SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI

Podobne dokumenty
SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI

GENERAŁ WŁADYSŁAW EUGENIUSZ SIKORSKI

SPIS ARTYKUŁÓW OGŁOSZONYCH W NUMERACH 1 5 BIULETYNU. Nr 1, 1969

Kto jest kim w filmie Kurier

wszystko co nas łączy"

Gen. August Emil Fieldorf Nil

1/5- Inne... Ł. A... >J. SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI. 1/1 relacja właściwa l. i 5. J - l. 1/2 - dokumenty (sensu slricfo) doł. osoby relalora------

Polskie Państwo podziemne Przygotowała: Katarzyna Kossakowska Klasa III A

ARMIA KRAJOWA W STRUKTURACH POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI

Dyrektor Centrum Doktryn i Szkolenia Sił Zbrojnych. płk Jarosław MOKRZYCKI

UCHWAŁA NR XXI/261/2016 RADY MIEJSKIEJ KALISZA z dnia 31 marca 2016 r.

SPIS ZAWARTOŚĆ - TECZKI. 3 p. i ś d. jo fy OMj. I./l. Relacja - I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora fo» %. 5 *

ZWIĄZEK WETERANÓW I REZERWISTÓW WOJSKA POLSKIEGO DOLNOŚLĄSKI ODDZIAŁ WOJEWÓDZKI imienia 2 Armii Wojska Polskiego DRUGA ARMIA WOJSKA POLSKIEGO

Historia. W skład RKU wchodziło: Pięć referatów: mobilizacyjny; poboru; ewidencji oficerów rezerwy; przysposobienia wojskowego; gospodarczego.

Szkolny Konkurs Wiedzy o Armii Krajowej

I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora w 3 A ~ Ą. III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. '

Głównym zadaniem AK była walka z okupantem o odzyskanie niepodległości; w tym celu żołnierze podziemnej organizacji prowadzili liczne akcje zbrojne i

Od początku okupacji przygotowywano się do wybuchu powstania Zdawano sobie sprawę z planów Stalina dotyczących Polski 27 października 1943 r. gen.

Patroni naszych ulic

POLSKIE PAŃSTWO PODZIEMNE

Płk L. Okulicki z Bronisławą Wysłouchową na tarasie budynku Dowództwa Armii Polskiej w ZSRR (wrzesień 1941 r.)

Spis treści. Od redakcji Wstęp Ireneusz Bujniewicz, Kolejnictwo w przygotowaniach obronnych Polski w latach

Nadwiślański Oddział Straży Granicznej

Władysław Sikorski ( )

Tradycje administracji wojskowej w Tarnowie sięgają pierwszych dni odzyskania niepodległości. W dniu 28 października 1918 roku Polska Komisja

Śląski Oddział Straży Granicznej w Raciborzu im. nadkom. Józefa Bocheńskiego

Warszawa, dnia 14 czerwca 2012 r. Poz. 665

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI. 3 i O i. W ;.. th: I./l. Relacja Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora U. Ą 5 A

Patron Zgodnie z decyzją Nr 226/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 grudnia 1997 r. w sprawie przejęcia dziedzictwa tradycji, nadania imienia patro

Muzeum Polskich Formacji Granicznych

Program rozwoju Wojska Polskiego i jego realizacja

Instrukcja dla korzystających

MATERIAŁY ARCHIWALNE CAW DOTYCZĄCE STANÓW LICZEBNYCH WOJSKA W LATACH Zarys organizacyjno-prawny

I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora "I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora

I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora. "I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora

Niezwyciężeni

Pierwszy Dowódca 2 Brygady Lotnictwa Taktycznego - gen. bryg. pil. Zenon Smutniak.

Ośrodek Szkoleń Specjalistycznych Straży Granicznej w Lubaniu

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI

Prezydent RP w Wyższej Szkole Oficerskiej Wojsk Lądowych we Wrocławiu

DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

ks. ppłk. Stanisław Zytkiewicz

Punkt 12 W tym domu mieszkał i został aresztowany hm. Jan Bytnar ps. Rudy bohater Szarych Szeregów uwolniony z rąk Gestapo 26.III 1943 r.

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI

Przygotowali Szymon Dróżdż i Daniel Szeja. Dalej

A)...S. J... 1/2 - dokumenty (sensu slricto) dof. osoby relałora. 1/3 - Inne materiały dokumentacyjna dot. osoby ręlatora ^ 2 ) Ą _

OPRACOWANIA DOTYCZĄCE WOJNY POLSKO-SOWIECKIEJ W ZBIORACH CENTRALNEGO ARCHIWUM WOJSKOWEGO

Niezwyciężeni

\ow-^ SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI. I./l. Relacja U 5 / 1 " ' ^ I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące re la to ra

Warszawa, dnia 28 stycznia 2019 r. Poz. 158 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 9 stycznia 2019 r.

SPIS ZAWARTOŚCIy fj^ I./l. Relacja - "I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora. 'II. Materiały uzupełniające relację Ilc oh f) ^ ~ %

TEST HISTORYCZNY 7 DYWIZJA PIECHOTY. 1. W skład której armii wchodziła 7 Dywizja Piechoty we wrześniu 1939 roku? (0-1 pkt)

UCHWAŁA Nr 149/XXXIV/2014 RADY DZIELNICY URSUS M.ST. WARSZAWY z dnia 27 marca 2014 r.

1/2. Dokumenty (sensu stricto) dotyczące osoby relatora. 1/3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące osoby relatora "

1 marca Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Ponieważ żyli prawem wilka, historia o nich głucho milczy Zbigniew Herbert

sygnatura archiwalna:

Jan Tarnawa-Malczewski ( ) (p. str. 124b oraz 125b Albumu)

Nadbużański Oddział Straży Granicznej

Maria Baran Archiwalia organów kontroli administracji wojskowej okresu międzywojennego.


Warszawa, dnia 9 października 2013 r. Poz DECYZJA Nr 296/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 9 października 2013 r.

ROZKAZ Nr 40 DOWÓDCY WOJSK LĄDOWYCH z dnia 05 lutego 2013 roku

Instytut Pamięci Narodowej - Poznań

J ' dokumenty (sensu slricło) dot. osoby relafora. 1/3 - inne materiały dokumentacyjne doi. osoby relalora

ZADANIA DO SPRAWDZIANU

Niezwyciężeni

75 rocznica powstania

DECYZJA Nr 108/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 16 lipca 2019 r. w sprawie naboru na szkolenie wojskowe kandydatów na oficerów w 2020 r.


Warszawa, dnia 18 grudnia 2013 r. Poz DECYZJA Nr 397/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 18 grudnia 2013 r.

Awanse generalskie z okazji Święta Wojska Polskiego

SPIS ZAW ARTOŚĆ" TECZK I. I./l. Relacja k, i. a / ' i. ... I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora -

ŚWIATOWY DZIEŃ ORONY CYWILNEJ

gen. Władysław Sikorski generał broni Wojska Polskiego

ZESPÓŁ AKT DOWÓDZTWA ARTYLERII Z LAT Zarys organizacyjny

Tradycje WOJSKOWEJ OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ. 1. Wstęp

Spośród oficerów Powiatowych jkomend Uzupełnień, a później Rejonów Komend Uzupełnień śmierć w czasie wojny ponieśli m.in.:

ZARYS DZIEJÓW KOMENDY POLICJI PAŃSTWOWEJ OKRĘGU XII (POMORSKIEGO) I OKRĘGU XI (POZNAŃSKIEGO) CZ. 1

Nadbużański Oddział Straży Granicznej

PODPUŁKOWNIK JERZY WUKICZEWICZ-SARAP

Archiwum Pełne Pamięci IPN GD 536/121

SPIS ZAWARTOŚCr TECZKI

DECYZJA Nr 122/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 18 marca 2008 r.

Pamiętamy. Powstania Wielkopolskiego r r.

Pamięć.pl - portal edukacyjny IPN

k.yi S. A S P IS Z A W A R T O Ś C I T E C Z K I I. Materiały dokumentacyjne 1/1 relacja właściwa i o. % 5' A-i

{jcomments on} Postacie AD. część 3

DECYZJA Nr 179/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 16 maja 2011 r. zmieniająca decyzję budżetową na rok 2011

Małopolski Konkurs Tematyczny:

SPIS ZAWARTOŚCI. r n fl * - TECZKI y /.Q $. P. \ $ U..vK? ^ >v ^ ^ ^

Pierwsza kobieta w korpusie generałów Policji

Żołnierze 1. Armii Wojska Polskiego spuszczają łodzie na wodę (fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe)

DECYZJA Nr 397/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 15 października 2015 r. w sprawie naboru na szkolenie wojskowe kandydatów na oficerów w 2016 r.

Ppłk dypl. Leopold Okulicki,

NOMINACJE GENERALSKIE W POLICJI

Urodzony w 1918 r. Walczył jako ochotnik w kampanii wrześniowej i brał udział w walkach we Francji w 1940 r., a po ich zakończeniu został ewakuowany

HORAK Stefan Kazimierz

WYBRANE ARCHIWALIA DOTYCZĄCE PIERWSZEGO ETAPU REORGANIZACJI POKOJOWEJ LUDOWEGO WOJSKA POLSKIEGO W 1945 R.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie mianowania na stopnie wojskowe. (tekst jednolity)

Transkrypt:

1

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI I./l. Relacja I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora ' II. Materiały uzupełniające relację }{L J III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora " III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) '~ III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 III./5. Inne... IV. Korespondencja V. Nazwiskowe karty informacyjne VI. Fotografie 2

3

Grodzki Stanisław Edward ps. "dr Edward", "Edward", Leszczyński", "Sadowski" (I895-I946)! oficer WP i Armii Krajowej, Komendant Obszaru Zachodnie- 7 go AK o Urodzony 19 XI 1895 r. w Zieleniewiczach k. Grodnajj syn Kazimierza i Heleny z d. Hermanowicz. W 1913 r. ukończył szkołę realną w Pińsku, Od października 1914 r0 w armii rosyjskiej^i ukończył tam szkołę oficei ską w Wilnie. Od marca 1917 r0 oficer do zleceń rosyjskiego attache wojskowego w ^aryżu, później (od listopada t.p.) oficer Oddziału II Sztabu Misji Polsko-Francuskiejc Następnie członek misji rekrutacyjnej do Armii gen0 Józefa Hallera w USA i Kanadzie (styczeń 1918 r.)0 Do kraju powrócił w kwietniu 1919 r jako dowódca 3 pułku strzelców pieszych Armii gen0hallera. W Wojsku Polskim pełnił szereg odpowiedzialt*6 nych funkcji; m.in. dowódcy 43 p, zastępcy 45 pp i in^ Od- maja 1922 r0 kierownik referatu organizacyjno-mobilizacyjnego Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych, potem kierownik Referatu "Rosja" Oddziału II Sztabu (1923) i attache wojskowy RP w Jugosławii (1927-1928).Ukończył Wyższą Szkołę Wojenową (I928-I93o). Dowódca 57 pp (I934-I938)0 Od jesieni 1938 r. był uczestnikiem kursu Csla szefów sztabu i kwatermistrzów, a w czerwcu 1939 r. I-szym oficerem Sztabu G-enerała do Prac w Generalny^, Inspektoracie Sił Zbrojnych gen. E.Przedrzymirskiego-Krukowicza. Podczas kampanii wrześniowej 1939 r. pełnił funkcję Szefa Sztabu Armii"Modlin". Od grudnia 1939 r. w konspiracji. Początkowo członek Rady Wojskowej Organizacji Wojskowej "Wilki", a następnie Komendant Organizacji Wojskowej "Unia" (Polskie Wojsko Unijne) po scaleniu obu organizacji0 Z kolei po inifikacji PWU z Armią Krajową, znalazł się w marcu 1942 r. w szeregach AK. Tam mianowano go pełnomocnikiem Komendanta Głównego AK do scalenia Polskiego Wojska Unijnego a poteminspektorem Komendy Głównej AK. Od 1943 r. do lipca 1944 r. Komendant Obszaru Zachodniego Ar- 4

- f i j j - mii Krajowej jako "Sadowski". W Meldunku Organizacyjnym Nr 22o (l.iii.- -31.VIII.1943) Komendant Główny gen. Tadeusz Bór-Komorowski informował Londyn: " Kmdtem Obszaru mianowałem ob. Sadowskiego, płk. dypl.piech. Posiadał kontakty z wieloma organizacjami podziemnymi np0 z Polską Niepodległą czy z Wielkopolską Tajną Organizacją Powstańców. W dyspozycji G. znalazł się mjr Franciszek Trojanowski ("Tro jańczyk", "#ala"), który z jego rekomendacji został mianowany w lipcu 1944 r. Komendantem Pop u morskiego Okręgu AK. Podczas przys^ł-ego powstania, G0 miał pełnić funkcję oficera łącznikowego z Armii Krajowej do Narodowych Sił Zbrojnych-, ^co mia2<> związek z założeniami planistycznymi Dowództwa Równego NSZ w odniesieniu do Ziem Zachodnich ( w tym Poznańsko-Pomorskiego). M.in. na tle stosunku do NSZ wystąpił konflikt z Komendą łówną AK (np0 Szef Oddziału I płk Antoni Sanojca obawiał się zachwiania apolityczności Armii Krajowej w wypadku zbyt silnej rozbudowy ^arodowych Sił Zbrojnych w Wielkopolsce). G. zamierzał boviem rozbudować struktury AK na Ziemiach Zachodnich^wykorzystując potencjał organizacyjny NSZ scalonych z Siłami Zbrojnymi Kraju. W rozmowie z gen. T.Bór-Komorowskim, G. stwierdził, że wobedstrat jakie poniósł Okręg Poznański AK, jedynie jego wyjazd " z Warszawy na obszar macierzysty (Wielkopolska-przyp. B.Ch.) z wykorzystaniem możliwości NSZ może uratować sytuację " (Okręg Poznański Armii Krajowej...,s,I8 ). W grę wchodziły też -zagadnienia dotyczące relacji na linii Komenda Główna-Komenda Obszaru Zachodniego- -Komenda Okręgu Poznańskiegoc W dniu 25 VII 1944 r. został odwołany ze swojego stanowiska(bez przekazania kontaktów do Okręgu Poznańskiego i Pomorskiego i in.)c W meldunku z 7 XII 1944 r. ówczesny Komendant Głów* ny AK gen. Leopold Okulicki depeszował do Londynu: " Przed wybuchem \ V walki'w ' argzawie.bór (Komendant Główny-przyp. B.Ch.) zdecydował,że Sadowski^ówczesny Komendant 0bszoZach. jodda je swoją funkcję Denhoffowi (płk dypl. Zygmunt Miłkowski-przyp0B.Ch.)}a sam ma być przerzucony ^a granicę (...) Sadowski w dalszym ciągu gotowy do przerzucenia za gra 5

nicę drogą lądową "0 Po upadku Powstania Warszawskiego zaginął i pojawił się w Gdańsku w 1945 r0 Tam wstąpił dd Ludowego Wojska dolskiego i dowodził 16 i 5 DP. Zmarł nagle 2 XII 1946 r, w Warszawie. Płk {1937) i gen0 LWP (1946). Odznaczony czterokrotnir Krzyżem Walecznych, Virtuti Militari V kl, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami ( pośmiertnie Krzyżem Grunwaldu III ^klo (I946)0 Armia Krajowa Szkice z dziejów Sił Zbrojnych Polskiego Państwa Podziem negoo Red. K.Komorowski,Warszawa I999,s04I4; Armia Krajowa w dokumentach I939-I945,t.III,Londyn 1976,sAli f t.v,londyn I98I,s.I7o; Chrzanowski B.,Związek Jaszczurczy i ^arodowe Siły Zbrojne na Pomorzu 1939- -1947. Nieznane karty pomorskiej konspirac ji,toruń 1997, s. 84,148'. ; Encyklopedia Konspiracji Wielkopolskiej 1939-1945,pr. zb. pod red.m.woźniaka,poznań 1998,s.456,62o,627; Jaszowski T., Okręg Pomorski Armii Krajowej.Podokręg Południowo-Wschodni,Toruń 1996,s.52; Jurga T.,Karbowski W0,Armia "Modlin" 1939,Warszawa 1987,passim; Kunert Ilust# rowany Przewodnik po Polsce Podziemnej 1939-1945,Warszawa 1996,s«483; tegoż,słownik Biograficzny Konspiracji Warszawskiej 1939-1945,Warszawa I987,So76-77 (tuta4 wykaz literatury i sprostowania oraz informacja o pełnieniu funkcji Komendanta Obszaru Zachodniego do października 1944 r.); Ney-Krwawicz M.,Komenda Główna Armii Krajowej 1939-1945, Warszawa I99o,s.II7; Okręg Poznański Armii Krajowej w końcowej fazie okupacji (1939-1945).Pr. zb. pod red. M.Woźniaka, Poznań 1995,s.14-19,7o (tutaj uzupełnione dane biograficzne i szersze wyjaśnienie konfliktu G0 z Komendą Główną AK); Salmonowicz S0,Miejsce i rola Okręgu Pomorskiego w strujturach organizacyjnych i planach działania ZWZ-AK (w:)armia Krajowa na Pomorzu.Materiały sesji naukowej w Toruniu w dniach I4--i5 listopada 1992 r0pod red. E.Zawackiej i M.Wojciechowskie- go,toruń 1993,s.16 (tutaj informacja o pełnieniu funkcji Komendanta Obszaru ^achodniego do października 1944 r ) Serwański E.,Wielkopolska w cierniu swystyki,warszawa I97o,s.39I(tutaj błędnie zidentyfikowany jako Stanisław Sadowski ps. "Grodzki"); Słownik Biograficzny Konspiracji Pomorskiej l939-i945.pod red.e0zawackiej.cz.2,toruńi996,s.t7io 6 J c f i O f l M C H U ^ - R N iw K I

Grodzki Stanisław Edward ps. dr Edward, Edward, Leszczyński, Sadowski, % *TH. I V i ^ (1895-1946X.oficer WP i Arm ii Krąjjowej, Komendant Obszaru zachodniego AK. W YV<J U red& U ię 19 XI 1895 r. w Zieleniewiczach k. Grodna; syn Kazimierza i Heleny z d. Hermanowicz. W 1913 r. ukończył szkołę realną w Pińsku. Od października 1914 r. w armii rosyjskiej ^ukończył jtam szkołę oficerską w Wilnie. Od m arca 1917 r. oficer * do zleceń rosyjskiego attache wojskowego w Paryżu, później (od listopada t.r.) oficer Oddziału II Sztabu Misji Polsko-Francuskiej. Następnie członek misji rekrutacyjnej do Armii gen. Józefa Hallera w USA i Kanadzie (styczeń 1918 r.). Do kraju powrócił w kwietniu 1919 r. jako dowódca 3 pułku strzelców pieszych Armii gen. Hallera. W Wojsku Polskim pełnił szereg odpowiedzialnych funkcji m.in. dowódcy 43 py, zastępcy i ^ - 45 pp i in.; od maja 1922 r. kierownik referatu organizacyjno-mobilizacyjnego Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych, potem kierownik Referatu Rosja Oddziału II Sztabu (1923) i attache wojskowy RP w Jugosławii (1927-1928). Ukończył Wyższą Szkołę W ojskową (1928-1930). Dowódca 57 pp (1934-1938). Od jesieni 1938 r. był uczestnikiem kursu dla szefów sztabu i kwatermistrzów, a w czerwcu 1939 r. I-szym oficerem Sztabu Generała do Prac w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych gen. E. Przedrzymirskiego-Krukowicza. Podczas kampanii wrześniowej 1939 r. pełnił funkcję Szefa Sztabu Armii M odlin. Od grudnia 1939 r. w konspiracji. Początkowo członek Rady Wojskowej Organizacji Wojskowej W ilki, a następnie Komendant Organizacji Wojskowej Unia (Polskie Wojsko Unijne) po scaleniu obu organizacji. Z kolei po lnifikacji PWU z Ar- 7U/ mią K rajow ą znalazł się w marcu 1942 r. w/łźeregach AK. Tam mianowano go pełnomocnikiem Komendanta Głównego AK do scalenia Polskiego Wojska Unijnego, a potem Inspektorem Komendy Głównej AK. Od 1943 r. do lipca 1944 r. 'I Obszaru Zachodniego Armii Krajowej jako Sadowski. W M eldunku Organizacyjnym N r 220 (1 III - 31 VIII 1943 r.) Komendant Główny gen. Tadeusza Bór- 9 7

Komorowski informował Londyn: Kmdtem Obszaru mianowałem ob. Sadowskiego, płk. Dypl. piech.. Posiadał kontakty z wieloma organizacjami podziemnymi np. z Pol ską Niepodległą czy z W ielkopolską Tajną Organizacją Powstańców. W dyspozycji G Y o d ^ ^ o - Znalazł się mjr Franciszek Trojanowski ( Trojańczyk, Fala ), który z jego rekomenlav dacji został mianowany w lipcu 1944 r. Komendantem Pomorskiego Okręgu AK. Pod- fvj czas planowanego powstania, M iał pełnić funkcję oficera łącznikowego z A Krajowej do ^Narodowych Sił Zbrojnych, co miało związek z założeniami planistycznymi Dowództwa Głównego NSZ w odniesieniu do Ziem Zachodnich (w tym Poznań- i. -TOę-UiU* C sko-pomorskiego). M.in. na tle stosunku do NSZ wystąpił konflikt z Komendą Główną AK (np. Szef Oddziału I płk Antoni Sanojca obawiał się zachwiania apolityczności Armii Krajowej w wypadku zbyt silnej rozbudowy Narodowych Sił Zbrojnych w S>ortAJA CivcdiMs Wielkopolsce). G. zamierzał bowiem rozbudować struktury AK na Ziemiach Zachodnich, wykorzystując potencjał organizacyjny NSZ scalonych z Siłami Zbrojnymi Kraju. W rozmowie z gen.. Bór-Komorowskim, G. stwierdził, że wobec strat jakie poniósł Okręg Poznański AK, jedynie jego wyjazd z Warszawy na obszar macierzysty (Wielkopolska - przyp. B. Ch.) z wykorzystaniem możliwości NSZ może uratować sytuację (Okręg-Poznański Armii Krajowej..., s. 18)1 W grę wchodziły też zagadnienia dotyczące relacji na linii Komenda Główna -K om enda Obszaru Zachodniego - Komenda Okręgu Poznańskiego. W dniu 25 VII 1944 r. został odwołany ze swojego stanowiska (bez przekazania kontaktów do Okręgu Poznańskiego i Pomorskiego i in.). W meldunku z 7 XII 1944 r. ówczesny Komendant Główny AK gen. Leopold Okulicki depeszował do Londynu: Przed wybuchem walki w Warszawie Bór (Komendant Główny - przyp. B. Ch.) zdecydował, że Sadowski, ówczesny Komendant Obszaru Zachowniego, oddaje swoją funkcję Denhoffowi (płk dypl. Zygmunt Miłkowski - przyp. B. Ch.), a sam m a być przerzucony za granicę (...) Sadowski w dalszym ciągu gotowy do przerzucenia za granicę drogą lądową. Po upadku Powstania Warszawa d L skiego zaginął {"pojawił się w Gdańsku w 1945 r. Tam wstąpił do Ludowego Wojska Polskiego i dowodził 16 i 5 DP. Zmarł nagle 2 XII 1946 r. w Warszawie. 10 8

Płk (1937) 1 gen. LWP (1946). Odznaczony czterokrotnie Krzyżem Walecznych, Virtuti Militari V kl., Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami (pośmiertnie Krzyżem Grunwaldu III kl. - 1946 r.). Armia Krajowa. Szkice z dziejów Sił Zbrojnych Polskiego Państwa Podziemnego, red. K. Komorowski, Warszawa 1999, s. 414; Armia Krajowa w dokumentach 1939-1945, t. III, Londyn 1976, s. 118, t. V, Londyn 1981, s. 170; Chrzanowski B., Związek Jaszczurczy i Narodowe Siły Zbrojne na Pomorzu 1939-1947. Nieznane karty pomorskiej konspiracji, Toruń 1997, s. 84, 148; Encyklopedia Konspiracji Wielkopolskiej 1939-1945, pr. zb. pod red. M. Woźniaka, Poznań 1998, s. 456, 620, 627; JaszowskiT., Okrąg Pomorski Armii Krajowej. Podokręg Południowo-Wschodni, Toruń 1996, s. 52; J u r g a T., K a r b o w s k i W., Armia Modlin 1939, Warszawa 1987, passim; K u n e r t A., Ilustrowany Przewodnik po Polsce Podziemnej 1939-1945, Warszawa 1996, s. 483; tegoż, Słownik Biograficzny Konspiracji Warszawskiej 1939- iv. 1945,[warszawa 1987, s. 76-77 (tutaj wykaz literatury i sprostowania oraz informacja o pełnie-(/ ~tniu funkcji Komendanta Obszaru Zachodniego do października 1944 r.); N e y-k r w a w i c z M., Komenda Główna Armii Krajowej w końcowej fazie okupacji (1939-1945), pr. zb. pod red. M. Woźniaka, Poznań 1995, s. 11-19, 70 (tutaj uzupełnione dane biograficzne i szersze wyjaśnienie konfliktu G. z Komendą Główną AK); SalmonowiczS., Miejsce i rola Okręgu Pomorskiego w strukturach organizacyjnych i planach działania ZWZ-AK, w: Armia Krajowa na Pomorzu. Materiały sesji naukowej w Toruniu w dniach 14-15 listopada 1992 r., pod red. E. Zawackiej i M. Wojciechowskiego, Toruń 1993, s. 16 (tutaj informacja o pełnieniu funkcji Komendanta Obszaru Zachodniego do października 1944 r.); SerwańskiE., Wielkopolska w cieniu swastyki, Warszawa 1970, s. 391 (tutaj błednie zidentyfikowany jako Stanisław Sadowski ps. Grodzki ); Słownik Biograficzny Konspiracji Pomorskiej 1939-1945, pod red. E. Zawackiej, cz. 2, Toruń 1996,]s^+7lj. C7gW\U 1 Bogdan Chrzanowski 9

Grodzki Stanisław Edward ps. dr Edward, Edward, Leszczyński, Sadowski (1895-1946), oficer WP i AK, Kmdt Obszaru Zachodniego AK., Urodzony 19 XI 1895 r. w Zieleniewiczach k. Grodna; syn Kazimierza i Heleny zd. Hermanowicz. W 1913 r. ukończył szkołę realną w Pińsku. Od października 1914 r. w armii rosyjskiej; ukończył szkołę oficerską w Wilnie. Od marca 1917 r. oficer do zleceń rosyjskiego attache wojskowego w Paryżu, później (od listopada tr.) oficer Oddziału II Sztabu Misji Polsko-Francuskiej. Następnie członek misji rekrutacyjnej do Armii gen. Józefa Hallera w USA i Kanadzie (styczeń 1918 r.). Do kraju powrócił w kwietniu 1919 r. jako dowódca 3 pułku strzelców pieszych Armii gen. Hallera. W Wojsku Polskim pełnił szereg odpowiedzialnych funkcji, m.in. dowódcy 43 pp, zastępcy 45 pp i in.; od maja 10

1922 r. kierownik referatu organizacyjno-mobilizacyjnego Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych, potem kierownik Referatu Rosja Oddziału II Sztabu (1923) i attache wojskowy RP w Jugosławii (1927-1928). Ukończył Wyższą Szkołę Wojskową (1928-1930). Dowódca 57 pp (1934- -1938). Od jesieni 1938 r. był uczestnikiem kursu dla szefów sztabu i kwatermistrzów, a w czerwcu 1939 r. I-szym oficerem Sztabu Generała do Prac w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych gen. E. Przedrzymirskiego- -Krukowicza. Podczas kampanii wrześniowej 1939 r. pełnił funkcję Szefa Sztabu Armii Modlin. Od grudnia 1939 r. w konspiracji. Początkowo członek Rady Wojskowej Organizacji Wojskowej Wilki, a po scaleniu obu organizacji Komendant Organizacji Wojskowej Unia (Polskie Wojsko Unijne). Z kolei po unifikacji PWU z AK znalazł się w marcu 1942 r. w jej szeregach. Tam mianowano go pełnomocnikiem Komendanta Głównego AK do scalenia Polskiego Wojska Unijnego, a potem Inspektorem Komendy Głównej AK. Od 1943 r. do lipca 1944 r. Kmdt Obszaru Zachodniego Armii Krajowej jako Sadowski. W Meldunku Organizacyjnym Nr 220 (1 HI - 31 VIII 1943 r.) Komendant Główny gen. Tadeusz Bór-Komorowski informował Londyn: Kmdtem Obszaru mianowałem ob. Sadowskiego, płk. dypl. piech.. Miał kontakty z wieloma organizacjami podziemnymi, np. z Polską Niepodległą czy z Wielkopolską Tajną Organizacją Powstańców. W dyspozycji Grodzkiego znalazł się mjr Franciszek Trojanowski ( Trojańczyk, Fala ), który z jego rekomendacji został mianowany w lipcu 1944 r. Kmdt. Pomorskiego Okręgu AK. Podczas planowanego powstania Grodzki miał pełnić funkcję oficera łącznikowego z Armii Krajowej do Narodowych Sił Zbrojnych, co miało związek z założeniami planistycznymi Dowództwa Głównego NSZ w odniesieniu do Ziem Zachodnich (w tym Poznańsko-Pomorskiego). Na tle stosunku do NSZ wystąpił konflikt z Komendą Główną AK (np. Szef Oddziału I płk Antoni Sanojca obawiał się zachwiania apolityczności Armii Krajowej w wypadku zbyt silnej rozbudowy Narodowych Sił Zbrojnych w Wielkopolsce). Grodzki zamierzał bowiem rozbudować struktury AK na Ziemiach Zachodnich, wykorzystując potencjał organizacyjny NSZ scalonych z Siłami Zbrojnymi Kraju. W rozmowie z gen. Borem-Komorowskim Grodzki stwierdził, że wobec strat, jakie poniósł Okręg Poznański AK, jedynie jego wyjazd z Warszawy na obszar macierzysty [Wielkopolska - przyp. B. Ch.] z wykorzystaniem możliwości NSZ może uratować sytuację. W grę wchodziły też zagadnienia dotyczące relacji na linii Komenda Główna - Komenda Obszaru Zachodniego - Komenda Okręgu Poznańskiego. W dn. 25 VII 1944 r. został odwołany ze swojego stanowiska (bez przekazania kontaktów do Okręgu Poznańskiego i Pomorskiego i in.). W meldunku z 7 XII 1944 r. ówczesny Komendant Główny AK gen. Leopold Okulicki depeszował do Londynu: Przed wybuchem walki w Warszawie «Bór» [Komendant Główny - przyp. B. Ch.] zdecydował, że Sadowski, ówczesny Komendant Obszaru Zachowniego, oddaje swoją funkcję Denhoffowi [płk dypl. Zygmunt Miłkowski - przyp. B. Ch.], a sam ma 11

1(91 być przerzucony za granicę [...] Sadowski w dalszym ciągu gotowy do przerzucenia za granicę drogą lądową. Po upadku Powstania Warszawskiego zaginął, a następnie pojawił się w Gdańsku w 1945 r. Tam wstąpił do Ludowego Wojska Polskiego i dowodził 16 i 5 DP. Zmarł nagle 2 XII 1946 r. w Warszawie. Płk (1937), gen. LWP (1946). Odznaczony czterokrotnie Krzyżem Walecznych, Virtuti Militari V kl., Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami (pośmiertnie Krzyżem Grunwaldu III kl. - 1946 r.). Armia Krajowa. Szkice z dziejów Sił Zbrojnych Polskiego Państwa Podziemnego, red. K. Komorowski, Warszawa 1999, s. 414; Armia Krajowa w dokumentach 1939-1945, t. III, Londyn 1976, s. 118; t. V, Londyn 1981, s. 170; C hrzanowski B., Związek Jaszczurczy..., s. 84, 148; Encyklopedia Konspiracji Wielkopolskiej 1939-1945, pod red. M. Woźniaka, Poznań 1998, s. 456, 620, 627; J a - s z o w s k i T., Okrąg Pom. AK. Podokrąg..., s. 52; J u r g a T., K a r b o w s k i W., Armia Modlin 1939, Warszawa 1987, passim; Kunert A., Ilustrowany przewodnik po Polsce Podziemnej 1939-1945, Warszawa 1996, s. 483; t e n ż e, SI. biogr..., t. 1, s. 76-77 (tutaj wykaz literatury i sprostowania oraz informacja o pełnieniu funkcji Komendanta Obszaru Zachodniego do października 1944 r.); Ney- -K r w a w i c z M., Komenda Główna Armii Krajowej w końcowej fazie okupacji (1939-1945), pod red. M. Woźniaka, Poznań 1995, s. 11-19, 70 (tu uzupełnione dane biograficzne i szersze wyjaśnienie konfliktu G. z Komendą Główną AK); Salmonowicz S., Miejsce i rola Okręgu Pomorskiego w strukturach organizacyjnych i planach działania ZWZ-AK, w: AK na Pomorzu..., s. 16 (tu informacja o pełnieniu funkcji Komendanta Obszaru Zachodniego do października 1944 r.); Serwański E., Wielkopolska w cieniu swastyki, Warszawa 1970, s. 391 (tu błędnie zidentyfikowany jako Stanisław Sadowski ps. Grodzki ); Sł. konsp. pom..., cz. 2, s. 171. Bogdan Chrzanowski 12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

płk GRODZKI STANISŁAW Tost K.ObszT^AK 43 Drugi kmdt Obszaru Zachodniego (VI) AK, po gen. T.Komorowskim. Zr.: B.Chrzanowski,Konspiracja rządu RP w regionie nadbałtyckim (1939-1945), [w:] Walka podziemna..., s. 13 1. NtSr'^ 27

28

29

30