałych województw wynika, że istnieje dysproporcja w rozmieszczeniu praktyk lekarskich w dużych miastach i poszczególnych regionach województw. Większość specjalistów jest skupiona tak w miastach będących ośrodkami akademickimi jak i w innych miastach wojewódzkich. Dane zawarte w Tab. II uzyskane z NIL i z Ministerstwa Zdrowia wykazują, że liczba miejsc szkoleniowych pokrywa zapotrzebowanie na specjalistów. Na podstawie danych obliczono szacunkową oczekiwaną liczbę specjalistów na rok 2012 przyjmując, że liczba obecnie czynnych zawodowo specjalistów zwiększy się w kolejnych latach o 1/3 liczbę osób obecnie realizujących program specjalizacji a zmniejszy się o liczbę lekarzy
umieszczonych obecnie w grupie wieku 61-65 lat. Te kalkulacje przyjęto przy założeniu, że liczba miejsc specjalizacyjnych w kolejnych latach utrzyma się na obecnym poziomie. Spodziewana w 2012 r. liczba specjalistów jest wyższa (o 115 lekarzy) do liczby lekarzy obecnie praktykujących co równocześnie zabezpiecza potrzeby kraju w tej dziedzinie. Pełne, szczegółowe określenie zapotrzebowania na specjalistów w odniesieniu do kolejnych lat może być obarczone pewnym błędem. Wynika to zarówno z braku aktualnych danych demograficznych, trudności w określeniu fluktuacji liczby osób kończących praktykę a także stopnia zainteresowania zarówno podejmowaniem specjalizacji, jak i ukończeniem jej w przewidzianym terminie. Wydaje się, że utrzymanie aktualnej liczby miejsc szkoleniowych w następnych latach przy równoczesnym, stałym utrzymaniu podejmowania specjalizacji oraz przy podobnych danych statystycznych ludności powinno zapewnić w kolejnych latach specjalistyczną opiekę w dziedzinie stomatologii zachowawczej z endodoncjąw skali kraju. W województwach podkarpackim, śląskim, świętokrzyskim, w 2012 roku niedobór specjalistów zwiększył się w porównaniu z 2009 rokiem. Niepokojący jest odnotowany w 2012 roku także niedobór w województwach lubuskim i warmińsko-mazurskim. Te województwa w 2009 roku spełniały przyjęte kryteria - 1 specjalista na 50.000 ludności. Problem niewystarczającego zabezpieczenia w specjalistów w omawianej dziedzinie w 5 wymienionych województwach wymaga podjęcia odpowiednich działań i stworzenia, poza istniejącymi, dodatkowych, nowych miejsc specjalizacyjnych w 2010 i 2012; co najmniej 2-ch w woj. lubuskim, 2-ch w woj. karpackim, 4-ch miejsc w woj. śląskim, 3-eh miejsc w woj. świętokrzyskim (brak miejsc szkoleniowych) i 2-ch miejsc w woj. warmińsko-mazurskim dla zapewnienia specjalistycznej opieki stomatologicznej ludności i kształcenia młodej kadry. W pozostałych województwach zapewnienie specjalistycznej opieki wszystkim mieszkańcom wymaga odpowiedniej lokalizacji praktyk stomatologicznych. Ad. 2. Poziom wyszkolenia specjalistów w dziedzinie stomatologia zachowawcza z endodoncją W zasadzie tytuł specjalisty uzyskują lekarze stomatolodzy, którzy rozpoczęli szkolenie w dziedzinie stomatologii zachowawczej z endodoncją po 2001 roku. Drugą grupą lekarzy zajmujących się dziedziną stomatologii zachowawczej są osoby, które uzyskały II stopień specjalizacji w zakresie stomatologii zachowawczej. Jest ich zdecydowanie więcej - stary tryb specjalizacji zakończono w 2007 roku. Poziom przygotowania lekarzy specjalistów jest bardzo dobry o czym świadczą
bardzo dobrze wykonane podczas egzaminu praktycznego procedury lecznicze, wysoka punktacja na egzaminie testowym oraz dobre oceny uzyskiwane podczas egzaminu ustnego. Dobremu przygotowaniu do podejmowania specjalistycznego leczenia sprzyja uczestnictwo w kursach wymaganych w programach specjalizacji i innych szkoleniach oraz korzystanie z bogatej literatury. Wysoki poziom szkolenia niewątpliwie ma związek z faktem, że w większości szkolenie podyplomowe odbywa się w jednostkach uniwersyteckich, które zarówno ze względu na kadrę jak i wyposażenie stwarzają odpowiednie warunki szkolenia specjalizacyjnego. Inne jednostki wpisane na Listę Ministra, spełniają warunki zawarte we wnioskach o wpis jednostki na Listę Ministra ale często nie zapewniają odbywania staży kierunkowych w miejscu szkolenia specjalizacyjnego. Ad. 3. Najważniejsze i najpilniejsze rozwiązania zmierzające do poprawy sytuacji Problemem niewątpliwie poważnym jest niedobór specjalistów w województwach, w których nie ma Uczelni. Już obecnie występuje on w województwie podkarpackim, świętokrzyskim i przewiduje się, że podobna sytuacja będzie miała miejsce w roku 2012 i następnych latach w takich województwach, jak lubuskie i warmińsko-mazurskie. W podobnej sytuacji jest i taki stan utrzyma się zgodnie z przewidywaniami w 2012 roku także w woj. śląskim. Propozycje zmierzające do poprawy sytuacji: 1. stworzenie odpowiednio atrakcyjnych warunków do podjęcia pracy przez lekarzy specjalistów stomatologii zachowawczej z endodoncją w województwach z ich niedoborem. Ułatwienie procedur legislacyjnych przy uruchamianiu praktyk 2. specjalistycznych na określonym terenie lekarzom zainteresowanym kierowaniem szkoleniem podyplomowym. 3. zapewnienie przez władze województwa, w których brak jednostek szkolących, warunków do podejmowania szkolenia w ośrodkach akademickich przy odpowiednim wsparciu finansowym w formie stypendiów. 4. stworzenie lekarzom z wymienionych województw możliwości odbywania specjalizacji w ramach rezydentury 5. utrzymanie zabezpieczenia w specjalistyczną opiekę w dziedzinie stomatologii zachowawczej z endodoncją wymaga podjęcia starań o: wydzielenie zabiegów z tej dziedziny w kontrakt realizowany przez specjalistów
(jedyna specjalność stomatologiczna nie posiadająca odrębnego kontraktu) stworzenie możliwości zawierania kontraktów specjalistycznych niezbędnych do realizacji części praktycznej szkolenia specjalizacyjnego jednostkom kształcącym akceptację przez NFZ wykonywania zabiegów z grupy świadczeń gwarantowanych kontraktu specjalizacyjnego w stomatologii zachowawczej z endodoncją przez lekarzy odbywających szkolenie podyplomowe w tej dziedzinie 6. zwiększenie liczby rezydentur tak aby zapewnić lekarzowi odbywającemu specjalizację warunki egzystencji bez konieczności podejmowania innej pracy 7. wprowadzenie gratyfikacji dla kierowników specjalizacji, która przynajmniej symbolicznie może stanowić wyraz uznania dla trudu i czasu poświęconego szkoleniu przyszłego specjalisty. Tabela I. Liczba specjalistów w dziedzinie stomatologii zachowawczej z enododncją** czynnych zawodowo z uwzględnieniem województw Wojewódzwa *** Pod regiony (w tym miasta) liczba mieszkańców a 18 lat* Ust. specjalizacji Liczba specjalistów w zakresie stomatologii zachowawczej** Nowy typ Łącznie Pożądana (1 spec/50 tys. mieszk.) Obecnie na 50 tys. mieszk. Dołnoslaslde 2 314 424 97 16 113 46 2 jeleniogórsko - wałbrzyski 1 054 410 0 0 0 21 0 legnicki 389 292 0 0 0 8 0 wrocławski 334 889 0 9 9 7 1 m. Wrocław 535 833 97 7 104 11 10 Kujawsko-Pomorskie 1600472 36 12 48 32 1 bydgoski 788 302 30 6 36 16 2 toruńsko - włocławski 812 170 6 6 12 16 1 Lubelskie 1688364 65 18 83 34 2 bialskopodalski 234 567 0 0 0 5 0 chełmsko - zamojski 507 739 1 0 1 10 0 lubelski 946 058 64 18 82 19 4 Lubuskie 782125 12 4 16 16 1 gorzowski 295 484 12 4 16 6 3 zielonogórski 486 641 0 0 0 10 0 ŁódzJde 2080867 61 21 82 42 21 łódzki 739 679 15 4 19 15 1 piotrkowsko - skierniewicki 680 611 0 0 0 14 0 m. Łódź 660 577 46 17 63 13 5 Małopolskie 2 501796 87 32 119 50 2 krakowsko - tarnowski 1 067 135 12 8 20 21 1 nowosądecki 805 477 2 2 4 16 0 m. Kraków 629 184 73 22 95 13 8 Mazowieckie 4072952 103 70 173 81 2 ciechanowsko - płocki 480 507 0 0 0 10 0 ostrołęcko - siedlecki 565 488 0 0 0 11 0 warszawski 1 036 046 0 0 0 21 0 radomski 557 572 0 0 0 11 0 m. Warszawa 1 433 339 103 70 173 29 6 Opnłtfrte 832100 19 3 22 17 1 opolski 832 100 19 3 22 17 1 rzeszowsko - tarnobrzeski X S/S 3o 7 2 9 17 1 871 922 krośnieńsko - przemyski 707 316 7 1 8 14 1 Podlaskie 925 448 44 25 69 19 4 białostocko - suwalski 693 528 44 25 69 14 5 łomżyński 231 920 0 0 0 5 0 PjomonHde 1686 254 49 19 68 34 2 słupski 359 479 0 0 0 7 0 gdański 703 910 0 0 0 14 0 *w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym **Liczba lekarzy z II stopniem specjalizacji w stom.zach oraz specjalistów w dziedzinie stom zach. z endodoncją ***Dane GUS o liczbie mieszkańców na koniec 2003 roku 0 - brak danych
*«HS... _ Trójmiasto 622 865 49 19 68 12 5 9 764 2ol 7 iii 9 9 1 432 103 2 bielsko - bialski 502 194 4 2 6 10 1 centralny śląski 2 327 058 17 10 27 47 1 rybnicko - jastrzębski 502 926 4 6 10 10 1 swieuikizyskm 1 UUOSKtJ, 9 1 10 20 0 świętokrzyski 1 008 941 Warmińsko-Mazurskie 1085143 26 4 30 22 1 elbląski 402 446 0 0 0 8 0 olsztyński 471004 26 4 30 9 3 ełcki 211 693 0 0 0 4 0 WlelkoDoWde 2591212 83 13 96 52 2 pilski 305 544 7 1 8 6 1 poznański 867 578 12 2 14 17 1 kaliski 609 937 13 0 13 12 1 koniński 330 212 7 0 7 7 1 m. Poznań 477 941 44 10 54 10 6 Zachodniopomorskie 1327183 29 12 41 27 2 szczeciński 870 302 22 8 30 17 2 koszaliński 456 881 7 4 11 9 1 Polska ogółem 29840800 766 273 I 1039 597 27
Tabela II. Planowana liczba specjalistów w 2012 roku Wojewódzwa Liczba specjalistów w zakresie stomatologii zachowawczej z uwzględnieniem struktury wieku* 2008 2009 łącznie** w tym w grupach wiekowych do 30 31-40 41-50 51-60 61-65 Liczba miejsc szkoleniowych Liczba osób Szacunkowa realizujących 1. specjalistów specjalizację w 2012 r. Dolnośląskie 168 114 0 17 48 41 8 19 18 124 Kujawsko - Pomorskie 71 42 0 12 9 15 6 6 3 39 Lubelskie 117 94 0 24 34 27 9 29 29 114 Lubuskie 25 16 0 3 3 5 5 2 1 Łódzkie 199 98 5 28 31 23 11 19 19 106 Małopolskie 135 102 0 38 33 21 10 27 22 114 Mazowieckie 266 174 1 70 46 37 20 67 61 215 Opolskie 26 19 0 3 9 6 1 2 0 18 Podkarpackie 38 28 0 4 14 9 1 3 3 Podlaskie 83 69 0 25 23 19 2 15 15 82 Pomorskie 112 68 0 19 24 17 8 7 5 65 Śląskie 116 52 0 20 16 11 5 19 19 Świętokrzyskie 26 10 0 1 8 1 0 0 0 Warmińsko - Mazurskie 27 19 0 5 6 4 4 4 4 Wielkopolskie 106 82 0 20 13 39 10 13 13 85 Zachodniopomorskie 66 41 0 12 12 10 7 10 10 44 Polska łącznie 1581 1028 6 301 329 2851 107 242 222 1143 * liczba lekarzy z II stopniem specjalizacji w stomatologii zachowawczej oraz specjalistów w dziedzinie stomatologii zachowawczej z endodoncją **liczba lekarzy zawodowo czynnych do 65 roi roku życia, łączna liczba lekarzy czynnych zawodowo w roku 2009 wynosi 1599