Wymagania edukacyjne z chemii w klasie II kształcenie ogólne w zakresie podstawowym i rozszerzonym Program nauczania: DKOS-4015-88/02 Podręcznik: Chemia organiczna. Kształcenie ogólne w zakresie podstawowym i rozszerzonym Wydawnictwo Nowa Era Nauczyciel: mgr Beata Mickiewicz Dopuszczająca Dostateczna Dobra Bardzo dobra Węglowodory Wyjaśnia pojęcia: węglowodór nasycony, alkan, szereg homologiczny, izomeria konstytucyjna, reakcja substytucji, węglowodór nienasycony, alken, izomery cis-trans, alkin, węglowodór aromatyczny. Podaje wzór ogólny szeregu alkanów. Podaje nazwy n- alkanów C 1 C 20. Omawia zmiany właściwości fizyczne alkanów wraz ze wzrostem długości łańcucha. Wśród podanych reakcji potrafi wskazać reakcję substytucji. Podaje wzór ogólny szeregu alkenów. Wymienia metody otrzymywania alkenów i alkinów oraz reakcje charakterystyczne dla alkenów. Opisuje właściwości fizyczne i chemiczne benzenu, toluenu i naftalenu. Wyjaśnia pojęcie wzoru empirycznego i rzeczywistego. Wymienia naturalne źródła węglowodorów, podstawowe frakcje z destylacji ropy naftowej oraz określa ich zastosowanie. Opisuje proces krakingu i reformingu. Określa rodzaje wiązań w alkanach (σ i π). Wyjaśnia zjawisko przyjmowania przez cząsteczkę określonej konformacji. Określa, które z podanych związków są izomerami, a które homologami. Pisze wzory strukturalne izomerów butanu, pentanu i heksanu. Nazywa alkan o podanym wzorze strukturalnym. Pisze wzór strukturalny na podstawie podanej nazwy. Pisze równanie reakcji spalania i półspalania dowolnego alkanu oraz równanie reakcji chlorowania i bromowania alkanu alkanów. Określa kształt cząsteczki etenu. Nazywa alken o podanym wzorze strukturalnym. Pisze wzór alkenu na podstawie jego nazwy. Wskazuje reakcje addycji i eliminacji. Omawia zmiany właściwości fizycznych alkenów wraz ze wzrostem długości łańcucha. Wyjaśnia pojęcie polimeryzacji. Opisuje budowę cykloalkanu i cykloalkanu. Nazywa cykloalkan i cykloalkan, Pisze wzór cykloalkanu i cykloalkanu na podstawie jego nazwy. Omawia budowę etynu i określa kształt cząsteczki etynu. Zapisuje równanie reakcji otrzymywania etynu z karbidu. Opisuje zastosowanie acetylenu. Wyjaśnia pojęcia: elektrony Opisuje i rysuje kształty cząsteczek metanu, etenu i propanu. Uzasadnia budowę cząsteczek alkanów na podstawie hybrydyzacji atomów węgla. Rysuje wzór cząsteczki etanu w konformacji naprzeciwległej i naprzemianległej. Pisze wzory strukturalne izomerów heptanu i oktanu oraz wyższych alkanów. Podaje nazwy zwyczajowe izomerów propanu i butanu. Wymienia rodzaje oddziaływań między cząsteczkami alkanów. Wyjaśnia, dlaczego dany alkan ma określone właściwości fizyczne. Przewiduje, jakie izomeryczne produkty powstaną w reakcji chlorowcowania alkanów o dłuższych łańcuchach.omawia mechanizm reakcji chlorowania metanu. Rysuje przykładowe wzory izomerów cis-trans. Omawia rodzaje wiązań w cząsteczce etenu. Omawia budowę cząsteczek alkenów na podstawie hybrydyzacji atomów węgla. Z podanych cząsteczek wybiera izomery cis-trans. Zapisuje równania reakcji otrzymywania alkenów. Podaje przykłady reakcji eliminacji i addycji. Zapisuje równanie reakcji addycji do symetrycznego alkenu. Przewiduje produkt główny reakcji addycji do Porównuje energię i trwałość poszczególnych konformacji etanu. Stosuje zasady nazewnictwa systematycznego celem nazwania większych lub mniej typowych cząsteczek. Porównuje właściwości fizyczne izomerów. Przewiduje, które alkeny tworzą izomery cis-trans i nazywa ich wzory. Omawia kształt cząsteczki but-2-enu i wskazuje, które atomy leżą na tej samej płaszczyźnie. Potrafi zaproponować metodę rozróżnienia węglowodoru nasyconego i nienasyconego. Zapisuje reakcje addycji do symetrycznych i niesymetrycznych alkenów. Uzasadnia orientację reakcji addycji na podstawie jej mechanizmu. Rysuje dwie skrajne konformacje cykloheksanu. Ocenia trwałość związków cyklicznych. Potrafi zaprojektować doświadczenie wykazujące nienasycony charakter etynu oraz doświadczenie pozwalające odróżnić węglowodór aromatyczny od alifatycznego. Podaje nazwy wskazanych przez nauczyciela pochodnych naftalenu. Omawia właściwości i budowę naftalenu. Uwzględnia kierujący wpływ
zdelokalizowane i pierścień aromatyczny. Omawia budowę cząsteczki benzenu. Potrafi zapisać wzory i podać nazwy najbliższych homologów benzenu. Podaje nazwy wskazanych przez nauczyciela pochodnych benzenu. Opisuje mechanizm reakcji nitrowania. Uzasadnia właściwości fizyczne arenów na podstawie budowy ich cząsteczek. Oblicza skład procentowy związku na podstawie wzoru sumarycznego. Wyjaśnia pojęcie liczby oktanowej. niesymetrycznego alkenu. Wypisuje wzory izomerów związków cyklicznych. Wskazuje pary izomerów cis-trans. Zapisuje równania podstawowych reakcji związków cyklicznych. Podaje nazwę alkinu o określonym wzorze i zapisuje wzór alkinu na podstawie nazwy. Opisuje budowę i kształt cząsteczek alkinów. Omawia rodzaje wiązań w cząsteczkach alkinów. Zapisuje równania reakcji otrzymywania alkinów na drodze eliminacji. Zapisuje równanie reakcji nitrowania i chlorowania benzenu oraz spalania benzenu w powietrzu i tlenie. Uzasadnia aromatyczny charakter benzenu przez analizę struktury elektronowej cząsteczki. Wyjaśnia pojęcia: elektrofil, substytucja elektrofilowa. Umie zastosować w nazewnictwie przedrostki: orto-, meta-, para-. Zapisuje równania reakcji, którym ulega benzen i toluen. Nazywa wielopodstawione pochodne benzenu. Opisuje mechanizm reakcji chlorowcowania, sulfonowania i alkilowania benzenu. Uwzględnia kierujący wpływ podstawników w reakcjach substytucji elektrofilowej do jednopodstawionego benzenu celem określenia produktów reakcji. Proponuje doświadczenie różnicujące właściwości benzenu i naftalenu oraz metodę rozróżnienia arenów i węglowodorów alifatycznych. Ustala wzór empiryczny i proponuje wzór sumaryczny na podstawie składu procentowego. Proponuje wzór strukturalny odpowiadający danemu wzorowi sumarycznemu. Zapisuje równanie reakcji z wykorzystaniem wzorów ogólnych szeregów homologicznych. Ustala wzór sumaryczny na podstawie równania reakcji. podstawników w reakcjach substytucji elektrofilowej do dwupodstawionego benzenu celem określenia produktów reakcji. Potrafi zaproponować wieloetapową syntezę związku aromatycznego. Proponuje i przewiduje wzór strukturalny związku na podstawie opisu jego właściwości. Przygotowuje plakat, prezentację, film itp. na temat zastosowania węglowodorów oraz ich wpływu na środowisko naturalne.
Jednofunkcyjne pochodne węglowodorów Podaje nazwy prostych alkoholi jednowodorotlenowych. Określa rzędowość alkoholu jednowodorotlenowego. Wymienia metody otrzymywania alkoholi. Opisuje właściwości fizyczne metanolu, etanolu i butan-1-olu. Wymienia reakcje charakterystyczne dla alkoholi. Opisuje właściwości fizyczne glicerolu. Podaje nazwę systematyczną i zwyczajową glicerolu i glikolu etylenowego. Rozróżnia wzory alkoholi od fenoli. Opisuje właściwości fizyczne fenolu. Wymienia zastosowania etanolu, glikolu etylenowego, glicerolu i fenolu. Wyjaśnia pojęcia: związek karbonylowy, grupa karbonylowa, aldehyd i keton. Podaje nazwy prostych aldehydów i ketonów. Podaje sposób otrzymywania aldehydów i ketonów. Opisuje właściwości fizyczne metanalu i acetonu oraz ich zastosowanie. Podaje nazwy systematyczne i zwyczajowe prostych kwasów karboksylowych oraz kwasu palmitynowego, stearynowego i oleinowego. Określa typ reakcji otrzymywania kwasów karboksylowych. Opisuje właściwości fizyczne kwasu octowego i stearynowego. Podaje nazwy prostych estrów. Opisuje właściwości fizyczne octanu etylu. Opisuje właściwości fizyczne tłuszczu. Podaje metody otrzymywania soli kwasów karboksylowych. Omawia budowę mydła. Określa rzędowość amin o podanych wzorach. Potrafi napisać wzór alkoholu jednowodorotlenowego na podstawie jego nazwy. Umie napisać wzory izomerycznych alkoholi jednowodorotlenowych. Potrafi napisać równanie reakcji otrzymywania prostych alkoholi z alkenu i chlorowcopochodnej oraz równanie reakcji fermentacji alkoholowej glukozy. Zapisuje równania reakcji substytucji i eliminacji dla prostych alkoholi jednowodorotlenowych oraz ich reakcję z sodem. Umie napisać równanie reakcji glicerolu i glikolu etylenowego z sodem. Podaje nazwę systematyczną prostego alkoholu wielowodorotlenowego. Podaje metodę otrzymywania glikolu etylenowego. Podaje nazwy systematyczne i zwyczajowe najbliższych homologów fenoli. Opisuje właściwości chemiczne fenolu. Porównuje właściwości alkoholi i fenoli. Rozróżnia wzory aldehydów i ketonów. Podaje wzory alkoholi, z których powstaje określony aldehyd lub keton. Określa różnice aldehydów i ketonów w zdolności do ulegania procesowi utlenienia. Potrafi napisać wzór aldehydu lub alkoholu, z którego otrzymuje się dany kwas. Pisze równanie estryfikacji i hydrolizy kwasowej estru. Opisuje budowę tłuszczu i wyjaśnia związek budowy cząsteczki z jego stanem skupienia. Wyjaśnia, na czym polega zmydlanie tłuszczu. Nazywa proste sole kwasów karboksylowych. Zapisuje wzór soli kwasu karboksylowego na podstawie nazwy. Omawia budowę metyloaminy i aniliny. Podaje nazwy prostych amin. Uzasadnia właściwości fizyczne metanolu, etanolu i butan-1-olu na podstawie budowy ich cząsteczek. Przewiduje właściwości fizyczne alkoholu jednowodorotlenowego na podstawie wzoru związku. Nazywa proste alkoholany. Zapisuje reakcje hydrolizy alkoholanów i określa odczyn roztworu. Uzasadnia właściwości fizyczne glicerolu i glikolu etylenowego na podstawie budowy ich cząsteczek. Potrafi zaproponować metodę rozróżnienia alkoholi jednowodorotlenowych od glikolu etylenowego lub glicerolu. Wyjaśnia na podstawie budowy cząsteczki kwasowy charakter fenolu. Zapisuje równania reakcji nitrowania i zobojętniania fenolu. Proponuje metodę rozróżnienia alkoholu i fenolu. Omawia różnice w strukturze aldehydów i ketonów i wynikające z tego właściwości związków. Potrafi zaproponować metodę rozróżnienia aldehydów i ketonów. Opisuje próbę Tollensa i Trommera oraz zapisuje równania reakcji dla obu tych prób. Planuje i przeprowadza doświadczenie ilustrujące różnice we właściwościach aldehydów i ketonów. Potrafi napisać równania reakcji prostych kwasów z metalami, tlenkami metali i wodorotlenkami. Wyjaśnia właściwości fizyczne i chemiczne kwasów karboksylowych na podstawie budowy ich cząsteczek. Pisze równanie reakcji hydrolizy zasadowej estru. Zapisuje wzór tłuszczu nasyconego i nienasyconego. Wyjaśnia właściwości fizyczne tłuszczu na podstawie analizy struktury. Potrafi omówić sposób otrzymywania margaryny z oleju roślinnego. Omawia piorące właściwości mydła. Zapisuje równania Podaje nazwy zwyczajowe butanoli. Wyjaśnia wpływ grupy OH na aktywność pierścienia aromatycznego. Potrafi zaproponować kilkuetapową syntezę alkoholu i fenolu. Omawia zastosowanie próby jodoformowej do określenia położenia grupy karbonylowej w cząsteczce ketonu. Proponuje kilkuetapową syntezę kwasu karboksylowego. Wyjaśnia właściwości estru na podstawie budowy cząsteczki. Umie zaproponować metodę odróżnienia tłuszczu nasyconego i nienasyconego. Zapisuje równanie reakcji zmydlania tłuszczu. Zapisuje równanie reakcji hydrolizy soli kwasów karboksylowych i określa odczyn roztworu. Porównuje właściwości metyloaminy i aniliny i wiąże je z budową cząsteczek. Zapisuje równanie reakcji amin z HCl.
Wyjaśnia pojęcia: hydroksykwasy, związek chiralny, asymetryczny atom węgla, związek wielofunkcyjny, cukier prosty, aldoza, ketoza, cukier redukujący, disacharyd, polisacharyd. Wymienia rodzaje grup funkcyjnych występujących w cząsteczkach aldoz i ketoz. Opisuje właściwości fizyczne i chemiczne glukozy i rybozy. Omawia właściwości fizyczne sacharozy i maltozy. Wymienia podstawowe polisacharydy występujące w przyrodzie. Opisuje właściwości fizyczne skrobi, glikogenu i celulozy. Wymienia grupy funkcyjne wchodzące w skład cząsteczki aminokwasu. Podaje wzór glicyny i alaniny. Wymienia czynniki denaturujące białko. Wyjaśnia pojęcia: związek heterocykliczny, zasada purynowa i pirymidynowa, nukleozyd, nukleotyd, kwas nukleinowy. Wymienia rodzaje cząsteczek RNA. reakcji otrzymywania prostych soli kwasów karboksylowych. Wyjaśnia pojęcie twardości wody i detergentu. Wyjaśnia, na czym polega zasadowość amin. Pisze równania reakcji otrzymywania metyloaminy i aniliny. Wielofunkcyjne pochodne węglowodorów Wyjaśnia pojęcia: enancjomery, mieszanina racemiczna, diastereoizomery, forma mezo, światło spolaryzowane, pentoza, heksoza, pierścień hamiacetalowy, cukry szeregu D i L, anomery α i β, wiązanie glikozydowe. Wskazuje asymetryczne atomy węgla w cząsteczkach o podanych wzorach. Wybiera z podanych przykładów wzory cząsteczek chiralnych. Zapisuje wzór kwasu mlekowego, winowego, jabłkowego, salicylowego. Zapisuje wzór postaci endiolowej rybozy. Zalicza glukozę, fruktozę i galaktozę do odpowiedniej grupy cukrów. Pisze wzory maltozy, laktozy i sacharozy. Wyjaśnia, na czym polega hydroliza dwucukru. Opisuje różnice w budowie i właściwościach sacharozy i maltozy. Omawia budowę skrobi, glikogenu i celulozy. Wyjaśnia pojęcie aminokwas białkowy. Zapisuje wzory peptydów zbudowanych z glicyny i alaniny. Wyjaśnia, na czym polega I-, II- i IIIrzędowa struktura białka. Wymienia rodzaje oddziaływań stabilizujących I-, IIi III- rzędową strukturę białka. Podaje przykłady związków heterocyklicznych. Pisze wzory adeniny, tyminy, uracylu, guaniny i cytozyny. Wyjaśnia pojęcie: wiązanie N-glikozydowe, wiązanie bezwodnikowe. Wyjaśnia rolę ATP i NAD + w przemianach biochemicznych. Omawia budowę DNA i RNA. Opisuje rolę kwasów nukleinowych w syntezie białka. Rysuje wzory przestrzenne enancjomerów. Rysuje wzory Fischera prostych związków. Potrafi napisać wzory Fischera i Hawortha fruktozy, glukozy, 2- deoksyrybozy i galaktozy. Zapisuje wzory postaci endiolowych glukozy, fruktozy i galaktozy. Wyjaśnia pojęcie wiązania α- i β-glikozydowego. Proponuje metodę rozróżnienia sacharozy i maltozy. Wyjaśnia właściwości fizyczne i chemiczne skrobi, glikogenu i celulozy na podstawie budowy ich cząsteczek. Wyjaśnia pojęcie jonu obojnaczego. Opisuje kwasowo zasadowe właściwości aminokwasów. Potrafi na wzorze peptydu określić położenie wiązania peptydowego. Zapisuje równanie reakcji otrzymywania dipeptydu. Zapisuje wzór niewielkiego peptydu na podstawie jego sekwencji, odczytując wzory aminokwasów z podręcznika. Wyjaśnia różnice w procesach denaturacji i wysalania białka. Omawia budowę i właściwości kwasu nikotynowego. Analizuje strukturę cząsteczki ATP, NAD + i FAD na podstawie podanego wzoru. Wyjaśnia związek pomiędzy komplementarnością zasad a ich zdolnością do wytwarzania wiązań wodorowych. Omawia różnice strukturalne pomiędzy poszczególnymi rodzajami RNA. Określa,które wzory przestrzenne przedstawiają enancjomery. Interpretuje próbę Fehlinga. Omawia związek właściwości redukujących cukru z jego strukturą. Proponuje metodę doświadczalnego odróżnienia glukozy od fruktozy. Proponuje metodę rozróżnienia celulozy i skrobi oraz metodę identyfikacji skrobi w produktach spożywczych. Pisze równania reakcji glicyny i alaniny z NaOH i HCl. Proponuje metodę identyfikacji białka. Podaje przykłady innych cząsteczek biologicznie czynnych zawierających adenozynę.