UBEZPIECZENIA W LOGISTYCE
Punkt wyjścia do stworzenia programu ubezpieczeń stanowi analiza ryzyka Analiza ryzyka pozwala na: identyfikację i ocenę ryzyka, ustalenie stanu i wartości majątku firmy, dokonanie klasyfikacji ryzyka, wybór metod zarządzania ryzykiem, w tym metody ubezpieczeniowej i odpowiednich produktów ubezpieczeniowych.
Kanały dystrybucji usług ubezpieczeniowych: zakład ubezpieczeń - bezpośrednio, agent ubezpieczeniowego reprezentujący jeden zakład ubezpieczeniowy, multiagent, broker ubezpieczeniowego.
Broker ubezpieczeniowy osoba fizyczna lub prawna, która za zezwoleniem organu nadzoru nad rynkiem finansowym (w Polsce jest nim Komisja Nadzoru Finansowego) i wpisaniu na listę brokerów wykonuje działalność brokerską. Broker ubezpieczeniowy jest niezależnym pośrednikiem ubezpieczeniowym. Wykonuje czynności w imieniu i na rzecz klienta. Agent ubezpieczeniowy jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność na podstawie umowy agencyjnej, zawartej z zakładem ubezpieczeń. Jest wpisany do rejestru agentów ubezpieczeniowych. Czynności agenta ubezpieczeniowego polegają m. in. na pozyskiwaniu klientów, zawieraniu w imieniu i na rzecz ubezpieczyciela umów ubezpieczeń gospodarczych, uczestniczeniu w administrowaniu i wykonywaniu umów ubezpieczenia. Wszelkie czynności wykonuje w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń.
Program ubezpieczeniowy dla przedsiębiorstwa logistycznego powinien obejmować zarówno ubezpieczenia obowiązkowe dla działalności gospodarczej, jak i ubezpieczenia gospodarcze o charakterze dobrowolnym, pokrywające najważniejsze rodzaje ryzyka występujące w tej sferze aktywności gospodarczej. Dla przedsiębiorstwa logistycznego działającego na rynkach międzynarodowych istotne jest określenie, jakie ubezpieczenia są ubezpieczeniami obowiązkowymi w innych krajach. W Polsce ubezpieczenia obowiązkowe uregulowane zostały w Ustawie o ubezpieczeniach osobowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym oraz Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych
Do ubezpieczeń obowiązkowych powszechnych należą: 1) ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, 2) ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej rolników, 3) ubezpieczenia budynków w gospodarstwie rolnym od ognia i innych klęsk losowych, 4) ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej doradców podatkowych, 5) ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej, 6) ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej adwokatów, radców prawnych i notariuszy. Do ubezpieczeń obowiązkowych szczególnych zalicza się ubezpieczenia OC związane z wykonywaniem określonych zawodów, posiadaniem i eksploatowaniem określonych obiektów czy środków transportu.
Dla logistyki z ubezpieczeń obowiązkowych szczególnych ważne są następujące ubezpieczenia: 1) ubezpieczenia majątkowe (ogniowe, od kradzieży, finansowe), 2) ubezpieczenia mienia w transporcie krajowym i międzynarodowym, tzw. CARGO. 3) ubezpiecznia komunikacyjne: ubezpieczenia obowiązkowe powszechne: OC dla posiadaczy pojazdów samochodowych (dla floty samochodów będącej w dyspozycji firmy logistycznej); ubezpieczenia komunikacyjne dobrowolne (casco); ubezpieczenia obowiązkowe szczególne, jeśli firma logistyczna dysponuje własnym transportem morskim lub lotniczym,
Przedsiębiorstwo logistyczne dysponuje określonym majątkiem niezbędnym do prowadzenia działalności gospodarczej. Im większy majątek, tym większa skala możliwego uszczerbku w majątku, do którego skompensowania służą ubezpieczenia majątkowe. Dla przedsiębiorstwa posiadającego flotę samochodów poważnym zagrożeniem są szkody komunikacyjne. Przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą w sferze logistyki dysponują zwykle bazą magazynową, która narażona jest na kradzieże, pożary i inne szkody losowe związane z działaniem sił przyrody (np. wyładowania atmosferyczne, zalania, powódź itp.). Oprócz ryzyka związanego z utratą lub uszkodzeniem majątku (aktywów) przedsiębiorstwa program ubezpieczeniowy dla firmy działającej w obszarze logistyki powinien obejmować także ochronę potencjału kapitałowego (finansowego) oraz potencjału kadrowego
Ubezpieczenia majątku rzeczowego chronią przed: utratą aktywów, Uszkodzeniem aktywów Ubezpieczenia praw i zobowiązań chronią przed: - zmniejszeniem samofinansowania, - wzrostem zadłużenia, - pogorszeniem (utratą) płynności Ubezpieczenia osobowe służą do ochrony zdrowia, życia i zdolności do zarobkowania
Ubezpieczenia majątkowe umożliwiają odtworzenie utraconego lub uszkodzonego majątku. Do ochrony różnych składników aktywów służą odpowiednie, ściśle określone rodzaje ubezpieczeń. Stosownie do tego, jakie składniki majątkowe w przedsiębiorstwie logistycznym są szczególnie zagrożone, firma wybiera do swojego programu ubezpieczeniowego odpowiednią liczbę ubezpieczeń. Biorąc pod uwagę specyfikę przedsiębiorstwa logistycznego, celowe wydaje się uwzględnienie przynajmniej ubezpieczeń: od ognia i innych zdarzeń losowych, od wszystkich ryzyk (tzw. all risks), od kradzieży z włamaniem i rabunku ubezpieczeń transportowych.
Ubezpieczenia ogniowe służą nie tylko ochronie budynków, ale również mienia w transporcie. Przedsiębiorstwo logistyczne może skorzystać w ramach ubezpieczenia ogniowego dla zapewnienia sobie ochrony ubezpieczeniowej dla wszelkich składników majątku obrotowego i trwałego, w szczególności: 1) budynków składowo-magazynowych i biurowych, 2) rzeczowych składników majątku obrotowego (towary, surowce, materiały, mienie przyjęte do wykonania usługi itp.); 3) maszyny, urządzenia i wyposażenie, 4) elektroniczny sprzęt biurowy i sprzęt komputerowy, 5) mienie osobiste pracowników, 6) gotówka.
Ubezpieczenie od ognia i innych zdarzeń losowych chroni nie tylko przed pożarem, obejmuje także inne rodzaje ryzyka, takie jak: wybuch, uderzenie piorunu, upadek pojazdu powietrznego, osunięcie ziemi, zapadanie się ziemi, huragan, deszcz nawalny, grad, powódź, lawinę, dym, falę uderzeniową, wydostanie się wody lub pary wodnej z sieci wodociągowej, kanalizacji, centralnego ogrzewania, wyciek z instalacji tryskaczowej lub zraszaczowej, działanie ciężaru śniegu lub lodu, pośrednie skutki uderzenia pioruna w postaci indukcji elektromagnetycznej. Oprócz uszczerbku na majątku związanego z wymienionymi zdarzeniami losowymi ubezpieczenia ogniowe pozwalają na pokrycie dodatkowych kosztów związanych ze szkodą, takich jak: koszty ratunku uszkodzonego mienia, koszty sprzątania po szkodzie, koszty zabezpieczenia przed szkodą zagrożonego mienia.
Przy ubezpieczeniach ogniowych ważne jest ustalenie sumy ubezpieczenia na poziomie odpowiadającym wartości przedmiotu ubezpieczenia. To właśnie suma ubezpieczenia stanowi podstawę do obliczania składki i wyznacza górną granicę odpowiedzialności zakładu ubezpieczenia. Suma ubezpieczeniowa podana jest oczywiście w umowie ubezpieczenia i polisie zawierającej najważniejsze postanowienia tej umowy. Nie zawsze jednak odszkodowanie wypłacone zostanie w wysokości równej sumie ubezpieczenia zależy to od tego, na jaką kwotę rzeczoznawca wyceni rzeczywista wartość szkody. Majątek trwały (budynki, budowle, urządzenia i wyposażenie, sprzęt elektroniczny) może być ubezpieczany na wartość: 1) odtworzeniową (odpowiadającą kosztom zakupu, odbudowy lub remontu), 2) rzeczywistą (wartość odtworzeniową pomniejszona o faktyczne zużycie), 3) wartość księgowa brutto, czyli wartość początkowa mienia z kolejnymi przeszacowaniami, 4) wartość księgową netto, czyli wartość początkowa pomniejszoną o odpisy amortyzacyjne. Suma ubezpieczenia rzeczowych składników majątku obrotowego (materiału, surowce do produkcji, półfabrykaty, produkty gotowe) powinna odpowiadać kosztom ich zakupu lub wytworzenia.
W ubezpieczeniach ogniowych stosowane są różne systemy ubezpieczenia, na podstawie których ubezpiecza się majątek. Majątek trwały i rzeczowe składniki mąjątku obrotowego najczęściej ubezpieczane są według systemu na sumy stałe. Dzięki temu możliwe jest ubezpieczenie całkowitej wartości mienia stanowiącego własność ubezpieczającego. W systemie tym możliwe jest nadubezpieczenie (suma ubezpieczenia przekracza wartość mienia), jak i niedoubezpieczenie (suma ubezpieczenia niższa od wartości ubezpieczeniowej). System ubezpieczenia na sumy stałe można stosować w odniesieniu do każdej z kategorii ubezpieczanego mienia. W przypadku zadeklarowania przez ubezpieczającego zaniżonej sumy ubezpieczenia, naliczone odszkodowanie zostanie zmniejszone w takiej proporcji, w jakiej pozostaje zadeklarowana suma ubezpieczenia do faktycznej, całkowitej wartości ubezpieczanego mienia.
Przykład Przedsiębiorstwo spedycyjne dysponuje siecią własnych magazynów mieszczących się w budynkach użytkowanych poniżej 5 lat. Aby zabezpieczyć swoje mienie, ubezpieczyło każdy z 5 magazynów od ognia i innych żywiołów na kwotę 1 mln zł. W okresie obowiązywania umowy w jednym z magazynów wybuchł pożar i budynek został całkowicie spalony. Szkody zostały wycenione na rzeczoznawcę na podstawie rzeczywistej wartości budynku (wartość odtworzeniowa pomniejszona o zużycie) na 500 tys. zł. Odszkodowanie zostanie wypłacone w kwocie 500 tys. zł.
System sum zmiennych w odniesieniu do rzeczowych składników majątku obrotowego stosuje się gdy w okresie obowiązywania ubezpieczenia ubezpieczający przewiduje znaczne zmiany wartości tych składników majątku. Rozliczenie składki przebiega w następujący sposób: na początku okresu ubezpieczenia pobierana jest minimalna składka zaliczkowa (np. w wysokości 80% całkowitej rocznej składki wyliczonej na podstawie zadeklarowanej sumy ubezpieczenia). Rozliczenie składki następuje po upływie okresu ubezpieczenia na podstawie kwartalnych lub półrocznych raportów ubezpieczającego wykazujących średnie stany zapasów w poszczególnych miesiącach, przy czym minimalna składka zaliczkowa jest ostatecznie korygowana w oparciu o średnią arytmetyczną wartości stanu zapasów w poszczególnych miesiącach. Minimalna składka zaliczkowa nie podlega zwrotowi.
W ramach ubezpieczeń ogniowych możliwe jest także zastosowanie systemu odpowiedzialności za pierwsze ryzyko, w szerszym zakresie stosowanego do szkód powstałych w wyniku kradzieży. Według tego systemu można np. ubezpieczyć gotówkę, mienie osobiste pracowników. Ubezpieczenia all risks mają bardzo szeroki zakres ochrony ubezpieczeniowej. W ogólnych warunkach ubezpieczeń typu all risks, inaczej niż klasycznych ubezpieczeniach ogniowych, nie wymienia się wszystkich zdarzeń losowych stanowiących przedmiot ubezpieczenia. W ubezpieczeniu all risks zakład ubezpieczeń ponosi odpowiedzialność za wszelkie szkody rzeczowe (utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia wskutek wypadku/zdarzenia losowego). Jednak także w tym przypadku odpowiedzialność ubezpieczyciela nie jest nieograniczona. W umowie ubezpieczeniowej zawarte są wyłączenia od odpowiedzialności ubezpieczeniowej w określonych warunkach.
Jedno z większych towarzystw ubezpieczeniowych w Polsce oferuje ubezpieczenie przedsiębiorstw od wszystkich ryzyk w obszarze szkód majątkowych oraz utraconego zysku. Jest ono kierowane do firm prowadzących działalność na dużą skalę suma ubezpieczenia to co najmniej 10 mln zł. Ubezpieczenie typu all risks ma szeroki zakres, w miarę potrzeby może zostać poszerzone o kolejne rodzaje ryzyka, m.in. o ryzyko terroryzmu, katastrofy budowlanej, rozmrożenia środków obrotowych, strajki, zamieszki i rozruchy, a także uszkodzenia i awarii maszyn i urządzeń. Biorąc pod uwagę specyfikę przedsiębiorstw logistycznych, ubezpieczenia ogniowe typu all risks mogą okazać się w wielu przypadkach bardziej przydatne od klasycznych ubezpieczeń ogniowych (od tzw. ryzyk nazwanych). Są one niewątpliwie bardziej elastyczne, trzeba jednak zwrócić szczególną uwagę na wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela.
Kradzież z włamaniem i rabunek stanowi poważne ryzyko dla przedsiębiorstw logistycznych, zajmujących się przechowywaniem i przemieszczaniem towarów i świadczeniem usług w łańcuchu dostaw. Jest to zresztą jedno z najpowszechniejszych zagrożeń także dla firm działających w innych sektorach i sekcjach gospodarki. Przedmiot i zakres ubezpieczenia może być w umowie ubezpieczeniowej określony szeroko i obejmować następujące składniki majątku przedsiębiorstwa logistycznego: rzeczowe składniki majątku obrotowego: towary, mienie przyjęte w celu wykonania usługi (np. do konfekcjonowania), maszyny, urządzenia, wyposażenie, elektroniczny sprzęt biurowy i komputerowy, mienie osobiste pracowników, gotówka. Ponadto ochroną ubezpieczeniową mogą być objęte zabezpieczenia lokalu uszkodzone w czasie kradzieży (np. wybite okna, wyłamane drzwi itp.).
Ubezpieczyciel odpowiada za utratę lub uszczerbek na mieniu powstałe w wyniku: kradzieży z włamaniem, zaboru mienia dokonanego z użyciem siły fizycznej, kradzieży gotówki w trakcie transportu, wandalizmu (umyślne uszkodzenia mienia). Wyłączenia z zakresu odpowiedzialności są szkody które: spowodowane zostały kradzieżą z użyciem oryginalnych kluczy (zdobytych bez włamania i kradzieży), powstałe w sytuacji, kiedy nie ma widocznych śladów włamania, wynikające ze złego zabezpieczenia przed kradzieżą, wyrządzone umyślnie lub wskutek niedbalstwa ubezpieczającego.
Towarzystwa ubezpieczeniowe wymagają, aby ubezpieczone mienie było należycie zabezpieczone. Oznacza to, że ubezpieczony majątek powinien znajdować się w budynkach o odpowiedniej do funkcji konstrukcji (np. budynek magazynu z odpowiedniej grubości ścianami, zamkami, kratami lub roletami antywłamaniowymi w oknach. Pokonanie drzwi bez użycia siły i odpowiednich narzędzi nie powinno być możliwe. Ubezpieczyciele w kalkulacji składki uwzględniają też dodatkowe systemy zabezpieczeń (systemy alarmowe, straż przemysłową lub wynajęta ochronę itp.). Przed podpisaniem umowy ubezpieczeniowej ubezpieczyciel może od ubezpieczającego zażądać wprowadzenia czy też zamontowania dodatkowych zabezpieczeń. W ubezpieczeniach od kradzieży mogą mieć zastosowanie różne systemy (na sumy stałe, na pierwsze ryzyko, na sumy zmienne, według obrotów miesięcznych).
Mimo zróżnicowania oferty ubezpieczeń od kradzieży z włamaniem i rabunku, ubezpieczyciele stosują podobne zasady wyceny szkód i ustalania wysokości odszkodowania wysokość szkody w rzeczowych składnikach majątku obrotowego ustala się na podstawie ceny lub kosztu wytworzenia (na podstawie cen obowiązujących w dniu powstania szkody); szkody w mieniu osób trzecich przyjętym dla realizacji usługi (np. przewozu towaru od producenta do odbiorcy szczególnie istotne dla firm logistycznych) ustala się na podstawie wartości mienia zadeklarowanej przez zleceniodawcę, do której dodaje się ceny nakładów poniesionych przez usługodawcę (np. firmę spedycyjną); wysokość szkód w wyposażeniu i urządzeniach określana jest na podstawie kosztu zakupu urządzeń według cen z dnia powstania szkody. Wartość odszkodowania może być powiększona o koszty zniszczonych zabezpieczeń czy uszkodzenia lokalu powstałe podczas włamania. Podobnie jak przy innego typu ubezpieczeniach majątkowych, ważne jest, aby ubezpieczający nie zaniżał wartości przedmiotu ubezpieczenia po to, aby zapłacić niższa składkę. W razie wystąpienia szkody odszkodowanie nie pokryje rzeczywistych strat.
W ubezpieczeniach od kradzieży z włamaniem i rabunku przedsiębiorstwo może wynegocjować i wprowadzić do umowy z ubezpieczycielem dodatkowe klauzule, które korzystanie wpływają na wysokość odszkodowania. Klauzula likwidacyjna - zapewnia wypłatę odszkodowania bez potrącenia umorzenia księgowego i zużycia technicznego. Klauzula odstąpienia od zasady proporcji przy wypłacie odszkodowania - gwarantuje odstąpienie od niezwykle niekorzystnej dla ubezpieczającego zasady proporcji (w systemie sum stałych) i związanego z tym niedoubezpieczenia. Klauzula zabezpieczeń - zakłada, iż ubezpieczyciel uznaje stan zabezpieczeń przeciwpożarowych i przeciwkradzieżowych za wystarczający nawet jeśli nie spełnia on wymogów zawartych w ogólnych warunkach ubezpieczenia.
Klauzula likwidacyjna w sprzęcie elektronicznym - zapewnia wypłatę odszkodowania w kwocie pozwalającej zastąpić ubezpieczony sprzęt przez fabrycznie nowy, jak najbardziej zbliżony parametrami do sprzętu zniszczonego Klauzula zaliczki na poczet odszkodowania - przewiduje, iż ubezpieczyciel wypłaca zaliczkę na poczet odszkodowania w wysokości 50% szacunkowych kosztów szkody Klauzula dodatkowych kosztów - zapewnia pokrycie przez ubezpieczyciela kosztów wynajęcia rzeczoznawców, ekspertów w celu ustalenia zakresu i rozmiaru szkody. Klauzula przeoczenia powodująca wzrost ryzyka wystąpienia szkody - gwarantuje wypłatę odszkodowania także w sytuacji, gdy ubezpieczający nie zgłosił ubezpieczycielowi wszelkich okoliczności mających wpływ na wzrost ryzyka wystąpienia szkody (np. zmiana profilu działalności, zmiana w elementach zabezpieczających biura i magazynów, itp.) Klauzula ubezpieczenia poza miejscem ubezpieczenia zapewnia ochronę również w sytuacji, gdy składniki majątku znajdują się poza miejscem ubezpieczenia, określonym w polisie. Klauzula tymczasowego magazynowania - gwarantuje ochronę podczas tymczasowego magazynowania (poza stanowiskiem pracy), chwilowej przerwy w użytkowaniu w miejscu objętym ubezpieczeniem lub w sytuacji, gdy następuje przerwa w prowadzeniu działalności.
Do ochrony potencjału majątkowego własnego firmy logistycznej, jakim są samochody osobowe do użytku służbowego, służą ubezpieczenia komunikacyjne. Natomiast do ochrony specjalistycznych środków transportu (auta ciężarowe, statki, samoloty etc.) stosowane są ubezpieczenia transportowe, w szczególności ubezpieczenia OC przewoźnika w ruchu krajowym oraz w ruchu międzynarodowym, ubezpieczenia OC spedytora oraz ubezpieczenia ładunków w transporcie (cargo) krajowym oraz w transporcie międzynarodowym (cargo ICC).
Posiadacze pojazdu mechanicznego zarejestrowanego lub dopuszczonego do ruchu mają obowiązek zawarcia ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej (OC) posiadacza pojazdu mechanicznego. Warunki i zasady tego ubezpieczenia są uregulowane w ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych, stanowiącej integralną część umowy ubezpieczenia. Umowa OC zawierana jest z reguły na okres 12 miesięcy. Zawarcie umowy powinno być potwierdzone specjalnym dokumentem (polisą, certyfikatem), w którym powinna być określone suma gwarancyjna. Z umowy OC sprawcy wypadku pokrywane są szkody wyrządzone użytkownikom innych pojazdów, a także ewentualne koszty leczenia i rehabilitacji osób poszkodowanych. Brak potwierdzenia zawarcia umowy OC w razie kontroli drogowej może być nie tylko podstawą do nałożenia kar, ale także wycofania pojazdu z ruchu. Można powiedzieć, że komunikacyjne OC zapewnia kompensatę szkody dla poszkodowanego, ale chroni również ubezpieczonego (jeśli będzie sprawcą szkody).
W ubezpieczeniach komunikacyjnych OC zwykle stosuje się odrębne stawki dla różnego typu pojazdów (np. samochodów osobowych i pozostałych). Taryfa składek obejmuje składkę podstawową oraz tabele zniżek i zwyżek (zależnych m.in. od tego, czy posiadacz pojazdu spowodował w poprzednim okresie ubezpieczenia szkody komunikacyjne, czy też nie; oczywiści zniżką premiowana jest bezszkodowa jazda). Podobnie jak w dobrowolnych ubezpieczeniach autocasco, wysokość stawek ubezpieczeń komunikacyjnych OC zależy m.in. od strefy regionalnej miejsca zarejestrowania pojazdu oraz od pojemności silnika. Wysokość odszkodowania określa się na podstawie poniesionych szkód, a jego górny pułap stanowi suma gwarancyjna zawarta w umowie komunikacyjnego ubezpieczenia OC. Mają tu zastosowanie zasady określone w kodeksie cywilnym m.in. zasada pełnego odszkodowania (za poniesione straty i utracone korzyści). Ubezpieczyciel przejmuje na siebie obowiązek naprawienia szkody. Naprawienie szkody majątkowej w mieniu ma charakter odszkodowania w formie pieniężnej lub restytucji naturalnej (np. rozliczana bezgotówkowo naprawa w warsztacie samochodowym opłacone przez ubezpieczyciela). Szkoda dotycząca osób kompensowana jest w formie zawrotu poniesionych kosztów lub renty (jeśli poszkodowany utracił w pełni lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej).
Ubezpieczenia autocasco (AC) zapewniają ochronę od szkód powstałych w pojeździe ( jego wyposażeniu) ubezpieczonego, takich jak uszkodzenie lub kradzież. Szkody mogą być następstwem zdarzeń losowych związanych z działaniem sił przyrody (żywioły itp.) bądź wypadków komunikacyjnych lub uszkodzeń powstałych w trakcie postoju. Z zasady mają one charakter nieobowiązkowy, w przeciwieństwie do obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu mechanicznego. Podstawo zakres ubezpieczenia autocasco obejmuje szkody w pojeździe (wyposażeniu) takie, jak): uszkodzenie pojazdu w ruchu i na postoju spowodowane: nagłym działaniem siły mechanicznej, działaniem osób trzecich (także włamania); uszkodzenie lub utrata pojazdu wskutek: powodzi, zatopienia, uderzenia pioruna, pożaru, wybuchu atmosferycznego, huraganu, osuwania lub zapadania się ziemi, nagłego działania czynnika termicznego lub chemicznego pochodzącego z zewnętrz pojazdu; uszkodzenia wnętrza pojazdu związane z koniecznością udzielana pomocy medycznej; kradzieży pojazdu lub części jego wyposażenia; uszkodzenia pojazdu w trakcie kradzieży, krótkotrwałego użycia przez osoby do tego nieupoważnione itp.
Integralną częścią umowy AC oprócz polisy są, podobnie jak w przypadku innych ubezpieczeń, ogólne warunki ubezpieczenia (OWU). W OWU mogą znaleźć się klauzule zmniejszające, jak i rozszerzające zakres ubezpieczenia. Zmniejszenie zakresu polegać może na często stosowanym w tego typu ubezpieczeniach udziale własnym lub franszyzie (np. integralnej). Wpływa to na zmniejszenie składki, ale w razie wystąpienia szkody odszkodowanie pomniejszone zostanie o udział własny w szkodzie (np. o 10% sumy ubezpieczenia). Możliwe jest oczywiście, po opłaceniu wyższej składki, także zastosowanie opcji z wyłączenie wkładu własnego i pokryciem całej odpowiedzialności za szkodę przez ubezpieczyciela. Wysokość odszkodowania ustalana jest na podstawie wyceny kosztu naprawy dokonanej przez ubezpieczyciela. Jeśli np. uszkodzona wcześniej część nie była nowa (np. wcześniej lakierowany zderzak samochodu), to ubezpieczyciel może pokryć koszt naprawy służący doprowadzeniu do stanu poprzedzającego szkodę, ale ubezpieczony ma swój udział w pokryciu kosztu reszty naprawy. W razie wątpliwości ubezpieczony może żądać przedstawienia oględzin szkody własnego rzeczoznawcy i podjąć negocjacje z ubezpieczycielem co do udziału własnego w koszcie naprawy.
Na wysokość składki, oprócz wysokości wkładu własnego, wpływ mają następujące czynniki: suma ubezpieczenia, rodzaj, marka, typ i model pojazdu, strefa regionalna, zakres i okres ubezpieczenia, ewentualne zniżki za bezszkodową jazdę, kontynuację ubezpieczenia itp..
Rozwiązanie umowy następuje w określonych umową przypadkach: po upływie okresu ubezpieczenia (określonego w polisie); po wypłacie odszkodowania za szkodę obejmującą całkowite zniszczenie lub utratę pojazdu; z chwilą wyczerpania sumy ubezpieczenia określonej w polisie w związku z wypłatą odszkodowania; z upływem 7 dni od dnia otrzymania od ubezpieczającego wezwania do zapłaty kolejnej raty składki wysłanego po upływie tej płatności (w piśmie od ubezpieczyciela znajduje się ostrzeżenie, że niewpłacenie kolejnej raty składki spowoduje ustanie odpowiedzialności ubezpieczeniowej); z upływem 3 dni od przeniesienia własności pojazdu (umowa ubezpieczenia nie przestanie obowiązywać, jeśli stroną transakcji jest inny, określony we wniosku, posiadacz pojazdu); z dniem odstąpienia od umowy ubezpieczenia bądź z upływem okresu wypowiedzenia, z dniem udokumentowania nieobjętej ubezpieczeniem szkody polegającej na trwałej utracie pojazdu. Dopełnienie dobrowolnych ubezpieczeń autocasco stanowić mogą również dobrowolne ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków kierowcy i pasażerów pojazdu mechanicznego (NW).
Do ubezpieczeń transportowych zalicza się: 1. Ubezpieczenia OC przewoźnika w ruchu krajowym. 2. Ubezpieczenie OC przewoźnika w ruchu międzynarodowym. 3. Ubezpieczenia mienia w transporcie krajowym (CARGO). 4. Ubezpieczenia mienia w transporcie międzynarodowym (CARGO ICC). 5. Ubezpieczenia wartości pieniężnych w transporcie krajowym (CARGO). 6. Ubezpieczenia OC spedytora. 7. Ubezpieczenia kontenerów. 8. Ubezpieczenia casco taboru kolejowego. 9. Aerocasco (Ubezpieczenia casco statków powietrznych). 10. Ubezpieczenia CASCO jednostek pływających.
Ubezpieczenia transportowe CARGO zapewniają finansową rekompensatę w przypadku powstania szkody w mieniu (towarze) w transporcie zarówno krajowym, jak i międzynarodowym. Mienie objęte jest ubezpieczeniem na całej trasie przewozu, w razie konieczności także w trakcie niezbędnych czynności przeładunkowych i przejściowego składowania podczas zwykłego przebiegu transportu. Ubezpieczenia cargo mogą być zawierane na określony okres lub na daną podróż (transport).
W transporcie krajowym przedmiotem ubezpieczenia jest ładunek przewożony w granicach Rzeczpospolitej Polskiej środkami transportu lądowego, rzecznego, kolejowego czy drogą lotniczą, na podstawie krajowej dokumentacji przewozowej (podstawowym dokumentem jest list przewozowy). Przy ubezpieczeniach cargo istotne jest precyzyjne określenie momentu i miejsca przyjęcia mienia do ochrony. W ogólnych warunkach ubezpieczenia za moment, w którym mienie przyjęte zostaje do ochrony, uznaje się: gdy mienie przewożone jest środkiem transportu należącym do ubezpieczającego chwilę zakończenia załadunku mienia do środka transportu; ochrona ubezpieczeniowa kończy w momencie rozpoczęcia rozładunku w miejscu przeznaczenia określonym w dokumencie przewozowym lub w fakturze; gdy mienie przewozi wynajęty odpłatnie uprawniony przewoźnik (np. firma spedycyjna) od chwili przyjęcia mienia do przewozu do momentu wydania odbiorcy wskazanemu w liście przewozowym.
Ochrona ubezpieczeniowa obejmuje tzw. zdarzenia elementarne (wypadek środka transportu, pożar, uderzenie pioruna, wybuch, huragan, deszcz nawalny, lawinę, zapadanie i osuwanie się ziemi, trzęsienie ziemi, osuniecie się przedmiotu na środek transportowy) oraz zdarzenia dodatkowe (kradzież z włamaniem, kradzież środka transportu wraz z mieniem, rabunek, zaginiecie czy też straty mienia z innych przyczyn). W ubezpieczeniach cargo występują określone wyłączenia odpowiedzialności. Mogą one być związane z właściwościami przewożonego ładunku (np. naturalne ubytki, utrata danych na nośnikach, brak miary) lub nieprawidłowym postępowaniem (np. wina umyślna, rażące niedbalstwo). Standardowo wyłączenia obejmują także zagrożenia związane z przewozem towaru na terenach, gdzie toczy się wojna, możliwość wystąpienia strajków, opóźnień w transporcie niezawinionych przez przewoźnika.
W transporcie międzynarodowym morskim oraz lądowym mienie ubezpieczane jest na warunkach Instytutowych Klauzul Ładunkowych (Insitute Cargo Clausules ICC) opracowanych przez Instytut Londyńskich Ubezpieczycieli. Istnieją trzy zestawy tych klauzul, oznaczone odpowiednio literami A, B i C, przewidujący szerszy lub węższy zakres ubezpieczenia, zależnie od potrzeb ubezpieczającego. Do przewozów lotniczych zastosowanie mają Klauzule Ładunków Lotniczych (z wyłączeniem przesyłek pocztowych) ICC Air. Dla uzgodnienia warunków dostarczania towaru opracowane zostały przez Mędzynarodową Izbę Handlową w Paryżu reguły i specjalne formuły określające, gdzie ma być dostarczony i odebrany towar, tzw. Incoterms.
W przypadku ubezpieczeń cargo nie zawsze ten, kto ubezpiecza towar, jest jego właścicielem. Ubezpieczyciel musi więc mieć pewność, kto w danym momencie ponosi ryzyko za przewożony towar: sprzedający, kupujący czy przewoźnik. Firma logistyczna może pośredniczyć w zawarciu umowy cargo lub zawrzeć ją w imieniu osób trzecich. Ubezpieczenie cargo nie zdejmuje jednak odpowiedzialności z firmy logistycznej (np. spedytora) za właściwe wykonanie usługi. Firmy transportowe i spedycyjne ponoszą koszty i ryzyko związane z obsługą niejednokrotnie bardzo skomplikowanych, międzynarodowych roszczeń cywilnoprawnych. Dlatego w interesie firmy logistycznej leży to, aby zabezpieczyć się poprzez zawarcie umowy ubezpieczenia OC przewoźnika drogowego w transporcie międzynarodowym, wobec której umowa cargo ma charakter komplementarny Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej przewoźnika drogowego w ruchu.
Ubezpieczenie cargo jest uzupełniającym rozwiązaniem względem ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przewoźnika drogowego. Zarówno w jednym jak i w drugim przypadku zagadnieniem, na którym, niejako skupia się uwaga wszystkich zainteresowanych w procesie transportu stron, jest przewożony ładunek, który może ulec zniszczeniu bądź uszkodzeniu, jednakże perspektywa tego spojrzenia jest inna. Z punktu widzenia firmy logistycznej (i jej ubezpieczyciela) ważna jest przede wszystkim ochrona odpowiedzialności przewoźnika drogowego. W ubezpieczeniu cargo całe zainteresowanie skupia się na uszkodzonym bądź zniszczonym w czasie transportu ładunku. Umowy ubezpieczenia cargo nie można zawrzeć na rzecz przewoźnika lub spedytora, gdyż w razie utraty, ubytku lub uszkodzenia rzeczy podczas przewozu, firma logistyczna nie ponosi uszczerbku w swoim własnym majątku (takiej jak właściciel). Ciąży na nich jedynie odpowiedzialność za powierzone im rzeczy. W interesie firmy logistycznej leży zatem to, aby posiadać ubezpieczenie OC przewoźnika międzynarodowego, a przy transportach ładunków mających większą wartość zadbać o to, aby właściciel przewożonego ładunku dodatkowo zabezpieczył się w formie ubezpieczenia cargo.
Możliwym jest zawarcie umowy ubezpieczenia rzeczy w przewozie międzynarodowym na rzecz osoby trzeciej. W takim przypadku najczęściej sprzedający występuje jako ubezpieczający, czyli zawiera umowę ubezpieczenia cargo na rzecz swojego kontrahenta handlowego (kupującego) będącego w tym przypadku ubezpieczonym. Zakres ochrony ubezpieczeniowej uzależniony jest od zastosowanego zestawu klauzul ładunkowych. W międzynarodowych ubezpieczeniach ładunkowych stosowane są, znane i powszechnie przyjęte w obrocie międzynarodowym, angielskie warunki ubezpieczeniowe o ponad dwustuletniej tradycji ubezpieczeniowej czyli Instytutowe Klauzule Ładunkowe (Institute Cargo Clauses). Instytutowe Klauzule Ładunkowe mają charakter uniwersalny, ponieważ można je zastosować do większości rodzajów ładunków i różnych środków transportu.
Ubezpieczenia potencjału kapitałowego odnoszą się do praw i zobowiązań przedsiębiorstwa Ubezpieczenia finansowe zaliczane są do ubezpieczeń majątkowych i dotyczą następujących grup ryzyka: ubezpieczenie kredytu, w tym ogólnej niewypłacalności, kredytu eksportowego, spłaty rat, kredytu hipotecznego, kredytu rolniczego, gwarancje ubezpieczeniowe, w tym: gwarancja bezpośrednia, gwarancja pośrednia, ubezpieczenia różnych ryzyk finansowych, w tym ryzyka m.in. zatrudnienia, niewystarczającego dochodu, złych warunków atmosferycznych, utraty zysków (business interruption), stałych wydatków ogólnych, nieprzewidzianych wydatków handlowych, utraty wartości rynkowej, utraty stałego źródła dochodu, poza wyżej wymienionymi, innych strat finansowych.
Jeżeli np. wskutek pożaru nastąpią straty majątku rzeczowego, to do ich zrekompensowania ubezpieczenie ogniowe. Jednak samo odtworzenie np. spalonego budynku nie zniweluje w pełni negatywnych skutków zdarzeń losowych. Konsekwencją pożaru jest często także zniszczenie części towaru, przerwa w produkcji, w przypadku firmy logistycznej niemożliwość świadczenia usług związanych z przechowywaniem i dalszym przemieszczeniem towarów w łańcuchu dostaw. To z kolei prowadzi do zmniejszenia zysku operacyjnego i zysku brutto, czy wręcz do powstania strat finansowych, może spowodować utratę płynności finansowej, a nawet doprowadzić do upadłości firmy. Dlatego też uzupełnieniem ubezpieczeń od strat majątkowych powinny być ubezpieczenia od start finansowych. Taką rolę spełnia ubezpieczenie od utraty zysku (business interruption insurance). Z reguły nie występują samodzielnie, lecz w powiązaniu z innymi ubezpieczeniami majątkowymi dla firm (np. ubezpieczeniem ogniowym, ubezpieczeniem od kradzieży itp.).
Podstawowym celem ubezpieczenia od utraty zysku jest zapewnienie przedsiębiorstwu możliwości przetrwania do czasu, aż odbuduje swój potencjał i będzie zdolne do wytwarzania wyrobów lub świadczenia usług na poziomie sprzed szkody. Ubezpieczenia od utraty zysku można zawierać na różne okresy z reguły okres ubezpieczenia wynosi 12 miesięcy. Ubezpieczenie od utraty zysku oraz posiadanie planu na wypadek sytuacji kryzysowych ułatwia przedsiębiorstwu przetrwanie krytycznego okresu (por. T.Skwara 2010, s. 222). Jeżeli umowa ubezpieczenia BI zawierana jest równolegle z umowa ubezpieczenia mienia, to należy zadbać o to, żeby okres ubezpieczenia utraty zysku był co najmniej tak długi, jak ochrony mienia. Również zakres ubezpieczenia BI powinien być powiązany z rodzajami ryzyka, przed którymi chroni ubezpieczenie mienia (np. szkody powstałe wskutek pożaru, bezpośredniego uderzenia pioruna, powodzi, huraganu, od których chroni ubezpieczenie ogniowe i związane z tymi konkretnymi ubezpieczenia od utraty zysku, BI). W ubezpieczeniach BI bardzo istotną kwestią jest ustalenie maksymalnego okresu odszkodowawczego. W praktyce powinien on być dłuższy od okresu, potrzebnego do odzyskania przez przedsiębiorstwo zdolności do generowania zysku z okresu sprzed szkody.
W ubezpieczeniach od utraty zysku występują również inne ograniczenia odpowiedzialności ubezpieczyciela, które należy wziąć pod uwagę już na etapie zawierania umowy ubezpieczeniowej: franszyza redukcyjna, okres oczekiwania, limity odpowiedzialności. Przedmiot ubezpieczenia określona wysokość zysku brutto dla celów ubezpieczeniowych naliczany jest nieco inaczej niż zysk brutto, jaki występuje w sprawozdaniach finansowych firmy. Franszyza redukcyjna (kwota, o która pomniejszane jest każdorazowo odszkodowanie, czyli współuczestnictwo ubezpieczonego w szkodzie) w ubezpieczeniach BI może być określana na trzy sposoby: jako stała kwota wyrażona w danej walucie (np. 10 000 zł); jako procent wartości szkody, z limitem kwotowym (np. 5% wartości szkody, nie mniej niż 50 000 i nie więcej niż 250 000 zł); jako liczba dni, tzw. okres wyczekiwania, np. 7 dni roboczych. Okres wyczekiwania to czas, przez jaki ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w zysku brutto, mimo że jest ona objęta zakresem ubezpieczenia. Jeśli skutki zdarzeń losowych trwają dłużej, niż okres wyczekiwania, następuje wypłata odszkodowania z uwzględnieniem franszyzy redukcyjnej.
Przykład Ograniczenia odpowiedzialności ubezpieczyciela w szkodzie w formie franszyzy redukcyjnej oraz okresu wyczekiwania Dane: - Przedmiot ubezpieczenia BI: wartość zysku (ubezpieczeniowego) brutto 3000 000 zł; - franszyza redukcyjna 10%, nie mniej niż 100 000 zł, nie więcej niż 300 000 zł; - okres ubezpieczenia: 1 rok; - okres odszkodowawczy: 100 dni; - okres oczekiwania: 10 dni. W przedsiębiorstwie nastąpiła szkoda całkowita (zniszczenie zakładu wskutek powodzi), która spowodowała utratę zysku brutto na kwotę 3 000 000 zł. Aby ustalić wysokość utraconego zysku podlegającego ubezpieczeniu, najpierw obliczamy średnia wielkość utraconego zysku przypadającą na 1 dzień w okresie odszkodowawczym: 3 000 000 zł/ 100 dni = 30 000 zł/dzień. Utrata zysku wystąpiła w okresie dłuższym niż 10 dni, po okresie oczekiwania uruchomiona zatem została procedura odszkodowawcza. Od sumy ubezpieczenia potrącamy franszyzę redukcyjną: 10 dni x 30 000 zł = 300 000 zł. Wypłacone odszkodowanie od utraty zysku wyniesie: 3 000 000 zł 300 000 zł = 2 700 000 zł.
Ubezpieczenie od utraty zysku dotyczy zysku operacyjnego i kosztów stałych. Umowa ubezpieczenia obejmuje jedynie tę część zysku, którą przedsiębiorstwo uzyskałoby w okresie trwania szkody przy założeniu niezakłóconej pracy i poniesionych kosztach stałych (wynagrodzenia, koszty najmu, dzierżawy, energii elektrycznej, gazu, wody, c.o., raty leasingowe, itp.). Ubezpieczyciele pod pojęciem zysku operacyjnego rozumieją również zysk zawarty w zniszczonych produktach gotowych i niegotowych oraz tych niezniszczonych, ale nie nadających się do sprzedaży. Kwalifikują również, jako podlegające wypłacie odszkodowania, pewne koszty dodatkowe. Należą do nich: koszt wynajęcia i przeprowadzki do budynków i pomieszczeń zastępczych koszty prac w godzinach nadliczbowych narzuty socjalne na wynagrodzenia koszty wynajęcia rzeczoznawców kary umowne koszt zawiadomienia klientów o zaistniałe sytuacji
Kosztami, które nie podlegają ubezpieczeniu, są m.in. wszystkie koszty ponoszone przez ubezpieczającego związane z operacjami kapitałowymi, zarządzaniem portfelem inwestycyjnym, odsetki płacone od kredytów niezwiązanych z działalnością zasadniczą. Zakres ochrony ubezpieczeniowej nie obejmuje m.in. zwiększenia straty w zysku brutto, powstałej na skutek: nieuzasadnionej zwłoki we wznowieniu działalności przez ubezpieczającego, decyzji uprawnionych organów administracji państwowej i samorządowej, braku odpowiednich środków finansowych na odtworzenie zniszczonego mienia.
Aby uniknąć niedoubezpieczenia, ubezpieczający może uzgodnić z zakładem ubezpieczeń odpowiedzialność dodatkową. Oznacza to, że w razie szkody asekurator odpowiada do wysokości sumy ubezpieczenia zapisanej w polisie (uwzględnia ona planowany wzrost), pomniejszonej o ustaloną wielkość odpowiedzialności dodatkowej. Jest to wielkość rzędu 20%. Zaleta tej odpowiedzialności polega na tym, że opłata składki nastąpi dopiero po wygaśnięciu polisy i tylko wówczas, gdy ubezpieczający faktycznie pozostawał w większym ryzyku niż to wynikało z zapisanej w polisie sumy ubezpieczenia. Do ubezpieczenia business interruprion można zakwalifikowac również koszty poniesione w celu ograniczenia szkody. Zaliczane do nich są m.in.: koszty wynajęcia i przeprowadzki do pomieszczeń prowizorycznych, koszty zawiadomienia klientów o zaistniałej sytuacji, koszty prac w godzinach nadliczbowych. Stosowana jest tu nieraz klauzula dodatkowych ograniczeń czasowych, mająca na celu zapobieżenie możliwości skonsumowania całego ustalonego dla kosztów limitu w przypadku krótkotrwałej przerwy w działalności.
Grupą kosztów możliwych do objęcia ubezpieczeniem od utraty zysku są: koszty rzeczoznawców, kary umowne, opłaty płacowe. W umowie ubezpieczenia business interruption można zastosować klauzule dotyczące szkód kooperacyjnych. Szkody kooperacyjne mogą dotyczyć dostawców lub odbiorców. Jeżeli są one uwzględnione w treści umowy ubezpieczenia, to strata poniesiona w wyniku przerw w działalności dostawcy lub odbiorcy zostanie pokryta przez ubezpieczyciela. Można również zastosować klauzulę braku dostępu. Zdarza się, że szkoda wystąpi w części budynku lub na posesji podmiotu sąsiadującego z ubezpieczającym. Efektem tej szkody może być niemożność normalnego funkcjonowania zakładu mimo pełnej gotowości. Odpowiedzialność asekuratora powstaje jedynie wtedy, gdy zaistniała szkoda na sąsiadującej posesji była zdarzeniem objętym ochroną ubezpieczeniową wynikającą z umowy ubezpieczenia zawartej pomiędzy asekuratorem a ubezpieczającym.
Aby ograniczyć ewentualne negatywne następstwa stosowania określonych instrumentów finansowych (np. powszechnego w obrocie towarowym kredytu kupieckiego) i zmniejszyć ryzyko finansowe, można zastosować odpowiednie ubezpieczenia. Wiąże się to z dodatkowymi kosztami, które jednak w określonych sytuacjach warto ponieść.
Dziękuję za uwagę W prezentacji wykorzystano treści z podręcznika Marka Szczepańskiego Ubezpieczenia w logistyce