Konstytucja z 1997 roku Szczegółowe problemy dotyczące uchwalenia konstytucji (taki jak: jaką większością głosów ją uchwalić, do kogo należy inicjatywa ustawodawcza czy kwestia referendum) uregulowała ustawa konstytucyjna z 20 IV.92r. Powstała Komisja Konstytucyjna (składająca się z 46 posłów i 10 senatorów). To do niej zgłoszono projekty, które uzyskały poparcie Zgromadzenia Narodowego. Prace jednak nie mogły się rozpocząć gdyż w roku 1993 prezydent rozwiązał parlament. (adsbygoogle = window.adsbygoogle []).push({}); Wybory z IX.1993r. zmieniły układ sił. Przewodniczącym Komisji Konstytucyjnej zostawali kolejno A. Kwaśniewski, W. Cimoszewicz a w końcu powołano Marek Mazurkiewicza (profesor prawa, poseł I, II i III Rzplitej). Komisja ta przyjęła, że prace poprzednich parlamentów będą kontynuowane. Znowelizowano też ustawą konstytucyjną. Powołano 6 podkomisji tematycznych. We wrześniu 1994r. minął termin zgłaszania projektów konstytucyjnych. Odbyło się wtedy pierwsze czytanie projektów. Następnie na posiedzeniu Komisji Konstytucyjnej przedstawiono względnie jednolity tekst konstytucji. PSL i UP wyraźnie lansowały swój projekt, co powodowało fakt szeregu przetargów politycznych. W Konstytucji znalazły się też w większości postulaty rady stałej Episkopatu Polski. Przy drugim czytaniu komisja przesyła wniosek do Zgromadzenia Narodowego. Rozpoczęto negocjacje z opozycją pozaparlamentarną. Najistotniejsze sprawy to: (adsbygoogle = window.adsbygoogle []).push({}); - Brzmienie inwokacji Konstytucji (naród czy obywatele, Bóg czy nie) Invocatio Dei. Twórcą Preambuły był Tadeusz Mazowiecki - Prymat prawa naturalnego nad stanowionym - Ochrona życia poczętego - Reprywatyzacja i powszechne uwłaszczenie Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej składa się z preambuły i 243 artykułów, które znajdują się w obrębie trzynastu rozdziałów. Uchwalenie konstytucji w 1997 roku Prace nad tekstem nowej konstytucji zakończyły się na początku 1997 roku. - 2 kwietnia 1997 roku, po długotrwałej dyskusji, została ona przyjęta przez Zgromadzenie Narodowe (451 głosów za, 40 przeciw, 6 wstrzymujących się), które uwzględniło większość poprawek prezydenta.
- 25 maja 1997 odbyło się referendum, w którym naród większością 52,71% głosów opowiedział się za przyjęciem Konstytucji. Frekwencja w referendum wyniosła 42,86%. - 16 lipca 1997 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Aleksander Kwaśniewski podpisał tekst konstytucji i zarządził jej opublikowanie w Dzienniku Ustaw. - 16 lipca 1997 roku ukazał się Dziennik Ustaw Nr 78 z tekstem konstytucji. - 17 października 1997 roku Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej weszła w życie po 3 miesiącach od daty jej ogłoszenia (art. 243 nowej konstytucji). Jednocześnie straciły moc obowiązujące nadal niektóre przepisy Konstytucji PRL z 22 lipca 1952 roku, Mała Konstytucja (Ustawa Konstytucyjna z 17 października 1992 roku o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym} i Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 roku o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (art. 242 nowej konstytucji). (adsbygoogle = window.adsbygoogle []).push({}); Preambuła - zwraca się uwagę na doniosły dla narodu moment dziejowy, wiążący się z odzyskaniem w 1989 roku pełnej suwerenności. - daje się w niej wyraz bogatej tradycji narodowej, akcentując szczególnie bogatą historię polskiej państwowości. - określa wartości priorytetowe dla polskiego społeczeństwa, które wprowadzone w życie decydują o harmonijnym funkcjonowaniu bytu państwowego. - poszanowanie wolności i sprawiedliwości, - dialog społeczny, - rzetelność i sprawność działania instytucji publicznych, - poszanowanie i umacnianie praw obywatelskich i ich wspólnot, - Wartości te leżą u podstaw wszystkich spisanych w Konstytucji praw. - podkreśla, iż wszyscy członkowie narodu polskiego, rozumianego jako zbiór obywateli Rzeczypospolitej, są równi wobec prawa, mając jednocześnie jednakowe obowiązki wobec państwa, które określane jest jako dobro wspólne. - odwołuje się do chrześcijańskiego dziedzictwa narodu, jednocześnie jednak kwestię przekonań religijnych pozostawia prywatną sprawą każdego obywatela, podkreślając, iż zarówno wierzący w Boga, jak i nie podzielający tej wiary są wobec państwa równouprawnieni. (Choć nie do końca) "odpowiedzialności przed Bogiem lub przed własnym sumieniem". To sformułowanie stało sie przedmiotem krytyki, bowiem jak to argumentowano może to prowadzić do błędnego przekonania, że obywatele wierzący są odpowiedzialni tylko przed Bogiem a niewierzący tylko przed
własnym sumieniem. Innymi słowy: Konstytucja dokonuje tu ostrego rozdzielenia rodzajów ponoszonej odpowiedzialności poprzez zastosowanie w niej spójnika lub zamiast i. Osoba wierząca w świetle zapisów preambuły nie może czuć się odpowiedzialna przed własnym sumieniem, podobnie jak osoba niewierząca nie może czuć się odpowiedzialna przed Bogiem. - W preambule, powołując się na tradycje I i II Rzeczypospolitej wzywa się, aby w III opierano się na poszanowaniu zasad w niej zapisanych. Oprócz wspomnianych wcześniej elementów preambuła zawiera dość pokaźny katalog celów stawianych sobie przez suwerena. Odnaleźć tam możemy wskazania co do współpracy na polu polityki międzynarodowej ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej. Preambuła nie precyzuje jakimi priorytetami kierować powinny się władze Rzeczypospolitej Polskiej w prowadzeniu takiej polityki, ale uważam iż można przyjąć, że są to zasady podobne zawartych we wstępie: wolności i sprawiedliwości czy też zagwarantowaniu przestrzegania praw obywatelskich co ma o tyle duże znaczenie, jeśli weźmie się pod uwagę niedawną interwencję Stanów Zjednoczonych Ameryki w Iraku oraz silne zaangażowanie w nim także strony polskiej. Skrytykowania wymaga stwierdzenie o wiecznym ( na zawsze ) zagwarantowaniu praw obywatelskich, bowiem jak wskazuje M. Kijowski, żadne uregulowania nie mogą mieć charakteru wieczystego, gdyż narusza to ich powagę. Rozdział I W Rozdziale I Konstytucji, zatytułowanym "Rzeczpospolita" sformułowane są zasady rozstrzygające o kształcie ustrojowym państwa. Zawarte w nim unormowania stanowią niejako podsumowanie procesu demokratyzacji, jaki zaszedł w Polsce po 1989 roku. - Rzeczpospolita ma być demokratycznym państwem prawnym (art. 2 i 7), w którym władza zwierzchnia należy do narodu (art. 4). - Rzeczpospolita zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju (art. 5). - Wprowadzone zostają zasady prymatu Konstytucji (art. 8), przestrzegania prawa międzynarodowego (art. 9), podziału władz (art. 10), pluralizmu politycznego (art. 11). - Zagwarantowane zostają prawa samorządu terytorialnego do sprawowania władzy (art. 15 i 16), a także prawa samorządów zawodowych i gospodarczych (art 17). - Ustrój gospodarczy ma opierać się na gospodarce rynkowej, a własność ma być chroniona przez prawo (art. 20, 21, 22). - Artykuł 25 wprowadza równouprawnienie wyznań i wolność kultu, wskazując jednocześnie na bezstronność światopoglądową państwa. - Poza tym w rozdziale I określono najbardziej podstawowe zasady działania sił zbrojnych (art. 26), język urzędowy (art. 27), symbole państwowe (art. 28) oraz stolicę państwa (art. 29). Art. Wymagane - 4, 8, 10, 11, 13, 14, 18, 20, 25 Rozdział II Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela, zasady ogólne wolności, prawa osobiste, wolności i
prawa polityczne, wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne, środki ochrony wolności i praw, obowiązki Rozdział II Konstytucji normuje sytuację prawną obywateli, określając ich wolności, prawa, a także obowiązki względem państwa. - Podkreśla się wyraźnie, iż wszyscy ludzie są równi wobec prawa. - Zabrania się dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32), także ze względu na płeć (art. 33). - Zapewnia się poszanowanie odrębności obywateli należących do mniejszości narodowych (art. 35). Konstytucja przyznaje obywatelom wolności i prawa osobiste - ochrona życia, - wolność i nietykalność osobista, - wolność od tortur, - domniemanie niewinności, - prawo do sprawiedliwego procesu, - ochrony życia prywatnego, - decydowania o życiu osobistym, - wolność sumienia i religii, - prawa dziecka i instytucja Rzecznika Praw Dziecka, - prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami, - wolność myśli, zakaz cenzury prewencyjnej i koncesjonowania prasy Konstytucja przyznaje obywatelom wolności i prawa polityczne - prawo do uczestniczenia w zgromadzeniach, - wolność zrzeszania się, - prawo do uczestnictwa w życiu publicznym, - decydowaniu o składzie instytucji władzy państwowej poprzez uczestnictwo w wyborach, - prawo do składania petycji, - skarg na działanie przedstawicieli władzy Konstytucja przyznaje obywatelom wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne - wśród nich prawo do własności, dziedziczenia, pracy, rodziny, godnego poziomu życia, ochrony zdrowia, zabezpieczenia społecznego, - prawo do nauki i obowiązek szkolny, autonomia szkół wyższych,
- prawo dostępu do dóbr kultury, wolność badań naukowych i twórczości artystycznej, - prawa konsumenta. Określone są sposoby ochrony wolności i praw - sądowa droga dochodzenia naruszonych wolności lub praw, - zaskarżalność orzeczeń i decyzji, - skarga do Trybunału Konstytucyjnego, - wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich. Do wymienionych w Konstytucji obowiązków obywatela względem państwa należą - wierność Rzeczypospolitej Polskiej, - konieczność przestrzegania jej prawa - ponoszenia na jej rzecz ciężarów i świadczeń publicznych, - a także obrona Ojczyzny. Nowela 8 września 2006 Sejm uchwalił ustawę o zmianie Konstytucji, dot. możliwości wydania obywatela polskiego, który jest ścigany za popełnienie czynu stanowiącego przestępstwo zarówno za granicą, jak i w Polsce nowelizacja weszła w życie z dniem ogłoszenia 7 listopada 2006. Zgodnie ze zmianą, obywatel polski może być wydany innemu państwu lub międzynarodowemu organowi sądowemu, o ile możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub ustawy stanowiącej wykonanie aktu prawa stanowionego przez organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem. Art. Wymagane 32, 33, 34, 35, 40, 41, 42, 43, 45, 48, 49, 50, 51, 53, 55, 57, 65 (dziś 1126 zł), 68, 70, 73, 75, 82-86 Rozdział III W rozdziale III zatytułowanym "Źródła prawa", określona jest specyfika i hierarchia aktów prawnych, ustanawiających obowiązujące w państwie przepisy prawne. Aktami prawnymi uznanymi za źródło prawa na obszarze Rzeczypospolitej są: - Konstytucja, - ustawy, - ratyfikowane umowy międzynarodowe, - rozporządzenia - są jedynym określonym w Konstytucji rodzajem aktów wykonawczych.
- oraz akty prawa miejscowego. Wszystkie wyżej wymienione akty, oprócz aktów prawa miejscowego, mają moc powszechnie obowiązujących w państwie. Konstytucja wprowadza także pojęcie aktów wewnętrznych, które nie mogą nakładać na obywatela żadnych obowiązków, ani ograniczać jego praw, a ich adresatami są tylko jednostki organizacyjne podległe wydającemu je organowi administracji publicznej. Do aktów wewnętrznych Konstytucja zalicza zarządzenia i uchwały Uchwały - Pochodzić mogą wyłącznie od organów o charakterze kolegialnym, - stanowić je może jedynie Rada Ministrów. - Uchwałami regulowane są różne sprawy należące do kompetencji Rady Ministrów, nie zastrzeżone jednocześnie do regulacji w innej formie (ustawy, dekretu, rozporządzenia). Zarządzenia - Zarządzenia mogą być wydawane przez poszczególnych członków Rady Ministrów i kierowników urzędów centralnych. - Zarządzenia wydawane są na podstawie ustaw i w celu ich wykonania. - W swym charakterze są zbliżone do uchwał, jednak swą treścią dotyczą spraw ważniejszych stanowiących przedmiot uregulowań ustawowych. Art. Wymagane 87, 88. Rozdział IV - Sejm i senat, wybory i kadencja, posłowie i senatorowie, organizacja i działanie, referendum W rozdziale IV Konstytucji mowa jest o strukturze, zasadach działania i kompetencjach obu izb polskiego parlamentu Sejmu i Senatu. Artykuły rozdziału IV normują także zasady wyboru zasiadających w nich parlamentarzystów. Niektóre artykuły odnoszą się do obowiązków i praw, jakie ze względu na pełniony mandat posiadają posłowie i senatorowie. Mowa jest także o trybie pociągania posłów i senatorów do odpowiedzialności przed Trybunał Stanu. Artykuły rozdziału IV normują również procedury stanowienia prawa, wyraźnie wskazując podmioty, mające inicjatywę ustawodawczą oraz drogę, jaką powinien przebyć projekt ustawy do jego ostatecznego uchwalenia jako powszechnie obowiązującego aktu prawnego. Art. 125 określa ogólne zasady dotyczące instytucji referendum ogólnokrajowego. Art. Wymagane 96 101, 103, 104, 105, 109, 113, 114, 116, 118 122, 125 Rozdział V - Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Rozdział V Konstytucji dotyczy urzędu prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Określony zostaje tryb wyboru prezydenta i objęcia przez niego urzędu. - Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym. - Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz. - Na Prezydenta Rzeczypospolitej może być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. - Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie. - Ważność wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza Sąd Najwyższy - Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarządza Marszałek Sejmu na dzień przypadający nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta Rzeczypospolitej, wyznaczając datę wyborów na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów. Konstytucja wskazuje także na różne sytuacje, które pociągają za sobą przerwanie kadencji prezydenta, wyznaczając jednocześnie osoby mające sprawować obowiązki prezydenta Rzeczypospolitej do czasu wyboru nowej głowy państwa. - Marszałek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: - śmierci Prezydenta Rzeczypospolitej, - zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej, - stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze, - uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta Rzeczypospolitej do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego, - złożenia Prezydenta Rzeczypospolitej z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu. - Jeżeli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej, obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu. Pozostałe artykuły rozdziału wymieniają kompetencje i prerogatywy prezydenta (art. 133,
134, 136-144) oraz ograniczenia wynikające z pełnionej przez niego funkcji (art. 132). - Art. 137. - Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego - Art. 139 - Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo łaski. Prawa łaski nie stosuje się do osób skazanych przez Trybunał Stanu. - Art. 141 - W sprawach szczególnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej może zwołać Radę Gabinetową. Radę Gabinetową tworzy Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej. Radzie Gabinetowej nie przysługują kompetencje Rady Ministrów. Art. 145 mówi o warunkach postawienia prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu. - Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego Art. Wymagane 127 129, 131, 133, 137, 139, 141, 145 Rozdział VI - Rada ministrów i administracja rządowa W rozdziale VI Konstytucji określone są kompetencje, sposób funkcjonowania oraz struktura Rady Ministrów. Szczegółowo określona jest procedura powoływania rządu oraz tryb uchwalania wotum nieufności, zarówno Radzie Ministrów jako całości, jak i poszczególnym ministrom. - Art. 154. - 1.Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów - 2.Prezes Rady Ministrów, w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. - 3.W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. W celu zapobieżenia zbyt pochopnemu odwoływaniu rządu przez parlament Konstytucja wprowadza tzw. konstruktywne wotum nieufności, które polega na tym, iż wniosek o udzielenie wotum nieufności Radzie Ministrów musi jednocześnie wskazywać imiennie alternatywnego kandydata na nowego prezesa Rady Ministrów (art. 158).
Art. Wymagane - 152, 154, 155, 157 Rozdział VII - Samorząd terytorialny Rozdział VII zawiera podstawowe zasady rządzące instytucją samorządu terytorialnego, którego podstawową jednostką jest gmina. - Konstytucja zezwala jednocześnie na wprowadzenie ustawą innych jednostek samorządu terytorialnego i regionalnego. - Konstytucja porusza również, w ogólnym zarysie, problem dochodów jednostek samorządu terytorialnego oraz wspomina o ich organach stanowiących i wykonawczych. - dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa - Art. 172 zezwala jednostkom samorządu terytorialnego na zrzeszanie się i współpracę, również ze społecznościami lokalnymi innych państw. Art. Wymagane 164 Rozdział VIII - Sądy i trybunały, trybunał konstytucyjny, trybunał stanu Rozdział VIII Konstytucji reguluje ustrój władzy sądowniczej i trybunałów. - Sprawować ją mają Sąd Najwyższy, sądy powszechne, administracyjne i wojskowe. - Działanie sądów Konstytucja nakazuje opierać na zasadach niezawisłości sędziów oraz co najmniej dwuinstancyjności postępowania. - Kolejne artykuły dotyczą różnych kwestii związanych ze sprawowaniem urzędu sędziego. - Oprócz scharakteryzowania kompetencji Sądu Najwyższego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego, Konstytucja powołuje do życia instytucję Krajowej Rady Sądownictwa, która ma stać na straży niezależności sądów oraz niezawisłości sędziów. Krajowa Rada Sądownictwa składa się z - Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i osoby powołanej przez Prezydenta Rzeczypospolitej, - piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych, - czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków wybranych przez Senat spośród senatorów. - Krajowa Rada Sądownictwa wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących. - Kadencja wybranych członków Krajowej Rady Sądownictwa trwa cztery lata.
- Przewodniczący Rady Stanisław Dąbrowski Artykuły 188-197 dotyczą Trybunału Konstytucyjnego. Określają jego skład i kompetencje. Wskazują podmioty, jakie mogą zwrócić się do tego trybunału z wnioskiem o rozpoczęcie odpowiednich procedur. Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach - zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją, - zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, - zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami, - zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych, - Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne - orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". - Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat - Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej - od 6 XI 2006 Jerzy Stępień Artykuły 188-201 dotyczą Trybunału Stanu. Wskazują podmioty, które mogą zostać postawione w stan oskarżenia przed tym trybunałem, określają jego skład oraz zakres immunitetu jego członków w sprawach karnych. - Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. - Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego. - Pierwszym Prezesem SN jest prof. Lech Gardocki Art. Wymagane 175, 176, 178 181, 183, 184, 187, 191, 194, 196, 198-200 Rozdział IX - Organy kontroli państwowej i ochrony prawa, najwyższa izba kontroli, rzecznik praw obywatelskich, krajowa rada radiofonii i telewizji Przepisy rozdziału IX powołują różne organy kontroli państwowej i ochrony prawa. Wskazane zostają ich kompetencje oraz najwyższe władze. Do tego typu ustanowionych przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej organów należą Najwyższa Izba Kontroli - Prezes Najwyższej Izby Kontroli jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 6 lat i może być ponownie powołany tylko raz - Jacek Jezierski (2007 - obecnie)
- Najwyższa Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej działalności Rzecznik Praw Obywatelskich - Janusz Kochanowski - od 15 lutego 2006 - Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 5 lat. - Rzecznik Praw Obywatelskich nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji - Od 23 października 2007 r. Witold Kołodziejski - Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji - Członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji są powoływani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej - Zasady i tryb działania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizację oraz szczegółowe zasady powoływania jej członków określa ustawa. - W skład Rady wchodzi (po nowelizacji ustawy ustawą 29 grudnia 2005 roku) 5 członków wybieranych przez: Sejm - 2 członków, Senat - 1, Prezydenta RP - 2. Kadencja członków KRRiT trwa 6 lat. Rozdział X - Finanse publiczne Artykuły rozdziału X zawierają różne przepisy dotyczące finansów publicznych. Artykuły 219-226 ustanawiają tryb uchwalania ustawy budżetowej. - Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej - Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu. Artykuł 227 umieszcza w strukturach państwowych instytucje - Narodowego Banku Polskiego - Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza - Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego (Sławomir Skrzypek), Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego Art. Wymagane - 216, 222-227 Rozdział XI - Stany nadzwyczajne Rozdział XI zwiera przepisy dotyczące stanów nadzwyczajnych, które według art. 228 mogą zostać
wprowadzone w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające. Konstytucja zezwala na wprowadzenia takich stanów nadzwyczajnych jak Stan wojenny stan wojenny może być wprowadzony przez Prezydenta Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów w formie rozporządzenia na części albo na całym terytorium państwa, w razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium RP lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. Stan wyjątkowy Stan wyjątkowy może wprowadzić prezydent na czas oznaczony, lecz nie dłuższy niż 3 miesiące, na części albo na całym terytorium Polski, jeśli zagrożone zostało bezpieczeństwo wewnętrzne państwa. Prezydent może przedłużyć ten stan tylko raz (na okres nie dłuższy niż 2 miesiące) za zgodą Sejmu. Stan klęski żywiołowej W celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów może wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski żywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu. Określone zostają tryb ich wprowadzenia, możliwy czas ich trwania, zasady działania najwyższych władz publicznych w czasie stanu nadzwyczajnego, zakres ewentualnych ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela. Rozdział XII - Zmiana konstytucji Rozdział XII poświęcony jest procedurom związanym ze zmianą Konstytucji. Analiza poszczególnych artykułów pozwala określić Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako konstytucję sztywną z uwagi na różne utrudnienia, jakimi proces ten zostaje obwarowany. - Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej. - Szczególnie potraktowane zostają rozdziały I, II i XII Konstytucji, których zmiana może zależeć od zgody narodu, wyrażonej w ogólnonarodowym referendum zatwierdzającym. - Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku Rozdział XIII Rozdział XIII poświęcony jest przepisom przejściowym i przepisom końcowym. Autor dr Andrzej Żygadło