Rozwój innowacji społecznych w Polsce w ramach programu Kapitał Ludzki

Podobne dokumenty
Projekty współpracy ponadnarodowej w perspektywie konkursy organizowane w ramach Działania 4.3 PO WER. Warszawa, 8 czerwca 2016 r.

Bloki tematyczne projektów innowacyjnych w ramach PO KL

Nabory wniosków w 2012 roku

Warsztaty dla początkujących czyli o co chodzi w Funduszach Europejskich?

Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój-

Założenia Regionalnego Programu Operacyjnego na lata w kontekście wsparcia szkolnictwa wyższego oraz infrastruktury B+R

Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego. Założenia perspektywy finansowej

TURYSTYKI DO 2020 ROKU. Warszawa, 17 września 2015 r.

Innowacyjne rozwiązania w obszarze współpracy nauki i biznesu współfinansowane z EFS Krajowa Instytucja Wspomagająca Warszawa, 10 maja 2013

Podstawy procesu programowania perspektywy finansowej Konsultacje społeczne Gliwice, 24 maja 2013 r.

Europejskiej w rozwoju wsi w latach

Innowacje społeczne innowacyjne instrumenty polityki społecznej w projektach finansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego

Innowacyjne rozwiązania w obszarze współpracy nauki i biznesu współfinansowane z EFS Krajowa Instytucja Wspomagająca Warszawa, 25 września 2013

Załącznik nr 2 do Programu Rozwoju Innowacji Województwa Lubuskiego

Koncepcja SMART SPECIALISATION a Polityka Spójności UE po 2014

Europejski Fundusz Społeczny

Innowacje społeczne w obszarze Edukacja i szkolnictwo wyższe PO KL Krajowa Instytucja Wspomagająca Łódź, 9 września 2013

Nowa perspektywa finansowa Unii Europejskiej Warszawa, 14 października 2014 r.

Możliwości rozwoju placówki. Fundusze kilka słów wstępu. EFRR a EFS

Program Operacyjny Kapitał Ludzki w Narodowej Strategii Spójności (NSRO)

ŹRÓDŁA I METODY FINANSOWANIA PROJEKTÓW SMART

Inicjatywy Wspólnotowe

Możliwości pozyskania dofinansowania z funduszy strukturalnych UE na wdrożenie systemów informatycznych w przedsiębiorstwach. Małgorzata Nejfeld

Środki strukturalne na lata

Fundusze nie tylko europejskie - jak z nich skorzystać? Ewa Cłapa

Wsparcie przedsiębiorców w latach możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej

STRATEGIA LIZBOŃSKA A POLITYKA ZATRUDNIENIA W POLSCE

Załącznik nr 2 do Programu Rozwoju Innowacji Województwa Lubuskiego (Załącznik do uzupełnienia)

Szanse rozwoju gospodarczego Województwa Świętokrzyskiego w perspektywie realizacji RPOWŚ na lata Kielce, kwiecień 2008 r.

Programowanie funduszy UE w latach schemat

Warszawa, 20 listopada 2014 r.

Program Operacyjny KAPITAŁ LUDZKI a polityka integracji społecznej

Tworzenie programów w Unii Europejskiej

POLITYKA SPÓJNOŚCI na lata

Wsparcie przedsiębiorczości jako jeden z głównych priorytetów NSRO. Opole, 7 marca 2008

ZPT ZSS ZWP. Zintegrowane Porozumienia Terytorialne Zespół Sterujący Strategią Zarząd Województwa Pomorskiego

Założenia Regionalnego Programu Operacyjnego - LUBUSKIE EFS

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej sala im. Andrzeja Bączkowskiego Warszawa, 21 września 2017 r.

Program Operacyjny Kapitał Ludzki Plan Działania na rok Priorytet IX. Biuro Koordynacji Projektów Oddział Projektów Społecznych

Regionalna Strategia Innowacji dla Mazowsza cele i działania

Założenia funkcjonowania ZIT w ramach RPO Lubuskie Zielona Góra, 12 września 2013 r.

Departament Funduszy Strukturalnych. Edukacja w okresie programowania

Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój dla organizacji pozarządowych

Wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie wdrażania projektów innowacyjnych i współpracy ponadnarodowej w ramach PO KL

Strategia umiędzynarodowienia Uczelni na potrzeby wniosku programu Erasmus

Prof. Mirosław Grewiński Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP im. Janusza Korczaka

Polityka regionalna Unii Europejskiej. mgr Ewa Matejko

ZARZĄDZANIE JEDNOSTKĄ TERYTORIALNĄ WYBRANE ZAGADNIENIA

Polityki horyzontalne Program Operacyjny

Wsparcie dla przedsiębiorców w nowej perspektywie finansowej

Innowacyjność jako obszar polityki rozwoju Małopolski STRATEGIA MAŁOPOLSKA 2020

Edukacja w okresie programowania

pracy międzyregionalnej Interreg Europa

Sport w perspektywie finansowej UE na lata Działania Ministerstwa Sportu i Turystyki

Nowa perspektywa finansowa założenia do nowego okresu programowania.

Włączeni w rozwój wsparcie rodziny i podnoszenia kwalifikacji zawodowych w kontekście potrzeb gospodarki regionu pomorskiego

CEL STRATEGICZNY I. ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I STABILNEGO RYNKU PRACY. Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój na lata :

Zasada równości szans kobiet i mężczyzn w ramach EFS Warszawa

Załącznik nr 3 do Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego projekt z dnia 8 kwietnia 2014 r.

Stan wdrażania ania PO KL w województwie sko-mazurskim. Olsztyn, 17 listopada 2010 r.

Opis III Osi Priorytetowej Programu: Szkolnictwo wyższe dla gospodarki i rozwoju

Możliwości i efekty wsparcia rozwoju zasobów ludzkich w ramach PO KL. Departament Europejskiego Funduszu Społecznego UMWD Wałbrzych, marzec 2012 r.

Finansowanie MŚP w ramach funduszy strukturalnych

Nowe wytyczne dla beneficjentów środków unijnych

Polskie plany wsparcia ekonomii społecznej w ramach wdraŝania unijnej polityki spójności na lata

Wsparcie małej i średniej przedsiębiorczości w ramach WRPO założenia programowe

Uw a r u n k o w a n i a r o z w o j u Do l n e g o Śl ą s k a. Redaktor naukowy Teresa Kupczyk

Miejski obszar funkcjonalny Puławy. Spotkanie konsultacyjne w ramach opracowania analizy i strategii obszaru

Wyzwania Cyfrowej Polski Jerzy Kwieciński

Europejski Fundusz Społeczny

Środki na projekty B+R i transfer technologii w RPO WM

EUROPEAN REGIONAL DEVELOPMENT FUND. Międzyregionalny Program INTERREG EUROPA

Perspektywa finansowa

Badanie potrzeb dotyczących inicjatyw promujących postawy przedsiębiorcze i wspierających rozwój przedsiębiorczości

Strategia Rozwoju Miasta - Piotrków Trybunalski 2020

Zdolności finansowe organizacji pozarządowych w Lubuskiem (aplikowane o środki FIO, EFS, samorządowe) potrzeby III sektora

FUNDUSZE STRUKTURALNE ĆWICZENIA SEMESTR ZIMOWY 2014/2015

Źródła finansowania Celów strategicznych Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Opolskiego do roku 2020.

INFORMACJE O PROJEKTACH, O KTÓRYCH MOWA W ART. 2 UST

Możliwości wsparcia z funduszy UE. Zbigniew Krzewiński

UCHWAŁA NR XII/134/11 RADY MIASTA KRAKOWA. z dnia 13 kwietnia 2011 r.

Europejski Fundusz Społeczny wsparciem dla przedsiębiorczości w województwie podlaskim

Łukasz Urbanek. Departament RPO. Kierownik Działu Programowania i Ewaluacji. Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego

REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO NA LATA

Komplementarność w ramach RPO WO jako narzędzie zwiększania efektywności realizacji celów

ROLA PARTNERSTW STRATEGICZNYCH I MOBILNOŚCI W PROGRAMIE ERASMUS+

Rozwój inteligentny Rozwój zrównoważony Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu

TYTUŁ PREZENTACJI SZCZEGÓŁOWY OPIS OSI PRIORYTETOWYCH W ZAKRESIE EFS REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO NA LATA

Konferencja inaugurująca Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego w Województwie Śląskim Katowice, 18 maja 2004 Materiały konferencyjne

Szczegółowe nakłady na realizację Regionalnej Strategii Innowacji dla Wielkopolski na lata , w tym programów strategicznych.

PO Kapitał Ludzki wsparcie takŝe dla przedsiębiorców

Joanna Kopczyńska Departament Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko

POLITYKA SPÓJNOŚCI na lata

Uwarunkowania dotyczące rozwoju innowacyjności przedsiębiorstw w oparciu o zamówienia publiczne dr inż. Arkadiusz Borowiec

Projekty systemowe realizowane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki wsparcie działalności naukowej

Plan działania na lata

Zielona Góra, wrzesień 2014 r.

Zwrotne finansowanie przedsiębiorstw ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w perspektywie finansowej

Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata

Klastry wyzwania i możliwości

Transkrypt:

Rozwój innowacji społecznych w Polsce w ramach programu Kapitał Ludzki... 237 Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, nr 46 (2/2016) DOI: 10.15584/nsawg.2016.2.13 ISSN 1898-5084 dr Dorota Murzyn 1 Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej, Instytut Politologii Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie Rozwój innowacji społecznych w Polsce w ramach programu Kapitał Ludzki 2007 2013 WSTĘP Z jednej strony, kapitał ludzki jest istotnym czynnikiem budowania innowacyjnej gospodarki, z drugiej rozwój innowacji wpływa na proces kształtowania zasobów kapitału ludzkiego. Tak jest w przypadku innowacji społecznych, które mogą oznaczać zmiany w zachowaniu poprzez wprowadzanie nowych wartości, pomysłów, projektów, a te z kolei umożliwiają odmienne rozwiązywanie problemów społecznych oraz przynoszą pozytywne rezultaty w funkcjonowaniu jednostek i grup społecznych. Unia Europejska zobligowała państwa członkowskie, by w każdym programie operacyjnym współfinansowanym ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego uwzględniona została kwestia innowacyjności oraz włączania jej do głównego nurtu polityki. W Polsce w latach 2007 2013 jedynym programem współfinansowanym z tego funduszu był program Kapitał Ludzki. Celem artykułu jest analiza projektów innowacyjnych współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007 2013 oraz powstałych w ich wyniku innowacji społecznych. W tym celu przeprowadzono badania, przede wszystkim w oparciu o bazę projektów Krajowego Systemu Informatycznego SIMIK 07 13 (stan na dzień 31.03.2015 r.) oraz informacje Krajowej Instytucji Wspomagającej dla Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. System SIMIK zawiera informacje o wszystkich projektach, które otrzymały dofinansowanie z programów operacyjnych w latach 2007 2013. 1 Adres korespondencyjny: ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków, tel. +48 12 662 62 13, e-mail: mdorota@up.krakow.pl.

238 DOROTA MURZYN UNIA EUROPEJSKA A INNOWACJE SPOŁECZNE W dokumentach wspólnotowych wspominano o nowych rozwiązaniach dla kwestii społecznych od lat ale definicje innowacji społecznych pojawiły się dopiero stosunkowo niedawno [Young Foundation, 2010; BEPA, 2011; European Commission, 2013]. Chociaż innowacje społeczne stały się bardzo popularne wśród decydentów, to jednak ich znaczenie jest nadal niejasne i nieprecyzyjne, a ponadto niejako rozciągnięte w wielu kierunkach [Grimm et al., 2013, s. 440]. Young Foundation rozumie innowacje społeczne jako nowe pomysły, które służą realizacji celów społecznych i są społeczne zarówno w efekcie, jak i w środkach [Young Foundation, 2010, s. 17 18]. Komisja Europejska określa innowacje społeczne jako rozwój i wdrażanie nowych pomysłów (produktów, usług i modeli) w celu zaspokojenia potrzeb społecznych oraz tworzenia nowych relacji społecznych i współpracy [European Commission, 2013, s. 6]. Phills, Deiglmeier i Miller definiują innowacje społeczne w podobny sposób, jako nowe rozwiązanie problemu społecznego, które jest bardziej skuteczne, efektywne, zrównoważone od istniejących rozwiązań, a wartość tworzona przypada przede wszystkim społeczeństwu jako całości, a nie osobom prywatnym [Phills et al., 2008, s. 35]. Analiza literatury wskazuje na duże zróżnicowanie koncepcji innowacji społecznych, jednak można wskazać ich wspólne cechy i wyznaczniki [Wyrwa, 2014, s. 47 50]: cel społeczny, motywacja, nowatorstwo, podmioty promujące, intensyfikacja, zrównoważony charakter, różne formy, wpływ na życie ludzi ubogich. Witold Kwaśnicki uważa, że aby daną praktykę uznać za społecznie innowacyjną powinno być obecnych pięć elementów rdzennych : nowość, funkcjonalność od pomysłu do realizacji, skuteczność, spełnienie potrzeby społecznej, poprawa zdolności społeczeństwa do działania [Kwaśnicki, 2014, s. 17]. Istotną cechą innowacji społecznych jest przy tym to, że społeczeństwo w procesach innowacyjnych jest współuczestnikiem, współtwórcą, a zarazem adresatem i beneficjentem zmian innowacyjnych, mających podnosić jakość życia [Olejniczuk-Merta, 2014]. Unia Europejska jest obecnie zaangażowana w nową strategię Europa 2020 [Komisja Europejska, 2010], w której sprawy społeczne wysuwają się na pierwszy plan. Priorytetami strategii Europa 2020 są rozwój inteligentny, rozwój zrównoważony oraz rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu. W celu zapewnienia takiego rozwoju innowacje społeczne są niezbędne, gdyż to one mogą pomóc w rozwiązaniu najważniejszych problemów społecznych (w tym: ubóstwa, tworzenia nowych miejsc pracy, zmian klimatycznych, starzenia się społeczeństwa). W celu zapewnienia sprawnej realizacji strategii Europa 2020, Komisja Europejska przygotowała przewodniki dla krajów członkowskich 2. Innowa- 2 Najistotniejsze dla wdrażania innowacji społecznych są: Guide to Research and Innovation Strategies for Smart Specialisation [Foray, Goddard i in., 2012] oraz Guide to Social Innovation [European Commission, 2013].

Rozwój innowacji społecznych w Polsce w ramach programu Kapitał Ludzki... 239 cje społeczne mają być narzędziem dla wdrażania strategii na rzecz inteligentnej specjalizacji oraz, docelowo, strategii Europa 2020. Unia Europejska stworzyła szereg instrumentów finansowych wspierających innowacyjne praktyki w odniesieniu do kwestii społecznych i socjalnych. Są to programy o różnym charakterze, angażujące mniejsze lub większe środki finansowe, jednak tylko w nielicznych innowacje społeczne pojawiają się jako wyraźnie wyodrębniony cel [Kasprowicz, Murzyn, 2014]. Najważniejszymi środkami wsparcia dla innowacji społecznych są fundusze strukturalne (tabela 1), głównie Europejski Fundusz Społeczny (EFS). W perspektywie finansowej 2007 2013, w ramach każdego programu operacyjnego szczególną uwagę zwracano na wspieranie działalności innowacyjnej i włączanie jej do głównego nurtu polityki, co było zaleceniem Komisji Europejskiej dla wsparcia z tego funduszu [Rozporządzenie (WE) nr 1081/2006, art. 7]. Tabela 1. Przegląd instrumentów finansowych wsparcia innowacji społecznych w Unii Europejskiej Do 2013 Po 2013 Fundusze strukturalne: Europejski Fundusz Społeczny (w tym przede wszystkim Inicjatywa Wspólnoty EQUAL), Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (w tym Inicjatywa Wspólnoty URBAN, INTERREG IV, URBACT II, a także JE- REMIE, JESSICA, JASMINE), Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (w tym przede wszystkim Inicjatywa Wspólnoty LEADER). Program PROGRESS Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (w tym przede wszystkim podejście LEADER) Programy Ramowe na rzecz Badań i Rozwoju Technologicznego Program Ramowy na rzecz Konkurencyjności i Innowacji Źródło: [Kasprowicz, Murzyn, 2014, s. 139]. Fundusze strukturalne: Europejski Fundusz Społeczny (EFS), Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR). Program UE na rzecz przemian i innowacji społecznych Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (w tym przede wszystkim podejście LEADER) Horyzont 2020 Program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw i MŚP (COSME) 2014 2020 Działania te mają być jeszcze bardziej zintensyfikowane w latach 2014 2020, kiedy to innowacje społeczne zostały wyraźnie włączone do rozporządzeń dotyczących funduszy strukturalnych. Zarówno EFS, jak i EFRR mają oferować państwom członkowskim i regionom szerokie możliwości inwestowania w tego typu działania. Powołano także nowy Program Unii Europejskiej na rzecz przemian i innowacji społecznych.

240 DOROTA MURZYN INNOWACJE SPOŁECZNE W PROGRAMIE KAPITAŁ LUDZKI 2007 2013 Pierwsze doświadczenia z zakresu innowacji społecznych Polska zdobyła w latach 2004 2006 uczestnicząc w Inicjatywie Wspólnoty EQUAL, współfinansowanej z Europejskiego Funduszu Społecznego. Od 2007 roku zlikwidowano inicjatywy wspólnotowe i włączono zakres ich wsparcia do głównego nurtu polityki spójności. W latach 2007 2013 innowacje społeczne w Polsce zostały objęte całościowym wsparciem z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (POKL). Przyjęto, że projekty innowacyjne będą wdrażane w ramach każdego z priorytetów POKL. Realizacja projektów innowacyjnych odbywała się w ramach zamkniętego katalogu tematów, które zostały określone, w podziale na obszary wsparcia EFS przez Komitet Monitorujący POKL. Tematami projektów innowacyjnych były zatem: zatrudnienie i integracja społeczna, adaptacyjność, edukacja i szkolnictwo wyższe oraz dobre rządzenie. Celem projektów innowacyjnych miało być poszukiwanie nowych, lepszych, efektywniejszych sposobów rozwiązywania problemów mieszczących się w obszarach wsparcia EFS [Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 2009, s. 14]. W ramach programu Kapitał Ludzki zrealizowano 344 projekty innowacyjne o łącznej wartości ponad 810 mln zł, z czego dofinansowanie z EFS stanowiło prawie 688 mln zł (7% całej alokacji EFS dla Polski). Projekty te były zróżnicowane nie tylko pod względem tematycznym ale także finansowym najmniejszy miał wartość 397 266,43 zł, największy 23 779 511 zł. Najwięcej projektów realizowanych było w obszarze zatrudnienia i integracji społecznej, miały one też największą łączną wartość. Jednak największe wsparcie EFS otrzymały projekty z dziedziny edukacji i szkolnictwa wyższego (stanowiły one drugą pod względem ilości grupę projektów). Najmniej projektów zrealizowano w obszarze dobrego rządzenia, otrzymały one też najmniejsze łączne dofinansowanie (rys. 1). 300 000 000 250 000 000 200 000 000 150 000 000 100 000 000 50 000 000 0 Zatrudnienie i integracja społeczna wartość projektów Edukacja i szkolnictwo wyższe Adaptacyjność Dobre rządzenie wartość dofinansowania UE Rysunek 1. Projekty innowacyjne w programie Kapitał Ludzki w podziale na tematy Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy projektów Krajowego Systemu Informatycznego SIMIK 07 13 (stan na dzień 31.03.2015 r.) oraz informacji Krajowej Instytucji Wspomagającej dla Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.

Rozwój innowacji społecznych w Polsce w ramach programu Kapitał Ludzki... 241 W obszarze zatrudnienie i integracja społeczna opracowano wiele rozwiązań służących aktywizacji zawodowej osób w najtrudniejszej sytuacji na rynku pracy, przede wszystkim osób do 25. roku życia i po 45. roku życia (tabela 2). Rozwiązania te dotyczyły innowacyjnych metod aktywizacji (takich jak mentoring, coaching / jobcoaching, kontraktacja usług rynku pracy, story cheering), innowacyjnych metod podnoszenia kompetencji oraz poprawy otoczenia osób bezrobotnych, w tym działań publicznych służb zatrudnienia i dostępu do informacji. Wypracowano także wiele innowacyjnych sposobów rozwiązywania problemów osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy, w tym osób niepełnosprawnych. Poza tym, projekty innowacyjne obejmowały opracowanie narzędzi współpracy dotyczącej świadczenia usług w sferze integracji społeczno-zawodowej, nowe instrumenty interwencji socjalnej i wyrównywania szans (szczególnie młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo- -wychowawcze i więźniów opuszczających zakłady karne), działania w zakresie godzenia życia zawodowego i rodzinnego oraz wsparcie instytucji ekonomii społecznej. Tabela 2. Innowacje społeczne wsparte w ramach POKL 2007 2013 w podziale na tematy i bloki tematyczne Temat Blok tematyczny Ilość wspartych innowacji 1 2 3 Zatrudnienie Działania na rzecz osób niepełnosprawnych 27 i integracja społeczna Nowe instrumenty interwencji socjalnej i wyrównywania 26 szans Aktywizacja zawodowa osób bezrobotnych w grupie 24 wiekowej pow. 45. roku życia Działania na rzecz osób będących w szczególnej 18 sytuacji na rynku pracy Aktywizacja zawodowa absolwentów i bezrobotnych 15 osób poniżej 25. roku życia Współpraca instytucji rynku pracy, pomocy i integracji 11 społecznej oraz organizacji pozarządowych Działania na rzecz podmiotów ekonomii społecznej 11 Godzenie ról zawodowych i rodzinnych 6 Aktywizacja zawodowa osób opuszczających zakłady 5 karne Adaptacyjność Budowanie potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw 23 Pracownicy 50+ 21 Przedsiębiorczość akademicka i współpraca przedsiębiorców 18 z sektorem nauki Idea flexicurity 11 Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR) 3

242 DOROTA MURZYN 1 2 3 Edukacja Innowacyjne metody nauczania uczniów 30 i szkolnictwo wyższe Kształcenie zawodowe i ustawiczne w powiązaniu 27 z rynkiem pracy Uczniowie o indywidualnych potrzebach edukacyjnych 12 Kształtowanie przedsiębiorczości wśród uczniów 11 Kształcenie ustawiczne osób dorosłych 10 Systemy motywowania nauczycieli do innowacyjności 6 Monitorowanie losów zawodowych absolwentów 5 szkół wyższych Dobre rządzenie Aktywne NGO s sprawne państwo 14 Modernizacja administracji publicznej 8 Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy projektów Krajowego Systemu Informatycznego SIMIK 07 13 (stan na dzień 31.03.2015 r.) oraz informacji Krajowej Instytucji Wspomagającej dla Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki W zakresie adaptacyjności innowacyjne rozwiązania dotyczyły narzędzi wspomagających zarządzanie zasobami ludzkimi w małych i średnich przedsiębiorstwach, zwiększania elastyczności rynku pracy (m.in. poprzez flexicurity), wspierania aktywności zawodowej pracowników 50+ (m.in. poprzez metodykę zarządzania wiekiem). Wdrożone innowacje społeczne obejmowały także wykorzystanie modelu instytucji wsparcia przedsiębiorczości akademickiej, wzmocnienie współpracy przedsiębiorców z sektorem nauki, czy wreszcie zastosowanie modelu współpracy międzysektorowej na rzecz wdrażania koncepcji CSR (Corporate Social Responsibility) w przedsiębiorstwach z sektora MŚP. Poszukiwanie innowacji społecznych w dziedzinie edukacji ukierunkowane było przede wszystkim na wypracowanie innowacyjnych metod nauczania uczniów oraz dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy. Wypracowane rozwiązania polegały na zwiększaniu zadań praktycznych w procesie nauczania, wykorzystaniu aktywnych metod nauczania w środowisku cyfrowym, współpracy z pracodawcami, kształtowaniu postaw przedsiębiorczych wśród uczniów, czy wreszcie wypracowaniu innowacyjnego modelu monitoringu losów absolwentów. Ponadto, projekty miały na celu wspieranie rozwoju osobistego i zawodowego nauczycieli oraz motywowanie ich do innowacyjności w nauczaniu uczniów, szczególnie w pracy z uczniami o indywidualnych potrzebach edukacyjnych. Wszystkie te działania miały służyć wypracowaniu rozwiązań wiążących edukację i szkolnictwo wyższe z potrzebami gospodarki i rynku pracy. W obszarze dobrego rządzenia projekty dotyczyły przede wszystkim modernizacji administracji publicznej oraz włączania trzeciego sektora w sprawy publiczne. W tym pierwszym obszarze innowacyjne rozwiązania dotyczyły takich problemów jak: bardzo niski stopień uwzględniania i realizacji polityki równości i antydyskryminacji w ramach świadczenia usług publicznych przez

Rozwój innowacji społecznych w Polsce w ramach programu Kapitał Ludzki... 243 urzędy jednostek samorządu terytorialnego w Polsce; niewystarczająca liczba narzędzi do prowadzenia ilościowej oceny polityk i inwestycji publicznych; nieskuteczne strategie zarządzania wiedzą w administracji rządowej; niedostateczny rozwój narzędzi zarządzania jednostek samorządu w zakresie poprawy jakości usług publicznych; niedostatecznie rozwinięte metody pomiaru jakości usług publicznych i jakości życia; niedostatecznie rozwinięte zestawy wskaźników monitorowania efektywności kluczowych procesów zachodzących w urzędach; nieefektywne metody monitorowania wskaźników jakości życia, sprawnego zarządzania i aktywności społecznej. Z kolei w zakresie wpływu NGO s na sprawne państwo wypracowano innowacje społeczne odpowiadające przede wszystkim na problem niskiego poziomu współpracy organizacji pozarządowych i urzędów jednostek samorządu terytorialnego w Polsce w ramach świadczenia usług publicznych, a także deficytu zachęt oraz narzędzi dla sektora publicznego i organizacji pozarządowych dla popularyzacji korzyści wynikającej ze zmiany formy realizacji usług społecznych na kontraktowanie i szacowania korzyści ekonomicznych i społecznych z tego wynikających. Cele takie jak dobra administracja czy polepszenie stanowienia prawa można zrealizować tylko dzięki ściślejszej współpracy organów administracji publicznej ze społeczeństwem, któremu służą. W proces tworzenia innowacji społecznych zaangażowane są instytucje sektora rządowego, samorządowego, pozarządowego, a także niezależni eksperci. Innowacje społeczne w ramach POKL tworzone były przez podmioty o różnej formie prawnej (rys. 2). Najwięcej projektów, zarówno pod względem liczby, jak i wartości projektów i pozyskanego dofinansowania z EFS, realizowały fundacje oraz stowarzyszenia i organizacje społeczne. Aktywne w procesie tworzenia innowacji społecznych okazały się także uczelnie wyższe i przedsiębiorstwa (w tym przede wszystkim mikroprzedsiębiorstwa). Rysunek 2. Projekty innowacyjne realizowane przez poszczególne grupy beneficjentów liczba projektów (lewy wykres) oraz wartość dofinansowania z EFS (prawy wykres) Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy projektów Krajowego Systemu Informatycznego SIMIK 07 13 (stan na dzień 31.03.2015 r.) oraz informacji Krajowej Instytucji Wspomagającej dla Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.

244 DOROTA MURZYN Większość innowacji społecznych realizowanych przy wsparciu POKL wdrażanych było w całym kraju. Najbardziej aktywnymi województwami były mazowieckie, wielkopolskie, lubelskie i pomorskie (choć pod względem wartości pozyskanego dofinansowania przodowało województwo małopolskie). Najmniej projektów innowacyjnych realizowanych było w województwach opolskim, lubuskim i podkarpackim. Rozwiązania powstałe w programie miały stać się gotowymi do zastosowania narzędziami, stanowiącymi odpowiedź na konkretne problemy społeczne. Stąd duży nacisk położono na to, aby były one nie tylko w szczegółowy sposób opisane ale także zawierały elementy warunkujące bezpośrednie ich wykorzystanie w praktyce, tj. podręczniki, metodologie, programy, narzędzia informatyczne. W ten sposób narzędzia wypracowane przez jedną instytucję mogą być zastosowane przez inne podmioty, które stoją w obliczu podobnych problemów. Innowacje społeczne oznaczać mają zmiany w zachowaniu poprzez wprowadzanie nowych wartości, pomysłów, projektów działania, które umożliwiają odmienne rozwiązywanie problemów społecznych oraz przynoszą pozytywne rezultaty w funkcjonowaniu jednostek i grup społecznych [Krajowa Instytucja Wspomagająca, 2013, s. 7]. Wsparcie Europejskiego Funduszu Społecznego dla innowacji społecznych w Polsce w okresie 2014 2020 jest kontynuowane w programie operacyjnym Wiedza Edukacja Rozwój. Innowacjom społecznym dedykowano osobny priorytet w tym programie (innowacje społeczne powiązano ze współpracą ponadnarodową), łączna alokacja EFS dla innowacji społecznych wynosi prawie 215 mln euro. Większy nacisk położono również na rozwijanie nowych pomysłów i weryfikowanie ich skuteczności w praktyce. Wsparcie dla projektów innowacyjnych, także o społecznym charakterze, można również otrzymać z krajowego programu Inteligentny rozwój, współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz z programów regionalnych. ZAKOŃCZENIE Wzrost zainteresowania tworzeniem innowacyjnych rozwiązań w sferze społecznej nie jest zaskakujący, jeśli weźmiemy pod uwagę jak liczne i złożone są wyzwania współczesnego świata. Na społeczny charakter innowacji zwracał uwagę już Joseph Schumpeter. Z kolei Peter F. Drucker, nazywany ojcem zarządzania twierdził, że innowacje społeczne stały się nowym wymiarem zarządzania [Drucker, 1987]. Fundusze europejskie tworzą warunki sprzyjające finansowaniu projektów innowacyjnych. Jednak samo dostarczanie środków finansowych to nie wszystko. Dla rozwoju innowacji społecznych znaczenie mają trzy grupy czynników [Wyrwa, 2014, s. 85 87]: kulturowe, kapitał społeczny wraz z zaufaniem społecznym oraz aspiracje, potrzeby edukacyjne i możliwość ciągłego zdobywania wiedzy.

Rozwój innowacji społecznych w Polsce w ramach programu Kapitał Ludzki... 245 Innowacjom społecznym nadano ogromne znaczenie, mają one służyć realizacji bardzo ambitnych celów. Trudno jednak jeszcze o ocenę czy spełniają one pokładane w nich nadzieje. Jeśli innowacje wypracowane w ramach programu Kapitał Ludzki 2007 2013 zostaną rozpowszechnione, a zaproponowane przez nie rozwiązania problemów społecznych okażą się faktycznie lepsze od dotychczasowych, będzie można mówić nie tylko o rozwoju kapitału ludzkiego ale i o efektywnym i skutecznym wykorzystaniu środków publicznych. BIBLIOGRAFIA BEPA (Bureau of European Policy Advisers), European Commission, 2011, Empowering people, driving change. Social Innovation in the European Union, Luxembourg: Publications Office of the European Union. Drucker P., 1987, Social innovation: management's new dimension, Long Range Planning, 20(6), s. 29 34, http://dx.doi:10.1016/0024-6301(87)90129-4. European Commission, 2013, Guide to Social Innovation. http://ec.europa.eu/regional _policy/sources/docgener/presenta/social_innovation/social_innovation_2013.pdf (stan na dzień 30.05.2015). Foray D., Goddard J. i in., 2012, Guide to Research and Innovation Strategies for Smart Specialisation (RIS 3). European Union, Regional Policy. http://s3platform.jrc. ec.europa.eu/c/document_library/get_file?uuid=a39fd20b-9fbc-402b-be8c-b51d034 50946&groupId=10157 (stan na dzień 30.05.2015). Grimm R., Fox C., Baines S., Albertson K., 2013, Social innovation, an answer to contemporary societal challenges? Locating the concept in theory and practice, Innovation: The European Journal of Social Science Research, Vol. 26, No. 4, s. 436 455, http://dx.doi: 10.1080/13511610.2013.848163. Kasprowicz D., Murzyn D., 2014, Innowacje społeczne skuteczna odpowiedź na kryzys gospodarczy w Unii Europejskiej?, Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, nr 28, Warszawa Kraków. Komisja Europejska, 2010, Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, Komunikat Komisji, Bruksela, 3.3.2010, KOM (2010) 2020 wersja ostateczna. Krajowa Instytucja Wspomagająca, 2013, Projekty innowacyjne. Poradnik dla projektodawców Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, wersja IV poprawiona, Warszawa. Kwaśnicki W., 2014, Innowacje społeczne nowy paradygmat czy kolejny etap w rozwoju kreatywności człowieka [w:] Innowacyjność a samoorganizacja społeczna, red. G. Chimiak, A. Kościański, Warszawa, http://kwasnicki.prawo.uni.wroc.pl/todo wnload/innowacjespolecznewk.pdf (dostęp: 30.05.2015). Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 2009, Wytyczne w zakresie wdrażania projektów innowacyjnych i współpracy ponadnarodowej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Warszawa. Olejniczuk-Merta A., 2014, Innowacje społeczne aktywizacja społeczeństwa czy coś więcej?, Monografie IBRKK, Innowacje społeczne od idei do upowszechniania efektu, Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur, Warszawa.

246 DOROTA MURZYN Phills J.A., Deiglmeier K., Miller D.T., 2008, Rediscovering Social Innovation, Stanford Social Innovation Review 6 (4). Rozporządzenie (WE) nr 1081/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1784/1999, Dz. U. UE L 210 z 31 lipca 2006. Wyrwa J. (red.), 2014, Innowacje społeczne w teorii i praktyce, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa. Young Foundation, 2010, Study on social innovation. A paper prepared by the Social Innovation exchange (SIX) and the Young Foundation for the Bureau of European Policy Advisors, European Union. Streszczenie Z jednej strony, kapitał ludzki jest istotnym czynnikiem budowania innowacyjnej gospodarki, z drugiej rozwój innowacji wpływa na proces kształtowania zasobów kapitału ludzkiego. Tak jest w przypadku innowacji społecznych, które mogą oznaczać zmiany w zachowaniu poprzez wprowadzanie nowych wartości, pomysłów, projektów, a te z kolei umożliwiają odmienne rozwiązywanie problemów społecznych oraz przynoszą pozytywne rezultaty w funkcjonowaniu jednostek i grup społecznych. W procesie tworzenia i rozwoju innowacji społecznych istotną rolę odgrywają decydenci polityczni. Działania te są obecne w szeregu inicjatyw politycznych Komisji Europejskiej od wczesnych lat 90. Innowacyjność była jednym z ważniejszych aspektów agendy lizbońskiej, w której umieszczono wiedzę w centrum rozwoju gospodarczego i społecznego, i pozostaje centralnym elementem strategii Europa 2020, choć ujęta w innym kontekście. Unia Europejska stworzyła wiele instrumentów finansowych wspierających innowacyjne praktyki w odniesieniu do kwestii społecznych i socjalnych. Najważniejszymi środkami wsparcia dla innowacji społecznych są jednak fundusze strukturalne, głównie Europejski Fundusz Społeczny. W perspektywie finansowej 2007 2013, w ramach każdego programu operacyjnego szczególną uwagę zwracano na wspieranie działalności innowacyjnej i włączanie jej do głównego nurtu polityki, co było zaleceniem Komisji Europejskiej dla wsparcia z tego funduszu. W Polsce w latach 2007 2013 jedynym programem współfinansowanym z tego funduszu był program Kapitał Ludzki. Celem artykułu jest analiza projektów innowacyjnych współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach PO Kapitał Ludzki 2007 2013 oraz powstałych w ich wyniku innowacji społecznych. W tym celu przeprowadzono badania, przede wszystkim w oparciu o bazę projektów Krajowego Systemu Informatycznego SIMIK 07 13 (stan na dzień 31.03.2015 r.) oraz informacje Krajowej Instytucji Wspomagającej dla Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Słowa kluczowe: innowacje społeczne, Europejski Fundusz Społeczny, Unia Europejska, Program Operacyjny Kapitał Ludzki The Development of Social Innovation in Poland under the Human Capital Programme 2007 2013 Summary On the one hand, human capital is an important factor of building an innovative economy, on the other innovation affects the process of developing human capital. This is the case of social innovation that could mean a change in behavior by introducing new values, ideas, projects, activi-

Rozwój innowacji społecznych w Polsce w ramach programu Kapitał Ludzki... 247 ties, and these in turn allow solving social problems in a different way and produce positive results in the functioning of individuals and social groups. The policymakers play an important role in the process of creation and development of social innovations. These activities are present in a number of policy initiatives of the European Commission since the early 90s. Innovation was one of the most important aspects of the Lisbon agenda, and remains a central element of the Europe 2020 strategy, although recognized in another context. The European Union has created a number of financial instruments to support innovative practices in relation to social issues. The most important support for social innovations, however, are the structural funds, especially the European Social Fund. In the framework of each operational programme, particular attention was paid to the promotion and mainstreaming of innovative activities, which was recommended by the European Commission. Human Capital Programme was the only program co-financed by ESF in Poland in the years 2007 2013. The aim of the article is to analyze innovation projects and implemented social innovations co-financed by the European Social Fund under the OP Human Capital 2007 2013. For this purpose, a study was conducted primarily based on the database of the National Information System SIMIK 07 13 (as of 03/31/2015) and information of the National Supporting Institution for Human Capital Operational Programme. Keywords: social innovation, European Social Fund, European Union, Human Capital Programme 2007 2013 JEL: O35, O15, O52, R58