URZĄD STATYSTYCZNY W POZNANIU SYTUACJA NA RYNKU PRACY W WOJEWÓDZTWIE WIELKOPOLSKIM W LATACH 2007 POZNAŃ 2009
PRZEDMOWA Publikacja Sytuacja na rynku pracy w województwie wielkopolskim w latach 2007 zawiera bogaty zestaw informacji umo liwiaj¹cych ocenê procesów zachodz¹cych na wielkopolskim rynku pracy w kilkuletnim szeregu czasowym. Podstawowe kategorie makroekonomiczne zosta³y zaprezentowane w przekroju terytorialnym na poziomie powiatów, a w niektórych przypadkach tak e wed³ug gmin. Ujêcie strukturalne pozwoli³o opisaæ sytuacjê na wielkopolskim rynku pracy przez pryzmat ró nic w poziomie rozwoju poszczególnych jednostek terytorialnych. Analizê wewnêtrznego zró nicowania Wielkopolski wzbogaci³o zastosowanie mierników taksonomicznych, wykorzystuj¹cych do porównania i uszeregowania powiatów tzw. wskaÿnik syntetyczny. Zasadnicz¹ czêœci¹, a zarazem Ÿród³em rozwa añ analitycznych w niniejszym opracowaniu s¹ zestawienia tabelaryczne. W tablicach przegl¹dowych zebrano podstawowe dane z zakresu rynku pracy na poziomie województwa, prezentuj¹c je dla ca³ego okresu objêtego badaniem oraz wskazuj¹c pozycjê Wielkopolski wœród pozosta³ych województw, dokonano uszeregowania powiatów ze wzglêdu na wybrane cechy oraz udzia³ w wielkoœciach wojewódzkich, a tak e przedstawiaj¹c informacje o gminach, prezentuj¹c je dla lat i 2007. W tablicach tematycznych ukazano kierunki i tempo zmian zachodz¹cych na rynku pracy w województwie wielkopolskim, dane wed³ug powiatów zestawiaj¹c dla skrajnych lat przedzia³u obserwacji. Dostrze one tendencje rozwojowe i ró nice przestrzenne zilustrowano na wykresach. Przekazuj¹c Pañstwu kolejn¹ publikacjê wykorzystuj¹c¹ w analizie metodê taksonomiczn¹, wierzê, e zaspokoi ona oczekiwania Czytelników i stanie siê zaproszeniem do korzystania z zasobów informacyjnych Urzêdu Statystycznego w Poznaniu. Dyrektor Urzêdu Statystycznego w Poznaniu dr Jacek Kowalewski Poznañ, maj 2009 r.
PREFACE The publication Situation on the labour market in Wielkopolskie Voivodship in years 2007 contains a reach collection of information enabling an assessment of processes taking place on the labour market in Wielkopolska region using time series related to several years. The basic macro-economical categories were presented in territorial breakdown at the level of powiats and in some cases also for gminas. The usage of a structural attempt at the problem enabled to describe the situation on the labour market in the Wielkopolska region according to differences in level of development occurring between particular territorial units. An analysis of internal diversification of the Wielkopolska region was extended by an application of taxonomic measures, which use the so-called synthetic index to the comparison and ordering of powiats. The main part and simultaneously a source of analytical studies in this elaboration is a collection of tables. In the review tables, basic data on the labour market at the level of the voivodship presenting information for whole studied time period and indicating the rank of the Wielkopolska region among other voivodships were collected and the ordering of powiats according to selected features and share in respective values for the voivodship was conducted; also basic information on gminas in years and 2007 was presented. In the subject matter tables, directions and tempo of changes occurred on the labour market in the Wielkopolskie Voivodship were presented and a comparison of data by powiats for the border years of observation was conducted. Observed trends concerning development and spatial differences were illustrated on figures. Recommending you the successive publication using a taxonomic method in the analysis, I believe that it will satisfy the expectations of readers and it will be an invitation for an usage of the information resources of the Statistical Office in Poznañ. Director of Statistical Office in Poznañ Dr. Jacek Kowalewski Poznañ, May 2009
Publikacja przygotowana przez Zespó³ w sk³adzie: Agnieszka Bieniek, Emilia Bogacka, Marta Kowalczyk, Ewa Kowalka, Katarzyna Piêtak, Maciej Pilarski, Leszek Siwka Wersja elektroniczna: Krzysztof Tobo³a, Gabriela Wyrwas PROSIMY O PODANIE RÓD A PRZY PUBLIKOWANIU DANYCH US ISBN 978-83-61264-07-1
SPIS RZECZY CONTENTS Str. Page Przedmowa... Preface... 3 4 Objaœnienia znaków umownych. Wa niejsze skróty... Symbols. Major abbreviations... 8 Uwagi ogólne... General notes.... 9 Uwagi metodyczne... Methodological notes... 11 Wyniki badañ synteza Results of surveys synthetic 19 1. Pracuj¹cy w gospodarce narodowej... 1. Employment in the national economy.. 19 2. Przeciêtne zatrudnienie... 2. Average paid employment... 21 3. Bezrobocie rejestrowane... 3. Registered unemployment... 22 4. Warunki pracy... 4. Work conditions... 25 5. Przeciêtne wynagrodzenia... 5. Average wages and salaries... 26 6. Taksonomiczne mierniki rozwoju... 6. Taxonomic measures of development.. 28 TABLICE W WYNIKACH BADAÑ SYNTEZIE Wartoœci syntetycznych wskaÿników poziomu rozwoju powiatów w zakresie rynku pracy ( 2007)... Klasyfikacja powiatów wed³ug syntetycznego miernika poziomu rozwoju powiatów w zakresie rynku pracy ( 2007)... TABLICE PRZEGL DOWE Tabl. Table TABLES IN RESULTS OF SURVEYS SYNTHETIC Values of synthetic indices of level powiats in the scope of labour market Str. Page ( 2007)... A1 31 Classification of powiats by synthetic measure of level in the scope of labour market ( 2007)... A2 34 REVIEV TABLES Wa niejsze dane o województwie ( 2007)... Major data on voivodship ( 2007)... I 40 Województwo wielkopolskie na tle pozosta- ³ych województw (, 2007)... Wielkopolskie Voivodship against the background of other voivodships (, 2007) II 46 Uszeregowanie powiatów województwa Arrangement of powiats of the Wielkopolskie Voivodship according to selected wielkopolskiego wed³ug wybranych cech (, 2007)... characteristics (, 2007)... III 50 Powiats against the background of voivodship Powiaty na tle województwa (, 2007).. (, 2007)... IV 53 Zmiany wartoœci wybranych cech dla powiatów... Changes of values of selected characteristics for powiats... V 55 Wybrane dane o gminach (, 2007)... Selected data of gminas (, 2007)... VI 56 Pracuj¹cy... Employed persons... A 56 Bezrobocie rejestrowane.... Unemployed persons... B 74 TABLICE TEMATYCZNE THEMATIC TABLES 1. Pracuj¹cy 1. Employment Pracuj¹cy wed³ug rodzajów dzia³alnoœci i powiatów (, 2007)... Employed persons by kind of activities and powiats (, 2007)... 1 92 Przeciêtne zatrudnienie wed³ug rodzajów dzia³alnoœci i powiatów (, 2007)... Average paid employment by kind of activities and powiats (, 2007)... 2 96
6 Tabl. Table Str. Page 2. Bezrobocie rejestrowane 2. Registered unemployment Bezrobotni zarejestrowani, stopa bezrobocia Registered unemployed persons, unemployment rate as well as job offers by powiats oraz oferty pracy wed³ug powiatów (, 2007)... (, 2007)... 3 98 Newly registered unemployed persons and Bezrobotni nowo zarejestrowani i wyrejestrowani wed³ug powiatów (, 2007)... rolls by powiats (, 2007)... 4 persons removed from unemployment 100 Bezrobotni zarejestrowani, bêd¹cy w szczególnej sytuacji na rynku pracy wed³ug powiatów (2005, 2007)... Bezrobotni zarejestrowani wed³ug p³ci, wieku i powiatów (, 2007)... Bezrobotni zarejestrowani wed³ug p³ci, poziomu wykszta³cenia i powiatów (, 2007)... Bezrobotni zarejestrowani wed³ug p³ci, czasu pozostawania bez pracy i powiatów (, 2007)... Bezrobotni zarejestrowani wed³ug p³ci, sta u pracy i powiatów (, 2007)... Registered unemployed persons with a specific situation on the labour market by powiats (2005, 2007)... 5 102 Registered unemployed persons by sex, age and powiats (, 2007).... 6 104 Registered unemployed persons by sex, educational level and powiats (, 2007) 7 108 Registered unemployed persons by sex, duration of unemployment and powiats (, 2007)... 8 112 Registered unemployed persons by sex, work seniority and powiats (, 2007) 9 116 3. Warunki pracy 3. Work conditions Poszkodowani w wypadkach przy pracy oraz Persons injured in accidents at work and liczba dni niezdolnoœci do pracy wed³ug number of days of an inability to work powiatów (, 2007)... by powiats (, 2007)... 10 120 Zatrudnieni w warunkach zagro enia wed³ug Persons working in hazardous conditions powiatów (, 2007)... by powiats (, 2007)... 11 122 Zatrudnieni w warunkach zagro enia czynnikami szkodliwymi i niebezpiecznymi dla agents harmful and hazardous to health Persons working in hazardous conditions to zdrowia wedug powiatów (, 2007).. by powiats (, 2007)... 12 124 4. Wynagrodzenia 3. Wages and salaries Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenia brutto Average monthly gross wages and salaries wed³ug rodzajów dzia³alnoœci i powiatów by kind of activities and powiats (, 2007)... (, 2007)... 13 126 WYKRESY 1. Podzia³ terytorialny województwa wielkopolskiego w 2007 r.... 2. Pracuj¹cy wed³ug p³ci i sekcji (, 2007) 3. Pracuj¹cy na 1000 ludnoœci w latach 2007... 4. Pracuj¹cy na 1000 ludnoœci (, 2007).. 5. Pracuj¹cy na 1000 ludnoœci w 2007 r.... 6. Pracuj¹cy w powiatach wed³ug p³ci i sekcji (, 2007)... 7. Przeciêtne zatrudnienie wed³ug sektorów w³asnoœci i sekcji (, 2007)... GRAPHS Str. Page Territorial division of wielkopolskie voivodship in 2007... 129 Employed persons by sex and sections (, 2007)... 130 Employed persons per 1000 population in years 2007... 130 Employed persons per 1000 population (, 2007)... 131 Employed persons per 1000 population... in 2007... 132 Employed persons in powiats by sex and sections (, 2007)... 133 Average paid employment by ownership sectors and sections (, 2007)... 134
7 8. Przeciêtne zatrudnienie na 1000 ludnoœci w latach 2007... 9. Dynamika przeciêtnego zatrudnienia w 2007 r. (=100)... 10. Bezrobotni zarejestrowani wed³ug p³ci i wieku (, 2007)... 11. Bezrobotni zarejestrowani wed³ug p³ci i poziomu wykszta³cenia (, 2007)... 12. Bezrobotni zarejestrowani w % ludnoœci w wieku produkcyjnym w 2007 r.... 13. Bezrobotni zarejestrowani w wieku 24 lat i mniej w % bezrobotnych ogó³em (, 2007)... 14. Bezrobotni zarejestrowani pozostaj¹cy bez pracy 12 miesiêcy i wiêcej w % bezrobotnych ogó³em (, 2007)... 15. Stopa bezrobocia rejestrowanego w latach 2007... Str. Page Average paid employment per 1000 population in years 2007... 134 Dynamics of average paid employment in 2007 (=100)... 135 Registered unemployed persons by sex and age (, 2007)... 136 Registered unemployed persons by sex and educational level (, 2007)... 136 Registered unemployed persons in % of working age population in 2007... 137 Registered unemployed persons in age 24 and less in % of total unemployed persons (, 2007)... 138 Registered unemployed persons for more than 12 months in % of total unemployed persons (, 2007)... 138 Registered unemployment rate in years 2007... 139 16. Stopa bezrobocia rejestrowanego w 2007 r. Registered unemployment rate in 2007.... 139 17. Poszkodowani w wypadkach przy pracy oraz zatrudnieni w warunkach zagro enia (, 2007)... 18. Odchylenia wzglêdne przeciêtnych wynagrodzeñ brutto w sekcjach od przeciêtnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej (, 2007)... 19. Relacje przeciêtnego miesiêcznego wynagrodzenia brutto w sektorach w³asnoœci do przeciêtnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej (, 2007)... 20. Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenia brutto w 2007 r.... 21. Relacja przeciêtnych miesiêcznych wynagrodzeñ brutto w powiatach do przeciêtnego wynagrodzenia w województwie wielkopolskim (, 2007)... 22. Zró nicowanie powiatów wed³ug wskaÿnika poziomu rozwoju rynku pracy (, 2007) 23. Zró nicowanie powiatów wed³ug wskaÿnika poziomu rozwoju rynku pracy w latach 2007... Persons injured in accidents at work and persons working in hazardous conditions (, 2007)... 140 Relative deviations of average wages and salaries in sections from the average wages and salaries in the national economy (, 2007)... 141 Relation of average monthly gross wages and salaries in ownership sectors to average wages and salaries in the national economy (, 2007)... 141 Average monthly gross wages and salaries in 2007... 142 Relation of average monthly gross wages and salaries in powiats to average wages and salaries in the Wielkopolskie Voivodship (, 2007)... 143 Diversification of powiats according to the index of level of labour market development (, 2007)... 144 Diversification of powiats according to the index of level of labour market development in years 2007... 144 LITERATURA I RÓD A LITERATURE AND SOURCES 128
OBJAŒNIENIA ZNAKÓW UMOWNYCH Kreska ( ) zjawisko nie wystêpuje. Zero (0) zjawisko istnia³o w wielkoœci mniejszej od 0,5; (0,0) zjawisko istnia³o w wielkoœci mniejszej od 0,05. Kropka ( ) zupe³ny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych. Znak nazwy zosta³y skrócone w stosunku do obowi¹zuj¹cej klasyfikacji; ich pe³ne nazwy podano w uwagach ogólnych do Publikacji. Znak (x) wype³nienie pozycji jest niemo liwe lub niecelowe. W tym oznacza, e nie podaje siê wszystkich sk³adników sumy ogólnej.
WA NIEJSZE SKRÓTY tys. = tysi¹c pkt = punkt z³ = z³oty Dz. U. = Dziennik Ustaw r. = rok PKP = Polskie Koleje Pañstowe cd. = ci¹g dalszy S.A. = Spó³ka Akcyjna dok. = dokoñczenie PUP = Powiatowy Urz¹d Pracy Lp. = liczba porz¹dkowa EUROSTAT = Biuro Statystyczne Wspólnot Europejskich
UWAGI OGÓLNE 1. Dane zamieszczone w publikacji jeœli nie zaznaczono inaczej podano w ka dorazowym podziale administracyjnym kraju. W tablicach zawieraj¹cych informacje w podziale na miasta i wieœ, przez miasta rozumie siê obszar po³o ony w granicach administracyjnych tych jednostek, przez wieœ pozosta³e terytorium kraju. 2. Prezentowane dane jeœli nie zaznaczono inaczej dotycz¹ ca³ej gospodarki narodowej. 3. Dane prezentuje siê: 1) w uk³adzie Polskiej Klasyfikacji Dzia³alnoœci 2004 (PKD 2004). W stosunku do PKD 2004 dokonano dodatkowego grupowania, ujmuj¹c pod pojêciem,,przemys³ sekcje:,,górnictwo,,,przetwórstwo przemys³owe oraz,,wytwarzanie i zaopatrywanie w energiê elektryczn¹, gaz, wodê. Dane prezentowane w podziale wed³ug rodzajów dzia³alnoœci w: us³ugach rynkowych dotycz¹ sekcji:,,handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artyku³ów u ytku osobistego i domowego,,,hotele i restauracje,,,transport, gospodarka magazynowa i ³¹cznoœæ,,,Poœrednictwo finansowe,,,obs³uga nieruchomoœci, wynajem i us³ugi zwi¹zane z prowadzeniem dzia³alnoœci gospodarczej,,,dzia³alnoœæ us³ugowa komunalna, spo³eczna i indywidualna, pozosta³a oraz Gospodarstwa domowe zatrudniaj¹ce pracowników, us³ugach nierynkowych dotycz¹ sekcji:,,administracja publiczna i obrona narodowa; obowi¹zkowe ubezpieczenia spo³eczne i powszechne ubezpieczenia zdrowotne,,,edukacja oraz,,ochrona zdrowia i pomoc spo³eczna ; 2) wed³ug sektorów w³asnoœci, gdzie: sektor publiczny obejmuje w³asnoœæ pañstwow¹ (Skarbu Pañstwa i pañstwowych osób prawnych), w³asnoœæ jednostek samorz¹du terytorialnego oraz,,w³asnoœæ mieszan¹ z przewag¹ kapita³u (mienia) podmiotów sektora publicznego, sektor prywatny grupuje w³asnoœæ prywatn¹ krajow¹ (osób fizycznych i pozosta³ych jednostek prywatnych), w³asnoœæ zagraniczn¹ (osób zagranicznych) oraz,,w³asnoœæ mieszan¹ z przewag¹ kapita³u (mienia) podmiotów sektora prywatnego i brakiem przewagi sektorowej w kapitale (mieniu) podmiotu.,,w³asnoœæ mieszana okreœlona jest g³ównie dla spó³ek i wyznaczana na podstawie struktury kapita³u (mienia) deklarowanego we wniosku rejestracyjnym spó³ki. 4. Liczby wzglêdne (wskaÿniki, odsetki) obliczono z regu³y na podstawie danych bezwzglêdnych wyra onych z wiêksz¹ dok³adnoœci¹ ni podano w tablicach. 5. Przy przeliczaniu na 1 mieszkañca (1000 ludnoœci itp.) danych wed³ug stanu w koñcu roku przyjêto liczbê ludnoœci wed³ug stanu w dniu 31 XII, a przy przeliczaniu danych cha-
10 rakteryzuj¹cych wielkoœæ zjawiska w ci¹gu roku (np. ruch naturalny ludnoœci, produkcja) wed³ug stanu w dniu 30 VI. 6. Dane jeœli nie zaznaczono inaczej nie obejmuj¹ jednostek bud etowych resortu obrony narodowej i resortu spraw wewnêtrznych i administracji. 7. Ze wzglêdu na elektroniczn¹ technikê przetwarzania danych, w niektórych przypadkach sumy sk³adników mog¹ siê ró niæ od podanych wielkoœci ogó³em. 8. Nazwy województwo wielkopolskie i Wielkopolska u ywane s¹ zamiennie. 9. Informacje pochodz¹ce ze Ÿróde³ spoza Urzêdu Statystycznego opatrzono odpowiednimi notami. 10. W publikacji zastosowano skróty niektórych poziomów klasyfikacyjnych PKD; skrócone nazwy oznaczone zosta³y w tablicach znakiem,,. Zestawienie zastosowanych skrótów i pe³nych nazw podano poni ej: POLSKA KLASYFIKACJA DZIA ALNOŒCI (PKD) SEKCJE skrót Handel i naprawy Obs³uga nieruchomoœci i firm Administracja publiczna i obrona narodowa; obowi¹zkowe ubezpieczenia spo³eczne i zdrowotne pe³na nazwa Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artyku³ów u ytku osobistego i domowego Obs³uga nieruchomoœci, wynajem i us³ugi zwi¹zane z prowadzeniem dzia³alnoœci gospodarczej Administracja publiczna i obrona narodowa; obowi¹zkowe ubezpieczenia spo³eczne i powszechne ubezpieczenia zdrowotne 11. Wyjaœnienia metodyczne dotycz¹ce podstawowych pojêæ i metod opracowania danych liczbowych zamieszczono w uwagach ogólnych do poszczególnych dzia³ów. Rozszerzone wyjaœnienia dotycz¹ce poszczególnych dziedzin statystyki znajdzie Czytelnik w publikacjach tematycznych oraz w serii Zeszyty metodyczne i klasyfikacje.
UWAGI METODYCZNE 1. Zakres opracowania i Ÿród³a danych Informacje o pracuj¹cych, zatrudnionych, wynagrodzeniach i czasie pracy s¹ wynikiem rocznych badañ prowadzonych przez GUS na sprawozdaniu Z-06 (obejmuj¹cych osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadaj¹ce osobowoœci prawnej oraz osoby fizyczne prowadz¹ce dzia³alnoœæ gospodarcz¹, w których liczba pracuj¹cych jest wiêksza od 9; dane nie obejmuj¹ rolników indywidualnych, duchownych oraz zatrudnionych w organizacjach spo³ecznych, partiach politycznych i zwi¹zkach zawodowych) oraz SP-3 (obejmuj¹cych osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadaj¹ce osobowoœci prawnej oraz osoby fizyczne prowadz¹ce dzia³alnoœæ gospodarcz¹, w których liczba pracuj¹cych nie przekracza 9). Grupowanie danych wed³ug sekcji (a w okreœlonych przypadkach wed³ug dzia³ów) przeprowadzono na podstawie II wydania Polskiej Klasyfikacji Dzia³alnoœci (PKD), natomiast zakwalifikowania zatrudnionych do poszczególnych sekcji i dzia³ów dokonano, zaliczaj¹c odpowiednio poszczególne jednostki (przedsiêbiorstwa) na podstawie numerów statystycznych nadanych im w systemie REGON. Dane o bezrobociu dotycz¹ wy³¹cznie bezrobotnych zarejestrowanych w powiatowych urzêdach pracy, poszukuj¹cych pracy przez te urzêdy. W opracowaniu wykorzystano informacje zawarte w sprawozdawczoœci Ministerstwa Pracy i Polityki Spo³ecznej (formularze MP i PS) sporz¹dzanej przez powiatowe urzêdy pracy. ród³em informacji o warunkach pracy jest roczne badanie na formularzu Z-10, które obejmuje osoby prawne, jednostki organizacyjne niemaj¹ce osobowoœci prawnej, osoby fizyczne prowadz¹ce dzia³alnoœæ gospodarcz¹ oraz jednostki lokalne wy ej wymienionych osób i jednostek, w których liczba pracuj¹cych jest wiêksza od 9. Dane o wypadkach przy pracy, poza indywidualnymi gospodarstwami rolnymi, uzyskiwane s¹ ze statystycznej karty wypadku przy pracy formularz Z-KW. Badaniem statystycznym objête s¹ wszystkie wypadki przy pracy, jak te wypadki traktowane na równi z nimi. 2. Definicje podstawowych pojêæ Pracuj¹cy 1. Dane opracowano na podstawie sprawozdawczoœci oraz szacunków (m.in. w zakresie gospodarstw indywidualnych w rolnictwie). 2. Dane o pracuj¹cych dotycz¹ osób wykonuj¹cych pracê przynosz¹c¹ im zarobek lub dochód. Do pracuj¹cych, zalicza siê:
12 1) osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy (umowa o pracê, powo³anie, mianowanie lub wybór) lub stosunku s³u bowego; 2) pracodawców i pracuj¹cych na w³asny rachunek, a mianowicie: a) w³aœcicieli, wspó³w³aœcicieli i dzier awców gospodarstw indywidualnych w rolnictwie (³¹cznie z pomagaj¹cymi cz³onkami ich rodzin), tj. pracuj¹cych w gospodarstwach indywidualnych (o powierzchni u ytków rolnych do 1 ha i powy ej 1 ha) oraz indywidualnych w³aœcicieli zwierz¹t gospodarskich nieposiadaj¹cych u ytków rolnych, z pewnymi wy³¹czeniami od 2002 r., b) w³aœcicieli i wspó³w³aœcicieli (³¹cznie z pomagaj¹cymi cz³onkami ich rodzin; z wy³¹czeniem wspólników spó³ek, którzy nie pracuj¹ w spó³ce) podmiotów prowadz¹cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹ poza gospodarstwami indywidualnymi w rolnictwie, c) inne osoby pracuj¹ce na w³asny rachunek, np. osoby wykonuj¹ce wolne zawody; 3) osoby wykonuj¹ce pracê nak³adcz¹; 4) agentów (³¹cznie z pomagaj¹cymi cz³onkami ich rodzin oraz osobami zatrudnionymi przez agentów); 5) cz³onków spó³dzielni produkcji rolniczej (rolniczych spó³dzielni produkcyjnych, innych spó³dzielni zajmuj¹cych siê produkcj¹ roln¹ i spó³dzielni kó³ek rolniczych); 6) duchownych pe³ni¹cych obowi¹zki duszpasterskie. 3. Pe³nozatrudnieni s¹ to osoby zatrudnione w pe³nym wymiarze czasu pracy obowi¹zuj¹cym w danym zak³adzie pracy lub na danym stanowisku pracy, w tym równie osoby, które zgodnie z obowi¹zuj¹cymi przepisami pracuj¹ w skróconym czasie pracy, np. z tytu³u warunków szkodliwych dla zdrowia lub przed³u onym czasie pracy, np. dozorcy mienia. Niepe³nozatrudnieni s¹ to osoby, które zgodnie z umow¹ o pracê pracuj¹ stale w niepe³nym wymiarze czasu pracy. Niepe³nozatrudnieni w g³ównym miejscu pracy s¹ to osoby, które oœwiadczy³y w zak³adzie pracy, e dany zak³ad jest ich g³ównym miejscem pracy. 4. Dane dotycz¹ce pracuj¹cych wed³ug stanu w dniu 31 XII podano bez przeliczenia niepe³nozatrudnionych na pe³nozatrudnionych, przyjmuj¹c zasadê jednorazowego ujmowania tych osób w g³ównym miejscu pracy. 5. Dane dotycz¹ce pracuj¹cych w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie wed³ug stanu: 1) dla lat i 2001 oraz 2002 i 2003 (licznik) wyszacowano przy wykorzystaniu wyników Powszechnego Spisu Rolnego przeprowadzonego w czerwcu 1996 r., 2) dla lat 2002 i 2003 (mianownik) oraz 2004 2007 wyszacowano przy wykorzystaniu wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludnoœci i Mieszkañ 2002 oraz Powszechnego Spisu Rolnego 2002 przeprowadzonych w maju 2002 r. Od 2002 r. do pracuj¹cych w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie nie zalicza siê osób pracuj¹cych:
13 1) w gospodarstwach o powierzchni u ytków rolnych powy ej 1 ha produkuj¹cych wy³¹cznie na w³asne potrzeby, 2) w gospodarstwach o powierzchni u ytków rolnych do 1 ha (³¹cznie z indywidualnymi w³aœcicielami zwierz¹t gospodarskich nieposiadaj¹cych u ytków rolnych) produkuj¹cych wy³¹cznie lub g³ównie na w³asne potrzeby. 6. Podzia³u pracuj¹cych wed³ug powiatów i gmin wed³ug stanu w dniu 31 XII dokonano na podstawie faktycznego (sta³ego) miejsca pracy i rodzaju dzia³alnoœci. 7. Dane o zatrudnionych na podstawie stosunku pracy dotycz¹ przeciêtnego zatrudnienia, tj. pracowników pe³nozatrudnionych (³¹cznie z sezonowymi i zatrudnionymi dorywczo) oraz niepe³nozatrudnionych w przeliczeniu na pe³nozatrudnionych. 8. Informacje o ruchu zatrudnionych obejmuj¹ pe³nozatrudnionych, bez sezonowych i zatrudnionych dorywczo. Dane te dotycz¹ liczby przyjêæ do pracy i zwolnieñ z pracy, a nie liczby osób. Liczba przyjêæ do pracy oraz zwolnieñ z pracy mo e byæ wy sza od liczby osób, poniewa jedna osoba mo e kilkakrotnie zmieniæ pracê w ci¹gu roku. Do liczby przyjêtych do pracy w³¹czono osoby podejmuj¹ce pracê po raz pierwszy i kolejny. W liczbie zwolnionych z pracy uwzglêdniono: osoby, z którymi rozwi¹zano umowê o pracê w drodze wypowiedzenia przez pracownika lub zak³ad pracy (³¹cznie ze zwolnieniami grupowymi) oraz osoby, które przeniesiono na emeryturê lub rentê z tytu³u niezdolnoœci do pracy, a tak e osoby, które porzuci³y pracê oraz ze wzglêdów ewidencyjnych osoby zmar³e. Ponadto do liczby przyjêtych do pracy lub zwolnionych z pracy zaliczono osoby przeniesione s³u bowo lub przyjête z innego zak³adu pracy na podstawie porozumienia miêdzy podmiotami, a tak e osoby powracaj¹ce do pracy i odchodz¹ce z pracy na urlopy wychowawcze, bezp³atne i rehabilitacjê. Wspó³czynnik przyjêæ (zwolnieñ) obliczono jako stosunek liczby przyjêæ pomniejszonej o osoby powracaj¹ce do pracy z urlopów wychowawczych i bezp³atnych (lub liczby zwolnieñ pomniejszonej o osoby, które otrzyma³y urlopy wychowawcze i bezp³atne) w badanym okresie do liczby pe³nozatrudnionych wed³ug stanu w dniu 31 XII z roku poprzedniego. Do korzystaj¹cych z urlopów wychowawczych zalicza siê osoby (matki oraz inne osoby uprawnione do sprawowania opieki nad dzieckiem), którym zak³ad pracy udzieli³ urlopu zgodnie z postanowieniami rozporz¹dzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej z dnia 16 XII 2003 r. w sprawie szczegó³owych warunków udzielania urlopu wychowawczego (Dz. U. Nr 230, poz. 2291). Bezrobocie 1. Dane o bezrobotnych zarejestrowanych obejmuj¹ osoby, które zgodnie z ustaw¹ z dnia 20 IV 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001,
14 z póÿniejszymi zmianami) okreœlone s¹ jako bezrobotne. Do 31 V 2004 r. obowi¹zywa³a ustawa z 14 XII 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdzia³aniu bezrobociu (jednolity tekst Dz. U. 2003 Nr 58, poz. 514, z póÿniejszymi zmianami). Pod pojêciem bezrobotnego nale y rozumieæ osobê niezatrudnion¹ i niewykonuj¹c¹ innej pracy zarobkowej, zdoln¹ i gotow¹ do podjêcia zatrudnienia w pe³nym wymiarze czasu pracy (b¹dÿ jeœli jest osob¹ niepe³nosprawn¹ zdoln¹ i gotow¹ do podjêcia zatrudnienia co najmniej w po³owie tego wymiaru czasu pracy), nieucz¹c¹ siê w szkole, z wyj¹tkiem szkó³ dla doros³ych (lub przystêpuj¹c¹ do egzaminu eksternistycznego z zakresu tej szko³y) lub szkó³ wy szych w systemie wieczorowym albo zaocznym, zarejestrowan¹ we w³aœciwym dla miejsca zameldowania (sta³ego lub czasowego) powiatowym urzêdzie pracy oraz poszukuj¹c¹ zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, je eli m.in.: 1) ukoñczy³a 18 lat; 2) kobieta nie ukoñczy³a 60 lat, a mê czyzna 65 lat; 3) nie naby³a prawa do emerytury lub renty z tytu³u niezdolnoœci do pracy, renty szkoleniowej, renty socjalnej, nie pobiera: œwiadczenia lub zasi³ku przedemerytalnego, œwiadczenia rehabilitacyjnego, zasi³ku chorobowego lub macierzyñskiego; 4) nie jest w³aœcicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zale nym) nieruchomoœci rolnej o powierzchni u ytków rolnych powy ej 2 ha przeliczeniowych; 5) nie podlega ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu z tytu³u sta³ej pracy jako wspó³ma³ onek lub domownik w gospodarstwie rolnym o powierzchni u ytków rolnych przekraczaj¹cej 2 ha przeliczeniowe; 6) nie posiada wpisu do ewidencji dzia³alnoœci gospodarczej lub nie podlega na podstawie odrêbnych przepisów obowi¹zkowi ubezpieczenia spo³ecznego, z wyj¹tkiem ubezpieczenia spo³ecznego rolników; 7) nie jest tymczasowo aresztowana lub nie odbywa kary pozbawienia wolnoœci; 8) nie uzyskuje miesiêcznie przychodu w wysokoœci przekraczaj¹cej po³owê minimalnego wynagrodzenia za pracê, z wy³¹czeniem przychodów uzyskanych z tytu³u odsetek lub innych przychodów od œrodków pieniê nych zgromadzonych na rachunkach bankowych; 9) nie pobiera, na podstawie przepisów o pomocy spo³ecznej, zasi³ku sta³ego; 10) nie pobiera, na podstawie przepisów o œwiadczeniach rodzinnych, œwiadczenia pielêgnacyjnego lub dodatku do zasi³ku rodzinnego z tytu³u samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasi³ku dla bezrobotnych na skutek up³ywu ustawowego okresu jego pobierania; 11) nie pobiera po ustaniu zatrudnienia œwiadczenia szkoleniowego. Od 1997 r. za bezrobotnego nie uwa a siê osoby odbywaj¹cej szkolenie lub sta u pracodawcy, a od 1 VI 2004 r. równie m³odocianego absolwenta oraz osoby odbywaj¹cej przygotowanie zawodowe w miejscu pracy.
15 2. Bezrobotni do 25 roku ycia s¹ to osoby, które do dnia zastosowania wobec nich us³ug lub instrumentów rynku pracy nie ukoñczy³y 25 roku ycia. Do paÿdziernika 2005 r. by³y to osoby, które w roku kalendarzowym nie ukoñczy³y 25 lat. 3. Bezrobotni, którzy ukoñczyli szko³ê wy sz¹ do 27 roku ycia, s¹ to osoby bezrobotne w okresie do up³ywu 12 miesiêcy od dnia okreœlonego w dyplomie, œwiadectwie lub innym dokumencie poœwiadczaj¹cym ukoñczenie szko³y wy szej, które nie ukoñczy³y 27 roku ycia. 4. D³ugotrwale bezrobotni s¹ to osoby pozostaj¹ce w rejestrze powiatowego urzêdu pracy ³¹cznie ponad 12 miesiêcy w okresie ostatnich 2 lat, z wy³¹czeniem (od listopada 2005 r.) okresów odbywania sta u i przygotowania zawodowego w miejscu pracy. 5. Bezrobotni powy ej 50 roku ycia s¹ to osoby bezrobotne, które w roku kalendarzowym zastosowania wobec nich us³ug lub instrumentów rynku pracy ukoñczy³y co najmniej 50 lat ycia. Do paÿdziernika 2005 r. by³y to osoby, które w roku kalendarzowym ukoñczy³y co najmniej 50 lat ycia. 6. Bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych s¹ to osoby nieposiadaj¹ce kwalifikacji do wykonywania jakiegokolwiek zawodu, poœwiadczonych dyplomem, œwiadectwem, zaœwiadczeniem instytucji szkoleniowej lub innym dokumentem uprawniaj¹cym do wykonywania zawodu. Od listopada 2005 r. ³¹cznie z osobami z wykszta³ceniem œrednim ogólnokszta³c¹cym. 7. Bezrobotni samotnie wychowuj¹cy co najmniej jedno dziecko do 7 roku ycia s¹ to osoby bezrobotne samotnie wychowuj¹ce co najmniej jedno dziecko w tym wieku, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. 8. Bezrobotni zwolnieni z przyczyn dotycz¹cych zak³adów pracy (tzn. zwolnieni grupowo) s¹ to osoby zwolnione zgodnie z przepisami ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwi¹zywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotycz¹cych pracowników (Dz. U. Nr 90 z 22 maja 2003 r., poz. 844 z póÿniejszymi zmianami). Przepisy ustawy stosuje siê w razie koniecznoœci rozwi¹zania przez pracodawcê stosunków pracy (zatrudnienia z pracownikami), wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcê, a tak e na mocy porozumienia stron, w okresie nieprzekraczaj¹cym 30 dni. Dotyczy to zak³adów pracy, w których nastêpuje zmniejszenie zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych lub w zwi¹zku ze zmianami organizacyjnymi, produkcyjnymi albo technicznymi, a tak e w przypadku og³oszenia upad³oœci zak³adów lub ich likwidacji. 9. Oferty pracy s¹ to zg³oszone przez pracodawców wolne miejsca zatrudnienia i miejsca przygotowania zawodowego na stanowisku pracy oraz przyjête do realizacji miejsca pracy w ramach prac interwencyjnych, robót publicznych i sta u, a tak e w ramach umów zlecenia i umów o dzie³o. 10. Stopê bezrobocia rejestrowanego obliczono jako stosunek liczby bezrobotnych zarejestrowanych do liczby cywilnej ludnoœci aktywnej zawodowo, tj. bez osób odbywaj¹cych
16 czynn¹ s³u bê wojskow¹ oraz pracowników jednostek bud etowych prowadz¹cych dzia³alnoœæ w zakresie obrony narodowej i bezpieczeñstwa publicznego. Stopê bezrobocia podaje siê z uwzglêdnieniem pracuj¹cych w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie (bêd¹cych sk³adow¹ cywilnej ludnoœci aktywnej zawodowo) wyszacowanych: dla lat:, 2001 oraz 2002 i 2003 (licznik) na podstawie wyników Powszechnego Spisu Rolnego 1996; dla lat 2002 i 2003 (mianownik) oraz 2004 2007 Narodowego Spisu Powszechnego Ludnoœci i Mieszkañ 2002 oraz Powszechnego Spisu Rolnego 2002. Warunki pracy 1. Informacje o wypadkach przy pracy obejmuj¹ równie wypadki traktowane na równi z wypadkami przy pracy niezale nie od tego, czy wykazana zosta³a niezdolnoœæ do pracy. Informacje o wypadkach przy pracy w jednostkach bud etowych prowadz¹cych dzia³alnoœæ w zakresie obrony narodowej i bezpieczeñstwa publicznego dotycz¹ tylko pracowników cywilnych. Dane opracowano na podstawie statystycznych kart wypadków przy pracy oraz sprawozdawczoœci Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Spo³ecznego (KRUS) w przypadku poszkodowanych w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie. Za wypadek przy pracy uwa a siê nag³e zdarzenie powoduj¹ce uraz u osoby poszkodowanej, wywo³ane przyczyn¹ zewnêtrzn¹, które nast¹pi³o podczas lub w zwi¹zku z wykonywaniem przez pracownika: zwyk³ych czynnoœci lub poleceñ prze³o onych oraz czynnoœci wykonywanych na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia, a tak e w czasie pozostawania w dyspozycji pracodawcy, w drodze miêdzy siedzib¹ pracodawcy a miejscem wykonywania obowi¹zku wynikaj¹cego ze stosunku pracy. Na równi z wypadkami przy pracy traktuje siê wypadek, któremu pracownik uleg³: w czasie trwania podró y s³u bowej, podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony, przy wykonywaniu zadañ zleconych przez dzia³aj¹ce u pracodawcy organizacje zwi¹zkowe. Za jeden wypadek przy pracy liczy siê wypadek ka dej pracuj¹cej osoby, poszkodowanej w wypadku indywidualnym lub zbiorowym. 2. Za ciê ki wypadek przy pracy uwa a siê wypadek, w wyniku którego nast¹pi³o ciê kie uszkodzenie cia³a, a mianowicie: utrata wzroku, s³uchu, mowy, zdolnoœci p³odzenia lub inne uszkodzenie cia³a albo rozstrój zdrowia, naruszaj¹ce podstawowe funkcje organizmu, a tak e choroba nieuleczalna lub zagra aj¹ca yciu, trwa³a choroba psychiczna, trwa³a, ca³kowita lub znaczna niezdolnoœæ do pracy w zawodzie albo trwa³e, powa ne zeszpecenie lub zniekszta³cenie cia³a.
17 3. Za œmiertelny wypadek przy pracy uwa a siê wypadek, w wyniku którego nast¹pi³a œmieræ osoby poszkodowanej na miejscu wypadku lub w okresie 6 miesiêcy od chwili wypadku. 4. Wypadki przy pracy klasyfikuje siê m.in. wed³ug wydarzeñ je powoduj¹cych (okreœlaj¹cych rodzaj kontaktu cz³owieka z czynnikiem, który spowodowa³ wypadek) oraz przyczyn wypadków (wszelkich braków i nieprawid³owoœci zwi¹zanych z czynnikami materialnymi, z organizacj¹ pracy, z nieprawid³owym zachowaniem siê pracownika). Ka dy wypadek przy pracy jest wynikiem jednego wydarzenia, ale najczêœciej kilku przyczyn, w zwi¹zku z tym suma przyczyn jest wiêksza od ogólnej liczby wypadków. Wydarzenia powoduj¹ce urazy (do 2004 r. okreœlane jako wydarzenia bezpoœrednio powoduj¹ce urazy) pogrupowano w 2005 r. zgodnie z zaleceniem EUROSTAT-u. 5. Informacje o zatrudnionych w warunkach zagro enia czynnikami szkodliwymi dla zdrowia opracowano na podstawie sprawozdawczoœci. Dane dotycz¹: 1) zatrudnionych w podmiotach zaliczanych do sekcji: rolnictwo, ³owiectwo i leœnictwo (bez gospodarstw indywidualnych w rolnictwie oraz gospodarki ³owieckiej); rybactwo; górnictwo; przetwórstwo przemys³owe; wytwarzanie i zaopatrywanie w energiê elektryczn¹, gaz, wodê; budownictwo; handel i naprawy; transport, gospodarka magazynowa i ³¹cznoœæ; obs³uga nieruchomoœci i firm (w zakresie wynajmu maszyn i urz¹dzeñ bez obs³ugi oraz wypo yczania artyku³ów u ytku osobistego i domowego, informatyki oraz prowadzenia prac badawczo-rozwojowych w dziedzinie nauk przyrodniczych i technicznych); edukacja (w zakresie szkolnictwa wy szego); ochrona zdrowia i pomoc spo³eczna (bez opieki wychowawczej i spo³ecznej); dzia³alnoœæ us³ugowa komunalna, spo³eczna i indywidualna, pozosta³a (w zakresie odprowadzania œcieków, wywozu odpadów, us³ug sanitarnych i pokrewnych); 2) osób nara onych na dzia³anie czynników zwi¹zanych: ze œrodowiskiem pracy (substancje chemiczne, przemys³owe py³y zw³ókniaj¹ce, ha³as, wibracja, gor¹cy lub zimny mikroklimat itp.), z uci¹ liwoœci¹ pracy (wymuszona pozycja cia³a, nadmierne obci¹ enie fizyczne itp.) oraz z czynnikami mechanicznymi zwi¹zanymi z maszynami szczególnie niebezpiecznymi. 6. Za chorobê zawodow¹ uwa a siê chorobê, która zosta³a spowodowana dzia³aniem czynników szkodliwych dla zdrowia wystêpuj¹cych w œrodowisku pracy lub specyfik¹ wykonywanej pracy. Wynagrodzenia 1. Wynagrodzenia obejmuj¹ wyp³aty pieniê ne oraz wartoœæ œwiadczeñ w naturze b¹dÿ ich ekwiwalenty nale ne pracownikom z tytu³u pracy. Sk³adnikami wynagrodzeñ s¹: wynagrodzenia osobowe, wyp³aty z zysku do podzia³u i z nadwy ki bilansowej w spó³dzielniach, dodatkowe wynagrodzenia roczne dla pracowni-
18 ków jednostek sfery bud etowej, wynagrodzenia bezosobowe, wynagrodzenia agencyjno-prowizyjne, honoraria. Do wynagrodzeñ osobowych zalicza siê m.in. wynagrodzenia zasadnicze, premie, nagrody, dodatki (np. za pracê w warunkach szkodliwych dla zdrowia, za sta pracy, za pe³nienie funkcji kierowniczych), wynagrodzenia za pracê w godzinach nadliczbowych, wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy (przestoje p³atne, urlopy, choroby), œwiadczenia deputatowe i odszkodowawcze. Wynagrodzenia osobowe dotycz¹ osób zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, osób wykonuj¹cych pracê nak³adcz¹ oraz uczniów, którzy zawarli z zak³adem pracy umowê o pracê w celu przygotowania zawodowego. 2. Przeciêtne wynagrodzenie miesiêczne (nominalne) przypadaj¹ce na 1 zatrudnionego obliczono, przyjmuj¹c: wynagrodzenia osobowe bez wynagrodzeñ osób wykonuj¹cych pracê nak³adcz¹ oraz uczniów, a tak e osób zatrudnionych za granic¹, wyp³aty z tytu³u udzia³u w zysku lub w nadwy ce bilansowej w spó³dzielniach, dodatkowe wynagrodzenia roczne dla pracowników jednostek sfery bud etowej, honoraria wyp³acone niektórym grupom pracowników za prace wynikaj¹ce z umowy o pracê, np. dziennikarzom, realizatorom programów radiowych i telewizyjnych. Dane o przeciêtnych wynagrodzeniach dotycz¹ osób pe³nozatrudnionych oraz niepe³nozatrudnionych w przeliczeniu na pe³nozatrudnionych. 3. Dane o wynagrodzeniach podaje siê w ujêciu brutto, tj. ³¹cznie z zaliczkami na poczet podatku dochodowego od osób fizycznych oraz od 1999 r. ze sk³adkami na obowi¹zkowe ubezpieczenia spo³eczne (emerytalne, rentowe i chorobowe) p³aconymi przez ubezpieczonego pracownika, wprowadzonymi ustaw¹ z dnia 13 X 1998 r. o systemie ubezpieczeñ spo³ecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887, z póÿniejszymi zmianami).
WYNIKI BADAÑ SYNTEZA W okresie minionych 8 lat, bior¹c pod uwagê przedzia³ 2007, sytuacja na wielkopolskim rynku pracy przedstawia³a siê korzystniej ni w wiêkszoœci pozosta³ych województw. Wzrost zatrudnienia, przy systematycznym ograniczaniu bezrobocia, przyczyni³ siê do spadku stopy bezrobocia rejestrowanego. Od maja 2007 r. województwo wielkopolskie ma najni szy wskaÿnik bezrobocia w kraju. 1. Pracuj¹cy w gospodarce narodowej W roku 2007 w województwie wielkopolskim w gospodarce narodowej (wliczaj¹c rolnictwo indywidualne) pracowa³o 1318,6 tys. osób, co stanowi³o 9,8% ogó³u pracuj¹cych w Polsce. Wprawdzie liczba pracuj¹cych zmniejszy³a siê w porównaniu z r., ale wzglêdny spadek liczebnoœci by³ tu najmniejszy w kraju (o 2,4%, przy œrednim spadku o 11,2%), wskutek czego udzia³ pracuj¹cych wzrós³ w tym czasie o 0,9 pkt. W przeliczeniu na 1000 ludnoœci w Wielkopolsce przypada³o œrednio 389 pracuj¹cych wobec 404 w r. (w kraju, odpowiednio: 353 wobec 396). Informacje o pracuj¹cych w przekroju powiatowym dotycz¹ podmiotów gospodarczych, w których liczba pracuj¹cych przekracza 9. W tym ujêciu liczba pracuj¹cych w województwie wielkopolskim w 2007 r. wynios³a 1023,4 tys., co oznacza, e na 1000 ludnoœci przypada³o 302 pracuj¹cych, wobec 326 osób w r. Najwy szy wskaÿnik wyst¹pi³ w Poznaniu 418 osób, a stosunkowo wysoki poziom odnotowano równie w powiatach: miêdzychodzkim 372 osoby, kêpiñskim 358 osób i rawickim 349 osób oraz w Lesznie 346 osób (w roku spoœród powiatów ziemskich przodowa³y pod tym wzglêdem: kaliski, turecki i ostrzeszowski). Relatywnie najmniej pracuj¹cych (podobnie jak w r.) przypada³o na 1000 ludnoœci w powiatach: z³otowskim (205 osób), w¹growieckim (207 osób) i gnieÿnieñskim (223 osoby). Znacznie bardziej zró nicowany obraz powiatów województwa wielkopolskiego ujawnia siê w sektorowym ujêciu pracuj¹cych. W 2007 r. na 1000 mieszkañców Wielkopolski przypada³o przeciêtnie 61 osób pracuj¹cych w sektorze rolniczym, obejmuj¹cym rolnictwo, ³owiectwo, leœnictwo i rybactwo (104 osoby w r.). Najbardziej rolniczy charakter maj¹ w Wielkopolsce powiaty: kaliski (200 pracuj¹cych w sektorze rolniczym na 1000 ludnoœci; 313 osób w r.), kolski (128 osób; 216 w r.), koniñski (126 osób; 240 w r.), ostrzeszowski (122 osoby; 223 w r.), leszczyñski (115 osób; 201 w r.), s³upecki (115 osób; 204 w r.) i pleszewski (114 osób; 188 w r.).
20 Na 1000 mieszkañców województwa wielkopolskiego w 2007 r. przypada³o przeciêtnie 105 pracuj¹cych w przemyœle i budownictwie (o 6 osób wiêcej ni w r.). Zdecydowanie najbardziej uprzemys³owione s¹ powiaty: kêpiñski (gdzie na 1000 mieszkañców przypada³o 183 pracuj¹cych w sektorze przemys³owym; 131 osób w r.), poznañski (141 osób; 119 w r.), rawicki (135 osób; 115 w r.), nowotomyski (133 osoby; 113 w r.), chodzieski (128 osób; 119 w r.) i turecki (126 osób; 121 w r.). Sektor ten odgrywa znacz¹c¹ rolê w miastach na prawach powiatu; w 2007 r. wskaÿnik oscylowa³ tu miêdzy 152 w Lesznie a 114 w Poznaniu. Sektor us³ugowy dominuje w Poznaniu; w 2007 r. na 1000 ludnoœci przypada³o tam 199 pracuj¹cych w us³ugach rynkowych i 102 pracuj¹cych w us³ugach nierynkowych (przy przeciêtnej dla województwa, odpowiednio 82 i 54 pracuj¹cych). Dla sektora us³ug rynkowych wskaÿnik na poziomie powy ej 100 pracuj¹cych zanotowano tak e w powiatach miêdzychodzkim (154 osoby) i poznañskim (110 osób) oraz w pozosta³ych miastach na prawach powiatu (Lesznie 116 pracuj¹cych, Koninie 114 pracuj¹cych i Kaliszu 106 pracuj¹cych). Powiaty grodzkie osi¹gnê³y wskaÿnik wy szy od œredniej wojewódzkiej równie w us³ugach nierynkowych (odpowiednio: 85 pracuj¹cych na 1000 ludnoœci w Koninie, 73 pracuj¹cych w Lesznie i 72 pracuj¹cych w Kaliszu). Spoœród powiatów ziemskich œredni¹ wojewódzk¹ przekroczy³ tylko powiat pilski (56 pracuj¹cych). Najmniejsze znaczenie sektor us³ugowy (us³ugi rynkowe i nierynkowe ³¹cznie) odgrywa w powiatach rolniczych : kaliskim (46 pracuj¹cych w sektorze us³ugowym na 1000 ludnoœci, wobec 136 pracuj¹cych w ca³ym województwie wielkopolskim), koniñskim (57 pracuj¹cych) i leszczyñskim (61 pracuj¹cych). Wœród pracuj¹cych w gospodarce narodowej (bior¹c pod uwagê pe³n¹ zbiorowoœæ), w Wielkopolsce tak jak w kraju, dominuje sektor us³ug rynkowych (35,9%, tj. o 5,6 pkt. wiêcej ni w r.; w kraju 37,6%, o 7,3 pkt. wiêcej) oraz przemys³ i budownictwo (33,3%, tj. o 3,4 pkt. wiêcej; w kraju 29,0%, o 3 punkty wiêcej). W grupie podmiotów gospodarki narodowej, w których liczba pracuj¹cych przekracza 9 (dostarczaj¹cych informacje w przekroju powiatowym) w latach 2007 zasz³y widoczne zmiany strukturalne. W 2007 r. w województwie wielkopolskim 34,8% wszystkich pracuj¹cych w gospodarce narodowej koncentrowa³o siê w przemyœle i budownictwie, a 20,3% w rolnictwie. W r. wiêcej pracuj¹cych skupia³ sektor rolniczy (31,9% wobec 30,3% w przemyœle i budownictwie). Sektor przemys³owy w 2007 r. dominowa³ w 22 powiatach (w r. tylko w 7 powiatach), przy czym w kêpiñskim i chodzieskim udzia³ sektora przemys³owego przekracza³ 50%, a w nowotomyskim, poznañskim i obornickim by³ do tej wielkoœci zbli ony. W powiatach: gostyñskim, krotoszyñskim i z³otowskim udzia³y sektorów przemys³owego i rolniczego kszta³towa³y siê na podobnym poziomie (w powiecie gostyñskim, odpowiednio: 35,1% i 35,5%). Sektor rolniczy dominowa³ w 11 powiatach (w r. w 26), najbardziej zdecydowanie w powiatach kaliskim i koniñskim, gdzie pracuj¹cy w rolnictwie sta-
21 nowili, odpowiednio: 69,5% i 53,9% ogó³u pracuj¹cych (w r., odpowiednio 77,3% i 69,7%). W Poznaniu i w powiecie miêdzychodzkim w strukturze pracuj¹cych najwiêkszy by³ udzia³ sektora us³ug rynkowych (odpowiednio: 47,5% w 2007 r. wobec 43,9% w r. i 41,5% wobec 11,9%). W r. drugim powiatem, w którym przewa a³y us³ugi rynkowe by³o Leszno (38,6% pracuj¹cych). Udzia³ ten pozosta³ istotny równie w 2007 r. (33,5%), jednak wiêcej pracuj¹cych skupia³ wówczas sektor przemys³owy (43,9%). 2. Przeciêtne zatrudnienie Przeciêtne zatrudnienie w gospodarce narodowej (nie wliczaj¹c podmiotów gospodarczych o liczbie pracuj¹cych do 9 oraz zatrudnionych za granic¹, a tak e fundacji, stowarzyszeñ i innych organizacji) w województwie wielkopolskim w 2007 r. wynios³o 791,1 tys. osób. W porównaniu z rokiem zatrudnienie zwiêkszy³o siê œrednio o 12,6%, najbardziej w us³ugach rynkowych (o 35,6%). W 12 powiatach wzrost zatrudnienia by³ wiêkszy ni przeciêtnie w województwie. W powiecie poznañskim przeciêtne zatrudnienie zwiêkszy³o siê w tym czasie 2-krotnie. Relatywnie du y wzrost odnotowano te w powiatach: grodziskim (o 55,6%), leszczyñskim (o 39,0%), kêpiñskim (o 29,7%) i nowotomyskim (o 20,4%). Spadek zatrudnienia wyst¹pi³ w 7 powiatach, przy czym najbardziej przeciêtne zatrudnienie zmniejszy³o siê w Kaliszu (o 24,1%) i w Koninie (o 11,2%). Wiêkszoœæ zatrudnionych w województwie wielkopolskim skupia sektor prywatny (67,8% ogólnej liczby zatrudnionych wobec 61,6% w r.). Jego przewaga nie jest jednakowa na obszarze ca³ego województwa. Firmy prywatne zdecydowanie dominuj¹ w powiecie poznañskim, gdzie w 2007 r. ich udzia³ siêga³ 90,9% (78,6% w r.), wyraÿna przewaga widoczna jest tak e w powiecie kêpiñskim (81,5%; 73,5% w r.). Najmniejszy odsetek zatrudnieni w firmach prywatnych stanowi¹ w powiecie koniñskim (33,6%; 21,6% w r.) i w Koninie (49,0%; 43,6% w r.), gdzie przewa a sektor publiczny. Bior¹c pod uwagê rodzaj dzia³alnoœci, w 2007 r. najwiêcej pracowników zatrudnia³ w Wielkopolsce przemys³ i budownictwo (44,2% ogólnej liczby zatrudnionych). Sektor przemys³owy dominowa³ w wiêkszoœci wielkopolskich powiatów, a w powiecie kêpiñskim jego udzia³ siêga³ 72,5% (64,5% w r.). W sektorze us³ug rynkowych by³a zatrudniona prawie jedna trzecia ogó³u pracowników (31,4%; 26,0% w r.). W Poznaniu i w powiecie poznañskim udzia³ tego sektora by³ wiêkszy bliski 50% (odpowiednio: 44,8% i 49,8% wobec 39,2% i 28,4% w r.). W 2007 r. ponad 20% ogó³u zatrudnionych w województwie wielkopolskim (22,7%; 24,9% w r.) skupia³ sektor us³ug nierynkowych. Stosunkowo najwiêkszy udzia³ us³ugi nierynkowe mia³y w powiatach: w¹growieckim (35,0% ogólnej liczby zatrudnionych w powiecie; 35,2% w r.), s³upeckim (34,3%; 37,1% w r.) i ple-
22 szewskim (34,3%; 36,7% w r.). Najmniej pracowników zatrudnia w Wielkopolsce sektor rolniczy. W 2007 r. w strukturze zatrudnienia udzia³ rolnictwa nie przekracza³ 2% (odpowiednio: 1,8% wobec 2,7% w r.). Wiêkszy udzia³ odnotowano m.in. w powiatach: rawickim (12,5%; 3,5% w r.), leszczyñskim (7,6%; 12,8% w r.), koœciañskim (7,5%; 8,4% w r.) i z³otowskim (6,1%; 8,6% w r.). Przeciêtne zatrudnienie nie rozk³ada siê równomiernie na obszarze ca³ego województwa, co wynika m.in. z ró nego potencja³u gospodarczego wielkopolskich powiatów. Najsilniejszy oœrodek gospodarczy tworz¹ Poznañ i powiat poznañski; w 2007 r. koncentrowa³o siê tam 44,2% wszystkich zatrudnionych w Wielkopolsce (40,6% w r.). Udzia³ pozosta³ych miast na prawach powiatu, tj. Kalisza, Konina i Leszna (³¹cznie) wynosi³ 8,6% (10,8% w r.). Pod wzglêdem wielkoœci zatrudnienia wyró niaj¹ siê tak e powiaty: pilski, ostrowski i gnieÿnieñski, gdzie licz¹c razem koncentrowa³o siê 10,0% ogó³u zatrudnionych w Wielkopolsce (10,7% w r.). Do obszarów o najni szym poziomie przeciêtnego zatrudnienia w województwie wielkopolskim (z udzia³em poni ej 1%) w 2007 r. nale a³y powiaty: miêdzychodzki, kaliski, w¹growiecki i s³upecki, a w r.: grodziski, leszczyñski i kaliski. Podobny obraz, jak w przypadku liczb bezwzglêdnych, wy³ania siê, bior¹c pod uwagê wskaÿnik natê enia, okreœlaj¹cy wielkoœæ zjawiska w przeliczeniu na 1000 ludnoœci. W 2007 r. na 1000 ludnoœci w Wielkopolsce przypada³o œrednio 234 zatrudnionych (wobec 210 osób w r.). Wy szy wskaÿnik wyst¹pi³ w 6 powiatach, w tym we wszystkich miastach na prawach powiatu (odpowiednio: w Poznaniu 427 zatrudnionych wobec 398 w r.; w Lesznie 304 zatrudnionych wobec 265; w Koninie 285 zatrudnionych wobec 312; w Kaliszu 236 zatrudnionych wobec 306) oraz w powiatach poznañskim (363 zatrudnionych wobec 205 w r.) i kêpiñskim (244 zatrudnionych wobec 190). Stosunkowo du o zatrudnionych (choæ mniej ni œrednio w województwie) przypada³o na 1000 ludnoœci w powiecie pilskim, gdzie w 2007 r. wskaÿnik wyniós³ 232 zatrudnionych (wobec 217 w r.). Najmniejsze zatrudnienie, w przeliczeniu na 1000 ludnoœci, charakteryzowa³o powiat kaliski; w 2007 r. wskaÿnik wyniós³ tu 88 zatrudnionych, czyli blisko 3-krotnie mniej ni przeciêtnie w województwie i 5-krotnie mniej ni w Poznaniu. W powiecie miêdzychodzkim, gdzie przeciêtne zatrudnienie by³o najmniejsze w województwie, wskaÿnik liczony na 1000 ludnoœci wyniós³ 187 osób (w r. 197 osób). 3. Bezrobocie rejestrowane Lata 2007 to okres zró nicowany pod wzglêdem intensywnoœci bezrobocia. Wed³ug stanu w koñcu r., rejestr powiatowych urzêdów pracy w województwie wielkopolskim
23 obejmowa³ 193,3 tys. bezrobotnych. Do 2002 r. liczba osób poszukuj¹cych pracy ros³a (œrednio o 13,5% w ci¹gu roku), w koñcu grudnia osi¹gaj¹c prawie 250 tys. Od tego momentu obserwuje siê w Wielkopolsce proces ograniczania bezrobocia, najintensywniejszy w ostatnim okresie. W koñcu grudnia 2007 r. w ewidencji bezrobotnych zarejestrowane by³o 112,8 tys. osób, tj. o 33,3% mniej ni w poprzednim roku, o 41,6% mniej ni w r. i o 54,7% mniej ni w szczytowym roku 2002. Ze wzglêdu na liczbê mieszkañców, najwiêcej bezrobotnych w 2007 r. zarejestrowa³ PUP w Poznaniu (9,3 tys. osób, tj. 8,2% ogó³u bezrobotnych zarejestrowanych w Wielkopolsce). Bior¹c pod uwagê liczby bezwzglêdne, du e bezrobocie wystêpowa³o te w powiatach: koniñskim (8,4 tys., tj. 7,5%), ostrowskim (6,0 tys., tj. 5,3%), gnieÿnieñskim (5,9 tys., tj. 5,3%), kolskim (5,7 tys., tj. 5,0%) i pilskim (5,4 tys., tj. 4,8%). Najmniej bezrobotnych zarejestrowano natomiast w powiatach kêpiñskim (0,8 tys. osób) i wolsztyñskim (0,9 tys.). Dok³adniej ni przy pomocy liczb bezwzglêdnych rozmiary tego zjawiska okreœla stopa bezrobocia rejestrowanego, czyli udzia³ bezrobotnych w liczbie aktywnych zawodowo. W koñcu grudnia 2007 r. wskaÿnik bezrobocia w województwie wielkopolskim wyniós³ 7,8%, tj. o 4,7 pkt. mniej ni w roku, o 3,4 pkt. mniej ni przeciêtnie w kraju i ponad 2-krotnie mniej ni w województwie warmiñsko-mazurskim (gdzie stopa bezrobocia osi¹gnê³a 18,7%). Od maja 2007 r. wskaÿnik bezrobocia w województwie wielkopolskim utrzymuje siê na najni szym poziomie w kraju. Stosunkowo niska stopa liczona dla województwa jako ca³oœci, nie oddaje rozmiarów tego zjawiska na ni szych szczeblach podzia³u terytorialnego. W 2007 r., podobnie jak w latach poprzednich, najni sz¹ stopê bezrobocia rejestrowanego odnotowano w Poznaniu (2,9%; 3,5% w r.) oraz w powiatach: kêpiñskim (3,2%; 10,6% w r.), poznañskim (3,3%; 5,0% w r.) i wolsztyñskim (3,7%; 11,6% w r.), natomiast najwy sz¹ w powiatach: koniñskim (19,0%; 20,3% w r.), z³otowskim (16,8%; 25,6% w r.), w¹growieckim (16,3%; 22,6% w r.) i kolskim (16,0%; 19,9% w r.). Istotnym problemem na wielkopolskim rynku pracy jest bezrobocie ludzi m³odych. Wprawdzie udzia³ w populacji bezrobotnych osób poni ej 25 lat wykazuje tendencjê spadkow¹ (w r. grupa ta stanowi³a 34,9% ogó³u bezrobotnych, w 2003 r. 29,6%, a w 2005 r. 25,6%), to jednak nadal ludzie m³odzi stanowi¹ ponad 20% ogó³u bezrobotnych zarejestrowanych w Wielkopolsce (w 2007 r. 21,0%; w kraju 19,0%). W wiêkszoœci powiatów odsetek m³odych bezrobotnych by³ wiêkszy od œredniej wojewódzkiej, a najwiêkszy udzia³ odnotowano w powiatach: grodziskim (gdzie osoby w wieku poni ej 25 lat stanowi³y 29,5% ogó³u bezrobotnych), ostrzeszowskim (29,5%), wolsztyñskim (29,1%), kêpiñskim (28,7%), jarociñskim (27,5%) i kaliskim (27,1%). Relatywnie najmniej bezrobotnych poni ej 25 roku ycia mia³y miasta na prawach powiatu: Poznañ, Kalisz i Leszno, gdzie odsetek bezrobotnych z tej grupy wiekowej w 2007 r. wyniós³, odpowiednio: 9,0%, 12,6% i 13,7%.