PROPOZYCJA PLANU WYNIKOWEGO CHEMIA ORGANICZNA ZAKRES PODSTAWOWY I ROZSZERZONY

Transkrypt

1 PROPOZYCJA PLANU WYNIKOWEGO CHEMIA ORGANICZNA ZAKRES PODSTAWOWY I ROZSZERZONY edukacja ekologiczna edukacja prozdrowotna EM edukacja czytelnicza i medialna EEu edukacja europejska Wymagania programowe (kategorie celów) Nr Temat PODSTAWOWE PONADPODSTAWOWE lekcji lekcji Uczeń potrafi: Uczeń potrafi: Chemia organiczna jako chemia związków węgla wyjaśnić pojęcie chemia organiczna (B) przedstawić rozwój chemii organicznej oraz znaczenie 1. Chemia organiczna jako chemia związków węgla określić właściwości węgla na podstawie układu związków organicznych i ich różnorodność (B) okresowego pierwiastków chemicznych wymienić rodzaje fulerenów (A) scharakteryzować odmiany alotropowe węgla: diament, grafit i fulereny (B) wyjaśnić przyczynę różnicy we właściwościach odmian alotropowych węgla wymienić metody rozdzielania i oczyszczania związków chemicznych (A) wyjaśnić, na czym polega sublimacja (B) opisać metodę ekstrakcji rozdzielania składników (B) wyjaśnić, na czym polega destylacja (B) wymienić sposoby otrzymywania fulerenów (B) wymienić zastosowania fulerenów (A) opisać metody wykrywania węgla, wodoru, tlenu, azotu i siarki w związkach organicznych wymienić metody badania struktury związków organicznych (A) wyjaśnić, na czym polegają metody spektroskopowe wymienić rodzaje chromatografii (A) wyjaśnić, na czym polega chromatografia (B) wymienić rodzaje destylacji (A) 2. Węglowodory 2. Metan jako przedstawiciel węglowodorów nasyconych (alkanów) podać definicję alkanów (A) określić budowę cząsteczki metanu (B) przedstawić występowanie metanu (B) zbadać właściwości metanu zapisać równania reakcji substytucji i spalania metanu w zależności od ilości dostarczonego tlenu 3. Szereg homologiczny alkanów podać definicję szeregu homologicznego (A) podać wzór ogólny szeregu alkanów (A) podać nazwy oraz wzory strukturalne, półstrukturalne i sumaryczne alkanów określić zmiany właściwości w szeregu homologicznym alkanów wymienić zastosowanie alkanów (A scharakteryzować i narysować kształty cząsteczek metanu, określić rodzaje wiązań w alkanach (B) wyjaśnić budowę cząsteczek alkanów na podstawie hybrydyzacji orbitali atomów węgla w alkanach (B) wyjaśnić sposób powstawanie wiązań (B) zbadać właściwości dowolnego alkanu (reakcje substytucji i spalania) zapisać równanie reakcji substytucji i spalania alkanów wyjaśnić mechanizm reakcji łańcuchowych (substytucji

2 2 4. Izomeria łańcuchowa w alkanach 5. Eten jako przedstawiciel węglowodorów nienasyconych (alkenów) 6. Szereg homologiczny alkenów 7. Otrzymywanie i właściwości alkenów 8. Charakterystyka węglowodorów nienasyconych (alkinów) na przykładzie acetylenu (etynu) etanu i propanu podać definicje izomerów i izomerii łańcuchowej (A) wyjaśnić reguły tworzenia nazw systematycznych izomerów (B) budować modele cząsteczek izomerów alkanów (B) zapisywać wzory strukturalne, półstrukturalne i sumaryczne oraz podawać nazwy systematyczne izomerów alkanów określić rzędowość dowolnego atomu określić kształt cząsteczki etenu (B) wymienić zastosowanie etenu wyjaśnić pojęcie alkeny (B) wyjaśnić, dlaczego alkeny zalicza się do węglowodorów nienasyconych (B) podać nazwy, wzory strukturalne, półstrukturalne i sumaryczne alkenów oraz wzór ogólny alkenów podać najważniejsze przykłady zastosowania alkenów (A) wymienić metody otrzymywania alkenów (A) wskazać reakcję addycji i eliminacji (A) podać przykłady reakcji addycji i eliminacji (B) przewidzieć produkt główny reakcji addycji do niesymetrycznego alkenu wymienić reakcje charakterystyczne dla alkenów (A) omówić właściwości fizyczne alkenów w ich szeregu homologicznym (B) wyjaśnić pojęcie alkiny (B) wyjaśnić, dlaczego alkiny zalicza się do węglowodorów nienasyconych (B) podać nazwy oraz wzory strukturalne, półstrukturalne i sumaryczne alkinów i wzór ogólny alkinów omówić budowę etynu (B) określić kształt cząsteczki etynu (B) wymienić metody otrzymywania alkinów (A) opisać zastosowania acetylenu (B) chlorowania i bromowania alkanów) (B) napisać wzory izomerów alkanów o liczbie atomów węgla większej od 5 zastosować zasady nazewnictwa izomerów alkanów o liczbie atomów większej od 5 porównać właściwości izomerów otrzymać eten i zbadać jego właściwości omówić rodzaje wiązań w cząsteczce etenu (B) zapisać równania reakcji spalania, addycji i polimeryzacji etenu zapisać równania reakcji spalania i addycji dowolnego alkenu omówić budowę cząsteczek alkenów na podstawie hybrydyzacji atomów węgla w alkenach (B) wyjaśnić sposób powstawanie wiązań (B) napisać równania reakcji otrzymywania alkenów (B) zapisać równanie reakcji addycji do symetrycznego alkenu wyjaśnić mechanizm reakcji addycji na podstawie reguły Markownikowa zaprojektować doświadczenie, za którego pomocą można odróżnić alkany od alkenów otrzymać acetylen i zbadać jego właściwości zapisać równanie reakcji otrzymywania acetylenu zapisać równania reakcji spalania i addycji acetylenu zapisać równania reakcji spalania i addycji dowolnego alkinu opisać budowę i kształt cząsteczek alkinów na podstawie hybrydyzacji atomów węgla w alkinach (B) omówić rodzaje wiązań w cząsteczkach alkinów (B) zaprojektować doświadczenie wykazujące nienasycony charakter acetylenu

3 3 9. Porównanie budowy cząsteczek i właściwości alkanów, alkenów i alkinów 10. Węglowodory cykliczne 11. Charakterystyka węglowodorów aromatycznych na przykładzie benzenu 12. Homologi benzenu i inne węglowodory aromatyczne 13. Izomeria geometryczna cis-trans 14. Źródła węglowodorów w przyrodzie opisać budowę cząsteczek alkanów, alkenów i alkinów (B) określić rodzaj wiązań w cząsteczkach alkanów, alkenów i alkinów (B) podać najważniejsze zastosowania węglowodorów opisać budowę cykloalkanu i cykloalkenu (B) podać nazwę węglowodoru cyklicznego na podstawie wzoru napisać wzór węglowodoru cyklicznego napisać wzory izomerów związków cyklicznych wyjaśnić pojęcie aromatyczność na przykładzie benzenu (B) zbudować model cząsteczki benzenu wyjaśnić pojęcia: elektrony zdelokalizowane, pierścień aromatyczny (B) opisać właściwości fizyczne benzenu (A) zapisać równania reakcji spalania benzenu wymienić homologi benzenu (A) zapisać wzory homologów benzenu (B) zastosować w nazewnictwie przedrostki: orto-, meta- i para- opisać właściwości naftalenu podać przykłady innych od naftalenu węglowodorów aromatycznych (A) omówić budowę i właściwości naftalenu (B) wyjaśnić różnicę między odmianą cis- a odmianą trans- (B) narysować wzory cis-trans dla but-2-enu narysować przykładowe wzory izomerów cis-trans wymienić surowce energetyczne (A) wymienić produkty destylacji ropy naftowej, podać ich najważniejsze właściwości i zastosowania wymienić rodzaje węgli kopalnych (A) wyjaśnić, jak powstały złoża węgli kopalnych i ropy zaprojektować tabelę zawierającą porównanie budowy cząsteczek węglowodorów, ich aktywności chemicznej i właściwości zaprojektować doświadczenie odróżniające alkany od węglowodorów nienasyconych napisać równania typowych reakcji związków cyklicznych wyjaśnić budowę cząsteczki benzenu na podstawie hybrydyzacji atomów węgla w benzenie (B) zbadać właściwości benzenu zapisać równanie reakcji otrzymywania benzenu zapisać równania reakcji bromowania benzenu z użyciem katalizatora oraz po naświetleniu światłem nadfioletowym, spalania benzenu, nitrowania i sulfonowania oraz katalitycznego uwodornienia benzenu wyjaśnić pojęcia: elektrofil, substytucja elektrofilowa (B) zaprojektować doświadczenia, za którego pomocą można odróżnić węglowodór aromatyczny od alifatycznego zbadać właściwości toluenu zapisać równania reakcji spalania i bromowania toluenu wyjaśnić, na czym polega wpływ kierujący podstawników (B) wyjaśnić aromatyczny charakter naftalenu omówić kształt cząsteczki but-2-enu z podanych wzorów cząsteczek wybrać izomery cis-trans przewidzieć, które alkeny tworzą izomery cis-trans zbadać właściwości ropy naftowej zbadać właściwości produktów destylacji ropy naftowej wyjaśnić, na czym polega proces destylacji (B) wyjaśnić pojęcia: kraking i reforming (B) wyjaśnić pojęcie liczba oktanowa (B)

4 Wyznaczanie wzoru związku chemicznego 17. Podsumowanie wiadomości o węglowodorach 18. Sprawdzian wiadomości i umiejętności 19. Budowa cząsteczek alkoholi monohydroksylowych 20. Alkohole monohydroksylowe na przykładzie etanolu naftowej (B) podać definicję procesu pirogenizacji węgla kamiennego (A) wymienić produkty pirogenizacji węgla kamiennego, podać ich najważniejsze właściwości i zastosowania wskazać na mapie Polski obszary występowania złóż surowców energetycznych wskazać na mapie świata obszary występowania największych złóż surowców energetycznych napisać równanie reakcji chemicznej podanej w treści zadania ustalić wzór związku chemicznego na podstawie równania reakcji chemicznej podanej w treści zadania wyjaśnić pojęcia: wzór empiryczny, wzór rzeczywisty (B) ustalić wzór empiryczny ustalić wzór sumaryczny (B) obliczyć skład procentowy pierwiastków w związku chemicznym przeprowadzić suchą destylację węgla kamiennego zbadać właściwości produktów suchej destylacji węgla kamiennego zbadać właściwości gazu ziemnego wyjaśnić pojęcie alternatywne (odnawialne) źródła energii i dlaczego konieczne jest ich poszukiwanie i stosowanie (B) przygotować prezentację na temat Węglowodory w przyrodzie opisać właściwości związku chemicznego na podstawie ustalonego wzoru narysować wzór strukturalny związku chemicznego na podstawie ustalonego wzoru sumarycznego przeprowadzić obliczenia związane ze stechiometrią równań reakcji chemicznych z udziałem węglowodorów 3. Jednofunkcyjne pochodne węglowodorów określić budowę cząsteczki etanolu napisać nazwy izomerycznych alkoholi monohydroksylowych wyjaśnić pojęcie grupa funkcyjna (B) podać nazwy, wzory strukturalne, półstrukturalne, określić rzędowość alkoholu monohydroksylowego (B) sumaryczne alkoholi monohydroksylowych w szeregu homologicznym oraz wzór ogólny alkoholi monohydroksylowych wyjaśnić pojęcie rzędowość alkoholi (B) opisać właściwości fizyczne niższych alkoholi monohydroksylowych (A) wymienić reakcje charakterystyczne dla alkoholi (A) napisać równanie reakcji alkoholu z sodem (B) napisać równanie reakcji alkoholu z chlorowodorem (B) zbadać właściwości etanolu i napisać odpowiednie równania reakcji chemicznych wykryć obecność alkoholu napisać równanie reakcji hydrolizy alkoholanu (B) uzasadnić odczyn zasadowy alkoholanów

5 5 21. Alkohole polihydroksylowe glikol i glicerol 22. Charakterystyka fenoli 23. Porównanie alkoholi i fenoli 24. Sprawdzian wiadomości o alkoholach i fenolach napisać równanie reakcji eliminacji wody z alkoholu (B) napisać równania reakcji spalania alkoholu (B) podać nazwy alkoholanów (A) ocenić wpływ alkoholu na organizm człowieka wyjaśnić, co to są alkohole polihydroksylowe (B) podać nazwy systematyczną i zwyczajową glicerolu i glikolu (A) scharakteryzować właściwości glikolu i glicerolu (A) wymienić zastosowania glikolu i glicerolu (A) wyjaśnić pojęcie fenole (B) rozróżniać alkohole od fenoli (B) podać nazwy systematyczne i zwyczajowe homologów fenolu opisać właściwości fizyczne fenoli (A) wymienić reakcje charakterystyczne fenoli (B) wymienić zastosowania fenoli (A) wymienić metody otrzymywania fenoli (A) porównać metody otrzymywania alkoholi i fenoli porównać właściwości alkoholi i fenoli wymienić zastosowania alkoholi i fenoli (A) przewidzieć właściwości alkoholu na podstawie jego wzoru podać nazwę systematyczną dowolnego alkoholu polihydroksylowego zbadać właściwości glicerolu i napisać odpowiednie równania reakcji chemicznych (spalania, z sodem i z wodorotlenkiem miedzi(ii)) zaprojektować doświadczenie, za którego pomocą można odróżnić alkohol monohydroksylowy od polihydroksylowego napisać równania reakcji otrzymywania fenolu (B) zbadać właściwości hydroksybenzenu i zapisać odpowiednie równania reakcji: zobojętniania, bromowania, nitrowania ocenić wpływ pierścienia benzenowego na charakter chemiczny fenoli opisać doświadczenie wykrywania fenolu za pomocą chlorku żelaza(iii) (B) wyjaśnić wpływ grupy OH na aktywność pierścienia benzenowego w fenolu napisać równanie reakcji fenolu z chlorkiem żelaza(iii) (B) odróżnić alkohol monohydroksylowy od polihydkoksylowego odróżnić alkohol od fenolu zaprojektować tabelę umożliwiającą porównanie budowy cząsteczek oraz właściwości alkoholi i fenoli Otrzymywanie i właściwości aldehydów wyjaśnić, co to są aldehydy (B) napisać grupę funkcyjną aldehydów podać nazwy systematyczne aldehydów (A) podać wzory strukturalne i półstrukturalne aldehydów (B) napisać wzór ogólny szeregu homologicznego aldehydów otrzymać aldehyd i zapisać odpowiednie równanie reakcji chemicznej przeprowadzić próbę Tollensa i próbę Trommera dla formaldehydu zapisać odpowiednie równanie reakcji chemicznej przeprowadzić reakcję formaldehydu z fenolem

6 6 27. Ketony Otrzymywanie i właściwości kwasów karboksylowych na przykładzie kwasu octowego 30. Wyższe kwasy karboksylowe (tłuszczowe) podać metody otrzymywania aldehydów (A) podać wzór alkoholu, z którego powstał aldehyd (A) wymienić właściwości aldehydów (A) wymienić właściwości metanalu (A) wyjaśnić, co to są ketony (B) wskazać grupę karbonylową podać nazwy systematyczne ketonów alifatycznych (A) wyjaśnić zasadę tworzenia nazw ketonów aromatycznych (B) podać nazwy strukturalne i półstrukturalne ketonów (B) napisać wzór ogólny szeregu homologicznego ketonów wymienić metody otrzymywania ketonów (A) napisać wzór alkoholu, z którego powstał keton (A) wymienić właściwości ketonów (A) wymienić właściwości acetonu (A) wymienić zastosowania acetonu (A) wyjaśnić pojęcie kwasy karboksylowe (B) wskazać grupę funkcyjną kwasów karboksylowych podać nazwy oraz wzory strukturalne, półstrukturalne i sumaryczne kwasów karboksylowych nazwać typ reakcji otrzymywania kwasów karboksylowych (A) podać nazwy zwyczajowe kwasów karboksylowych (A) napisać wzory alkoholi i aldehydu, z którego można otrzymać kwas karboksylowy (B) podać wzór ogólny kwasów karboksylowych (A wymienić właściwości kwasów karboksylowych (A) napisać równania reakcji kwasów z metalami, tlenkami metali i wodorotlenkami wyjaśnić, co to są wyższe kwasy karboksylowe (B) podać wzory i nazwy kwasów tłuszczowych (A) wymienić właściwości wyższych kwasów tłuszczowych (B) podać zastosowania kwasów tłuszczowych (A) zapisać odpowiednie równanie reakcji chemicznej wyjaśnić, na czym polegają reakcje polimeryzacji i polikondensacji (B) opisać różnice w budowie aldehydów i ketonów wykazać różnice we właściwościach aldehydów i ketonów zaprojektować doświadczenie, za którego pomocą można odróżnić aldehydy od ketonów doświadczalnie zbadać właściwości kwasu octowego i zapisać odpowiednie równania reakcji chemicznych przeprowadzić fermentację octową i zapisać równanie odpowiedniej reakcji chemicznej zaproponować sposób otrzymywania kwasów karboksylowych zbadać właściwości wyższych kwasów karboksylowych i zapisać równania reakcji chemicznych, którym te kwasy karboksylowe ulegają ocenić wpływ obecności wiązania podwójnego w cząsteczce na właściwości kwasu tłuszczowego zaprojektować doświadczenie, za którego pomocą można wykryć charakter nienasycony kwasu oleinowego

7 7 31. Mydła mechanizm mycia i prania 32. Reakcja estryfikacji i jej produkty 33. Tłuszcze i ich rola w organizmie 34. Tłuszcze złożone 35. Aminy jako przykład związków organicznych wyjaśnić, co to są mydła (B) podać podział mydeł (A) opisać budowę cząsteczek mydeł i jej wpływ na mechanizm mycia i prania opisać mechanizm prania (B) opisać budowę cząsteczek estrów (B) podać nazwę estru (A) wskazać grupę funkcyjną estrów (A) przeprowadzić reakcję otrzymywania octanu etylu opisać właściwości estrów (A) wymienić zastosowania estrów (A) zbadać właściwości tłuszczów określić rolę tłuszczów w organizmie podzielić tłuszcze stosując odpowiednie kryteria opisać budowę tłuszczu (B) wymienić właściwości fizyczne tłuszczu (A) przedstawić podział tłuszczów złożonych (A) wyjaśnić, co to są woski (B) wyjaśnić rolę cholesterolu (B) wyjaśnić budowę amin (B) wskazać grupę funkcyjną amin (A) otrzymać mydło sodowe i zbadać jego zachowanie w wodzie twardej zapisać odpowiednie równania reakcji chemicznej wyjaśnić pojęcie twardość wody (B) zanalizować wpływ jonów wapnia i magnezu na proces mycia i prania napisać równanie hydrolizy mydła zbadać odczyn mydła wyjaśnić, co to jest detergent (B) wyjaśnić mechanizm reakcji estryfikacji (B) opisać warunki, w jakich zachodzi reakcja estryfikacji (B) zapisać równanie reakcji estryfikacji przeprowadzić reakcje hydrolizy estrów i zapisać ich równania wyjaśnić różnicę między reakcją zobojętniania a reakcją estryfikacji (B) napisać wzór tłuszczów nasyconych i nienasyconych przeprowadzić reakcję zmydlania tłuszczów i zapisać odpowiednie równanie reakcji chemicznej wyjaśnić, na czym polega zmydlanie tłuszczu (B) udowodnić, na podstawie reakcji zmydlania tłuszczu, do jakiej grupy związków chemicznych zaliczają się tłuszcze zapisać równanie reakcji hydrolizy tłuszczów wyjaśnić, na czym polegają hydroliza kwasowa i hydroliza zasadowa tłuszczu (B) zaproponować doświadczenie, za którego pomocą można odróżnić tłuszcz nasycony od tłuszczu nienasyconego opisać metodę otrzymywania margaryny z oleju roślinnego w przemyśle (B) zdefiniować fosfolipidy(a) - opisać skład fosfoglicerydów (B) opisać skład glikolipidów (B) opisać, jaką rolę odgrywa cholesterol w organizmach żywych (B) zbadać właściwości aniliny napisać równania reakcji chemicznych, jakim ulegają aminy

8 8 zawierających azot 36. Lekcja powtórzeniowa 37. Sprawdzian wiadomości i umiejętności 38. Aminokwasy jako przykład dwufunkcyjnych pochodnych węglowodorów Białka i ich rola w organizmie 41. Glukoza jako przykład monosacharydu (cukru prostego) podać nazwy amin (A) napisać wzory strukturalne i półstrukturalne amin (B) napisać wzór ogólny amin (B) określić rzędowość wybranych amin (B) zapisywać wzory związków chemicznych należących do odpowiedniego szeregu homologicznego (B) zapisać równania reakcji chemicznych przebiegających z udziałem jednofunkcyjnych pochodnych węglowodorów udowodnić doświadczalnie charakter zasadowy amin porównać właściwości metyloaminy i aniliny przeprowadzić obliczenia związane ze stechiometrią równań reakcji chemicznych, którym ulegają jednofunkcyjne pochodne węglowodorów 4. Wielofunkcyjne pochodne węglowodorów wyjaśnić, czym są aminokwasy (B) zbadać doświadczalnie właściwości aminokwasu (glicyny) i wskazać i nazwać grupy funkcyjne aminokwasów zapisać odpowiednie równania reakcji chemicznych wyjaśnić pojecie aminokwas białkowy określić charakter chemiczny aminokwasów napisać wzory glicyny i alaniny (A) wyjaśnić pojęcie jon obojnaczy (B) zapisać równania reakcji powstawania di- i tripeptydów napisać równanie reakcji jonu obojnaczego w środowiskach napisać wzory peptydów zbudowanych z glicyny i alaniny kwasowym i zasadowym (B) wyjaśnić pojęcie punkt izoelektryczny (B) napisać równanie reakcji glicyny i alaniny z NaOH i HCl wyjaśnić tworzenie się wiązań peptydowych zbadać skład pierwiastkowy białek zbadać wpływ różnych czynników na białko wyjaśnić rolę białek w organizmie (B) wyjaśnić, na czym polegają I- rzędowa, II- rzędowa, III-rzędowa struktura białka opisać właściwości białek (A) wyjaśnić pojęcie związek wielofunkcyjny (B) dokonać podziału sacharydów (A) wymienić rodzaje grup funkcyjnych w sacharydach (A) wyjaśnić pojęcia: monosacharydy, oligosacharydy zbadać właściwości roztworów białek wyjaśnić pojęcia: koagulacja, wysalanie, peptyzacja, denaturacja (B) wyjaśnić różnice miedzy denaturacją a wysalaniem białka (B) zaprojektować doświadczenie pozwalające zidentyfikować białko przeprowadzić reakcje charakterystyczne na wykrywanie białek (reakcje biuretową i ksantoproteinową) wymienić rodzaje oddziaływań stabilizujących I- rzędową, II-rzędową i III-rzędową strukturę białka (B) wyjaśnić pojęcie cukier redukujący (B) napisać wzór Fischera i Hawortha glukozy i fruktozy (B) wyjaśnić pojęcie anomery i (B) wymienić sacharydy szeregu D i L (A)

9 9 42. Sacharoza jako przykład disacharydu (dwucukru) 30. Skrobia i celuloza jako przykłady polisacharydów (wielocukrów) 31. Nukleozydy i nukleotydy i polisacharydy oraz aldoza i ketoza (B) zbadać skład pierwiastkowy sacharydów opisać budowę cząsteczki glukozy (B) zbadać właściwości glukozy i zapisać odpowiednie równania reakcji chemicznych opisać właściwości glukozy i fruktozy (A) wyjaśnić rolę glukozy w organizmie (B) podać inne przykłady monosacharydów (A) wyjaśnić pojęcia: trioza, pentoza, heksoza itp. (B) wyjaśnić przebieg procesu fermentacji alkoholowej i zapisać równanie reakcji chemicznej (B) wyjaśnić pojęcia: disacharyd (dwucukier), wiązanie glikozydowe (B) opisać budowę cząsteczki sacharozy (B) napisać wzór sacharozy (A) zbadać właściwości sacharozy opisać właściwości sacharozy (A) przeprowadzić hydrolizę sacharozy i zbadać właściwości produktów tej hydrolizy wyjaśnić rolę sacharozy w organizmie (B) podać inne przykłady disacharydów (A) wyjaśnić pojęcie polisacharyd (B) wymienić przykłady polisacharydów (A) podać miejsca występowania skrobi i celulozy w przyrodzie (A) wyjaśnić znaczenie biologiczne i funkcje sacharydów (B) zbadać właściwości skrobi wykryć obecność skrobi w badanej substancji opisać właściwości skrobi, glikogenu i celulozy wynikające z różnicy budowy ich cząsteczek wymienić produkty hydrolizy skrobi i celulozy (A) wyjaśnić różnicę między -deoksyrybozą a -rybozą (B) wyjaśnić pojęcia: związek heterocykliczny, zasada purynowa i zasada pirymidynowa (B) wymienić przykłady związków heterocyklicznych (A) napisać wzory: puryny, adeniny, guaniny, pirymidyny, cytozyny, uracylu, tyminy (B) napisać równanie reakcji glukozy z Cu(OH) 2 (B) wyjaśnić, jak powstaje wiązanie półacetalowe (B) napisać wzór laktozy i maltozy (B) wyjaśnić pojęcie wiązania - i -glikozydowe (B) wyjaśnić różnicę w budowie sacharozy i maltozy (B) wyjaśnić różnice właściwości sacharozy i maltozy (B) wyjaśnić związek między budową cząsteczki sacharydu a jego właściwościami redukującymi (B) zaproponować doświadczenie, za którego pomocą można odróżnić sacharozę od maltozy i glukozy zaproponować podział sacharydów ze względu na budowę cząsteczek zaproponować doświadczenie pozwalające odróżnić skrobię od celulozy napisać równania reakcji hydrolizy skrobi i celulozy (B) opisać warunki hydrolizy skrobi i celulozy (A) wyjaśnić tworzenie się nukleotydów (B) opisać, jak zbudowana jest cząsteczka ATP narysować schematycznie cząsteczkę ATP

10 Kwasy nukleinowe Podsumowanie wiadomości o wielofunkcyjnych pochodnych węglowodorów Sprawdzian wiadomości i umiejętności 35. Izomeria optyczna 36. Chiralność 37. Izomery optyczne wyjaśnić pojęcia: nukleozyd, nukleotyd, wiązanie N-glikozydowe, wiązanie bezwodnikowe (B) wyjaśnić pojęcie kwas nukleinowy (B) opisać rolę kwasów nukleinowych (B) wymienić rodzaje RNA (A) zapisać wzory związków chemicznych należących do odpowiedniej grupy pochodnych (B) zapisać równania reakcji chemicznych przebiegających z udziałem węglowodanów, hydroksykwasów i aminokwasów 5. Izomeria optyczna wyjaśnić pojęcie izomeria optyczna (B) wyjaśnić, na czym polega czynność optyczna związku chemicznego (B) opisać budowę polarymetru (B) wyjaśnić pojęcie światło spolaryzowane (B) wyjaśnić pojęcie chiralność (B) wyjaśnić pojęcie związek chiralny (B) zdefiniować pojęcie asymetryczny atom węgla (B) zdefiniować pojęcie enancjomery (A) zdefiniować pojęcie mieszanina racemiczna (B) wskazać asymetryczny atom węgla w cząsteczce wybrać z podanych przykładów wzory substancji chiralnych wskazać enancjomery (B) odróżnić diastereoizomery wskazać formę mezo- (B) 6. Tworzywa sztuczne opisać budowę cząsteczek DNA i RNA wyjaśnić różnice między rodzajami RNA (B) wykonać obliczenia związane ze stechiometrią równań reakcji chemicznych, którym ulegają wielofunkcyjne pochodne węglowodorów rozróżniać substancje prawoskrętne i lewoskrętne napisać wzory perspektywiczny i projekcyjny związku chiralnego (B) wskazać wzory enancjomerów zdefiniować pojęcie diastereoizomery (B) określić formę mezo- (B) narysować wzory Fischera prostych związków chemicznych określić konfigurację D i L oraz R i S (B) narysować wzory odmian izomerycznych glukozy i podać ich nazwy wyjaśnić pojęcia: epimery i anomery oraz podać przykłady (B) podać wzory chiralnych aminokwasów i hydroksykwasów

11 Tworzywa sztuczne 39. Polimery naturalne i modyfikowane 40 Działanie substancji chemicznych na organizm człowieka 41. Zagrożenia środowiska przyrodniczego EM 42. Zanieczyszczenia atmosfery zdefiniować pojęcia: tworzywa sztuczne, tworzywa syntetyczne (A) wyjaśnić, na czym polega reakcja polimeryzacji (B) wyjaśnić pojecie polikondensacja (B) wymienić rodzaje tworzyw sztucznych (A) podać przykłady tworzyw sztucznych (A) opisać właściwości tworzyw sztucznych (B) zdefiniować pojęcia tworzywa termoplastyczne, termoi chemoutwardzalne (B) zdefiniować pojęcia: tworzywa karbołańcuchowe i tworzywa heterołańcuchowe (A) wymienić zastosowania tworzyw sztucznych (B) wymienić polimery naturalne (A) wymienić właściwości kauczuku (B) wymienić pochodne celulozy (A) opisać właściwości pochodnych celulozy (B) podać zastosowania pochodnych celulozy (A) 7. Chemia w życiu społecznym, gospodarce i ochronie środowiska przyrodniczego wymienić substancje, które powinny być zawarte w zdrowej diecie, oraz ich proporcje (A) wymienić najbardziej toksyczne metale (A) opisać właściwości metali toksycznych (B) wymienić rodzaje uzależnień (A) zdefiniować uzależnienia (A) opisać działanie wybranych substancji chemicznych na organizm człowieka (B) wyjaśnić pojęcie środowisko przyrodnicze (B) wyjaśnić pojęcie dziura ozonowa (B) wyjaśnić pojęcie efekt cieplarniany (B) wyjaśnić pojęcie kwaśne opady (B) przeanalizować problem zanieczyszczeń powietrza (ustalić, dlaczego tak jest, jak być powinno i co należy zrobić, żeby było tak, jak być powinno) wymienić źródła zanieczyszczeń atmosfery (A) napisać równanie reakcji polimeryzacji (B) wskazać monomer, polimer i mer w równaniu reakcji polimeryzacji (A) napisać wzory polimerów napisać równanie reakcji polikondensacji (B) podać wzory tworzyw polikondensacyjnych (B) wyjaśnić, na czym polega proces modyfikacji kauczuku (B) napisać wzory kauczuku i izoprenu (B) opisać budowę cząsteczki trioctanu celulozy i triazotanu celulozy (B) opisać wpływ uzależnień na organizm ludzki (B) zaproponować metody zapobiegania przed uzależnieniami uzasadnić zależność między rozwojem cywilizacji a zagrożeniami zaproponować sposoby oceniania zagrożenia powietrza i wody zaplanować sposoby ograniczania zanieczyszczeń powietrza i wody zbadać działanie tlenku siarki(iv) na rośliny, metale i tkaniny zbadać wpływ wodnego roztworu tlenku siarki(iv) na stal i wapienie

12 Zanieczyszczenia hydrosfery EM 44. Zanieczyszczenia litosfery 45. Sposoby zapobiegania skażeniom środowiska przyrodniczego EM 46. Odpady przemysłowe i komunalne oraz problem ich zagospodarowania EM EEu podać skład zanieczyszczeń powietrza (A) zbadać ph wody deszczowej zinterpretować wynik pomiaru ph wody deszczowej wyjaśnić, co to jest hydrosfera (B) wymienić czynniki powodujące zanieczyszczenie hydrosfery podać źródła zanieczyszczeń hydrosfery (A) wyjaśnić pojęcie eutrofizacja wód naturalnych (B) wyjaśnić pojęcie litosfera (B) wymienić czynniki zanieczyszczające litosferę opisać wpływ nawozów sztucznych na użyźnianie gleby ocenić zagrożenia fizyczne dla środowiska przyrodniczego ocenić zagrożenia biologiczne dla środowiska przyrodniczego ocenić zagrożenia chemiczne dla środowiska przyrodniczego wyjaśnić, co to są odpady przemysłowe i komunalne (B) wyjaśnić, na czym polega utylizacja odpadów (B) ocenić możliwość wykorzystania niektórych odpadów jako surowców wtórnych wyjaśnić znaczenie segregacji śmieci dla ochrony środowiska przyrodniczego (B) zaproponować sposoby ograniczania zanieczyszczeń atmosfery wskazać obszary nadmiaru i niedoboru wody w Polsce (A) opisać procesy oczyszczania i uzdatniania wody (B) zaplanować sposoby przeciwdziałania zanieczyszczaniu wód zbadać odczyn gleby zbadać właściwości sorpcyjne i jonowymienne gleby ocenić zagrożenia wynikające z zanieczyszczeń gleby zaplanować sposoby zapobiegania skażeniom gleby zaplanować sposoby przeciwdziałania zagrożeniom środowiska przyrodniczego wyjaśnić, na czym polega kompostowanie odpadów (B) wymienić zalety i wady spalania śmieci opisać problem składowania odpadów promieniotwórczych