Gdy dziecko jest świadkiem w sądzie Infomacje i ady dla odziców, opiekunów oaz innych osób towazyszących dzieciom, któe składają w sądzie zeznania w chaakteze świadków.
O czym jest ta boszua? Świadkowie pzychodzą do sądu, żeby odpowiadać na pytania dotyczące czegoś, co im się pzydazyło, albo czegoś, co widzieli lub słyszeli. Niektóe dzieci dobze sobie adzą w oli świadka, jednak dla innych taka sytuacja bywa badzo stesująca. Mogą mieć poczucie, że zobiły coś złego i będą potzebowały Twojego wspacia. W tej boszuce opisano kilka paktycznych ad, jak możesz pomóc swojemu dziecku poczuć się pewniej w oli świadka w sądzie. Znajdziesz w niej także wskazówki dotyczące tego, jak możesz sobie adzić z własnymi toskami i niepokojami związanymi z tą sytuacją. Infomacje na temat działań jakie możesz podejmować w amach toczących się pocedu pawnych pozwolą Ci lepiej chonić Twoje dziecko. Pamiętaj: Dziecko powinno opowiedzieć własnymi słowami pawdę o tym, co mu się pzydazyło. Pomagając dziecku pzygotować się do składania zeznań w sądzie, nie ucz go na pamięć gotowych wypowiedzi. Spawa może zostać umozona, jeśli dziecko spawia ważenie "wyuczonego", a tym samym mniej autentycznego w swoich elacjach. Spis teści Jak pomóc dziecku?...............3 Jeśli Twoje dziecko się matwi........3 Niepokojące zachowania dziecka.....3 Specjalistyczna pomoc..............5 Jak długo będziecie musieli czekać na ozpoczęcie ozpawy?.....5 Pzed ozpawą...................5 Rola odzica w takcie ozpawy.......6 Pomoc dla Ciebie - osoby doosłej....7 Czy powiedzieć dziecku o ozpawie?...7 Czy powinieneś(naś) pójść do sądu?...8 Wniesienie spawy do sądu..........8 Co będzie się działo podczas ozpawy?...............10 Wynik ozpawy.................10 Copyight 2003 Fundacja Dzieci Niczyje Fundacja Dzieci Niczyje 03-926 Waszawa, ul. Walecznych 59 tel. (22) 616 02 68; fax (22) 616 03 14 fdn@fdn.pl, www.fdn.pl Opacowanie boszuy: Jolanta Zmazlik Konsultacja: Jaosław Polanowski Opacowanie boszuy inspiowane było wydawnictwem NSPCC (National Society fo Pevention of Cuelty to Childen) You Child is a Witness. London 1998 Fotogafie: Tomasz Czechowski Skład i opacowanie gaficzne: Kasia Dippel Duk: ED DRUK, e.d.duk@wp.pl Boszua została opublikowana dzięki pomocy finansowej Unii Euopejskiej. Poglądy w niej wyażone należą do autoów i w żaden sposób nie odzwieciedlają oficjalnego stanowiska Unii Euopejskiej. Wyok.........................10 Po ozpawie....................11 Lista pzydatnych kontaktów........12 ISBN 83-919864-0-3
1. Jak pomóc dziecku? W polskim systemie pawnym nie ma instytucji specjalnie powołanych do opieki nad dzieckiem, któe występuje w sądzie w oli świadka. Rzecznikiem dziecka - ofiay pzestępstwa jest pokuato spoządzający akt oskażenia. W postępowaniu pzygotowawczym, tzn. do chwili, kiedy akt oskażenia tafi do sądu pokuato jest osobą, któa powinna wyjaśnić wszystkie wątpliwości dotyczące udziału Twojego dziecka w postępowaniu sądowym. W pokuatuze lub dzwoniąc pod nume Niebieskiej Linii 0-801 120 002 powinieneś otzymać infomację o działających w pobliżu Twojego miejsca zamieszkania ośodkach zajmujących się poblemem pzemocy w odzinie. Pacownicy tych ośodków są zoientowani w obowiązujących poceduach pawnych, obowiązkach świadka i upawnieniach odziców dzieci występujących pzed sądem. Możesz ównież uzyskać poadę pod numeem telefonu (22) 826 88 62 w Centum Pomocy Dzieciom "Mazowiecka" Fundacji Dzieci Niczyje w Waszawie, specjalizującym się w pomocy dzieciom - ofiaom pzestępstw. 2. Moje dziecko zostało powołane na świadka. Czy jest coś, co powinnem(am) mu powiedzieć, żeby je wespzeć? Tak. Kiedy dziecko było ofiaą lub świadkiem pzestępstwa, możesz je zapewnić, że: postąpi słusznie, opowiadając pokuatoowi i sędziemu o tym, co się zdazyło, nie ponosi winy, za to, co zobił ktoś inny, świadek, któy mówi pawdę, nie obi nic złego, świadkowie wykonują ważne zadanie i pomagają sędziemu podjąć spawiedliwą decyzję. Wydaje mi się, że moje dziecko jest pzygnębione i czymś się matwi. Czy powinienem(am) się dopytywać, co je tapi? Tak. Zachęcaj dziecko, żeby ozmawiało z Tobą o swoich zmatwieniach. Być może jego toski dotyczą czegoś, o czym nie wiesz. Wysłuchaj dziecka i potaktuj jego zmatwienia poważnie, staaj się łagodzić jego lęki. Poświęć mu więcej uwagi i czasu, ale nie nalegaj, aby ciągle powacało do tudnych pzeżyć. Pzestzeganie nomalnego poządku dnia działa na dziecko uspokajająco, nie planuj więc w tym tudnym okesie działań zmieniających ytm życia dziecka (pzepowadzki, zmiana szkoły, wyjazdy). 3
Dzieci, któe składają zeznania w sądzie, najczęściej obawiają się: spotkania z oskażonym na sali ozpaw Jeśli Twoje dziecko obawia się tego spotkania, poinfomuj o tym pokuatoa powadzącego spawę. Sądy mogą zastosować specjalne pzepisy, kiedy w oli świadka występuje dziecko (zob. podozdział "Co się będzie działo podczas ozpawy?"). kay, a nawet zamknięcia w więzieniu za opowiedzenie o tym, co się zdazyło Zapewnij dziecko, że zadanie świadka polega na powiedzeniu pawdy. Świadek, któy mówi pawdę, nie obi niczego złego, więc nie może być ukaany. tudnych sytuacji w takcie ozpawy Twoje dziecko może w każdej chwili poposić sędziego lub towazyszącego mu podczas ozpawy psychologa o pomoc. Pzypomnij dziecku, że może poposić o pzewę, na pzykład kiedy poczuje się zdenewowane albo będzie musiało skozystać z toalety. Twoje dziecko powinno wysłuchać uważnie każdego pytania i udzielić na nie odpowiedzi, jeśli ją zna. Uświadom dziecku, że jeśli nie zozumie pytania albo nie będzie znało odpowiedzi, powinno powiedzieć o tym sędziemu. Nie będzie miało z tego powodu niepzyjemności. Dziecko ma pawo poposić o powtózenie pytania. zapomnienia lub pomylenia jakichś faktów Twoje dziecko może się matwić tym, że wcześniej nie powiedziało policji wszystkiego lub teaz czegoś nie pamięta. Dziecko może być pzeażone lub zagubione. Jeśli tak jest, uspokój je i zachęć do powiedzenia o tym sędziemu za każdym azem, gdy nie będzie potafiło poadzić sobie z odpowiedzią. 3. Moje dziecko zachowuje się inaczej niż zwykle. Czy to może mieć związek ze zbliżającą się ozpawą? Tak, to jest możliwe. Większość świadków odczuwa zdenewowanie, jednak niektóe dzieci matwią się tak badzo, że wpływa to na ich zachowanie. Może się zdazyć, że Twoje dziecko: obwinia się i sądzi, że jest odpowiedzialne za popełnione pzestępstwo, ujawnia mieszane uczucia do oskażonego, na pzykład czuje do niego gniew, a jednocześnie matwi się, że zostanie ukaany; może się tak zdazyć, jeśli oskażony jest członkiem odziny lub bliskim znajomym, jest wycofane lub agesywne, nie potafi się skupić na swoich zajęciach, moczy się w nocy, ma poblemy ze snem, boi się ciemności albo taci apetyt, ujawnia częste oznaki niepokoju związane z pzestępstwem lub z ozpawą sądową. 4
4. Matwię się o moje dziecko. Czy może ono otzymać specjalistyczną pomoc w takcie oczekiwania na ozpawę? Pamiętaj, że dziecko najbadziej potzebuje wspacia bliskich mu osób. Aby lepiej ozumieć dziecko i skuteczniej mu pomagać sam(a) poozmawiaj o jego sytuacji z psychologiem lub konsultantem z ośodka zajmującego się pomocą odzinie (patz podozdział "Kto może pomóc?"). Być może podejmiesz decyzję o skozystaniu z pomocy teapeuty lub psychologa z poadni psychologicznej. O tym, czy taka pomoc jest potzebna decydujecie Ty i Twoje dziecko, a nie policja, pokuatua, ani sąd. Należy jednak powiadomić te instytucje, jeśli dziecko kozysta z pomocy teapeuty. Psycholog zajmujący się dzieckiem pzed i w takcie twania ozpawy sądowej może mu pomóc upoać się z tudami uczestniczenia w pocesie kanym. Czasami podważa się zeznania dziecka, dlatego że pzed pocesem zostało poddane teapii. Musisz więc poinfomować psychologa, że dziecko będzie zeznawało jako świadek, aby podjął on odpowiedni odzaj teapii. Ważne jest, abyś wiedział(a), że w takiej sytuacji teapeuta nie może zagwaantować dziecku całkowitej poufności, ponieważ może być wezwany do sądu jako świadek, aby schaakteyzować dziecko lub poinfomować o pzebiegu teapii. Może się ównież zdazyć, że policja, pokuatua lub sąd z własnej inicjatywy zlecą psychologiczne badanie dziecka. Takie badanie nie jest teapią, służy lepszemu poznaniu dziecka i efektywniejszemu pzepowadzeniu pzesłuchania. 5. Jak długo będziemy musieli czekać na ozpoczęcie ozpawy? Nie można na takie pytanie udzielić pecyzyjnej odpowiedzi. Na ogół spawy z udziałem dzieci uznaje się za pioytetowe. Jednak zdaza się, że ozpawa ozpoczyna się po długim czasie od wniesienia oskażenia. Data ozpawy może być odległa z óżnych pzyczyn. Jeśli opóźnienie Cię niepokoi i chciałbyś(abyś) się dowiedzieć, co się dzieje, możesz poposić o infomacje pokuatoa lub seketaiat sądu. 6. Pzed ozpawą Nikt nie zna twojego dziecka lepiej niż Ty. Jest niezwykle istotne, żebyś pzekazał(a) sądowi wszelkie infomacje, któe mogą mieć znaczenie w takcie składania pzez dziecko zeznań. Zób to jak najszybciej, najlepiej na piśmie, któe złożysz w sądzie. Wszystkie pisma do sądu składa się w tzw. biuze podawczym, któe jest w każdym sądzie 1. Pismo, opócz podanych pzez Ciebie infomacji, musi zawieać nazwę właściwego dla spawy sądu, nume spawy oaz oczywiście Twoje dane. Nume spawy uzyskasz w seketaiacie sądu, w któym ozpatywana jest spawa. Powiadom sąd o aktualnym stanie psychicznym dziecka lub jego stanie zdowia, jeżeli występują jakieś zabuzenia. Infomacje takie powinny być potwiedzone zaświadczeniami odpowiednich specjalistów. Upzedź, jeśli Twoje dziecko egulanie pzyjmuje lekastwa, któe mogą mu być potzebne w takcie ozpawy sądowej - na pzykład inhalato łagodzący objawy astmy. Poinfomuj o wszelkich poblemach dziecka z mową, słuchem lub wzokiem. 1. Wszystkie pisma do sądu składa się w co najmniej tzech egzemplazach, w tym jeden poświadczony w biuze podawczym zostawiasz dla siebie. 5
Możesz złożyć pośbę o pzesłuchanie dziecka poza budynkiem sądu, jednakże to sąd ostatecznie zadecyduje o miejscu ozpawy. Może nie pzychylić się do Twojej pośby. Możesz posić o to, by dziecko nie zeznawało w obecności oskażonego, ale tę decyzję ównież podejmie sąd. Sąd ozpatzy Twoje pośby o zmianę miejsca pzesłuchania dziecka oaz pzesłuchanie dziecka pod nieobecność oskażonego tylko wtedy, gdy występujesz w oli oskażyciela posiłkowego. Jeśli nie podejmiesz się oli oskażyciela posiłkowego, możesz się zwócić do pokuatoa powadzącego spawę, aby to on wystąpił do sądu z tymi pośbami. 7. Jaki mogę mieć wpływ na pzebieg spawy kanej, dotyczącej mojego dziecka? Dziecko nie może samodzielnie bonić swoich paw. Pzed sądem epezentuje je matka, ojciec lub pawny opiekun. To oni są upawnieni do występowania w pocesie kanym w zależności od jego etapu jako: pokzywdzony, oskażyciel posiłkowy oaz powód cywilny. Dotyczy to sytuacji, gdy Twoje dziecko jest pokzywdzone pzestępstwem. Pokzywdzony, czyli Ty jako odzic dziecka, w czasie postępowania pzygotowawczego (zanim spawa tafi do sądu) ma óżne upawnienia: posiada inicjatywę dowodową (może wnosić o zbadanie óżnych okoliczności, dowodów, o powołanie świadków itp.), może bać udział w czynnościach postępowania pzygotowawczego, może zaskażać postanowienia pokuatoa. W postępowaniu pzed sądem wszelkie infomacje o toczącej się spawie, możliwość pzeglądania akt, możliwość zadawania pytań świadkom i inne upawnienia uzyskasz tylko wówczas, gdy podejmiesz się oli oskażyciela posiłkowego. Jeśli jesteś odzicem dziecka pokzywdzonego pzestępstwem, kozystne jest, abyś podjął tud bycia oskażycielem posiłkowym. Aby skozystać z upawnień oskażyciela posiłkowego w takcie pocesu, powinieneś złożyć do sądu pisemne oświadczenie. Wystaczy oświadczenie złożone do akt spawy do czasu ozpoczęcia piewszej ozpawy lub na początku piewszej ozpawy pzed odczytaniem aktu oskażenia. Swojej woli bycia oskażycielem posiłkowym nie musisz uzasadniać i motywować. Wystaczy, że napiszesz, że jesteś odzicem dziecka pokzywdzonego pzestępstwem i chcesz w tej spawie występować w oli oskażyciela posiłkowego. Należy pamiętać o tym, że jako oskażyciel posiłkowy jesteś pełnopawną stoną w pocesie kanym. Jesteś zawsze niezależny, nawet jeżeli występujesz obok oskażyciela publicznego, czyli pokuatoa. Oskażyciel posiłkowy ma pawo: Zadawać pytania pzesłuchiwanym świadkom i oskażonym składającym wyjaśnienia. Zaskażać każde ozstzygnięcie, któe nausza jego pawa i szkodzi jego inteesom. W każdej chwili pzeglądać akta spawy w seketaiacie właściwego sądu. Jako oskażyciel posiłkowy możesz, choć nie musisz, bać udziału we wszystkich ozpawach sądowych. Możesz, co jest badzo ważne, wnosić pośby o pzesłuchanie dziecka poza salą sądową oaz pod nieobecność oskażonego. Polski system pawny pzewiduje ównież możliwość skozystania z pomocy adwokata. Możesz sam(a) wybać adwokata w zespole adwokackim. Jest to usługa płatna - ceny są dość wysokie. 6
Możesz także wystąpić do sądu z pośbą o adwokata z uzędu - nie ponosisz wtedy żadnych kosztów. Sąd ozpatzy Twoją pośbę i oceni, czy potzebny Ci jest adwokat. Do pośby o pzyznanie adwokata należy dołączyć zaświadczenie o tudnej sytuacji mateialnej. Jeżeli Twoje dziecko i Twoja odzina ponieśliście szkody mateialne na skutek pzestępstwa, możesz dochodzić swoich oszczeń majątkowych w tym samym pocesie jako powód cywilny (chodzi tu wyłącznie o oszczenia majątkowe, czyli ekompensatę za wymiene szkody; w powództwie cywilnym nie można dochodzić oszczeń niemajątkowych, tzn. żądać zadośćuczynienia za kzywdy moalne). Możesz zostać powodem cywilnym w imieniu swojego dziecka. W tym celu należy złożyć do tego samego sądu, któy ozeka w spawie kanej, pozew ze specyzowanym żądaniem napawienia szkody wyządzonej pzestępstwem. Pozew najlepiej złożyć do sądu pzed ozpoczęciem piewszej ozpawy. Jeżeli sąd odmówi pzyjęcia powództwa lub w ogóle go nie ozpozna (a może tak postąpić nie uzasadniając swojej decyzji), możesz dochodzić swego oszczenia w odębnym postępowaniu cywilnym. W takim pzypadku powinieneś złożyć w sądzie ejonowym lub okęgowym (w zależności od wysokości oszczenia), w wydziale cywilnym, pozew ze specyzowanym oszczeniem. Napisz, jakiej żądasz kwoty i uzasadnij jej wysokość. W sądzie cywilnym Twój pozew będzie ozpatywany wtedy, gdy osobie, od któej żądasz mateialnego zadośćuczynienia, udowodniono popełnienie pzestępstwa. 8. Ta sytuacja jest dla mnie tudna. Czy ja - odzic (opiekun) mogę uzyskać pomoc? Tak. Popoś o pomoc, jeśli jej potzebujesz. Wielu odziców i opiekunów potzebuje w tym czasie wspacia. W kłopotach mateialnych, któe pojawiły się w związku z ujawnieniem pzestępstwa popełnionego na szkodę Twojego dziecka, powinien Ci pomóc teenowy ośodek pomocy społecznej. Tam ównież powinny być dostępne adesy punktów wspomagających psychologicznie odziny w óżnych tudnych sytuacjach. Masz pawo odczuwać złość, lęk czy wstyd, pamiętaj jednak, że emocje są zaaźliwe. Być może będzie Ci tudno ukywać swoje emocje pzez cały czas. Jeśli jednak Twoje dziecko zauważy Twój gniew, zdenewowanie lub zmatwienie, to może być pzestaszone. Może pomyśleć, że gniewasz się na nie lub pzez nie ciepisz. Zapewnij swoje dziecko, że o nic go nie obwiniasz. 9. Czy lepiej jest powiedzieć dziecku z wypzedzeniem o ozpawie sądowej? Tak. Nie wolno zaskakiwać dziecka nagłymi i tudnymi sytuacjami, może to pogłębić jego stes. Zaówno Ty, jak i Twoje dziecko będziecie się czuli pewniej, jeśli będziecie wiedzieć, czego się spodziewać zaówno pzed ozpawą, jak i w jej takcie. Dziecko będzie mogło poozmawiać z Tobą o swoich niepokojach, zadać Ci óżne pytania. Możesz pójść z dzieckiem do sądu kilka dni pzed ozpawą. Pokaż mu jak wygląda budynek i koytaze sądowe. 7
10. Czy powinienem(am) pójść z dzieckiem do sądu? Tak. Powinieneś(aś) towazyszyć dziecku w sądzie lub w miejscu, gdzie będzie pzesłuchiwane. Jednak zanim zdecydujesz czy wysłuchasz zeznań dziecka, postaaj się dowiedzieć, jakie są jego odczucia odnośnie Twojej obecności w sali sądowej. Niektóe dzieci czują się zażenowane i wolałyby uchonić odziców pzed wysłuchaniem szczegółowego opisu pzestępstwa. Inne mogą się czuć pewniej, kiedy odzice są z nimi podczas składania zeznań. Na ogół dziecko pagnie obecności bliskiej mu osoby we wszystkich tudnych dla niego/niej sytuacjach. Kiedy idzie do szpitala na bolesny zabieg spodziewa się, że będziesz mu towazyszyć, a nie, że pzed bamą szpitala powiesz: "Pa, pa - spotkamy się po wszystkim." Wato jednak, abyś pamiętał(a) o własnych eakcjach na zeznania dziecka i staał(a) się je kontolować. Twoje zdenewowanie może stać się dla dziecka źódłem dodatkowego stesu. Możesz poposić swojego pzyjaciela lub pzyjaciółkę, żeby poszli z Tobą i dzieckiem do sądu. Ktoś, kto nie jest zbyt mocno zaangażowany emocjonalnie w spawę, może okazać się najbadziej pomocny we wspieaniu Ciebie i Twojego dziecka. Dziecku na sali sądowej towazyszy psycholog powołany w tej spawie pzez sąd. Jeżeli Ty ównież występujesz w tej spawie w oli świadka, sąd odbieze od Ciebie zeznanie w piewszej kolejności. Twoje dziecko zostanie samo na koytazu pzed salą sądową. Dobze byłoby, gdyby w tym czasie towazyszył mu ktoś bliski. Jeśli natomiast występujesz w oli oskażyciela posiłkowego i chcesz być obecny na sali sądowej, konieczne jest zapewnienie dziecku opieki na cały czas twania ozpawy. 11. Wniesienie spawy kanej do sądu W Polsce spawę do sądu wnosi pokuato 2. Pokuato sam powadzi lub zleca policji powadzenie postępowania pzygotowawczego. Policja ma od dwóch do tzech miesięcy na powadzenie swoich czynności. W postępowaniu pzygotowawczym (czyli zanim spawa tafi do sądu) najlepiej jest ze wszystkimi pytaniami, wątpliwościami i spawami zwacać się do pokuatoa. Kontaktując się z pokuatuą, możesz spowodować większe zainteesowanie się pzez nią powadzonym dochodzeniem. Pamiętaj, że właściwą pokuatuą jest ta pokuatua, w któej ejonie działania popełniono pzestępstwo. Jeżeli to Ty osobiście złożyłeś(łaś) do pokuatuy zawiadomienie o pzestępstwie, pokuato ma obowiązek zawiadomić Cię w ciągu sześciu tygodni o wszczęciu lub odmowie wszczęcia dochodzenia. Na jego decyzję możesz złożyć zażalenie do pokuatuy nadzędnej. Pokuatuą nadzędną jest pokuatua okęgowa, ale zażalenie składasz w seketaiacie pokuatuy ejonowej, w któej toczy się spawa. Na złożenie zażalenia masz siedem dni od dnia otzymania infomacji (na piśmie) o odmowie wszczęcia postępowania. W postępowaniu pzygotowawczym dziecko będzie pzesłuchiwane pzez policję lub pokuatuę. Masz pawo jako odzic dziecka nalegać, aby pzesłuchanie odbyło się poza siedzibą pokuatuy i w obecności psychologa. Taką pośbę składasz pisemnie w pokuatuze. Odmowę (żądaj odmowy pisemnej) na Twoją pośbę możesz zażalić w pokuatuze nadzędnej. Jeżeli dziecko jest świadkiem w spawie związanej z wykozystywaniem seksualnym obowiązuje odębna pocedua postępowania. Dziecko jest pzesłuchiwane bezpośednio pzez sędziego i on decyduje o sposobie pzepowadzenia pzesłuchania. W dalszym ciągu masz pawo posić o pzesłuchanie dziecka w waunkach dostosowanych do jego potzeb ozwojowych i zdowotnych. Pośbę składasz na ęce pokuatoa powadzącego spawę. Pzesłuchiwanie dziecka bezpośednio pzez sędziego w spawach o wykozystywanie seksualne (na etapie pzygotowawczym) jest dążeniem do tego, aby takie pzesłuchanie odbyło się az i oszczędziło dziecku tudnych pzeżyć. 2. Istnieje ównież możliwość wniesienia spawy do sądu pzez samego pokzywdzonego pzestępstwem, ale dzieje się to w specjalnych okolicznościach; wymaga to zaangażowania adwokata, a wyjaśnienia takiej poceduy pzekaczają amy tej boszuy. 8
Pzepis mówiący o jednoazowym pzesłuchaniu dziecka dotyczy dzieci pokzywdzonych wykozystywaniem seksualnym, możesz jednak zwócić się z pośbą do pokuatoa o jednoazowe pzesłuchanie Twojego dziecka, mimo iż jest ofiaą innego odzaju pzestępstwa. Dzieci w spawach związanych z wykozystywaniem seksualnym zawsze składają zeznania w obecności psychologa. O ewentualnym tymczasowym aesztowaniu podejzanego o popełnienie pzestępstwa decyduje sąd na wniosek pokuatoa. Jeśli spawca pzestępstwa nie został tymczasowo aesztowany, a jest odzicem dziecka, możesz do sadu odzinnego złożyć wniosek o zawieszenie władzy odzicielskiej i zakaz bezpośedniego kontaktu z dzieckiem. Wniosek składasz w sądzie odzinnym i nieletnich właściwym dla miejsca zamieszkania dziecka. Wskazane jest, abyś dołączył nume spawy kanej, pod jakim zaejestowana jest ona w pokuatuze. Pokuato ma obowiązek zawiadomić Wydział Rodzinny sądu ejonowego w każdym pzypadku zaistnienia pzestępstwa na szkodę małoletniego w okolicznościach wskazujących na zagożenie jego doba. Na tym etapie powadzenia spawy możesz także zwócić się z pośbą do policji lub pokuatuy o ustanowienie nadzou policyjnego nad spawcą i wydanie zakazu zbliżania i kontaktowania się spawcy z Twoim dzieckiem. O szczegółach ealizacji tego zakazu poozmawiaj z policjantem lub pokuatoem powadzącym spawę. Pokuato po zebaniu całego mateiału dowodowego i uznaniu, że zachodzi podejzenie popełnienia pzestępstwa spoządza akt oskażenia i kieuje go do sądu kanego. Jako odzic dziecka, któe padło ofiaą pzestępstwa masz pawo wiedzieć, czy akt oskażenia został skieowany do sądu. Infomację o tym uzyskasz w seketaiacie pokuatuy lub bezpośednio od pokuatoa powadzącego spawę. Nie można dokładnie okeślić czasu, jaki upłynie od wniesienia spawy do sądu do ozpoczęcia pocesu. O ozpoczęciu pocesu dowiesz się z zawiadomienia otzymanego pocztą, w któym Twoje dziecko i ewentualnie ównież Ty sam(a) zostaniecie wezwani do złożenia zeznań. Możesz oczywiście wykazać własną inicjatywę i samodzielnie w seketaiacie sądu dowiadywać się o pzewidywany temin ozpawy. 12. Co będzie się działo podczas ozpawy? Oczekiwanie: Bioąc pod uwagę ealia polskiego sądownictwa, to głównie od Ciebie będzie zależało, aby nie dopuścić do tego, by Twoje dziecko spotkało się z oskażonym pzed salą ozpaw. Możesz pzed ozpawą poposić o umożliwienie dziecku oczekiwania w jakimś wskazanym pzez sędziego pomieszczeniu. Z taką pośbą możesz zwócić się do pokuatoa lub sądu na piśmie, odpowiednio wcześnie, czyli kilkanaście dni pzed spawą. Najlepiej ochonisz dziecko, występując z pośbą o pzesłuchanie dziecka poza siedzibą sądu. Powinno to być pomieszczenie pzystosowane do potzeb dziecka, np. w poadni odzinnej, poadni psychologiczno-pedagogicznej lub w innym miejscu pzeznaczonym dla dzieci. W Waszawie pzyjazne miejsce pzesłuchań dzieci ofeuje Centum Pomocy Dzieciom "Mazowiecka" pzy ulicy Mazowieckiej 12. 9
Zgodnie z oficjalną polityką, sąd staa się skócić czas oczekiwania dziecka na składanie zeznań do minimum. Jednak w dniu ozpawy zdazają się opóźnienia i niektóe dzieci muszą dość długo czekać w budynku sądu, zanim zostaną wezwane do składania zeznań. Wato pzynieść ze sobą gę lub książeczkę - coś, czym Ty i dziecko będziecie mogli się zająć podczas oczekiwania. Wato też zaopatzyć się w pzekąskę i napoje. Jeśli w budynku sądu jest automat do spzedawania napojów, pzyda Wam się zapas monet. Młodsze dzieci chętnie pzynoszą ze sobą do sądu ulubioną zabawkę lub pluszowego misia. Stasze dzieci często wolą włożyć do kieszeni jakiś wyjątkowy, ważny dla nich pzedmiot. Obsewatozy: We wszystkich sądach są miejsca dla publiczności, zatem podczas ozpawy na tylnych ławkach mogą siedzieć osoby, któe w milczeniu będą się pzysłuchiwały zeznaniom świadków. Kiedy zeznaje ofiaa pzestępstwa seksualnego, pokuato składa sędziemu wniosek, aby publiczność opuściła salę sądową. Taką decyzję może ównież podjąć sędzia z własnej inicjatywy. Pokuato i sędzia mogą ównież zaządzić, by publiczność opuściła salę sądową, aby stwozyć świadkowi waunki nieskępowanego składania zeznań. Wniosek o wyposzenie publiczności możesz także złożyć Ty, jeśli jesteś oskażycielem posiłkowym. Pytania: Na początku zeznań pytania świadkowi zadają sędziowie - głównie sędzia powadzący ozpawę. Następnie pytania może zadawać pokuato oaz oskażony i adwokaci, jeżeli bioą udział w spawie. 13. Wynik ozpawy Niezwykle zadko zdaza się, aby wynik ozpawy, czyli ogłoszenie wyoku, nastąpił po jednym dniu ozpawy. Spawy w sądzie twają na ogół kilka dni, a pzewy między poszczególnymi posiedzeniami sądu mogą twać do tzydziestu pięciu dni. Wszystko zależy od tego, jak skomplikowana jest spawa i jakie towazyszą jej okoliczności, np. świadek zachouje i nie pzyjdzie w wyznaczonym teminie. O następnym teminie ozpawy dowiesz się bezpośednio na sali sądowej lub otzymasz zawiadomienie dogą pocztową. Decyzje o winie lub niewinności oskażonego, a także o wymiaze kay podejmuje sędzia powadzący i towazyszący mu sędziowie ławnicy. Sąd, wydając wyok, opiea się na pzepisach kodeksu kanego i wymieza kaę zgodną z pzewidywanymi dla danego pzestępstwa sankcjami. Po ogłoszeniu wyoku w sądzie ejonowym oskażonemu, pokuatoowi, oskażycielowi posiłkowemu i odzicowi dziecka będącego ofiaą pzestępstwa pzysługuje pawo apelacji, jeżeli nie zgadzają się z wyokiem sądu. W sądzie ejonowym sędzia wydając wyok nie musi uzasadniać go na piśmie. Pisemne uzasadnienie wyoku sędzia spoządza tylko wtedy, gdy któaś ze ston wniesie zapowiedź apelacji. Jeżeli nie zgadzasz się z wyokiem sądu, masz siedem dni (licząc od dnia następnego od ogłoszenia wyoku) na złożenie zapowiedzi apelacji. Temin jest niepzekaczalny, więc w Twoim inteesie jest poznanie daty ogłoszenia postanowienia sądu. Decyzję sądu poznasz na sali sądowej lub w seketaiacie sądu. Zapowiedź apelacji składasz, tak jak inne pisma do sądu, w biuze podawczym sądu i adesujesz do sądu ejonowego, w któym toczyła się spawa. Zapowiedź apelacji nie wymaga fomułowania uwag i uzasadnień. Najlepiej, gdy napiszesz: Wnoszę o nadesłanie odpisu wyoku z dnia sygnatua akt, w spawie pzeciwko, z atykułu - waz z pisemnym uzasadnieniem. 10
Na uzasadnienie wyoku oczekujesz tzydzieści dni. Uzasadnienie otzymasz listem poleconym. Teaz masz cztenaście dni (licząc od następnego dnia od odebania pzez Ciebie listu poleconego) na spoządzenie i dostaczenie do sądu uzasadnienia Twojej apelacji. Nie ma pzepisu nakazującego kozystanie z pomocy adwokata pzy spoządzaniu apelacji od wyoku sądu ejonowego, jednak wato z takiej pomocy skozystać. 14. To wszystko jest takie tudne i skomplikowane. Czy moje dziecko w ogóle musi zeznawać w sądzie? Pzecież wcześniej wszystko już zeznało. Tak. W Polsce obowiązuje zasada bezpośedniości, co oznacza, że sąd musi osobiście zapoznać się z zeznaniami świadków. Rodzice nie mogą nie wyazić zgody na pzesłuchanie dziecka pzez sędziego. Nie ma ównież dolnej ganicy wieku, od któej dziecko może być świadkiem. Jeżeli pojawia się wątpliwość czy dziecko może, ze względu na swój wiek czy ozwój zeznawać, pokuato w postępowaniu pzygotowawczym lub sędzia w postępowaniu sądowym zadecyduje o wykonaniu badania psychologicznego oceniającego możliwości dziecka. Należy pamiętać, że dziecko (tak samo jak osoba doosła), któe było ofiaą lub świadkiem pzestępstwa dokonanego pzez najbliższego członka odziny, ma pawo odmówić składania zeznań - zaówno pzed pokuatoem, jak i w sądzie. 15. Co się będzie się działo po zakończeniu ozpawy? Po wyjściu z sądu wato zapoponować dziecku coś, co mu spawi adość, jednak tego dnia dzieci często są badzo zmęczone składaniem zeznań. Nie obiecuj dziecku pezentu ani pzyjemności za to, że "dobze wypadło" w sądzie. Gdy zeznaje się w chaakteze świadka oskażenia, nie chodzi o to, czy się "dobze" czy "źle" wypada. Pochwal dziecko za to, że powiedziało sądowi pawdę o tym, co się wydazyło, doceń jego wysiłek. Niektóe dzieci obwiniają się w związku z decyzją sądu. Uważają, że nie były "wystaczająco dobe" w składaniu zeznań. Dziecko, któe zostało powołane na świadka, może mieć poczucie, że wedykt uniewinniający oskażonego oznacza, iż sąd posądził je o kłamstwo. Badzo obciążające dla dziecka może być także wydanie wyoku skazującego, szczególnie gdy oskażonym jest osoba bliska dziecku. Zapewnij dziecko, że liczy się tylko powiedzenie pawdy. Powiedz mu, że w żaden sposób nie jest odpowiedzialne za postanowienie sądu. Rozmawiaj z nim o jego uczuciach i pozwól mu wyazić zaówno uczucia złości, jak i miłości czy niepokoju o spawcę. Nie ma w tym nic nienomalnego, wiele dzieci pzeżywa huśtawkę emocjonalną. Najważniejsze jest, aby dziecko nie odczuło baku Twojej akceptacji jego pzeżyć.
Pzydatne adesy Centum Dziecka i Rodziny Fundacji Dzieci Niczyje 03-926 Waszawa, ul. Walecznych 59 tel. (22) 616 02 68, fax (22) 616 03 14 fdn@fdn.pl Centum Pomocy Dzieciom "Mazowiecka" Fundacji Dzieci Niczyje Waszawa, ul. Mazowiecka 12 tel. (22) 826 14 34, tel/fax (22) 826 88 62 mazowiecka@fdn.pl Komitet Ochony Paw Dziecka 00-521 Waszawa, ul.hoża 27A lok.5 tel/fax 626 94 19, 626 94 21, 628 89 57 lub 628 89 89 kopd@kopd.pl oaz w teenowe Komitety Ochony Paw Dziecka, któych adesy można znaleźć na stonie intenetowej www.kopd.pl Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofia Pzemocy w Rodzinie "Niebieska Linia" Tel. płatny: (0 22) 666 00 60, płatny piewszy impuls: 0 801 1200 02 Ośodek Intewencji Kyzysowej 30-126 Kaków, ul. Radziwiłłowska 8 b tel. (12) 421 82 42, fax 421 69 76 oaz inne ośodki i centa intewencji kyzysowej na teenie całego kaju